پرش به محتوا

عمرو بن عاص در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
خط ۵: خط ۵:
| پرسش مرتبط  =
| پرسش مرتبط  =
}}
}}
'''[[عمرو بن عاص بن وائل]]''' در [[مکه]] به [[دنیا]] آمد. او یکی از [[شجاعان]] و زیرک‌های [[عرب]] به حساب آمده است. قبل از [[مسلمان]] شدن از جمله افرادی بود که [[پیامبر خاتم]]{{صل}} را بسیار [[آزار]] داد و هنگام [[فتح مکه]] [[اسلام]] آورد و در جنگ‌های پس از آن شرکت جست. [[عمرو عاص]] [[سفیر]] [[پیامبر]] به سوی [[حاکم]] عمان بود برای [[مسلمان]] شدن او و سپس [[حاکم]] همانجا شد. در [[زمان]] [[خلیفه دوم]]، [[مصر]] را [[فتح]] کرده و استاندار آنجا شد، اما [[عثمان]] او را عزل کرد و به همین سبب [[کینه]] او را در [[دل]] داشت و از طرفی نیز با [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} [[دشمنی]] می‌کرد؛ لذا در [[جنگ صفین]] با طرح [[قرآن]] به سر نیزه کردن، [[یاران امیرالمؤمنین]]{{ع}} را [[فریب]] داد و موجبات از هم پاشیدن [[لشکر]] حضرت شد. [[عمرو عاص]] سرانجام در سن نود سالگی از [[دنیا]] رفت.
'''[[عمرو بن عاص بن وائل]]''' در [[مکه]] به [[دنیا]] آمد. او یکی از [[شجاعان]] و زیرک‌های [[عرب]] به حساب آمده است. قبل از [[مسلمان]] شدن از جمله افرادی بود که [[پیامبر خاتم]] {{صل}} را بسیار [[آزار]] داد و هنگام [[فتح مکه]] [[اسلام]] آورد و در جنگ‌های پس از آن شرکت جست. [[عمرو عاص]] [[سفیر]] [[پیامبر]] به سوی [[حاکم]] عمان بود برای [[مسلمان]] شدن او و سپس [[حاکم]] همانجا شد. در [[زمان]] [[خلیفه دوم]]، [[مصر]] را [[فتح]] کرده و استاندار آنجا شد، اما [[عثمان]] او را عزل کرد و به همین سبب [[کینه]] او را در [[دل]] داشت و از طرفی نیز با [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} [[دشمنی]] می‌کرد؛ لذا در [[جنگ صفین]] با طرح [[قرآن]] به سر نیزه کردن، [[یاران امیرالمؤمنین]] {{ع}} را [[فریب]] داد و موجبات از هم پاشیدن [[لشکر]] حضرت شد. [[عمرو عاص]] سرانجام در سن نود سالگی از [[دنیا]] رفت.


==مقدمه==
== مقدمه ==
نام و [[نسب]] او [[عمرو بن عاص بن وائل بن هاشم قرشی سهمی]] و به [[کنیه]] [[ابا عبدالله]] مشهور بوده است. بعضی نیز کنیه وی را [[ابو محمد]] نوشته‌اند. وی که در [[مکه]] به [[دنیا]] آمد<ref>الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۱۱۸۴؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۷۴۱؛ الاصابه، ابن حجر، ج۴، ص۵۳۸.</ref>، یکی از [[شجاعان]] و زیرک‌های [[عرب]] به حساب آمده است و دارای دو [[برادر]] و یک [[خواهر]] بود<ref>الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۱۱۸۴؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۷۴۱.</ref>. [[عاص بن وائل]] پدر [[عمرو]] است که یکی از مستهزئین است، یعنی از افرادی است که [[پیامبر]]{{صل}} را مسخره و [[استهزا]] می‌کرد و چون [[اذیت]] و [[آزار پیامبر]]{{صل}} را به نهایت رسانیدند، [[خداوند]] این [[آیات]] را درباره آنها نازل فرمود: {{متن قرآن|فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ * إِنَّا كَفَيْنَاكَ الْمُسْتَهْزِئِينَ * الَّذِينَ يَجْعَلُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ}}<ref>«از این روی آنچه فرمان می‌یابی آشکار کن و از مشرکان روی بگردان * ما تو را در برابر ریشخندکنندگان بسنده‌ایم آنان که با خداوند، خدایی دیگر می‌نهند و به زودی (فرجام این کار را) خواهند دانست» سوره حجر، آیه ۹۴-۹۶.</ref>. پس از [[نزول]] این آیات همه مسخره کنندگان به [[کیفر]] خود رسیدند؛ از جمله عاص بن وائل سوار بر خرش شد تا به [[طائف]] برود؛ در بین [[راه]] خواست پای درختی پیاده شود که خاری به پایش رفت و سبب مرگش شد<ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۴۰۹؛ الانساب الاشراف، بلاذری، ج۱، ص۱۳۹.</ref>.
نام و [[نسب]] او [[عمرو بن عاص بن وائل بن هاشم قرشی سهمی]] و به [[کنیه]] [[ابا عبدالله]] مشهور بوده است. بعضی نیز کنیه وی را [[ابو محمد]] نوشته‌اند. وی که در [[مکه]] به [[دنیا]] آمد<ref>الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۱۱۸۴؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۷۴۱؛ الاصابه، ابن حجر، ج۴، ص۵۳۸.</ref>، یکی از [[شجاعان]] و زیرک‌های [[عرب]] به حساب آمده است و دارای دو [[برادر]] و یک [[خواهر]] بود<ref>الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۱۱۸۴؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۷۴۱.</ref>. [[عاص بن وائل]] پدر [[عمرو]] است که یکی از مستهزئین است، یعنی از افرادی است که [[پیامبر]] {{صل}} را مسخره و [[استهزا]] می‌کرد و چون [[اذیت]] و [[آزار پیامبر]] {{صل}} را به نهایت رسانیدند، [[خداوند]] این [[آیات]] را درباره آنها نازل فرمود: {{متن قرآن|فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ * إِنَّا كَفَيْنَاكَ الْمُسْتَهْزِئِينَ * الَّذِينَ يَجْعَلُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ}}<ref>«از این روی آنچه فرمان می‌یابی آشکار کن و از مشرکان روی بگردان * ما تو را در برابر ریشخندکنندگان بسنده‌ایم آنان که با خداوند، خدایی دیگر می‌نهند و به زودی (فرجام این کار را) خواهند دانست» سوره حجر، آیه ۹۴-۹۶.</ref>. پس از [[نزول]] این آیات همه مسخره کنندگان به [[کیفر]] خود رسیدند؛ از جمله عاص بن وائل سوار بر خرش شد تا به [[طائف]] برود؛ در بین [[راه]] خواست پای درختی پیاده شود که خاری به پایش رفت و سبب مرگش شد<ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۴۰۹؛ الانساب الاشراف، بلاذری، ج۱، ص۱۳۹.</ref>.


عاص بن وائل در [[اسلام]] به ابتر معروف شد زیرا پس از [[مرگ]] [[قاسم]] و [[عبدالله]]، [[فرزندان رسول خدا]]{{صل}} به [[قریش]] گفت: "به زودی این مرد ابتر می‌میرد و چون فرزند پسر ندارد نامش از زبان‌ها می‌افتد". پیامبر{{صل}} از این سخن ناراحت شد و خداوند برای [[خشنودی]] رسولش [[سوره کوثر]] را فرستاد و دشمنش را ابتر خواند<ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۳۹۳؛ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۱، ص۸۵؛ الأنساب الاشراف، بلاذری، ج۱، ص۱۳۹.</ref>.
عاص بن وائل در [[اسلام]] به ابتر معروف شد زیرا پس از [[مرگ]] [[قاسم]] و [[عبدالله]]، [[فرزندان رسول خدا]] {{صل}} به [[قریش]] گفت: "به زودی این مرد ابتر می‌میرد و چون فرزند پسر ندارد نامش از زبان‌ها می‌افتد". پیامبر {{صل}} از این سخن ناراحت شد و خداوند برای [[خشنودی]] رسولش [[سوره کوثر]] را فرستاد و دشمنش را ابتر خواند<ref>السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۳۹۳؛ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۱، ص۸۵؛ الأنساب الاشراف، بلاذری، ج۱، ص۱۳۹.</ref>.


مادرش لیلی یا [[سلمی]]، معروف به [[نابغه]]، دختر [[حرمله]] و [[کنیز]] مردی از [[قبیله]] [[عنزه]] بود که او را در یکی از [[جنگ‌های داخلی]] [[اسیر]] کردند و در بازار [[عکاظ]] به [[فاکه بن مغیره]] فروختند و او به [[عبدالله بن جدعان]] فروخت. سپس [[آزاد]] شد و یکی از [[زنان]] فاحشه معروف [[زمان جاهلیت]] گردید<ref>الغارات، ثقفی کوفی (ترجمه: عطاردی)، ص۵۲۲؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۳، ص۱۱۸۴-۱۱۸۵؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۷۴۱.</ref>.
مادرش لیلی یا [[سلمی]]، معروف به [[نابغه]]، دختر [[حرمله]] و [[کنیز]] مردی از [[قبیله]] [[عنزه]] بود که او را در یکی از [[جنگ‌های داخلی]] [[اسیر]] کردند و در بازار [[عکاظ]] به [[فاکه بن مغیره]] فروختند و او به [[عبدالله بن جدعان]] فروخت. سپس [[آزاد]] شد و یکی از [[زنان]] فاحشه معروف [[زمان جاهلیت]] گردید<ref>الغارات، ثقفی کوفی (ترجمه: عطاردی)، ص۵۲۲؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۳، ص۱۱۸۴-۱۱۸۵؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۷۴۱.</ref>.
خط ۲۰: خط ۲۰:
عمرو عاص گفت: "برادرم به چهار [[دلیل]] بر من برتری دارد؛ اول آنکه مادرش، دختر [[هشام بن مغیره مخزومی]] است ولی مادر مرا همه می‌شناسید!؛ دوم آنکه او در نزد پدر محبوب‌تر از من بود و همه می‌دانیم که [[محبت]] و علاقه پدر به فرزند بی‌حساب نیست!؛ سوم آنکه او قبل از من [[مسلمان]] شد و چهارم آنکه او در راه [[اسلام]] [[شهید]] شد ولی من تاکنون زنده‌ام"<ref>شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۶، ص۲۸۴.</ref>.<ref>[[رحمان فتاح‌زاده|فتاح‌زاده، رحمان]]، [[عمرو بن عاص بن وائل (مقاله)|مقاله «عمرو بن عاص بن وائل»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۶ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۶، ص ۴۱۳-۴۱۵.</ref>
عمرو عاص گفت: "برادرم به چهار [[دلیل]] بر من برتری دارد؛ اول آنکه مادرش، دختر [[هشام بن مغیره مخزومی]] است ولی مادر مرا همه می‌شناسید!؛ دوم آنکه او در نزد پدر محبوب‌تر از من بود و همه می‌دانیم که [[محبت]] و علاقه پدر به فرزند بی‌حساب نیست!؛ سوم آنکه او قبل از من [[مسلمان]] شد و چهارم آنکه او در راه [[اسلام]] [[شهید]] شد ولی من تاکنون زنده‌ام"<ref>شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۶، ص۲۸۴.</ref>.<ref>[[رحمان فتاح‌زاده|فتاح‌زاده، رحمان]]، [[عمرو بن عاص بن وائل (مقاله)|مقاله «عمرو بن عاص بن وائل»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۶ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۶، ص ۴۱۳-۴۱۵.</ref>


==[[عمرو عاص]] قبل از [[اسلام]]==
== [[عمرو عاص]] قبل از [[اسلام]] ==
او یکی از کسانی است که قبل از اسلام آوردنش، بسیار [[پیامبر خدا]]{{صل}} را [[اذیت]] کرد و آن حضرت{{صل}} از دست او و پدرش [[آزار]] و [[شکنجه]] فراوانی دید. او، چه در زمانی که [[رسول خدا]]{{صل}} در مکه بود و چه در زمانی که ایشان به [[مدینه]] [[هجرت]] کردند با تمام [[قدرت]] می‌کوشید تا [[پیامبر]]{{صل}} را نابود کند و یا دست کم [[تبلیغ]] ایشان را بی اثر کرده و آثارش را از بین ببرد<ref>الاعلام، زرکلی، ج۵، ص۷۹.</ref>.
او یکی از کسانی است که قبل از اسلام آوردنش، بسیار [[پیامبر خدا]] {{صل}} را [[اذیت]] کرد و آن حضرت {{صل}} از دست او و پدرش [[آزار]] و [[شکنجه]] فراوانی دید. او، چه در زمانی که [[رسول خدا]] {{صل}} در مکه بود و چه در زمانی که ایشان به [[مدینه]] [[هجرت]] کردند با تمام [[قدرت]] می‌کوشید تا [[پیامبر]] {{صل}} را نابود کند و یا دست کم [[تبلیغ]] ایشان را بی اثر کرده و آثارش را از بین ببرد<ref>الاعلام، زرکلی، ج۵، ص۷۹.</ref>.


عمرو عاص با اشعارش به [[بدگویی]] [[پیامبر اسلام]]{{صل}} می‌پرداخت و آنها را به [[کودکان]] مکه می‌آموخت تا در کوچه و بازار بخوانند. بچه‌ها نیز هرگاه [[پیامبر]] را می‌دیدند برای رنجش بیشتر او با صدای بلندتری این اشعار را می‌خواندند و از این راه آن حضرت{{ع}} را [[شکنجه]] می‌دادند تا آنکه [[رسول خدا]]{{صل}} به تنگ آمد و در [[حجر اسماعیل]] پس از ادای [[نماز]] دست به [[دعا]] برداشت و فرمود: "پروردگارا! [[عمرو عاص]] با اشعارش درباره من [[بدگویی]] کرده است؛ من شاعر نیستم، خدایا به شماره حروفی که در اشعارش به کار برده، او را [[لعنت]] کن"<ref>الاحتجاج، طبرسی، ج۱، ص۴۱۲ و بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۴۴، ص۸۱.</ref>.
عمرو عاص با اشعارش به [[بدگویی]] [[پیامبر اسلام]] {{صل}} می‌پرداخت و آنها را به [[کودکان]] مکه می‌آموخت تا در کوچه و بازار بخوانند. بچه‌ها نیز هرگاه [[پیامبر]] را می‌دیدند برای رنجش بیشتر او با صدای بلندتری این اشعار را می‌خواندند و از این راه آن حضرت {{ع}} را [[شکنجه]] می‌دادند تا آنکه [[رسول خدا]] {{صل}} به تنگ آمد و در [[حجر اسماعیل]] پس از ادای [[نماز]] دست به [[دعا]] برداشت و فرمود: "پروردگارا! [[عمرو عاص]] با اشعارش درباره من [[بدگویی]] کرده است؛ من شاعر نیستم، خدایا به شماره حروفی که در اشعارش به کار برده، او را [[لعنت]] کن"<ref>الاحتجاج، طبرسی، ج۱، ص۴۱۲ و بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۴۴، ص۸۱.</ref>.


