عقل مطبوع در اخلاق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

* نیرویی که [[خداوند]] در [[انسان]] [[آفریده]] تا به وسيله آن حقایق را [[درک]] کند. این نیرو [[عقل]] [[فطری]] یا طبیعی نامیده می‌شود و در [[روایات]] با عنوان [[عقل]] مطبوع از آن یاد شده است.

* [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} در [[کلامی]] موزون، [[عقل]] طبیعی را به چشم و [[عقل]] [[تجربی]] را به [[نور]] [[خورشید]] [[تشبیه]] کرده است. می‌فرماید: "من [[عقل]] را بر دو گونه یافتم [[عقل]] طبیعی و [[عقل]] شنیدنی [[عقل]] شنیدنی نفعی ندارد اگر [[عقل]] طبیعی نباشد چنان که [[نور]] [[خورشید]] نفعی ندارد اگر [[نور]] دیده بسته باشد"<ref>حسن بن على سقاف، مصحیح شرح العقیدة الطحاویة ص۱۹۵.</ref>

* طبق این [[کلام]] [[شریف]]، [[درک]] حقایق همانند دیدن اشیای خارجی است، همان طور که دیدن اشیا از طرفی منوط به [[بینایی]] و از طرفی منوط به [[نور]] [[خورشید]] است، [[درک]] حقایق نیز از طرفی محتاج تجربه و از طرفی منوط به [[قوه]] مدركه [[انسان]] است و همان طور که [[نور]] [[خورشید]] نمی‌تواند [[نابینایی]] [[انسان]] را جبران کند و به [[تنهایی]] دیدن اشیا را باعث شود، [[آموزش]] و کسب تجربه هرچند پیوسته و [[قوی]] نمی‌تواند کمبود [[درک]] و [[فهم]] [[انسان]] را جبران کند.

* در روایتی از [[رسول خدا]] {{ع}} آمده است: "[[خداوند]] چیزی [[برتر]] از [[عقل]] بین [[بندگان]] خویش قسمت نکرده است"<ref>{{متن حدیث|مَا قَسَمَ اَللَّهُ لِلْعِبَادِ شَيْئاً أَفْضَلَ مِنَ اَلْعَقْلِ}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۱، ص۱۲.</ref>.

* و می‌فرماید: "[[خداوند]] چیزی گرامی‌تر از [[عقل]] نیافریده است"<ref>{{متن حدیث|ما خلق الله خلقا اكوم عليه من العقل}}؛ محمودی، نهج السعادة، ۸، ص۱۷۴.</ref>.

* منظور از [[عقل]] در این دو [[حدیث شریف]]، [[عقل]] طبیعی است<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی، ج۱]]، ص۱۶۹-۱۷۰.</ref>.