قضاوت در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
وظیفهٔ شمارهٔ ۵، قسمت دوم
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
}} | }} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
[[حکم]]<ref>ابن‌فارس، معجم مقابیس اللغه، ج۵، ص۹۹.</ref>، [[قضاوت]] و [[داوری]] کردن<ref>بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۹۲.</ref>. | [[حکم]]<ref>ابن‌فارس، معجم مقابیس اللغه، ج۵، ص۹۹.</ref>، [[قضاوت]] و [[داوری]] کردن<ref>بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۹۲.</ref>. | ||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
[[قضا]] و حکم مترادف‌اند و هر دو به معنای داوری کردن هنگام [[اختلاف]] و [[تنازع]] هستند؛ فرق آنها در این است که حکم به لحاظ صدور آن در اختلاف و "قضاء" به اعتبار اتمام اختلاف به حکم صادر شده است.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص: ۴۵۲.</ref> | [[قضا]] و حکم مترادف‌اند و هر دو به معنای داوری کردن هنگام [[اختلاف]] و [[تنازع]] هستند؛ فرق آنها در این است که حکم به لحاظ صدور آن در اختلاف و "قضاء" به اعتبار اتمام اختلاف به حکم صادر شده است.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص: ۴۵۲.</ref> | ||
==جایگاه داوری عادلانه== | == جایگاه داوری عادلانه == | ||
عرصه‌های اساسی [[فرصت]] برابر که از مؤلفه‌های [[عدالت سیاسی]] به شمار می‌آید خود را در [[داوری]] عادلانه و [[قانون]] برابر نشان می‌دهد. با توجه به این عنصر در چند حوزه می‌توان از فرصت برابر عادلانه سخن به میان آورد از جمله در [[مشارکت سیاسی]] که به طور برابر برای افراد [[جامعه]] تعریف می‌شود و همه از امتیاز گزینش‌گری و [[انتخاب]] شدن برخوردار می‌گردند. یکی دیگر از جلوه‌های [[برابری]] [[فرصت‌ها]]، [[تساوی]] و برخورداری همگان از فرصت داوری عادلانه است، در آیاتی از [[قرآن کریم]]، [[انبیای الهی]] و [[مردم]] به [[قضاوت عادلانه]] [[دعوت]] شده‌اند، [[خداوند]] می‌فرماید: ای [[داوود]]! ما تو را در [[زمین]]، [[خلیفه]] گردانیدیم پس در میان مردم به [[حق]] داوری کن و زنهار از [[هوس]] [[پیروی]] مکن که تو را از [[راه خدا]] به در می‌کند<ref>سوره ص آیه ۲۶</ref>. | عرصه‌های اساسی [[فرصت]] برابر که از مؤلفه‌های [[عدالت سیاسی]] به شمار می‌آید خود را در [[داوری]] عادلانه و [[قانون]] برابر نشان می‌دهد. با توجه به این عنصر در چند حوزه می‌توان از فرصت برابر عادلانه سخن به میان آورد از جمله در [[مشارکت سیاسی]] که به طور برابر برای افراد [[جامعه]] تعریف می‌شود و همه از امتیاز گزینش‌گری و [[انتخاب]] شدن برخوردار می‌گردند. یکی دیگر از جلوه‌های [[برابری]] [[فرصت‌ها]]، [[تساوی]] و برخورداری همگان از فرصت داوری عادلانه است، در آیاتی از [[قرآن کریم]]، [[انبیای الهی]] و [[مردم]] به [[قضاوت عادلانه]] [[دعوت]] شده‌اند، [[خداوند]] می‌فرماید: ای [[داوود]]! ما تو را در [[زمین]]، [[خلیفه]] گردانیدیم پس در میان مردم به [[حق]] داوری کن و زنهار از [[هوس]] [[پیروی]] مکن که تو را از [[راه خدا]] به در می‌کند<ref>سوره ص آیه ۲۶</ref>. | ||