او از جمله کسانی است که وقتی [[مسلمانان]] در [[مکه]] مورد [[آزار]] و [[اذیت]] [[قریش]] بودند و به دستور [[پیامبر]] به [[حبشه]] [[هجرت]] کردند، او با گروهی از طرف قریش با هدایایی نزد [[نجاشی]] [[پادشاه]] حبشه رفتند و از پیامبر و مسلمانان بدگویی کردند و از او خواستند مسلمانان را به مکه باز گرداند، ولی پادشاه حبشه این را قبول نکرد و [[عمرو]] و همراهانش [[ناامید]] به نزد [[مشرکان]] بازگشتند<ref>السیرة النبویة، ابن هشام (ترجمه: رسولی)، ج۱، ص۲۰۴؛ المغازی، واقدی، ج۲، ص۷۴۱؛ المنتظم، ابن جوزی، ج۵، ص۱۹۷؛ تاریخ الیعقوبی، یعقوبی (ترجمه: آیتی)، ج۱، ص۳۸۶.</ref>.
او از جمله کسانی است که وقتی [[مسلمانان]] در [[مکه]] مورد [[آزار]] و [[اذیت]] [[قریش]] بودند و به دستور [[پیامبر]] به [[حبشه]] [[هجرت]] کردند، او با گروهی از طرف قریش با هدایایی نزد [[نجاشی]] [[پادشاه]] حبشه رفتند و از پیامبر و مسلمانان بدگویی کردند و از او خواستند مسلمانان را به مکه باز گرداند، ولی پادشاه حبشه این را قبول نکرد و [[عمرو]] و همراهانش [[ناامید]] به نزد [[مشرکان]] بازگشتند<ref>السیرة النبویة، ابن هشام (ترجمه: رسولی)، ج۱، ص۲۰۴؛ المغازی، واقدی، ج۲، ص۷۴۱؛ المنتظم، ابن جوزی، ج۵، ص۱۹۷؛ تاریخ الیعقوبی، یعقوبی (ترجمه: آیتی)، ج۱، ص۳۸۶.</ref>.


و نیز از کسانی است که هنگام [[مهاجرت]] [[زینب]]، [[همسر]] [[ابی العاص]] و دختر [[پیامبر اسلام]]{{صل}} به سوی [[مدینه]] در تعقیبش برآمدند و با نیزه به هودجش [[حمله]] کردند و زینب از [[ترس]]، بچه‌اش را سقط کرد. این عمل به اندازه‌ای بر رسول خدا{{صل}} سخت آمد که بر ایشان [[نفرین]] کرد و این داستان نیز ضمن حالات ابی العاص بیان شده است<ref>السیرة النبویة، ابن هشام (ترجمه: رسولی)، ج۲، ص۵۲.</ref>.
و نیز از کسانی است که هنگام [[مهاجرت]] [[زینب]]، [[همسر]] [[ابی العاص]] و دختر [[پیامبر اسلام]] {{صل}} به سوی [[مدینه]] در تعقیبش برآمدند و با نیزه به هودجش [[حمله]] کردند و زینب از [[ترس]]، بچه‌اش را سقط کرد. این عمل به اندازه‌ای بر رسول خدا {{صل}} سخت آمد که بر ایشان [[نفرین]] کرد و این داستان نیز ضمن حالات ابی العاص بیان شده است<ref>السیرة النبویة، ابن هشام (ترجمه: رسولی)، ج۲، ص۵۲.</ref>.


آزار و اذیت‌های [[عمرو بن عاص]] قبل از [[اسلام]] بسیار بوده که می‌توان به موارد زیادی اشاره کرد. یکی از این موارد که باعث [[پریشانی]] و [[ناراحتی]] بسیار پیامبر{{صل}} شد آن بود که دو ماه پس از [[وفات]] حضرت [[ابوطالب]]، عمرو عاص، [[عقبة بن ابی معیط]] و [[نصر بن حارث]] به کمک هم زهدان شتری را برداشتند و به [[مسجد]] آمدند و در حالی که [[رسول خدا]]{{صل}} در [[سجده]] [[نماز]] بود آن را بر پشت حضرت نهادند و چون آن را رها کردند؛ پوست آن پاره شد و کثافاتش اطراف آن حضرت{{صل}} ریخت. [[پیامبر]]{{صل}} سر بلند نکرد و در حال سجده ماند. در این حال رسول خدا{{صل}} [[اشک]] می‌ریخت و بر آنها [[نفرین]] می‌کرد تا آنکه دختر ایشان [[فاطمه زهرا]]{{س}} باخبر شد. پس به مسجد آمد و به آرامی آن پوست را از پشت ایشان برداشت و بر [[مظلومیت]] پدر [[گریه]] کرد. سپس پیامبر{{صل}} از سجده سر برداشت و سه بار فرمود: "پروردگارا! تو [[قریش]] را [[کیفر]] بده و نیز سه بار فرمود: "خدایا! من [[شکست]] خورده‌ام تو مرا [[یاری]] کن"<ref>دلائل النبوه، بیهقی، ج۲، ص۲۸۰؛ امتاع الاسماع، مقریزی، ج۴، ص۱۸۳.</ref>.<ref>[[رحمان فتاح‌زاده|فتاح‌زاده، رحمان]]، [[عمرو بن عاص بن وائل (مقاله)|مقاله «عمرو بن عاص بن وائل»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۶ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۶، ص ۴۱۶-۴۱۷.</ref>
آزار و اذیت‌های [[عمرو بن عاص]] قبل از [[اسلام]] بسیار بوده که می‌توان به موارد زیادی اشاره کرد. یکی از این موارد که باعث [[پریشانی]] و [[ناراحتی]] بسیار پیامبر {{صل}} شد آن بود که دو ماه پس از [[وفات]] حضرت [[ابوطالب]]، عمرو عاص، [[عقبة بن ابی معیط]] و [[نصر بن حارث]] به کمک هم زهدان شتری را برداشتند و به [[مسجد]] آمدند و در حالی که [[رسول خدا]] {{صل}} در [[سجده]] [[نماز]] بود آن را بر پشت حضرت نهادند و چون آن را رها کردند؛ پوست آن پاره شد و کثافاتش اطراف آن حضرت {{صل}} ریخت. [[پیامبر]] {{صل}} سر بلند نکرد و در حال سجده ماند. در این حال رسول خدا {{صل}} [[اشک]] می‌ریخت و بر آنها [[نفرین]] می‌کرد تا آنکه دختر ایشان [[فاطمه زهرا]] {{س}} باخبر شد. پس به مسجد آمد و به آرامی آن پوست را از پشت ایشان برداشت و بر [[مظلومیت]] پدر [[گریه]] کرد. سپس پیامبر {{صل}} از سجده سر برداشت و سه بار فرمود: "پروردگارا! تو [[قریش]] را [[کیفر]] بده و نیز سه بار فرمود: "خدایا! من [[شکست]] خورده‌ام تو مرا [[یاری]] کن"<ref>دلائل النبوه، بیهقی، ج۲، ص۲۸۰؛ امتاع الاسماع، مقریزی، ج۴، ص۱۸۳.</ref>.<ref>[[رحمان فتاح‌زاده|فتاح‌زاده، رحمان]]، [[عمرو بن عاص بن وائل (مقاله)|مقاله «عمرو بن عاص بن وائل»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۶ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۶، ص ۴۱۶-۴۱۷.</ref>


==[[اسلام]] آوردن [[عمرو عاص]]==
== [[اسلام]] آوردن [[عمرو عاص]] ==
علت [[گرایش]] عمرو عاص به [[اسلام]] را چنین نوشته‌اند: هنگامی که عمرو عاص برای برگردانیدن [[جعفر بن ابی طالب]] و سایر [[مهاجران]]، به [[حبشه]] نزد [[نجاشی]] رفت، با [[مکر]] و [[شیطنت]] خاص خود، توجه خاص نجاشی، [[پادشاه]] حبشه را به خود جلب کرد و به پادشاه حبشه چنین گفت: "پادشاها! مردی را دیدم که از نزد شما خارج شد؛ او فرستاده [[دشمن]] ماست؛ اجازه بده او را بکشیم، تا اندازه‌ای [[انتقام]] خود را گرفته باشیم که او درباره بزرگان ما بسیار [[بدگویی]] کرده است".
علت [[گرایش]] عمرو عاص به [[اسلام]] را چنین نوشته‌اند: هنگامی که عمرو عاص برای برگردانیدن [[جعفر بن ابی طالب]] و سایر [[مهاجران]]، به [[حبشه]] نزد [[نجاشی]] رفت، با [[مکر]] و [[شیطنت]] خاص خود، توجه خاص نجاشی، [[پادشاه]] حبشه را به خود جلب کرد و به پادشاه حبشه چنین گفت: "پادشاها! مردی را دیدم که از نزد شما خارج شد؛ او فرستاده [[دشمن]] ماست؛ اجازه بده او را بکشیم، تا اندازه‌ای [[انتقام]] خود را گرفته باشیم که او درباره بزرگان ما بسیار [[بدگویی]] کرده است".


خط ۴۲: خط ۴۲:
عمرو عاص گفت: "پس از من برایش [[بیعت]] بگیر تا [[مسلمان]] شوم". سپس نجاشی [[دست]] دراز کرد و [[عمروعاص]] با او بر [[مسلمانی]] [[بیعت]] کرد.
عمرو عاص گفت: "پس از من برایش [[بیعت]] بگیر تا [[مسلمان]] شوم". سپس نجاشی [[دست]] دراز کرد و [[عمروعاص]] با او بر [[مسلمانی]] [[بیعت]] کرد.


عمرو عاص می‌گوید: از آنجا به قصد [[ملاقات]] [[رسول خدا]]{{صل}} به [[مدینه]] رفتم و چون به مدینه وارد شدم، [[اسلام]] آوردم و دیدم که [[خالد بن ولید]] قبل از من مسلمان شده، با اینکه در راه حرکت به سوی مدینه [[رفیق]] راهم بود<ref>المغازی، واقدی، ج۲، ص۷۴۱؛ السیرة النبویه، ابن هشام (ترجمه: رسولی)، ج۱، ص۲۵۴؛ تاریخ الیعقوبی، یعقوبی ترجمه: آیتی)، ج۱، ص۳۸۶.</ref>.
عمرو عاص می‌گوید: از آنجا به قصد [[ملاقات]] [[رسول خدا]] {{صل}} به [[مدینه]] رفتم و چون به مدینه وارد شدم، [[اسلام]] آوردم و دیدم که [[خالد بن ولید]] قبل از من مسلمان شده، با اینکه در راه حرکت به سوی مدینه [[رفیق]] راهم بود<ref>المغازی، واقدی، ج۲، ص۷۴۱؛ السیرة النبویه، ابن هشام (ترجمه: رسولی)، ج۱، ص۲۵۴؛ تاریخ الیعقوبی، یعقوبی ترجمه: آیتی)، ج۱، ص۳۸۶.</ref>.


این مطلب با آنچه صاحب الاستیعاب و دیگران نوشته‌اند که عمرو عاص در [[سال هشتم هجری]] مسلمان شد، هماهنگی ندارد، زیرا [[مهاجران به حبشه]]، در سال ششم هم [[زمان]] با [[جنگ خیبر]] به مدینه برگشتند. ممکن است سخنان نجاشی باعث میل او به اسلام شده باشد ولی در آمدن به مدینه [[سهل]] انگاری کرده تا اینکه در سال هشتم هجری به مدینه رفته و مسلمان شده است<ref>المغازی، واقدی، ج۲، ص۷۴۸؛ السیرة النبویة، ابن هشام (ترجمه: رسولی)، ج۲، ص۱۸۷؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۳، ص۱۱۸۵؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۷۴۱.</ref>.<ref>[[رحمان فتاح‌زاده|فتاح‌زاده، رحمان]]، [[عمرو بن عاص بن وائل (مقاله)|مقاله «عمرو بن عاص بن وائل»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۶ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۶، ص ۴۱۷-۴۱۸.</ref>
این مطلب با آنچه صاحب الاستیعاب و دیگران نوشته‌اند که عمرو عاص در [[سال هشتم هجری]] مسلمان شد، هماهنگی ندارد، زیرا [[مهاجران به حبشه]]، در سال ششم هم [[زمان]] با [[جنگ خیبر]] به مدینه برگشتند. ممکن است سخنان نجاشی باعث میل او به اسلام شده باشد ولی در آمدن به مدینه [[سهل]] انگاری کرده تا اینکه در سال هشتم هجری به مدینه رفته و مسلمان شده است<ref>المغازی، واقدی، ج۲، ص۷۴۸؛ السیرة النبویة، ابن هشام (ترجمه: رسولی)، ج۲، ص۱۸۷؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۳، ص۱۱۸۵؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۷۴۱.</ref>.<ref>[[رحمان فتاح‌زاده|فتاح‌زاده، رحمان]]، [[عمرو بن عاص بن وائل (مقاله)|مقاله «عمرو بن عاص بن وائل»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۶ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۶، ص ۴۱۷-۴۱۸.</ref>


==[[عمرو عاص]] بعد از [[اسلام]]==
== [[عمرو عاص]] بعد از [[اسلام]] ==
اولین رویارویی [[عمرو بن عاص]] و [[پیامبر اسلام]]{{صل}} بعد از [[هجرت به مدینه]]، زمانی بود که عمرو بن عاص به همراه کاروان تجاری [[قریش]] به [[شام]] رفته بود و پیامبر{{صل}} گروهی را فرستاد تا در کمین این کاروان باشند و [[اموال]] این کاروان را به جای [[آزار]] و [[اذیت]] [[قریش]] به [[غنیمت]] بگیرند. عمرو عاص و همراهان به کمک مردی از [[قبیله]] [[جذام]] از ماجرا خبردار شدند و این مسئله به [[جنگ بدر]] انجامید<ref>المغازی، واقدی، ج۱، ص۲۸؛ دلائل النبوه، بیهقی (ترجمه: مهدوی دامغانی)، ج۲، ص۲۶۶؛ الکامل، ابن اثیر (ترجمه: حالت - خلیلی)، ج۷، ص۱۳۱.</ref>. بعد از این ماجرا رد پای [[عمرو عاص]] را در [[جنگ احد]] می‌بینیم. او یکی از کسانی بود که [[قبایل]] دیگر را به [[همراهی]] [[قریش]] [[دعوت]] کرد و در جنگ احد علیه [[پیامبر]]{{صل}} شرکت داشت<ref>المغازی، واقدی، ج۱، ص۲۸۱؛ الطبقات الکبری، ابن سعد (ترجمه: مهدوی دامغانی)، ج۲، ص۳۷؛ الکامل، ابن اثیر (ترجمه: حالت - خلیلی)، ج۷، ص۱۶۷.</ref>.
اولین رویارویی [[عمرو بن عاص]] و [[پیامبر اسلام]] {{صل}} بعد از [[هجرت به مدینه]]، زمانی بود که عمرو بن عاص به همراه کاروان تجاری [[قریش]] به [[شام]] رفته بود و پیامبر {{صل}} گروهی را فرستاد تا در کمین این کاروان باشند و [[اموال]] این کاروان را به جای [[آزار]] و [[اذیت]] [[قریش]] به [[غنیمت]] بگیرند. عمرو عاص و همراهان به کمک مردی از [[قبیله]] [[جذام]] از ماجرا خبردار شدند و این مسئله به [[جنگ بدر]] انجامید<ref>المغازی، واقدی، ج۱، ص۲۸؛ دلائل النبوه، بیهقی (ترجمه: مهدوی دامغانی)، ج۲، ص۲۶۶؛ الکامل، ابن اثیر (ترجمه: حالت - خلیلی)، ج۷، ص۱۳۱.</ref>. بعد از این ماجرا رد پای [[عمرو عاص]] را در [[جنگ احد]] می‌بینیم. او یکی از کسانی بود که [[قبایل]] دیگر را به [[همراهی]] [[قریش]] [[دعوت]] کرد و در جنگ احد علیه [[پیامبر]] {{صل}} شرکت داشت<ref>المغازی، واقدی، ج۱، ص۲۸۱؛ الطبقات الکبری، ابن سعد (ترجمه: مهدوی دامغانی)، ج۲، ص۳۷؛ الکامل، ابن اثیر (ترجمه: حالت - خلیلی)، ج۷، ص۱۶۷.</ref>.


در [[جنگ خندق]] نیز او [[فرماندهی]] گروهی از [[سپاه قریش]] را بر عهده داشت<ref>المغازی، واقدی، ج۱، ص۲۸۱؛ الطبقات الکبری، ابن سعد (ترجمه: مهدوی دامغانی)، ج۲، ص۳۷؛ الکامل، ابن اثیر (ترجمه: حالت - خلیلی)، ج۷، ص۱۶۷.</ref> اما بعد از [[مسلمان]] شدن در [[فتح مکه]] با [[سپاه مسلمانان]] همراه شد و پیامبر{{صل}} او را به اطراف [[مدینه]] فرستادند تا با [[مشرکان]] بجنگند و آنها را به [[اسلام]] دعوت کنند. او در [[جنگ]] [[طائف]] نیز پیامبر{{صل}} را همراهی کرد. او یکی از کسانی بود که پیامبر{{صل}} وی را [[مأمور]] [[گردآوری زکات]] کرد و او به [[فزاره]] رفت. وی در [[غزوه تبوک]] نیز شرکت داشت<ref>المغازی، واقدی، ج۳، ص۹۷۳-۱۰۲۱.</ref> اما در غزوه‌ای به نام [[ذات السلاسل]]، [[رسول خدا]]{{صل}} او را مامور کرد که به سوی [[قبیله]] بنی عذره برود تا با [[مردم]] آنجا به جنگ با [[شامیان]] بروند و سبب [[انتخاب]] عمرو عاص برای این کار آن بود که مادر عمرو عاص زنی از قبیله "بلی" بود از [[طایفه]] بنی عذره و این نسبت او توجه آنها را به او جلب می‌کرد<ref>المغازی، واقدی، ج۲، ص۷۷۰؛ تاریخ الیعقوبی، یعقوبی (ترجمه: آیتی)، ج۱، ص۴۳۹؛ الطبقات الکبری، ابن سعد ترجمه: مهدوی دامغانی)، ج۲، ص۱۲۹.</ref>. و او از جمله کسانی بود که نامه‌ای برای [[پادشاهان]] اطراف برای [[دعوت به اسلام]] می‌بردند<ref>الطبقات الکبری، ابن سعد (ترجمه: مهدوی دامغانی)، ج۱، ص۲۴۷.</ref>. او در [[سال هشتم هجری]] به سوی [[جیفر]] و عبد، [[پسران]] جلندی فرستاده شد<ref>السیرة النبویه، ابن هشام (ترجمه: رسولی)، ج۲، ص۳۸۵؛ الکامل، ابن اثیر (ترجمه: حالت - خلیلی)، ج۷، ص۳۲۸.</ref>.<ref>[[رحمان فتاح‌زاده|فتاح‌زاده، رحمان]]، [[عمرو بن عاص بن وائل (مقاله)|مقاله «عمرو بن عاص بن وائل»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۶ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۶، ص ۴۱۹-۴۲۰.</ref>
در [[جنگ خندق]] نیز او [[فرماندهی]] گروهی از [[سپاه قریش]] را بر عهده داشت<ref>المغازی، واقدی، ج۱، ص۲۸۱؛ الطبقات الکبری، ابن سعد (ترجمه: مهدوی دامغانی)، ج۲، ص۳۷؛ الکامل، ابن اثیر (ترجمه: حالت - خلیلی)، ج۷، ص۱۶۷.</ref> اما بعد از [[مسلمان]] شدن در [[فتح مکه]] با [[سپاه مسلمانان]] همراه شد و پیامبر {{صل}} او را به اطراف [[مدینه]] فرستادند تا با [[مشرکان]] بجنگند و آنها را به [[اسلام]] دعوت کنند. او در [[جنگ]] [[طائف]] نیز پیامبر {{صل}} را همراهی کرد. او یکی از کسانی بود که پیامبر {{صل}} وی را [[مأمور]] [[گردآوری زکات]] کرد و او به [[فزاره]] رفت. وی در [[غزوه تبوک]] نیز شرکت داشت<ref>المغازی، واقدی، ج۳، ص۹۷۳-۱۰۲۱.</ref> اما در غزوه‌ای به نام [[ذات السلاسل]]، [[رسول خدا]] {{صل}} او را مامور کرد که به سوی [[قبیله]] بنی عذره برود تا با [[مردم]] آنجا به جنگ با [[شامیان]] بروند و سبب [[انتخاب]] عمرو عاص برای این کار آن بود که مادر عمرو عاص زنی از قبیله "بلی" بود از [[طایفه]] بنی عذره و این نسبت او توجه آنها را به او جلب می‌کرد<ref>المغازی، واقدی، ج۲، ص۷۷۰؛ تاریخ الیعقوبی، یعقوبی (ترجمه: آیتی)، ج۱، ص۴۳۹؛ الطبقات الکبری، ابن سعد ترجمه: مهدوی دامغانی)، ج۲، ص۱۲۹.</ref>. و او از جمله کسانی بود که نامه‌ای برای [[پادشاهان]] اطراف برای [[دعوت به اسلام]] می‌بردند<ref>الطبقات الکبری، ابن سعد (ترجمه: مهدوی دامغانی)، ج۱، ص۲۴۷.</ref>. او در [[سال هشتم هجری]] به سوی [[جیفر]] و عبد، [[پسران]] جلندی فرستاده شد<ref>السیرة النبویه، ابن هشام (ترجمه: رسولی)، ج۲، ص۳۸۵؛ الکامل، ابن اثیر (ترجمه: حالت - خلیلی)، ج۷، ص۳۲۸.</ref>.<ref>[[رحمان فتاح‌زاده|فتاح‌زاده، رحمان]]، [[عمرو بن عاص بن وائل (مقاله)|مقاله «عمرو بن عاص بن وائل»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۶ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۶، ص ۴۱۹-۴۲۰.</ref>


==[[عمرو عاص]] [[سفیر]] [[پیامبر]] به سوی [[حاکم]] عمان==
== [[عمرو عاص]] [[سفیر]] [[پیامبر]] به سوی [[حاکم]] عمان ==
دو نفر از کسانی که [[رسول خدا]]{{صل}} به آنها [[نامه]] نوشت و آنان را به [[اسلام]] [[دعوت]] کرد، "[[جیفر]]" و "[[عبد]]"<ref>در برخی از منابع نام وی عبید، عباد و... آمده است. احمد بن یحیی بلاذری، فوق البلدان، ص۸۳؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۶۴۵.</ref> [[فرزندان]] جلندی، [[حاکمان]] عمان بوده‌اند<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۰۱؛ عزالدین ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج۱، ص۳۷۱.</ref>.
دو نفر از کسانی که [[رسول خدا]] {{صل}} به آنها [[نامه]] نوشت و آنان را به [[اسلام]] [[دعوت]] کرد، "[[جیفر]]" و "[[عبد]]"<ref>در برخی از منابع نام وی عبید، عباد و... آمده است. احمد بن یحیی بلاذری، فوق البلدان، ص۸۳؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۶۴۵.</ref> [[فرزندان]] جلندی، [[حاکمان]] عمان بوده‌اند<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۰۱؛ عزالدین ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج۱، ص۳۷۱.</ref>.


در اینکه این نامه در چه سالی و به دست چه کسی نزد این دو [[حاکم]] ارسال شده [[اختلاف]] است. سال هفتم<ref>عزالدین ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج۱، ص۳۷۰؛ سمعانی، الانساب، ج۹، ص۳۶۶.</ref>، [[سال]] هشتم<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۸؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۰۱.</ref>، اواخر [[سال دهم]]<ref>ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۴، ص۹.</ref> و [[سال یازدهم]]<ref>علی بن الحسین مسعودی، التنبیه الاشراف، ص۲۴۰.</ref>، نقل‌های گوناگونی است که در این باره وجود دارد. [[ابن جوزی]] به این اختلاف اشاره دارد و می‌نویسد: "[[پیامبر]]{{صل}} در سال ۱۰ [[هجری]] و پس از [[رجوع]] از [[حجة‌الوداع]]، در اواخر ذی الحجه، [[عمرو عاص]] را نزد جیفر و [[عبد]] در عمان فرستاد و آنها را به اسلام دعوت کرد"<ref>ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۴، ص۹.</ref>. سپس می‌نویسد: "[[واقدی]] قائل است این امر در [[سال هشتم هجری]] اتفاق افتاده است؛ اما آنچه ما ذکر کردیم (اواخر سال دهم) صحیح‌تر است"<ref>ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۴، ص۹.</ref>.
در اینکه این نامه در چه سالی و به دست چه کسی نزد این دو [[حاکم]] ارسال شده [[اختلاف]] است. سال هفتم<ref>عزالدین ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج۱، ص۳۷۰؛ سمعانی، الانساب، ج۹، ص۳۶۶.</ref>، [[سال]] هشتم<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۸؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۰۱.</ref>، اواخر [[سال دهم]]<ref>ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۴، ص۹.</ref> و [[سال یازدهم]]<ref>علی بن الحسین مسعودی، التنبیه الاشراف، ص۲۴۰.</ref>، نقل‌های گوناگونی است که در این باره وجود دارد. [[ابن جوزی]] به این اختلاف اشاره دارد و می‌نویسد: "[[پیامبر]] {{صل}} در سال ۱۰ [[هجری]] و پس از [[رجوع]] از [[حجة‌الوداع]]، در اواخر ذی الحجه، [[عمرو عاص]] را نزد جیفر و [[عبد]] در عمان فرستاد و آنها را به اسلام دعوت کرد"<ref>ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۴، ص۹.</ref>. سپس می‌نویسد: "[[واقدی]] قائل است این امر در [[سال هشتم هجری]] اتفاق افتاده است؛ اما آنچه ما ذکر کردیم (اواخر سال دهم) صحیح‌تر است"<ref>ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۴، ص۹.</ref>.


عموم [[مؤرخان]]، [[عمروعاص]] را فرستاده پیامبر{{صل}} نزد جیفر و عبد می‌دانند. در برخی از منابع به نام "[[ابا زید انصاری]]" نیز اشاره شده است. [[بلاذری]] می‌نویسد: "پیامبر{{صل}} ابا زید انصاری و [[عمرو بن عاص سهمی]] را نزد [[عبید]] و جیفر، فرزندان جلندی فرستاد"<ref>احمد بن یحیی بلاذری، فتوح البلدان، ص۸۳.</ref>.<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[سفیر پیامبر به بحرین و عمان (مقاله)|سفیر پیامبر به بحرین و عمان]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۵۳۹-۵۴۰.</ref>
عموم [[مؤرخان]]، [[عمروعاص]] را فرستاده پیامبر {{صل}} نزد جیفر و عبد می‌دانند. در برخی از منابع به نام "[[ابا زید انصاری]]" نیز اشاره شده است. [[بلاذری]] می‌نویسد: "پیامبر {{صل}} ابا زید انصاری و [[عمرو بن عاص سهمی]] را نزد [[عبید]] و جیفر، فرزندان جلندی فرستاد"<ref>احمد بن یحیی بلاذری، فتوح البلدان، ص۸۳.</ref>.<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[سفیر پیامبر به بحرین و عمان (مقاله)|سفیر پیامبر به بحرین و عمان]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۵۳۹-۵۴۰.</ref>


در نامه حضرت به [[حاکمان]] عمان پس از [[نام خداوند]] آمده است: "از [[محمد بن عبدالله]] به [[جیفر]] و [[عبد]] [[فرزندان]] جلندی، [[سلام]] بر کسی که پیرو [[هدایت]] باشد. من شما را به [[دین اسلام]] فرا می‌خوانم. [[اسلام]] بیاورید تا [[سلامت]] بمانید. من [[رسول خدا]]{{صل}} به سوی تمامی جهانیان هستم تا همه را [[انذار]] کنم و تا [[حجت]] و سخن [[خداوند]] درباره ناسپاسان به [[اجرا]] در آید. اگر اسلام را بپذیرید هر دوی شما را بر [[فرمانروایی]] کشورتان قرار می‌دهم: اگر اسلام را نپذیرید، بدانید که [[ملک]] شما زایل خواهد شد و [[یاران]] ([[سربازان]]) من به آنجا خواهند رسید و [[نبوت]] من بر ملک شما [[غلبه]] خواهد یافت"<ref>ابن سید الناس، عیون الأثر، ج۲، ص۳۳۵.</ref>.
در نامه حضرت به [[حاکمان]] عمان پس از [[نام خداوند]] آمده است: "از [[محمد بن عبدالله]] به [[جیفر]] و [[عبد]] [[فرزندان]] جلندی، [[سلام]] بر کسی که پیرو [[هدایت]] باشد. من شما را به [[دین اسلام]] فرا می‌خوانم. [[اسلام]] بیاورید تا [[سلامت]] بمانید. من [[رسول خدا]] {{صل}} به سوی تمامی جهانیان هستم تا همه را [[انذار]] کنم و تا [[حجت]] و سخن [[خداوند]] درباره ناسپاسان به [[اجرا]] در آید. اگر اسلام را بپذیرید هر دوی شما را بر [[فرمانروایی]] کشورتان قرار می‌دهم: اگر اسلام را نپذیرید، بدانید که [[ملک]] شما زایل خواهد شد و [[یاران]] ([[سربازان]]) من به آنجا خواهند رسید و [[نبوت]] من بر ملک شما [[غلبه]] خواهد یافت"<ref>ابن سید الناس، عیون الأثر، ج۲، ص۳۳۵.</ref>.