در این [[آیه]]، خداوند داوود [[پیامبر]]{{صل}} را به [[دادگستری]] در میان همه «ناس» امر می‌کند، بدون آنکه برخی بر دیگران امتیازی داشته باشند، در آیه‌ای دیگر این معنا تأکید می‌شود: {{متن قرآن|إِذَا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ}}<ref>«و چون میان مردم داوری می‌کنید با دادگری داوری کنید» سوره نساء، آیه ۵۸.</ref>. | در این [[آیه]]، خداوند داوود [[پیامبر]] {{صل}} را به [[دادگستری]] در میان همه «ناس» امر می‌کند، بدون آنکه برخی بر دیگران امتیازی داشته باشند، در آیه‌ای دیگر این معنا تأکید می‌شود: {{متن قرآن|إِذَا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ}}<ref>«و چون میان مردم داوری می‌کنید با دادگری داوری کنید» سوره نساء، آیه ۵۸.</ref>. | ||
همچنین در [[کلام الهی]] آمده است هر امتی، رسولی داشته و هدفش آن بوده است تا میان همه آنان به [[عدل]] و برابری، [[قضاوت]] کند، خواه به آن پیامبر [[ایمان]] آورده باشند یا نه: {{متن قرآن|وَلِكُلِّ أُمَّةٍ رَسُولٌ فَإِذَا جَاءَ رَسُولُهُمْ قُضِيَ بَيْنَهُمْ بِالْقِسْطِ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ}}<ref>«و هر امّتی را پیامبری است که چون پیامبرشان بیاید میان آنان به دادگری داوری می‌شود و به آنان ستم نخواهد رفت» سوره یونس، آیه ۴۷.</ref>. | همچنین در [[کلام الهی]] آمده است هر امتی، رسولی داشته و هدفش آن بوده است تا میان همه آنان به [[عدل]] و برابری، [[قضاوت]] کند، خواه به آن پیامبر [[ایمان]] آورده باشند یا نه: {{متن قرآن|وَلِكُلِّ أُمَّةٍ رَسُولٌ فَإِذَا جَاءَ رَسُولُهُمْ قُضِيَ بَيْنَهُمْ بِالْقِسْطِ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ}}<ref>«و هر امّتی را پیامبری است که چون پیامبرشان بیاید میان آنان به دادگری داوری می‌شود و به آنان ستم نخواهد رفت» سوره یونس، آیه ۴۷.</ref>. | ||
برابری فرصت و [[مساوات]]، در باره قانون نیز می‌تواند معنایی ملموس پیدا کند، یعنی قانون و قانون‌گذاران و مجریان آن، افراد را به یک چشم نگاه کند و میان افراد، [[تبعیض]] قائل نشود، بلکه رعایت [[استحقاق]] را بکند. خداوند در [[کلام]] خویش به [[صراحت]] خطاب به [[پیامبر اسلام]]{{صل}} می‌فرماید: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاكَ اللَّهُ}}<ref>«ما این کتاب (آسمانی) را بر تو، به حق فرو فرستاده‌ایم تا در میان مردم بدانچه خداوند به تو نمایانده است داوری کنی و طرفدار خائنان مباش» سوره نساء، آیه ۱۰۵.</ref>. | برابری فرصت و [[مساوات]]، در باره قانون نیز می‌تواند معنایی ملموس پیدا کند، یعنی قانون و قانون‌گذاران و مجریان آن، افراد را به یک چشم نگاه کند و میان افراد، [[تبعیض]] قائل نشود، بلکه رعایت [[استحقاق]] را بکند. خداوند در [[کلام]] خویش به [[صراحت]] خطاب به [[پیامبر اسلام]] {{صل}} می‌فرماید: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاكَ اللَّهُ}}<ref>«ما این کتاب (آسمانی) را بر تو، به حق فرو فرستاده‌ایم تا در میان مردم بدانچه خداوند به تو نمایانده است داوری کنی و طرفدار خائنان مباش» سوره نساء، آیه ۱۰۵.</ref>. | ||
«کتاب» به عنوان [[مظهر]] [[قانون]] و «حق»، در کنار یکدیگر ذکر شده که مبنای [[رفتار]] و [[داوری]] برابر و [[قانونمند]] در میان «ناس» قرار می‌گیرد؛ همه [[مردم]] در اینجا مطرح می‌شوند و بر [[حکم]] [[حق]] و [[عدل]] برای همه افراد، تأکید می‌گردد. | «کتاب» به عنوان [[مظهر]] [[قانون]] و «حق»، در کنار یکدیگر ذکر شده که مبنای [[رفتار]] و [[داوری]] برابر و [[قانونمند]] در میان «ناس» قرار می‌گیرد؛ همه [[مردم]] در اینجا مطرح می‌شوند و بر [[حکم]] [[حق]] و [[عدل]] برای همه افراد، تأکید می‌گردد. | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