[[ابن ابی کعب]] نامه را نوشت. سپس رسول خدا{{صل}} آن را [[مُهر]] زد<ref>ابن سید الناس، عیون الأثر، ج۲، ص۳۳۵.</ref>. منابع به [[اسلام آوردن]] جیفر و عبد اشاره دارند<ref>عزالدین ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۳۷۰؛ سمعانی، الانساب، ج۱، ص۳۶۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۰۱.</ref>. [[عمرو عاص]] می‌گوید: "وقتی به عمان رسیدم، ابتدا نزد عبد رفتم و گفتم که من فرستاده [[پیامبر خدا]]{{صل}} به سوی تو و برادرت هستم". او گفت: "برادرم از لحاظ [[سنی]] و فرمانروایی از من مقدم‌تر است". سپس به [[اتفاق]]عبد نزد جیفر، رفتیم. جیفر نامه را خواند...، مدتی بعد هر دو [[مسلمان]] شدند و [[پیامبر]]{{صل}} را [[تصدیق]] کردند<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ص۲۰۱؛ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۴، ص۹-۱۰.</ref>.
[[ابن ابی کعب]] نامه را نوشت. سپس رسول خدا {{صل}} آن را [[مُهر]] زد<ref>ابن سید الناس، عیون الأثر، ج۲، ص۳۳۵.</ref>. منابع به [[اسلام آوردن]] جیفر و عبد اشاره دارند<ref>عزالدین ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۳۷۰؛ سمعانی، الانساب، ج۱، ص۳۶۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۰۱.</ref>. [[عمرو عاص]] می‌گوید: "وقتی به عمان رسیدم، ابتدا نزد عبد رفتم و گفتم که من فرستاده [[پیامبر خدا]] {{صل}} به سوی تو و برادرت هستم". او گفت: "برادرم از لحاظ [[سنی]] و فرمانروایی از من مقدم‌تر است". سپس به [[اتفاق]]عبد نزد جیفر، رفتیم. جیفر نامه را خواند... ، مدتی بعد هر دو [[مسلمان]] شدند و [[پیامبر]] {{صل}} را [[تصدیق]] کردند<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ص۲۰۱؛ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ج۴، ص۹-۱۰.</ref>.


[[بلاذری]] می‌‌نویسد: "جیفر و عبد مسلمان شدند. [[اعراب]]، آن ناحیه نیز اسلام آوردند"<ref>احمد بن یحیی بلاذری، فتوح البلدان، ص۸۳.</ref>.
[[بلاذری]] می‌‌نویسد: "جیفر و عبد مسلمان شدند. [[اعراب]]، آن ناحیه نیز اسلام آوردند"<ref>احمد بن یحیی بلاذری، فتوح البلدان، ص۸۳.</ref>.


در [[نقلی]] دیگر آمده است: "[[ابو زید انصاری]] و [[عمروعاص]]، اسلام را بر [[مردم]] عرضه می‌کردند. [[قرآن]] آوردند را به آنها [[تعلیم]] می‌دادند"<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۳۷۸.</ref>. ابوزید انصاری طبق نقلی دیگر پیامبر{{صل}} دستور داده بود؛ اگر آنها اسلام آوردند عمروعاص [[امیر]] باشد و [[ابو زید انصاری]] بر [[مردم]] [[نماز]] بخواند<ref>احمد بن یحیی بلاذری، فتوح البلدان، ص۸۳.</ref>.<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[سفیر پیامبر به بحرین و عمان (مقاله)|سفیر پیامبر به بحرین و عمان]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۵۴۰-۵۴۱.</ref>
در [[نقلی]] دیگر آمده است: "[[ابو زید انصاری]] و [[عمروعاص]]، اسلام را بر [[مردم]] عرضه می‌کردند. [[قرآن]] آوردند را به آنها [[تعلیم]] می‌دادند"<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۳۷۸.</ref>. ابوزید انصاری طبق نقلی دیگر پیامبر {{صل}} دستور داده بود؛ اگر آنها اسلام آوردند عمروعاص [[امیر]] باشد و [[ابو زید انصاری]] بر [[مردم]] [[نماز]] بخواند<ref>احمد بن یحیی بلاذری، فتوح البلدان، ص۸۳.</ref>.<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[سفیر پیامبر به بحرین و عمان (مقاله)|سفیر پیامبر به بحرین و عمان]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۵۴۰-۵۴۱.</ref>


==[[عمرو عاص]] و خلفای بعد از [[پیامبر]]{{صل}}==
== [[عمرو عاص]] و خلفای بعد از [[پیامبر]] {{صل}} ==
در روزهای آخر [[عمر]] [[رسول خدا]]{{صل}} ایشان عمرو عاص را به سوی عمان فرستادند و تا [[زمان]] [[رحلت]] ایشان، عمرو عاص [[والی]] عمان بود<ref>المغازی، واقدی (ترجمه: مهدوی دامغانی)، ص۷۴۰؛ السیرة النبویة، ابن هشام (ترجمه: رسولی)، ج۲، ص۳۸۵؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۳، ص۱۱۸۷؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۷۴۲.</ref> و هنگام [[رحلت پیامبر]]{{صل}} نیز در عمان بود<ref>الطبقات الکبری، ابن سعد (ترجمه: مهدوی دامغانی)، ج۷، ص۵۰۱.</ref>. بعد از رحلت، در زمان [[ابوبکر]] او را به سمت [[فلسطین]] فرستادند و نیز او را در کاری که رسول خدا{{صل}} بر آن کار گماشته بود، یعنی جمع آوری [[زکات]] (مناطق) سعد [[هذیل]]، [[عذره]]، جزام و [[حدس]] باقی گذاردند<ref>تاریخ الیعقوبی، یعقوبی (ترجمه: آیتی)، ج۱، ص۵۲۰؛ تاریخ الطبری، طبری (ترجمه: پاینده)، ج۴، ص۱۵۲۸؛ الکامل، ابن اثیر (ترجمه: حالت - خلیلی)، ج۸، ص۱۳۷.</ref>. در زمان عمر نیز او را به سوی فلسطین و [[اردن]] فرستادند و بعد از [[فتح]] این مناطق، کل [[حکومت]] [[شام]] را به [[معاویه]] دادند و عمرو عاص را به سوی [[مصر]] فرستادند. او توانست مصر را فتح کند و تا پایان [[زندگی]] عُمر در مصر بود<ref>تاریخ الیعقوبی، یعقوبی (ترجمه: آیتی)، ج۲، ص۲۲؛ تاریخ الطبری، طبری (ترجمه: پاینده)، ج۵، ص۱۹۱۸.</ref>. او در [[سرزمین]] [[مصر]] [[تشکیل حکومت]] داد و [[نظام]] [[اداری]] [[مصر]] را سامان بخشید. وی چهار سال از [دوران] [[خلافت عثمان]] [را] هم [[حاکم مصر]] بود آنگاه او را معزول ساخت و [[عبدالله بن ابی سرح]] را به [[حکومت مصر]] [[منصوب]] کرد<ref>تاریخ الیعقوبی، یعقوبی (ترجمه: آیتی)، ج۲، ص۵۶؛ تاریخ الطبری، طبری (ترجمه: پاینده)، ج۵، ص۲۱۴۱-۲۰۹۸.</ref>.
در روزهای آخر [[عمر]] [[رسول خدا]] {{صل}} ایشان عمرو عاص را به سوی عمان فرستادند و تا [[زمان]] [[رحلت]] ایشان، عمرو عاص [[والی]] عمان بود<ref>المغازی، واقدی (ترجمه: مهدوی دامغانی)، ص۷۴۰؛ السیرة النبویة، ابن هشام (ترجمه: رسولی)، ج۲، ص۳۸۵؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۳، ص۱۱۸۷؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۷۴۲.</ref> و هنگام [[رحلت پیامبر]] {{صل}} نیز در عمان بود<ref>الطبقات الکبری، ابن سعد (ترجمه: مهدوی دامغانی)، ج۷، ص۵۰۱.</ref>. بعد از رحلت، در زمان [[ابوبکر]] او را به سمت [[فلسطین]] فرستادند و نیز او را در کاری که رسول خدا {{صل}} بر آن کار گماشته بود، یعنی جمع آوری [[زکات]] (مناطق) سعد [[هذیل]]، [[عذره]]، جزام و [[حدس]] باقی گذاردند<ref>تاریخ الیعقوبی، یعقوبی (ترجمه: آیتی)، ج۱، ص۵۲۰؛ تاریخ الطبری، طبری (ترجمه: پاینده)، ج۴، ص۱۵۲۸؛ الکامل، ابن اثیر (ترجمه: حالت - خلیلی)، ج۸، ص۱۳۷.</ref>. در زمان عمر نیز او را به سوی فلسطین و [[اردن]] فرستادند و بعد از [[فتح]] این مناطق، کل [[حکومت]] [[شام]] را به [[معاویه]] دادند و عمرو عاص را به سوی [[مصر]] فرستادند. او توانست مصر را فتح کند و تا پایان [[زندگی]] عُمر در مصر بود<ref>تاریخ الیعقوبی، یعقوبی (ترجمه: آیتی)، ج۲، ص۲۲؛ تاریخ الطبری، طبری (ترجمه: پاینده)، ج۵، ص۱۹۱۸.</ref>. او در [[سرزمین]] [[مصر]] [[تشکیل حکومت]] داد و [[نظام]] [[اداری]] [[مصر]] را سامان بخشید. وی چهار سال از [دوران] [[خلافت عثمان]] [را] هم [[حاکم مصر]] بود آنگاه او را معزول ساخت و [[عبدالله بن ابی سرح]] را به [[حکومت مصر]] [[منصوب]] کرد<ref>تاریخ الیعقوبی، یعقوبی (ترجمه: آیتی)، ج۲، ص۵۶؛ تاریخ الطبری، طبری (ترجمه: پاینده)، ج۵، ص۲۱۴۱-۲۰۹۸.</ref>.


از این [[تاریخ]] به بعد رابطه میان عمرو عاص و [[عثمان]] تیره شد لذا در فلسطین ساکن شد و کمتر به [[مدینه]] می‌رفت و همواره بر عثمان خرده می‌گرفت و از او [[انتقاد]] می‌کرد<ref>الغارات، ثقفی کوفی (ترجمه: عطاردی)، ص۵۲۵؛ مروج الذهب، مسعودی (ترجمه: پاینده)، ج۱، ص۷۱۰.</ref>.
از این [[تاریخ]] به بعد رابطه میان عمرو عاص و [[عثمان]] تیره شد لذا در فلسطین ساکن شد و کمتر به [[مدینه]] می‌رفت و همواره بر عثمان خرده می‌گرفت و از او [[انتقاد]] می‌کرد<ref>الغارات، ثقفی کوفی (ترجمه: عطاردی)، ص۵۲۵؛ مروج الذهب، مسعودی (ترجمه: پاینده)، ج۱، ص۷۱۰.</ref>.
خط ۷۳: خط ۷۳:
از جمله یک [[روز]] که عثمان بالای [[منبر]] [[سخنرانی]] می‌کرد، [[عمروعاص]] از میان [[مردم]] برخاست و وسط حرفش دوید و گفت: "عثمان! خیلی بر [[امت اسلامی]] سخت گرفته‌ای تا جایی که به سبب [[گمراهی]] تو همه [[امت]] [[گمراه]] شده‌اند؛ یا [[عدالت پیشه]] کن و یا از کار برکنار شو و [[مسلمانان]] را به حال خود واگذار"<ref>شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۶، ص۳۲۳.</ref>.
از جمله یک [[روز]] که عثمان بالای [[منبر]] [[سخنرانی]] می‌کرد، [[عمروعاص]] از میان [[مردم]] برخاست و وسط حرفش دوید و گفت: "عثمان! خیلی بر [[امت اسلامی]] سخت گرفته‌ای تا جایی که به سبب [[گمراهی]] تو همه [[امت]] [[گمراه]] شده‌اند؛ یا [[عدالت پیشه]] کن و یا از کار برکنار شو و [[مسلمانان]] را به حال خود واگذار"<ref>شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۶، ص۳۲۳.</ref>.


از این [[تاریخ]] به بعد [[عمروعاص]] از [[عثمان]] کناره گرفت و [[مردم]] را علیه او می‌شورانید. او گاهی نزد [[امام علی]]{{ع}} می‌رفت و او را علیه عثمان تحریک می‌کرد و گاهی نزد [[طلحه]] و [[زبیر]] می‌رفت و آنها را به کشتن عثمان [[تشویق]] می‌کرد و حتی سر راه [[حجاج]] و [[زیارت]] کنندگان [[خانه خدا]] می‌نشست و آنها را از کارهای عثمان باخبر می‌کرد. هنگامی که عثمان در خانه‌اش در محاصره بود، عمروعاص به سوی [[فلسطین]] حرکت کرد و در مزرعه‌ای که در آنجا داشت و در قصر خود (که آن را عجلان نامیده بود) ساکن شد، تا وقتی که خبر کشته شدن عثمان به وی رسید. پس گفت: "مرا [[ابو عبدالله]] می‌خوانند؛ هرگاه دملی را فشار دهم خونین می‌شود. من حتی چوپانان را در بالای کوه‌ها علیه عثمان تحریک کردم!"<ref>تاریخ الطبری، طبری، ج۳، ص۳۹۲؛ الغدیر، علامه امینی، ج۹، ص۱۳۶.</ref>.
از این [[تاریخ]] به بعد [[عمروعاص]] از [[عثمان]] کناره گرفت و [[مردم]] را علیه او می‌شورانید. او گاهی نزد [[امام علی]] {{ع}} می‌رفت و او را علیه عثمان تحریک می‌کرد و گاهی نزد [[طلحه]] و [[زبیر]] می‌رفت و آنها را به کشتن عثمان [[تشویق]] می‌کرد و حتی سر راه [[حجاج]] و [[زیارت]] کنندگان [[خانه خدا]] می‌نشست و آنها را از کارهای عثمان باخبر می‌کرد. هنگامی که عثمان در خانه‌اش در محاصره بود، عمروعاص به سوی [[فلسطین]] حرکت کرد و در مزرعه‌ای که در آنجا داشت و در قصر خود (که آن را عجلان نامیده بود) ساکن شد، تا وقتی که خبر کشته شدن عثمان به وی رسید. پس گفت: "مرا [[ابو عبدالله]] می‌خوانند؛ هرگاه دملی را فشار دهم خونین می‌شود. من حتی چوپانان را در بالای کوه‌ها علیه عثمان تحریک کردم!"<ref>تاریخ الطبری، طبری، ج۳، ص۳۹۲؛ الغدیر، علامه امینی، ج۹، ص۱۳۶.</ref>.


همچنین در تاریخ [[طبری]] آمده که چون خبر کشته شدن عثمان در وادی السباع به عمروعاص رسید. گفت: مرا [[ابوعبدالله]] می‌گویند، او را کشتم در حالی که خود در وادی السباع هستم<ref>الغدیر، علامه امینی، ج۹، ص۱۳۸.</ref>. [[مخالفت]] عمروعاص با عثمان به جایی کشید که [[عمرو عاص]]، [[همسر]] خود را که [[خواهر]] مادری عثمان بود، به همین [[دلیل]]، [[طلاق]] داد<ref>الغدیر، علامه امینی، ج۹، ص۱۳۸.</ref>.<ref>[[رحمان فتاح‌زاده|فتاح‌زاده، رحمان]]، [[عمرو بن عاص بن وائل (مقاله)|مقاله «عمرو بن عاص بن وائل»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۶ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۶، ص ۴۲۰-۴۲۱؛ [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۵۹۱-۵۹۲.</ref>
همچنین در تاریخ [[طبری]] آمده که چون خبر کشته شدن عثمان در وادی السباع به عمروعاص رسید. گفت: مرا [[ابوعبدالله]] می‌گویند، او را کشتم در حالی که خود در وادی السباع هستم<ref>الغدیر، علامه امینی، ج۹، ص۱۳۸.</ref>. [[مخالفت]] عمروعاص با عثمان به جایی کشید که [[عمرو عاص]]، [[همسر]] خود را که [[خواهر]] مادری عثمان بود، به همین [[دلیل]]، [[طلاق]] داد<ref>الغدیر، علامه امینی، ج۹، ص۱۳۸.</ref>.<ref>[[رحمان فتاح‌زاده|فتاح‌زاده، رحمان]]، [[عمرو بن عاص بن وائل (مقاله)|مقاله «عمرو بن عاص بن وائل»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۶ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۶، ص ۴۲۰-۴۲۱؛ [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۵۹۱-۵۹۲.</ref>


==[[عمرو عاص]] و [[امیرالمؤمنین]]{{ع}}==
== [[عمرو عاص]] و [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} ==
موضوع [[دشمنی]] عمرو عاص با [[امیر مؤمنان]]{{ع}} مطلبی نیست که کسی از آن بی‌خبر باشد بلکه مطالب زیادی در تاریخ در این باره [[نقل]] شده و ما در اینجا به نقل نمونه‌ای بسنده می‌کنیم: نقل شده روزی عمروعاص به [[عایشه]] گفت: "چقدر [[دوست]] داشتم در [[جنگ جمل]] کشته شوی!" [[عایشه]] گفت: "چرا ای بی‌پدر؟! [[عمرو عاص]] گفت: "برای آنکه تو با [[اجل]] خود مرده بودی و به [[بهشت]] وارد می‌شدی (البته به [[عقیده]] عمرو عاص) و ما [[مرگ]] تو را بزرگ‌ترین دستاویز برای [[سرزنش]] [[علی بن ابی طالب]] قرار می‌دادیم"<ref>شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۶، ص۳۲۲.</ref>.<ref>[[رحمان فتاح‌زاده|فتاح‌زاده، رحمان]]، [[عمرو بن عاص بن وائل (مقاله)|مقاله «عمرو بن عاص بن وائل»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۶ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۶، ص ۴۲۱-۴۲۲.</ref>
موضوع [[دشمنی]] عمرو عاص با [[امیر مؤمنان]] {{ع}} مطلبی نیست که کسی از آن بی‌خبر باشد بلکه مطالب زیادی در تاریخ در این باره [[نقل]] شده و ما در اینجا به نقل نمونه‌ای بسنده می‌کنیم: نقل شده روزی عمروعاص به [[عایشه]] گفت: "چقدر [[دوست]] داشتم در [[جنگ جمل]] کشته شوی!" [[عایشه]] گفت: "چرا ای بی‌پدر؟! [[عمرو عاص]] گفت: "برای آنکه تو با [[اجل]] خود مرده بودی و به [[بهشت]] وارد می‌شدی (البته به [[عقیده]] عمرو عاص) و ما [[مرگ]] تو را بزرگ‌ترین دستاویز برای [[سرزنش]] [[علی بن ابی طالب]] قرار می‌دادیم"<ref>شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۶، ص۳۲۲.</ref>.<ref>[[رحمان فتاح‌زاده|فتاح‌زاده، رحمان]]، [[عمرو بن عاص بن وائل (مقاله)|مقاله «عمرو بن عاص بن وائل»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۶ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۶، ص ۴۲۱-۴۲۲.</ref>


==[[عمرو عاص]] و [[معاویه]]==
== [[عمرو عاص]] و [[معاویه]] ==
هنگامی که [[علی]]{{ع}} [[جریر بن عبدالله]] را برای [[بیعت گرفتن]] از معاویه به [[شام]] فرستاد، معاویه مردد شد که چه کند. پس موضوع را با برادرش [[عتبه]] در میان گذاشت، عتبه گفت: "مردم شام در [[انتقام]] از [[خون عثمان]] با تو موافق‌اند، اگر عمرو عاص را با خود هم دست کنی به هدفت خواهی رسید و [[عمر]] هم مردی [[دنیا]] [[دوست]] است، می‌توانی دینش را از او بخری". معاویه نامه‌ای به وی نوشت و او را از [[فلسطین]] به شام احضار کرد؛ عمرو عاص که [[هدف]] معاویه را [[درک]] کرد [آن را] با [[محمد]] و [[عبدالله]] (دو فرزندش) در میان گذاشت. عبدالله گفت: "پدر! [[پیامبر]]، هنگام مرگش از تو [[راضی]] بود و [[ابوبکر]] و عمر نیز مردند و از تو راضی بودند و موقع مرگ [[خلیفه سوم]] هم تو [[غایب]] بودی پس برای چند روزهای [[زندگی]] سابقه [[دینی]] خود را لکه دار نکن، مخصوصا به لحاظ اینکه [[خلافت]] به تو نمی‌رسد، منتهی می‌خواهی از حاشیه نشینان معاویه باشی و این آن [[ارزش]] را ندارد که دینت را از دست بدهی".
هنگامی که [[علی]] {{ع}} [[جریر بن عبدالله]] را برای [[بیعت گرفتن]] از معاویه به [[شام]] فرستاد، معاویه مردد شد که چه کند. پس موضوع را با برادرش [[عتبه]] در میان گذاشت، عتبه گفت: "مردم شام در [[انتقام]] از [[خون عثمان]] با تو موافق‌اند، اگر عمرو عاص را با خود هم دست کنی به هدفت خواهی رسید و [[عمر]] هم مردی [[دنیا]] [[دوست]] است، می‌توانی دینش را از او بخری". معاویه نامه‌ای به وی نوشت و او را از [[فلسطین]] به شام احضار کرد؛ عمرو عاص که [[هدف]] معاویه را [[درک]] کرد [آن را] با [[محمد]] و [[عبدالله]] (دو فرزندش) در میان گذاشت. عبدالله گفت: "پدر! [[پیامبر]]، هنگام مرگش از تو [[راضی]] بود و [[ابوبکر]] و عمر نیز مردند و از تو راضی بودند و موقع مرگ [[خلیفه سوم]] هم تو [[غایب]] بودی پس برای چند روزهای [[زندگی]] سابقه [[دینی]] خود را لکه دار نکن، مخصوصا به لحاظ اینکه [[خلافت]] به تو نمی‌رسد، منتهی می‌خواهی از حاشیه نشینان معاویه باشی و این آن [[ارزش]] را ندارد که دینت را از دست بدهی".


ولی پسر دیگرش محمد اظهار داشت: "تو از بزرگان [[قریش]] هستی، چرا [[گوشه‌گیری]] [[اختیار]] کرده و سرت در میان سرها نباشد، برو دست به دست معاویه بده و [[مردم]] شام هم با شما در انتقام از خون عثمان هم صدا هستند و قطعا [[مقام]] بزرگی را تصاحب خواهی کرد". [[عمروعاص]] [[شب]] را تا صبح در [[فکر]] بود و اشعاری را زمزمه می‌کرد و در [[انتخاب]] [[خط مشی]] جدید خود می‌اندیشید. عبدالله که زمزمه پدر را می‌شنید با خود گفت: پیرمرد رفتنی شد. فردا اول وقت [[عمرو عاص]] به غلامش، وردان [[فرمان]] داد که وسیله حرکت به [[شام]] را آماده کن. وردان بار [[سفر]] را بست. دوباره [[عمر]] گفت: "بار بگیر که از رفتن منصرف شدم. بار کن؛ بار بگیر؛ وردان بار کن؛ وردان بار بگیر؛ غلامش که خود یکی از افراد [[زیرک]] و به علاوه مرد شجاعی بود، گفت: "عمرو عاص! می‌خواهی بگویم که چگونه [[فکر]] می‌کنی؟"
ولی پسر دیگرش محمد اظهار داشت: "تو از بزرگان [[قریش]] هستی، چرا [[گوشه‌گیری]] [[اختیار]] کرده و سرت در میان سرها نباشد، برو دست به دست معاویه بده و [[مردم]] شام هم با شما در انتقام از خون عثمان هم صدا هستند و قطعا [[مقام]] بزرگی را تصاحب خواهی کرد". [[عمروعاص]] [[شب]] را تا صبح در [[فکر]] بود و اشعاری را زمزمه می‌کرد و در [[انتخاب]] [[خط مشی]] جدید خود می‌اندیشید. عبدالله که زمزمه پدر را می‌شنید با خود گفت: پیرمرد رفتنی شد. فردا اول وقت [[عمرو عاص]] به غلامش، وردان [[فرمان]] داد که وسیله حرکت به [[شام]] را آماده کن. وردان بار [[سفر]] را بست. دوباره [[عمر]] گفت: "بار بگیر که از رفتن منصرف شدم. بار کن؛ بار بگیر؛ وردان بار کن؛ وردان بار بگیر؛ غلامش که خود یکی از افراد [[زیرک]] و به علاوه مرد شجاعی بود، گفت: "عمرو عاص! می‌خواهی بگویم که چگونه [[فکر]] می‌کنی؟"


عمرو عاص گفت: "هان! چه [[جور]] می‌اندیشم؟" وردان گفت: "الان [[دنیا]] و [[آخرت]] در قلبت به [[جنگ]] پرداخته‌اند، می‌گویی آخرت با [[علی]]{{ع}} است ولی از دنیا خبری نیست، هر چند در آخرت عوض دنیا هم موجود است، ولی دنیا پیش [[معاویه]] است و از آخرت و عوض آن خبری نیست؛ آیا این طور نیست؟"
عمرو عاص گفت: "هان! چه [[جور]] می‌اندیشم؟" وردان گفت: "الان [[دنیا]] و [[آخرت]] در قلبت به [[جنگ]] پرداخته‌اند، می‌گویی آخرت با [[علی]] {{ع}} است ولی از دنیا خبری نیست، هر چند در آخرت عوض دنیا هم موجود است، ولی دنیا پیش [[معاویه]] است و از آخرت و عوض آن خبری نیست؛ آیا این طور نیست؟"


عمرو عاص: "خدا تو را بکشد که کاملا از قلبم و اندیشه‌های درونی‌ام [[آگاهی]]! اکنون بگو چه کنم؟" وردان: "من [[صلاح]] می‌دانم که در خانه‌ات بنشینی؛ اگر [[اهل]] آخرت [[پیروز]] شدند در [[پناه]] [[دین]] آنها ایمن خواهی بود و اگر اهل دنیا پیش بردند، باز هم از تو بی نیاز نیستند". [[عمرو]] گفت: "کاملا پیشنهادت صحیح است، اما [[حیف]] که وقت گذشته و در میان [[عرب]] شیوع یافته که من به معاویه پیوسته‌ام، بنابراین چاره‌ای جز رفتن ندارم، پس بار سفر ببند". [پس] [[عمروعاص]] از [[فلسطین]] به شام آمد و با معاویه در [[خلوت]] به [[مذاکره]] پرداختند.
عمرو عاص: "خدا تو را بکشد که کاملا از قلبم و اندیشه‌های درونی‌ام [[آگاهی]]! اکنون بگو چه کنم؟" وردان: "من [[صلاح]] می‌دانم که در خانه‌ات بنشینی؛ اگر [[اهل]] آخرت [[پیروز]] شدند در [[پناه]] [[دین]] آنها ایمن خواهی بود و اگر اهل دنیا پیش بردند، باز هم از تو بی نیاز نیستند". [[عمرو]] گفت: "کاملا پیشنهادت صحیح است، اما [[حیف]] که وقت گذشته و در میان [[عرب]] شیوع یافته که من به معاویه پیوسته‌ام، بنابراین چاره‌ای جز رفتن ندارم، پس بار سفر ببند". [پس] [[عمروعاص]] از [[فلسطین]] به شام آمد و با معاویه در [[خلوت]] به [[مذاکره]] پرداختند.
خط ۹۱: خط ۹۱:
معاویه: "من تو را برای این خواسته‌ام که در جنگ با این مردی که از [[اطاعت خدا]] [[سرپیچی]] کرده و در میان [[مسلمانان]] [[ایجاد اختلاف]] نموده و [[خلیفه]] را به [[قتل]] رسانیده و [[فتنه]] بر پا کرده و اجتماعات مسلمانان را از هم پاشیده و [[قطع رحم]] نموده، با من [[همکاری]] کنی!!"
معاویه: "من تو را برای این خواسته‌ام که در جنگ با این مردی که از [[اطاعت خدا]] [[سرپیچی]] کرده و در میان [[مسلمانان]] [[ایجاد اختلاف]] نموده و [[خلیفه]] را به [[قتل]] رسانیده و [[فتنه]] بر پا کرده و اجتماعات مسلمانان را از هم پاشیده و [[قطع رحم]] نموده، با من [[همکاری]] کنی!!"