اما در مسابقه یک چیز دیگر هست که مربوط به میدان مسابقه با شرایط مسابقه نیست، مربوط است به خود مسابقه‌دهندگان، یکی چابک‌تر است، یکی لاغرتر، یکی با عزیمت‌تر و باهمت‌تر و کوشاتر است، یکی سابقه تمرین بیشتر دارد، این تفاوت‌ها در نتیجه مسابقه دخالت دارد و نباید آنها را نادیده گرفت، باید به آنها [[احترام]] گذاشت و در نتیجه اینهاست که تقدم و تاخر پیش می‌آید<ref>مرتضی مطهری، بیست گفتار، ص۱۲۳.</ref>. | اما در مسابقه یک چیز دیگر هست که مربوط به میدان مسابقه با شرایط مسابقه نیست، مربوط است به خود مسابقه‌دهندگان، یکی چابک‌تر است، یکی لاغرتر، یکی با عزیمت‌تر و باهمت‌تر و کوشاتر است، یکی سابقه تمرین بیشتر دارد، این تفاوت‌ها در نتیجه مسابقه دخالت دارد و نباید آنها را نادیده گرفت، باید به آنها [[احترام]] گذاشت و در نتیجه اینهاست که تقدم و تاخر پیش می‌آید<ref>مرتضی مطهری، بیست گفتار، ص۱۲۳.</ref>. | ||
بنابراین با آنکه [[عدالت سیاسی]] با مفاهیمی چون [[برابری]] و [[مساوات]]، عرصه‌های مشترک دارد، اما تفاوت کلیدی با برابری در آن است که [[عدالت]]، برابری مطلق را شامل نمی‌شود و به برابری در صورت استحقاق‌های مساوی [[معتقد]] است. عدم رعایت [[شایستگی‌ها]] و استحقاق‌ها، [[ستم]] است. | بنابراین با آنکه [[عدالت سیاسی]] با مفاهیمی چون [[برابری]] و [[مساوات]]، عرصه‌های مشترک دارد، اما تفاوت کلیدی با برابری در آن است که [[عدالت]]، برابری مطلق را شامل نمی‌شود و به برابری در صورت استحقاق‌های مساوی [[معتقد]] است. عدم رعایت [[شایستگی‌ها]] و استحقاق‌ها، [[ستم]] است. | ||
در [[فرهنگ اسلامی]]، با توجه به عادلانه بودن [[قوانین]]، برابری [[فرصت‌ها]] نیز هماره در نظر بوده است. [[علی]]{{ع}} درباره [[حضرت محمد]]{{صل}} اشاره دارد که او [[قانون]] برابر را برای [[جامعه]] به واسطه [[قرآن]]، ارمغان آورد: او موهومات طبقاتی را [[لغو]] کرد و [[مسلمانان]] را در مقابل قانون [[مقدس]] قرآن، بدون استثنا، مساوی و برابر قرار داد، [[توانگران]] خیره‌سر که از [[میراث]] دیگران سیم و زر اندوخته بودند و بر [[کارگران]] [[تهی‌دست]] و زحمت‌کش، آقایی می‌فروختند، نمی‌توانستند از موقعیت نامیمون خویش استفاده کنند<ref>سید علی‌نقی فیض‌الاسلام، ترجمه و شرح نهج البلاغه، خطبه‌ها، نامه‌ها و سخنان کوتاه امیرالمؤمنین{{ع}}، خطبه ۹۴، ص۲۸۲.</ref>.<ref>[[سید کاظم سیدباقری|سیدباقری، سید کاظم]]، [[عدالت سیاسی در قرآن کریم (کتاب)|عدالت سیاسی در قرآن کریم]]، ص ۲۵۰.</ref> | در [[فرهنگ اسلامی]]، با توجه به عادلانه بودن [[قوانین]]، برابری [[فرصت‌ها]] نیز هماره در نظر بوده است. [[علی]] {{ع}} درباره [[حضرت محمد]] {{صل}} اشاره دارد که او [[قانون]] برابر را برای [[جامعه]] به واسطه [[قرآن]]، ارمغان آورد: او موهومات طبقاتی را [[لغو]] کرد و [[مسلمانان]] را در مقابل قانون [[مقدس]] قرآن، بدون استثنا، مساوی و برابر قرار داد، [[توانگران]] خیره‌سر که از [[میراث]] دیگران سیم و زر اندوخته بودند و بر [[کارگران]] [[تهی‌دست]] و زحمت‌کش، آقایی می‌فروختند، نمی‌توانستند از موقعیت نامیمون خویش استفاده کنند<ref>سید علی‌نقی فیض‌الاسلام، ترجمه و شرح نهج البلاغه، خطبه‌ها، نامه‌ها و سخنان کوتاه امیرالمؤمنین {{ع}}، خطبه ۹۴، ص۲۸۲.</ref>.<ref>[[سید کاظم سیدباقری|سیدباقری، سید کاظم]]، [[عدالت سیاسی در قرآن کریم (کتاب)|عدالت سیاسی در قرآن کریم]]، ص ۲۵۰.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||