عمروعاص: مقصودت کیست؟" معاویه: "[[علی بن ابی طالب]]". عمروعاص: "تو را چه رسد که با علی{{ع}} به جنگ بپردازی که تو هم ردیف و همتای او نیستی، زیرا اولین [[مهاجر]] و اولین کسی است که [[ایمان]] آورده و یار باوفای [[پیامبر]] است و آن همه در [[اسلام]] [[جهاد]] کرد و دارای [[علم]] و [[دانش]] است و از همه اینها گذشته [[شجاعت]] او را هیچ کس ندارد و تو فاقد تمام این خصوصیات هستی، ولی با همه اینها اگر به تو کمک و [با تو] [[همکاری]] کنم سهم من چیست؟"
عمروعاص: مقصودت کیست؟" معاویه: "[[علی بن ابی طالب]]". عمروعاص: "تو را چه رسد که با علی {{ع}} به جنگ بپردازی که تو هم ردیف و همتای او نیستی، زیرا اولین [[مهاجر]] و اولین کسی است که [[ایمان]] آورده و یار باوفای [[پیامبر]] است و آن همه در [[اسلام]] [[جهاد]] کرد و دارای [[علم]] و [[دانش]] است و از همه اینها گذشته [[شجاعت]] او را هیچ کس ندارد و تو فاقد تمام این خصوصیات هستی، ولی با همه اینها اگر به تو کمک و [با تو] [[همکاری]] کنم سهم من چیست؟"


[[معاویه]]: "هر چه خودت بگویی". [[عمروعاص]]: "مصر را به من واگذار کن که [[حکومت]] و تمام درآمدش از آن من باشد تا با تو [[همراهی]] کنم". معاویه قدری منّ و من کرد و گفت: "دوست ندارم که [[عرب]] بشنود تو به خاطر [[امور مادی]] وارد مرحله شده‌ای بلکه باید کار ما برای [[خدا]] باشد".
[[معاویه]]: "هر چه خودت بگویی". [[عمروعاص]]: "مصر را به من واگذار کن که [[حکومت]] و تمام درآمدش از آن من باشد تا با تو [[همراهی]] کنم". معاویه قدری منّ و من کرد و گفت: "دوست ندارم که [[عرب]] بشنود تو به خاطر [[امور مادی]] وارد مرحله شده‌ای بلکه باید کار ما برای [[خدا]] باشد".
خط ۹۹: خط ۹۹:
هر چند معاویه در اول امر حاضر نبود [[مصر]] را به [[عمرو عاص]] ببخشد، ولی پس از [[مشورت]] با برادرش [[عتبه]] حاضر شد، زیرا عتبه به معاویه گفت: "اگر [[علی]] [[پیروز]] شود نه مصر باقی می‌ماند و نه [[شام]]، پس می‌ارزد که مصر را بدهی و [[حکومت اسلامی]] را به چنگ بیاوری"<ref>الغارات، ثقفی کوفی (ترجمه: عطاردی)، ص۱۳۸؛ تاریخ الیعقوبی، یعقوبی (ترجمه: آیتی)، ج۲، ص۹۸؛ الطبقات الکبری، ابن سعد (ترجمه: مهدوی دامغانی)، ج۴، ص۲۳۰.</ref>.
هر چند معاویه در اول امر حاضر نبود [[مصر]] را به [[عمرو عاص]] ببخشد، ولی پس از [[مشورت]] با برادرش [[عتبه]] حاضر شد، زیرا عتبه به معاویه گفت: "اگر [[علی]] [[پیروز]] شود نه مصر باقی می‌ماند و نه [[شام]]، پس می‌ارزد که مصر را بدهی و [[حکومت اسلامی]] را به چنگ بیاوری"<ref>الغارات، ثقفی کوفی (ترجمه: عطاردی)، ص۱۳۸؛ تاریخ الیعقوبی، یعقوبی (ترجمه: آیتی)، ج۲، ص۹۸؛ الطبقات الکبری، ابن سعد (ترجمه: مهدوی دامغانی)، ج۴، ص۲۳۰.</ref>.


[[امام علی]]{{ع}} در این جمله از خطبه‌اش به معاویه و عمرو عاص اشاره دارد: {{متن حدیث|وَ لَمْ يُبَايِعْ حَتَّى شَرَطَ أَنْ يُؤْتِيَهُ عَلَى اَلْبَيْعَةِ ثَمَناً}}؛ عمرو عاص با معاویه[[بیعت]] نکرد مگر پس از آنکه بهای بیعتش را به او داد<ref>[[رحمان فتاح‌زاده|فتاح‌زاده، رحمان]]، [[عمرو بن عاص بن وائل (مقاله)|مقاله «عمرو بن عاص بن وائل»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۶ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۶، ص ۴۲۲-۴۲۴.</ref>.
[[امام علی]] {{ع}} در این جمله از خطبه‌اش به معاویه و عمرو عاص اشاره دارد: {{متن حدیث|وَ لَمْ يُبَايِعْ حَتَّى شَرَطَ أَنْ يُؤْتِيَهُ عَلَى اَلْبَيْعَةِ ثَمَناً}}؛ عمرو عاص با معاویه[[بیعت]] نکرد مگر پس از آنکه بهای بیعتش را به او داد<ref>[[رحمان فتاح‌زاده|فتاح‌زاده، رحمان]]، [[عمرو بن عاص بن وائل (مقاله)|مقاله «عمرو بن عاص بن وائل»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۶ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۶، ص ۴۲۲-۴۲۴.</ref>.


==[[عمرو عاص]] و [[جنگ صفین]]==
== [[عمرو عاص]] و [[جنگ صفین]] ==
آنچه که نام عمروعاص را در [[تاریخ]] ماندگار کرد بدون تردید [[همراهی]] با [[معاویه]] در [[مخالفت با امام علی]]{{ع}} و شرکت در [[جنگ صفین]] بود. [معاویه] او را به [[فرماندهی]] سوار [[نظام]] [[شام]] گماشت<ref>الطبقات الکبری، ابن سعد (ترجمه: مهدوی دامغانی)، ج۴، ص۲۳۱؛ وقعة صفین، نصر بن مزاحم (ترجمه: اتابکی)، ص۳۹۰.</ref>. [[عمرو بن عاص]] بعد از چند ماه جنگ با [[امام علی]]{{ع}} و [[سپاه کوفه]] در زمانی که [[جنگ]] در لحظات پایانی با [[پیروزی]] برای آن حضرت به همراه بود، [[دست]] به [[خدعه]] زد و [[دستور]] داد [[سپاه شام]] در برابر [[لشکریان امام علی]]{{ع}} [[قرآن‌‌ها]] را بر سر نیزه زدند<ref>الفخری، ابن طقطقی (ترجمه: گلپایگانی)، ص۱۲۱.</ref> و این باعث شد که [[سپاه اسلام]] دست از جنگ بردارند و در این کار از خود تزلزل نشان دهند و مسئله جنگ صفین بین [[امام علی]]{{ع}} و معاویه به مسئله [[حکمیت]] کشیده شود و در مسئله حکمیت هم از طرف امام علی{{ع}}، با اینکه ایشان [[مخالف]] [[انتخاب]] [[ابوموسی اشعری]] بود، وی برای این امر انتخاب شد و از طرف معاویه و سپاه شام نیز [[عمرو عاص]] انتخاب شد و در ماجرای حکمیت، عمرو عاص باز دست به خدعه و [[فریب]] زد و ابوموسی اشعری را فریب داد و مسئله حکمیت در ظاهر به نفع معاویه تمام شد<ref>وقعة صفین، نصر بن مزاحم (ترجمه: اتابکی)، ص۱۶۵؛ الطبقات الکبری، ابن سعد (ترجمه: مهدوی دامغانی، ج۳، ص۲۵.</ref>.<ref>[[رحمان فتاح‌زاده|فتاح‌زاده، رحمان]]، [[عمرو بن عاص بن وائل (مقاله)|مقاله «عمرو بن عاص بن وائل»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۶ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۶، ص ۴۲۵.</ref>
آنچه که نام عمروعاص را در [[تاریخ]] ماندگار کرد بدون تردید [[همراهی]] با [[معاویه]] در [[مخالفت با امام علی]] {{ع}} و شرکت در [[جنگ صفین]] بود. [معاویه] او را به [[فرماندهی]] سوار [[نظام]] [[شام]] گماشت<ref>الطبقات الکبری، ابن سعد (ترجمه: مهدوی دامغانی)، ج۴، ص۲۳۱؛ وقعة صفین، نصر بن مزاحم (ترجمه: اتابکی)، ص۳۹۰.</ref>. [[عمرو بن عاص]] بعد از چند ماه جنگ با [[امام علی]] {{ع}} و [[سپاه کوفه]] در زمانی که [[جنگ]] در لحظات پایانی با [[پیروزی]] برای آن حضرت به همراه بود، [[دست]] به [[خدعه]] زد و [[دستور]] داد [[سپاه شام]] در برابر [[لشکریان امام علی]] {{ع}} [[قرآن‌‌ها]] را بر سر نیزه زدند<ref>الفخری، ابن طقطقی (ترجمه: گلپایگانی)، ص۱۲۱.</ref> و این باعث شد که [[سپاه اسلام]] دست از جنگ بردارند و در این کار از خود تزلزل نشان دهند و مسئله جنگ صفین بین [[امام علی]] {{ع}} و معاویه به مسئله [[حکمیت]] کشیده شود و در مسئله حکمیت هم از طرف امام علی {{ع}}، با اینکه ایشان [[مخالف]] [[انتخاب]] [[ابوموسی اشعری]] بود، وی برای این امر انتخاب شد و از طرف معاویه و سپاه شام نیز [[عمرو عاص]] انتخاب شد و در ماجرای حکمیت، عمرو عاص باز دست به خدعه و [[فریب]] زد و ابوموسی اشعری را فریب داد و مسئله حکمیت در ظاهر به نفع معاویه تمام شد<ref>وقعة صفین، نصر بن مزاحم (ترجمه: اتابکی)، ص۱۶۵؛ الطبقات الکبری، ابن سعد (ترجمه: مهدوی دامغانی، ج۳، ص۲۵.</ref>.<ref>[[رحمان فتاح‌زاده|فتاح‌زاده، رحمان]]، [[عمرو بن عاص بن وائل (مقاله)|مقاله «عمرو بن عاص بن وائل»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۶ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۶، ص ۴۲۵.</ref>


در گزارش‌های [[تاریخی]] [[نقل]] است که در جریان [[صفین]] [[عمرو عاص]] پرچمی به‌دست گرفته بود و رجز می‌خواند. در این‌حال با [[امام]] روبه‌رو شد و [[امام]] به سوی وی شتافت و با نیزه خود او را از اسب به زیر انداخت. او با [[نیرنگ]] عورت خود را نمایان ساخت و [[امام]] از کشتن او صرف‌نظر کرد. [[امام علی]]{{ع}} در گفتاری به این موضوع و برخی از صفات ناشایست او اشاره می‌کند: "بدانید که بدترین گفتار [[دروغ]] است و او می‌گوید و [[دروغ]] می‌گوید، [[وعده]] می‌دهد و خلاف می‌کند، اگر چیزی از او خواهند، خست می‌ورزد و اگر خود چیزی خواهد، به [[اصرار]] و [[سوگند]] می‌ستاند و اگر پیمانی بندد، در آن [[خیانت]] کند و [[حق]] [[خویشاوندی]] به جای نیاورد. چون [[جنگ]] فرا رسد، به زبان، بسی [[امر و نهی]] کند تا خود را دلیر جلوه دهد و این تا زمانی است که شمشیرها از نیام برنیامده باشد و چون شمشیرها از نیام برآمد، بزرگ‌ترین [[نیرنگ]] او این است که عورت خود بگشاید"<ref>{{متن حدیث|أَمَا -وَ شَرُّ الْقَوْلِ الْکَذِبُ- إِنَّهُ لَيَقُولُ فَيَکْذِبُ، وَ يَعِدُ فَيُخْلِفُ، وَ يُسْأَلُ فَيَبْخَلُ، وَ يَسْأَلُ فَيُلْحِفُ، وَ يَخُونُ الْعَهْدَ، وَ يَقْطَعُ الَّ؛ فَإِذَا کَانَ عِنْدَالْحَرْبِ فَأَيُّ زَاجِر وَ آمِر هُوَ، مَا لَمْ تَأْخُذِ السُّيُوفُ مَآخِذَهَا! فَإِذَا کَانَ ذلِکَ کَانَ أَکْبَرُ مَکِيدَتِهِ أَنْ يَمْنَحَ الْقَرْمَ [قوم] سُبَّتَهُ. أَمَا وَاللهِ إِنِّي لَيَمْنَعُنِي مِنَ اللَّعِبِ ذِکْرُ الْمَوْتِ، وَ إِنَّهُ َيمْنَعُهُ مِنْ قَوْلِ الْحَقِّ نِسْيَانُ الاْخِرَةِ؛ إِنَّهُ لَمْ يُبَايِعْ مُعَاوِيَةَ حَتَّى شَرَطَ أَنْ يُؤْتِيَهُ أَتِيَّةً، وَ يَرْضَخَ لَهُ عَلَى تَرْکِ الدِّينِ رَضِيخَةً}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۸۳.</ref>.<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۵۹۱-۵۹۲.</ref>
در گزارش‌های [[تاریخی]] [[نقل]] است که در جریان [[صفین]] [[عمرو عاص]] پرچمی به‌دست گرفته بود و رجز می‌خواند. در این‌حال با [[امام]] روبه‌رو شد و [[امام]] به سوی وی شتافت و با نیزه خود او را از اسب به زیر انداخت. او با [[نیرنگ]] عورت خود را نمایان ساخت و [[امام]] از کشتن او صرف‌نظر کرد. [[امام علی]] {{ع}} در گفتاری به این موضوع و برخی از صفات ناشایست او اشاره می‌کند: "بدانید که بدترین گفتار [[دروغ]] است و او می‌گوید و [[دروغ]] می‌گوید، [[وعده]] می‌دهد و خلاف می‌کند، اگر چیزی از او خواهند، خست می‌ورزد و اگر خود چیزی خواهد، به [[اصرار]] و [[سوگند]] می‌ستاند و اگر پیمانی بندد، در آن [[خیانت]] کند و [[حق]] [[خویشاوندی]] به جای نیاورد. چون [[جنگ]] فرا رسد، به زبان، بسی [[امر و نهی]] کند تا خود را دلیر جلوه دهد و این تا زمانی است که شمشیرها از نیام برنیامده باشد و چون شمشیرها از نیام برآمد، بزرگ‌ترین [[نیرنگ]] او این است که عورت خود بگشاید"<ref>{{متن حدیث|أَمَا -وَ شَرُّ الْقَوْلِ الْکَذِبُ- إِنَّهُ لَيَقُولُ فَيَکْذِبُ، وَ يَعِدُ فَيُخْلِفُ، وَ يُسْأَلُ فَيَبْخَلُ، وَ يَسْأَلُ فَيُلْحِفُ، وَ يَخُونُ الْعَهْدَ، وَ يَقْطَعُ الَّ؛ فَإِذَا کَانَ عِنْدَالْحَرْبِ فَأَيُّ زَاجِر وَ آمِر هُوَ، مَا لَمْ تَأْخُذِ السُّيُوفُ مَآخِذَهَا! فَإِذَا کَانَ ذلِکَ کَانَ أَکْبَرُ مَکِيدَتِهِ أَنْ يَمْنَحَ الْقَرْمَ [قوم] سُبَّتَهُ. أَمَا وَاللهِ إِنِّي لَيَمْنَعُنِي مِنَ اللَّعِبِ ذِکْرُ الْمَوْتِ، وَ إِنَّهُ َيمْنَعُهُ مِنْ قَوْلِ الْحَقِّ نِسْيَانُ الاْخِرَةِ؛ إِنَّهُ لَمْ يُبَايِعْ مُعَاوِيَةَ حَتَّى شَرَطَ أَنْ يُؤْتِيَهُ أَتِيَّةً، وَ يَرْضَخَ لَهُ عَلَى تَرْکِ الدِّينِ رَضِيخَةً}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۸۳.</ref>.<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۵۹۱-۵۹۲.</ref>


==[[عمرو عاص]] و [[امام حسن]]{{ع}}==
== [[عمرو عاص]] و [[امام حسن]] {{ع}} ==
[[نقل]] شده، روزی عمرو عاص و [[ولید بن عقبه]] و [[عتبة بن ابی سفیان]] و [[مغیرة بن شعبه]] در مجلس معاویه بودند که صحبت امام حسن{{ع}} به میان آمد؛ گفته شد: او نام پدرش علی{{ع}} را زنده کرده، خوب است او را احضار کنیم تا در این مجلس او را دست بیندازیم و از پدرش [[انتقاد]] نماییم و [[خون عثمان]] را به گردن [[علی بن ابی طالب]] بار کنیم که او جرأت نمی‌کند در چنین جرگه‌ای [[پاسخگویی]] کند.
[[نقل]] شده، روزی عمرو عاص و [[ولید بن عقبه]] و [[عتبة بن ابی سفیان]] و [[مغیرة بن شعبه]] در مجلس معاویه بودند که صحبت امام حسن {{ع}} به میان آمد؛ گفته شد: او نام پدرش علی {{ع}} را زنده کرده، خوب است او را احضار کنیم تا در این مجلس او را دست بیندازیم و از پدرش [[انتقاد]] نماییم و [[خون عثمان]] را به گردن [[علی بن ابی طالب]] بار کنیم که او جرأت نمی‌کند در چنین جرگه‌ای [[پاسخگویی]] کند.


معاویه گفت: "این کار را صلاح نمی‌دانم، زیرا می‌ترسم عوض آنکه از او [[انتقاد]] کنید همه شما را مفتضح سازد، زیرا هرگاه در مجلس من بوده از [[هیبت]] و ایرادات و انتقاداتش ترسان بوده‌ام".
معاویه گفت: "این کار را صلاح نمی‌دانم، زیرا می‌ترسم عوض آنکه از او [[انتقاد]] کنید همه شما را مفتضح سازد، زیرا هرگاه در مجلس من بوده از [[هیبت]] و ایرادات و انتقاداتش ترسان بوده‌ام".


حضار [[اصرار]] کردند او را حاضر کن و هیچ واهمه‌ای نداشته باش، آیا می‌ترسی که [[باطل]] خود را بر [[حق]] چیره سازد؟ مگر ممکن است باطل بر حق و [[حقیقت]] [[غالب]] آید؟! [[معاویه]] گفت: "اکنون که اصرار می‌کنید او را احضار خواهم ساخت، ولی این مطلب را بدانید که اینها خانواده‌ای هستند که لکه ننگ و عار به دامن‌شان نمی‌نشیند و هیچ [[عیب]] و نقصی آنان را لکه دار نمی‌کند، فقط کاری که می‌توانید انجام بدهید این است که پدرش را به کشتن [[عثمان]] متهم سازید و بگویید او از [[خلافت]] [[خلفا]] ناراضی بود و نسبت به ایشان [[حسد]] می‌ورزید". قاصد [[پیام]] [[دعوت]] معاویه را به [[امام حسن]]{{ع}} رسانید؛ [[امام]]{{ع}} وضع مجلس را از قاصد جویا شد، او هم چنانکه باید وضع مجلس را [[شریح]] کرد.
حضار [[اصرار]] کردند او را حاضر کن و هیچ واهمه‌ای نداشته باش، آیا می‌ترسی که [[باطل]] خود را بر [[حق]] چیره سازد؟ مگر ممکن است باطل بر حق و [[حقیقت]] [[غالب]] آید؟! [[معاویه]] گفت: "اکنون که اصرار می‌کنید او را احضار خواهم ساخت، ولی این مطلب را بدانید که اینها خانواده‌ای هستند که لکه ننگ و عار به دامن‌شان نمی‌نشیند و هیچ [[عیب]] و نقصی آنان را لکه دار نمی‌کند، فقط کاری که می‌توانید انجام بدهید این است که پدرش را به کشتن [[عثمان]] متهم سازید و بگویید او از [[خلافت]] [[خلفا]] ناراضی بود و نسبت به ایشان [[حسد]] می‌ورزید". قاصد [[پیام]] [[دعوت]] معاویه را به [[امام حسن]] {{ع}} رسانید؛ [[امام]] {{ع}} وضع مجلس را از قاصد جویا شد، او هم چنانکه باید وضع مجلس را [[شریح]] کرد.


امام [[لباس]] پوشید و به سوی [[خانه]] معاویه به راه افتاد و در بین راه جهت [[پیروزی]] خود و مصون ماندن از [[شر]] و [[ستم]] آنها این [[دعا]] را قرائت می‌فرمود: {{متن حدیث| اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ شُرُورَهُمْ وَ أَدْرَأَ بِكَ مِنْ فجورهم وَ أَسْتَعِينُ بِكَ عَلَيْهِمْ فاكفنيهم كَيْفَ شِئْتَ وَ أَنَّى شِئْتَ بِحَوْلٍ مِنْكَ وَ قُوَّةٍ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ‏}}؛ چون وارد خانه معاویه شد، معاویه از جا برخاست و او را [[احترام]] کرد و در کنار خود نشانید. سپس گفت: "یا [[ابا محمد]]! این [[جمعیت]] به سراغ شما فرستادند و هر چه گفتم [[صلاح]] نیست گوش ندادند".
امام [[لباس]] پوشید و به سوی [[خانه]] معاویه به راه افتاد و در بین راه جهت [[پیروزی]] خود و مصون ماندن از [[شر]] و [[ستم]] آنها این [[دعا]] را قرائت می‌فرمود: {{متن حدیث| اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ شُرُورَهُمْ وَ أَدْرَأَ بِكَ مِنْ فجورهم وَ أَسْتَعِينُ بِكَ عَلَيْهِمْ فاكفنيهم كَيْفَ شِئْتَ وَ أَنَّى شِئْتَ بِحَوْلٍ مِنْكَ وَ قُوَّةٍ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ‏}}؛ چون وارد خانه معاویه شد، معاویه از جا برخاست و او را [[احترام]] کرد و در کنار خود نشانید. سپس گفت: "یا [[ابا محمد]]! این [[جمعیت]] به سراغ شما فرستادند و هر چه گفتم [[صلاح]] نیست گوش ندادند".


امام{{ع}}: "این چه حرفی است می‌زنی! [[خانه]]، خانه تو و [[اختیار]] آن با توست؛ اگر بگویم که با میل، خواسته ایشان را [[اطاعت]] کردی، [[تکذیب]] توست و اگر بگویم اینان بر تو چیره شدند و بر خلاف [[میل باطنی]] تو کار کرده‌اند، [[ضعف]] و [[زبونی]] تو را می‌رساند. نمی‌دانم تو خود کدام شق را می‌پذیری و اگر می‌دانستم اینها هستند، من هم افرادی از [[فرزندان عبدالمطلب]] را همراه می‌آوردم".
امام {{ع}}: "این چه حرفی است می‌زنی! [[خانه]]، خانه تو و [[اختیار]] آن با توست؛ اگر بگویم که با میل، خواسته ایشان را [[اطاعت]] کردی، [[تکذیب]] توست و اگر بگویم اینان بر تو چیره شدند و بر خلاف [[میل باطنی]] تو کار کرده‌اند، [[ضعف]] و [[زبونی]] تو را می‌رساند. نمی‌دانم تو خود کدام شق را می‌پذیری و اگر می‌دانستم اینها هستند، من هم افرادی از [[فرزندان عبدالمطلب]] را همراه می‌آوردم".


[[معاویه]]: "در هر حال اینها می‌خواهند [[اثبات]] کنند [[عثمان]] را پدر تو کشته و نسبت به [[خلافت]] [[خلفا]] ناراضی بوده است. اینک با تمام قوا پاسخ ایشان را بگو و از [[تنهایی]] خود و [[اجتماع]] ایشان هراسی نداشته باش که من درباره خود و ایشان به [[انصاف]] [[قضاوت]] خواهم کرد".
[[معاویه]]: "در هر حال اینها می‌خواهند [[اثبات]] کنند [[عثمان]] را پدر تو کشته و نسبت به [[خلافت]] [[خلفا]] ناراضی بوده است. اینک با تمام قوا پاسخ ایشان را بگو و از [[تنهایی]] خود و [[اجتماع]] ایشان هراسی نداشته باش که من درباره خود و ایشان به [[انصاف]] [[قضاوت]] خواهم کرد".


در این موقع [[عمرو عاص]] شروع به سخن کرد و هر چه توانست درباره [[علی]]{{ع}} [[بدگویی]] کرد و عیب‌جویی نمود و از جمله گفت: "او [[ابوبکر]] را [[دشنام]] داد و از خلافتش ناراضی بود لذا از [[بیعت]] با او [[سرپیچی]] کرد تا آنکه با [[اجبار]] بیعت کرد؛ در [[خون]] [[عمر]] شرکت داشت و عثمان را به ناحق کشت و سپس دعوی خلافت کرد که او را در آن حقی نبود؛ ای [[فرزندان عبد المطلب]]، [[خداوند]] به شما [[سلطنت]] نخواهد داد، زیرا خلفا را کشتید و خون‌هایی را که [[خدا]] [[حرام]] کرده، [[حلال]] شمردید و بر سلطنت و [[مقام]] [[حرص]] می‌ورزید و آنچه را که [[حلال]] نیست باشد اما مرتکب می‌شوید.
در این موقع [[عمرو عاص]] شروع به سخن کرد و هر چه توانست درباره [[علی]] {{ع}} [[بدگویی]] کرد و عیب‌جویی نمود و از جمله گفت: "او [[ابوبکر]] را [[دشنام]] داد و از خلافتش ناراضی بود لذا از [[بیعت]] با او [[سرپیچی]] کرد تا آنکه با [[اجبار]] بیعت کرد؛ در [[خون]] [[عمر]] شرکت داشت و عثمان را به ناحق کشت و سپس دعوی خلافت کرد که او را در آن حقی نبود؛ ای [[فرزندان عبد المطلب]]، [[خداوند]] به شما [[سلطنت]] نخواهد داد، زیرا خلفا را کشتید و خون‌هایی را که [[خدا]] [[حرام]] کرده، [[حلال]] شمردید و بر سلطنت و [[مقام]] [[حرص]] می‌ورزید و آنچه را که [[حلال]] نیست باشد اما مرتکب می‌شوید.


از همه گذشته، ای [[امام حسن|حسن]]! تو به خود [[وعده]] خلافت می‌دهی با اینکه [[عقل]] اداره آن را نداری، می‌بینی چگونه [[خدای بزرگ]] عقلت را گرفته و تو را مورد مسخره و استهزای [[قریش]] قرار داده و این نیست جز برای اعمالی که پدرت مرتکب شد. اما پدرت را خدا گرفت و ما را از ناحیه او راحت کرد و تو نیز زیر دست مایی؛ هرچه بخواهیم درباره‌ات انجام می‌دهیم، حتی اگر تو را به [[قتل]] برسانیم گناهی از طرف خدا و ایراد و انتقادی از ناحیه [[مردم]] متوجه ما نمی‌شود، زیرا [[استحقاق]] آن را داری، اگر جوابی داری بگو، وگرنه بدان که تو و پدرت [[ظالم]] و ستمکارید".
از همه گذشته، ای [[امام حسن|حسن]]! تو به خود [[وعده]] خلافت می‌دهی با اینکه [[عقل]] اداره آن را نداری، می‌بینی چگونه [[خدای بزرگ]] عقلت را گرفته و تو را مورد مسخره و استهزای [[قریش]] قرار داده و این نیست جز برای اعمالی که پدرت مرتکب شد. اما پدرت را خدا گرفت و ما را از ناحیه او راحت کرد و تو نیز زیر دست مایی؛ هرچه بخواهیم درباره‌ات انجام می‌دهیم، حتی اگر تو را به [[قتل]] برسانیم گناهی از طرف خدا و ایراد و انتقادی از ناحیه [[مردم]] متوجه ما نمی‌شود، زیرا [[استحقاق]] آن را داری، اگر جوابی داری بگو، وگرنه بدان که تو و پدرت [[ظالم]] و ستمکارید".


پس از [[عمروعاص]]، [[ولید بن عقبه]] و دیگران نیز از این قبیل سخنان در مقابل [[امام]]{{ع}} گفتند. امام{{ع}} می‌اندیشید که اینجا جای [[برهان]] و [[استدلال]] و [[پاسخگویی]] به سخنان ایشان نیست، بلکه کلوخ‌انداز را [[پاداش]] سنگ است و می‌باید در مقابل، معایب و زشتی‌های آنان را به رخشان کشید و با بیان [[تاریخ]] و سوابق تاریکشان آنان را مفتضح ساخت.
پس از [[عمروعاص]]، [[ولید بن عقبه]] و دیگران نیز از این قبیل سخنان در مقابل [[امام]] {{ع}} گفتند. امام {{ع}} می‌اندیشید که اینجا جای [[برهان]] و [[استدلال]] و [[پاسخگویی]] به سخنان ایشان نیست، بلکه کلوخ‌انداز را [[پاداش]] سنگ است و می‌باید در مقابل، معایب و زشتی‌های آنان را به رخشان کشید و با بیان [[تاریخ]] و سوابق تاریکشان آنان را مفتضح ساخت.


لذا متوجه [[معاویه]] شد و چنین فرمود: "معاویه! اینها نیستند که به من [[فحش]] می‌‎دهند، بلکه تویی که مرا مورد توهین و ملامت قرار می‌دهی و این رویه و [[سوء]] [[نیت]] در تو سابقه‌دار است که همواره [[عداوت]] و [[دشمنی]] ما [[خانواده]] [[پیامبر]] را در [[دل]] می‌پرورانی، اینک تو و اینها گوش دهید تا گوشه‌ای از [[عیوب]] و نقاط [[ضعف]] شما را بازگو کنم؛ شما را به [[خدا]] قسم آیا می‌دانید آن کسی را که تا به حال به او [[ناسزا]] گفتید، به دو [[قبله]] [[نماز]] خوانده؟ آن وقتی که معاویه هنوز [[کافر]] بود و بت‌های [[لات]] و [[عزی]] را [[پرستش]] می‌کرد؟
لذا متوجه [[معاویه]] شد و چنین فرمود: "معاویه! اینها نیستند که به من [[فحش]] می‌‎دهند، بلکه تویی که مرا مورد توهین و ملامت قرار می‌دهی و این رویه و [[سوء]] [[نیت]] در تو سابقه‌دار است که همواره [[عداوت]] و [[دشمنی]] ما [[خانواده]] [[پیامبر]] را در [[دل]] می‌پرورانی، اینک تو و اینها گوش دهید تا گوشه‌ای از [[عیوب]] و نقاط [[ضعف]] شما را بازگو کنم؛ شما را به [[خدا]] قسم آیا می‌دانید آن کسی را که تا به حال به او [[ناسزا]] گفتید، به دو [[قبله]] [[نماز]] خوانده؟ آن وقتی که معاویه هنوز [[کافر]] بود و بت‌های [[لات]] و [[عزی]] را [[پرستش]] می‌کرد؟
خط ۱۳۱: خط ۱۳۱:
ای معاویه! یاد داری روزی که [[ابوسفیان]] بر شتر سرخی سوار بود و برادرت [[عتبه]] عنانش را گرفته و تو آن را می‌راندی و پیامبر فرمود: "خدایا کیا سوار و جلودار و راننده را [[لعنت]] کن؟ "
ای معاویه! یاد داری روزی که [[ابوسفیان]] بر شتر سرخی سوار بود و برادرت [[عتبه]] عنانش را گرفته و تو آن را می‌راندی و پیامبر فرمود: "خدایا کیا سوار و جلودار و راننده را [[لعنت]] کن؟ "


ای معاویه! اشعاری را که برای پدرت نوشتی، هنگامی که [[تصمیم]] گرفته بود [[مسلمان]] شود، به خاطر داری که چگونه او را از مسلمان شدن مانع شدی؟ آیا نمی‌دانی که [[پیامبر]]{{صل}} در هفت مورد [[ابوسفیان]] را [[لعنت]] کرده است؟ این گوشه‌ای از [[تاریخ]] [[زندگی]] تو بود که موضوعات شنیع‌تر از اینها را [[چشم پوشی]] نمودم".
ای معاویه! اشعاری را که برای پدرت نوشتی، هنگامی که [[تصمیم]] گرفته بود [[مسلمان]] شود، به خاطر داری که چگونه او را از مسلمان شدن مانع شدی؟ آیا نمی‌دانی که [[پیامبر]] {{صل}} در هفت مورد [[ابوسفیان]] را [[لعنت]] کرده است؟ این گوشه‌ای از [[تاریخ]] [[زندگی]] تو بود که موضوعات شنیع‌تر از اینها را [[چشم پوشی]] نمودم".


سپس متوجه [[عمرو عاص]] شد و فرمود: ای پسر [[عاص]]، سابقه تو بر همگان روشن است که از زنی بدون شوهر متولد شدی و چهار نفر به عنوان پدر درباره تو به [[نزاع]] پرداختند تا آنکه [[پست‌ترین]] و گمنام‌ترین [[قریش]] بر دیگران [[غالب]] شد و تو را به [[فرزندی]] برگزید و او همان کسی است که درباره پیامبر گفت: [[محمد]] [[ابتر]] است و [[خدای متعال]] یک [[سوره]] در مذمتش نازل فرمود.
سپس متوجه [[عمرو عاص]] شد و فرمود: ای پسر [[عاص]]، سابقه تو بر همگان روشن است که از زنی بدون شوهر متولد شدی و چهار نفر به عنوان پدر درباره تو به [[نزاع]] پرداختند تا آنکه [[پست‌ترین]] و گمنام‌ترین [[قریش]] بر دیگران [[غالب]] شد و تو را به [[فرزندی]] برگزید و او همان کسی است که درباره پیامبر گفت: [[محمد]] [[ابتر]] است و [[خدای متعال]] یک [[سوره]] در مذمتش نازل فرمود.
خط ۱۳۹: خط ۱۳۹:
عجبا! [[خون عثمان]] را به پای ما می‌گذاری با آنکه تو یک [[دنیا]] [[آتش]] علیه [[عثمان]] روشن کردی و خود به [[فلسطین]] رفتی و هنگامی که خبر کشته شدنش به تو رسید اظهار داشتی: {{عربی|انا ابوعبدالله اذا نکات قرحة آدمیتها}}؛ یعنی اگر زخم را فشار دهم خونین می‌گردد، پس تو زمینه [[قتل عثمان]] را چیدی. آنگاه می‌خواهی پدرم [[علی]] را متهم کنی؟ به خدا قسم نه در زندگی، عثمان را [[یاری]] کردی و نه پس از کشته شدن، برایش ناراحت شدی. سپس اشعاری از او در [[انتقاد]] از [[بنی هاشم]] بیان فرمود تا [[اثبات]] کند که [[دشمنی]] [[عمرو]] با [[بنی هاشم]] یک [[کینه]] دیرینه است<ref>تاریخ الطبری، طبری (ترجمه: پاینده)، ج۷، ص۲۷۱۷؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۶، ص۲۸۵؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۳۱، ص۲۹۰.</ref>.<ref>[[رحمان فتاح‌زاده|فتاح‌زاده، رحمان]]، [[عمرو بن عاص بن وائل (مقاله)|مقاله «عمرو بن عاص بن وائل»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۶ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۶، ص ۴۲۵-۴۲۹.</ref>
عجبا! [[خون عثمان]] را به پای ما می‌گذاری با آنکه تو یک [[دنیا]] [[آتش]] علیه [[عثمان]] روشن کردی و خود به [[فلسطین]] رفتی و هنگامی که خبر کشته شدنش به تو رسید اظهار داشتی: {{عربی|انا ابوعبدالله اذا نکات قرحة آدمیتها}}؛ یعنی اگر زخم را فشار دهم خونین می‌گردد، پس تو زمینه [[قتل عثمان]] را چیدی. آنگاه می‌خواهی پدرم [[علی]] را متهم کنی؟ به خدا قسم نه در زندگی، عثمان را [[یاری]] کردی و نه پس از کشته شدن، برایش ناراحت شدی. سپس اشعاری از او در [[انتقاد]] از [[بنی هاشم]] بیان فرمود تا [[اثبات]] کند که [[دشمنی]] [[عمرو]] با [[بنی هاشم]] یک [[کینه]] دیرینه است<ref>تاریخ الطبری، طبری (ترجمه: پاینده)، ج۷، ص۲۷۱۷؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۶، ص۲۸۵؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۳۱، ص۲۹۰.</ref>.<ref>[[رحمان فتاح‌زاده|فتاح‌زاده، رحمان]]، [[عمرو بن عاص بن وائل (مقاله)|مقاله «عمرو بن عاص بن وائل»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۶ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۶، ص ۴۲۵-۴۲۹.</ref>


==[[عمرو عاص]] در هنگام [[مرگ]]==
== [[عمرو عاص]] در هنگام [[مرگ]] ==
می‌گویند، عمرو عاص در آخر [[عمر]] و دم مرگ از کرده‌های خود پشیمان شده و [[توبه]] کرده است، زیرا هنگام مرگ [[گریه]] می‌کرد و می‌گفت: "خدایا! به من [[فرمان]] دادی، [[اطاعت]] نکردم و از [[بدی‌ها]] بازداشتی و در من اثر نگذاشت. آنگاه دست بر گردن خود نهاد و گفت: "پروردگارا! نه نیرومندم که [[پیروزی]] بجویم و نه بی گناهم که معذرت بخواهم ولی [[سرکشی]] و گردن فرازی هم نمی‌کنم بلکه از تو [[طلب آمرزش]] می‌کنم که خدایی جز تو نیست"؛ و این جملات را پی در پی بر زبان می‌راند تا آنکه مرد<ref>الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۳، ص۱۱۸۹؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۷۴۴؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۶، ص۳۲۳.</ref>.
می‌گویند، عمرو عاص در آخر [[عمر]] و دم مرگ از کرده‌های خود پشیمان شده و [[توبه]] کرده است، زیرا هنگام مرگ [[گریه]] می‌کرد و می‌گفت: "خدایا! به من [[فرمان]] دادی، [[اطاعت]] نکردم و از [[بدی‌ها]] بازداشتی و در من اثر نگذاشت. آنگاه دست بر گردن خود نهاد و گفت: "پروردگارا! نه نیرومندم که [[پیروزی]] بجویم و نه بی گناهم که معذرت بخواهم ولی [[سرکشی]] و گردن فرازی هم نمی‌کنم بلکه از تو [[طلب آمرزش]] می‌کنم که خدایی جز تو نیست"؛ و این جملات را پی در پی بر زبان می‌راند تا آنکه مرد<ref>الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۳، ص۱۱۸۹؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۳، ص۷۴۴؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۶، ص۳۲۳.</ref>.


و نیز [[نقل]] شده که در این [[زمان]]، [[ابن عباس]] به [[عیادت]] [[عمرو]] آمد و احوالش را پرسید. عمرو گفت: "مختصری از [[امور دنیا]] را [[اصلاح]] ولی در مقابل، بسیاری از امور [[آخرتی]] را خراب کردیم و اگر اصلاح کارهای [[دنیایی]] به اندازه خرابی [[آخرت]] بود، خوب بود ولی [[حیف]] که چنین نیست. اگر می‌توانستم [[کارها]] را اصلاح می‌کردم و اگر راه فراری داشتم فرار می‌کردم. ولی اکنون مانند کسی هستم که ریسمان به گردنش افکنده‌اند و میان [[زمین]] و [[آسمان]] آویزان است؛ نه با دست به طرف بالا و نه با پا به طرف زمین می‌توانم دست یابم؛ پسر برادرم مرا پندی بده که از آن نفعی ببرم". گفت: "پروردگارا! پسر [[عباس]] مرا از [[رحمت]] تو نا‌امید می‌گرداند؛ آنچنان مرا بگیر که خود [[راضی]] و [[خشنود]] شوی<ref>الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۱۱۸۹؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۶، ص۳۲۳.</ref>.
و نیز [[نقل]] شده که در این [[زمان]]، [[ابن عباس]] به [[عیادت]] [[عمرو]] آمد و احوالش را پرسید. عمرو گفت: "مختصری از [[امور دنیا]] را [[اصلاح]] ولی در مقابل، بسیاری از امور [[آخرتی]] را خراب کردیم و اگر اصلاح کارهای [[دنیایی]] به اندازه خرابی [[آخرت]] بود، خوب بود ولی [[حیف]] که چنین نیست. اگر می‌توانستم [[کارها]] را اصلاح می‌کردم و اگر راه فراری داشتم فرار می‌کردم. ولی اکنون مانند کسی هستم که ریسمان به گردنش افکنده‌اند و میان [[زمین]] و [[آسمان]] آویزان است؛ نه با دست به طرف بالا و نه با پا به طرف زمین می‌توانم دست یابم؛ پسر برادرم مرا پندی بده که از آن نفعی ببرم". گفت: "پروردگارا! پسر [[عباس]] مرا از [[رحمت]] تو نا‌امید می‌گرداند؛ آنچنان مرا بگیر که خود [[راضی]] و [[خشنود]] شوی<ref>الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۱۱۸۹؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۶، ص۳۲۳.</ref>.


[[عمروعاص]] در شب [[عید فطر]] [[سال]] ۴۳ [[هجرت]] در نود سالگی از [[دنیا]] رفت. [[سال]] وفاتش را ۴۲، ۴۴، ۴۸ و ۵۲ [[هجری]] نیز [[نقل]] کرده‌اند و فرزندش عبدالله بر او [[نماز]] خواند و در بیرون [[مصر]] در محلی به نام مقطم [[دفن]] شد<ref>الطبقات الکبری، ابن سعد (ترجمه: مهدوی دامغانی)، ج۴، ص۲۳۷؛ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۱۱۹۱؛ مروج الذهب، مسعودی (ترجمه: پاینده)، ج۲، ص۲۶. اما آن صفات منفی که از وی نقل شد، با او دفن نشد و همچنان باقی ماند و این بی آبرویی عذاب الهی در دنیا پیش از آخرت است و در آخرت نیز عذاب دردناک و پاینده‌ای خواهد داشت، زیرا این چنین پشیمانی برای تو بهی نصوح و حقیقی شرعی، بدون رد حق مظلومان، هرگز از نظر شرع کافی نیست.</ref>.<ref>[[رحمان فتاح‌زاده|فتاح‌زاده، رحمان]]، [[عمرو بن عاص بن وائل (مقاله)|مقاله «عمرو بن عاص بن وائل»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۶ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۶، ص ۴۲۹-۴۳۰.</ref>
[[عمروعاص]] در شب [[عید فطر]] [[سال]] ۴۳ [[هجرت]] در نود سالگی از [[دنیا]] رفت. [[سال]] وفاتش را ۴۲، ۴۴، ۴۸ و ۵۲ [[هجری]] نیز [[نقل]] کرده‌اند و فرزندش عبدالله بر او [[نماز]] خواند و در بیرون [[مصر]] در محلی به نام مقطم [[دفن]] شد<ref>الطبقات الکبری، ابن سعد (ترجمه: مهدوی دامغانی)، ج۴، ص۲۳۷؛ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۱۱۹۱؛ مروج الذهب، مسعودی (ترجمه: پاینده)، ج۲، ص۲۶. اما آن صفات منفی که از وی نقل شد، با او دفن نشد و همچنان باقی ماند و این بی آبرویی عذاب الهی در دنیا پیش از آخرت است و در آخرت نیز عذاب دردناک و پاینده‌ای خواهد داشت، زیرا این چنین پشیمانی برای تو بهی نصوح و حقیقی شرعی، بدون رد حق مظلومان، هرگز از نظر شرع کافی نیست.</ref>.<ref>[[رحمان فتاح‌زاده|فتاح‌زاده، رحمان]]، [[عمرو بن عاص بن وائل (مقاله)|مقاله «عمرو بن عاص بن وائل»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۶ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۶، ص ۴۲۹-۴۳۰.</ref>
۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش