قیام محمد بن ابراهیم: تفاوت میان نسخه‌ها

}}

از دیگر قیام‌هایی که در [[زمان]] [[حکومت عباسیان]] روی داد نهضت [[محمد بن ابراهیم]] است که در آن [[ابوالسرایا]] [[فرماندهی سپاه]] را به عهده داشت.

علی بن عبیدالله مشغول [[عبادت]] بود و کسی به او دسترسی نداشت و به کسی هم اجازه [[ملاقات]] نمی‌داد؛ و عبدالله بن موسی در جستجویش بودند و مورد تعقیب و در [[هراس]] بود و کسی او را ملاقات نمی‌کرد؛ و محمد بن ابراهیم با [[مردم]] [[معاشرت]] داشت و با آنها در این باره صحبت می‌کرد.

پس نصر بن شبیب نزد محمد بن ابراهیم رفت و با او درباره کشته شدن اهل بیتش و [[غصب]] کردن [[حقوق]] خاندان پیامبر توسط مردم صحبت کرد و گفت: تا چه زمان مخفیانه گام بر می‌دارید و [[شیعیان]] شما مورد [[ظلم و ستم]] قرار می‌گیرند و به [[حق]] شما [[تجاوز]] می‌کنند؟ و در این رابطه بسیار با محمد بن ابراهیم صحبت کرد تا اینکه او را [[اجابت]] کرد و با او [[وعده]] کرد که در جزیره او را [[ملاقات]] نماید.

چون [[حاجیان]] از [[حج]] بازگشتند [[محمد بن ابراهیم]] با گروهی از [[اصحاب]] و پیروانش راهی جزیره شدند تا اینکه بر [[نصر بن شبیب]] بر اساس آن وعده‌ای که گذاشته بودند وارد شدند.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۰۷.</ref>

هنگامی که محمد بن ابراهیم و اصحابش بر نصر بن شبیب در جزیره وارد شدند [[اهل]] و [[عشیره]] خود را جمع کرد و آنها را در جریان گفتگویش با محمد در [[مدینه]] گذاشت و آنها را به [[حمایت]] و [[یاری]] محمد بن ابراهیم [[دعوت]] کرد، گروهی از آنان پذیرفته و برخی دیگر از یاری و حمایت محمد بن ابراهیم خودداری کردند، و سخن بسیار و [[اختلاف]] شدیدی میان [[قبیله]] و [[خویشان]] او پدید آمد به طوری که یکدیگر را با [[کفش]] و [[عصا]] می‌زدند و با همین اختلاف پراکنده شدند.

سپس بعضی از پسر عموهای نصر بن شبیب جداگانه به او گفتند: تو با خودت و خاندانت چه می‌خواهی بکنی؟ تو می‌پنداری اگر چنین کاری کردی و با [[سلطان]] و [[حاکم]] وقت از در [[خصومت]] و [[قتال]] وارد شدی تو را رها می‌کنند تا هر چه خواهی انجام دهی؟ نه به [[خدا]] [[سوگند]]، بلکه تمام اهتمام و توان خود و [[حیله]] و کیدش را متوجه تو خواهد ساخت، پس اگر بر تو غالب آید و [[پیروز]] شود تو را نابود خواهد کرد، و اگر صاحب تو و آن کس که از او حمایت می‌کنی پیروز شود و مرد عادلی باشد تو نزد او همانند یکی از یارانش و اصحابش خواهی بود، و اگر [[عادل]] نباشد تو را چه [[حاجت]] که خود و خاندانت را در معرض امری قرار دهی که قوامی و [[پایداری]] ندارد و آنها پایبند به آن نیستند؟ و از سوی دیگر تمام [[مردم]] این [[سرزمین]] [[دشمنان]] [[خاندان]] [[ابوطالب]] می‌باشند، اگر امروز تو را اجابت کرده و [[اطاعت]] کنند فردا از نزد تو فرار کرده و پراکنده می‌شوند در آن [[زمان]] که تو به کمک آنها نیاز داری و تو به [[مخالفت]] آنها نزدیک‌تر از [[اجابت]] و موافقتشان می‌باشی.

{{عربی|طَلَبتُ لَکَ الحُسْنی فَقَصَّرْتَ دُونَها فَاَصْبَحْتَ مَذْمُوماً وَ زِلْتَ عَنِ الصِّدْقِ}}<ref>«من برای تو خوبی‌ها را طلب کردم و تو تقصیر کر دی؛ پس مذموم شده و از راستی لغزیدی».</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۰۸.</ref>

پس محمد بن ابراهیم راهی [[حجاز]] شد و در میان راه با ابوالسرایا<ref>نام ابوالسرایا سری بن منصور می‌باشد، و ترجمه او را در ادامه خواهیم آورد.</ref> برخورد کرد که در اطراف [[عراق]] با [[سلطان]] مخالفت کرده و با او درگیر شده سپس به آن ناحیه آمده و در آنجا اقامت کرده و بر [[جان]] خود ترسان بود و با او غلامانی بود که از آن جمله ابوالشوک و سیار و [[ابوالهرماس]] بودند.

[[رأی]] و نظر ابوالسرایا با [[علویان]] و بر طریقه [[تشیع]] بود، محمد بن ابراهیم او را به سوی خود [[دعوت]] کرد و ابوالسرایا پذیرفت و به آن شادمان گردید.

محمد بن ابراهیم از همان راه به سوی کوفه رفت و از [[اخبار]] مردم [[پرسش]] می‌نمود و در آن دقت می‌کرد، و برای [[اقدام]] نمودن آماده می‌شد و هر کس که به او [[اطمینان]] داشت او را برای [[همراهی]] با او در [[قیام]] و [[نهضت]] خود [[دعوت]] می‌کرد تا اینکه گروه بسیاری گرد او جمع شدند و در [[انتظار]] [[ابوالسرایا]] و وعده‌ای که داده بود به سر می‌بردند.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۰۹.</ref>

در یکی از روزهایی که محمد بن ابراهیم در [[کوفه]] بود در یکی از کوچه‌ها چشم او به پیر زنی افتاد که به دنبال بار خرمای تازه حرکت می‌کرد و هر چه از آن بار روی [[زمین]] می‌افتاد آن را در یک عبای کثیف جمع‌آوری می‌کرد، از آن [[زن]] سؤال کرد که: این خرماها روی زمین افتاده و [[آلوده]] به [[خاک]] را برای چه می‌خواهی؟

گفت: من زنی بی‌شوهر هستم و مردی ندارم که هزینه معاش مرا تکفل نماید و دخترانی دارم که در [[اندیشه]] قوت و غذای خود نیستند، و من در این راه جستجو می‌کنم تا قوت و غذای خود و فرزندانم را فراهم آورم.

محمد بن ابراهیم به شدت گریست و گفت: به [[خدا]] [[سوگند]] تو و امثال تو فردا مرا بیرون خواهید آورد تا اینکه [[خون]] من ریخته شود؛ و [[انگیزه]] و بصیرتش برای قیام و خروج بیشتر گردید.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۱۰.</ref>

{{عربی|نَفْسی فِداءُ الحُسَیْنِ یَومَ عَدا اِلَی المَنایا عَدْوَ لا قافِلِ}}<ref>جانم فدای حسین روزی که روان شد؛ به سوی مرگ‌ها با شتاب، رفتن کسی که بازگشتی ندارد».</ref>

پس رو به من کرد و گفت: کیستی؟

پس گروهی از [[مردم]] به سوی او رفتند و به او نزدیک شدند.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۱۰.</ref>

ای مردم! شما حضور نداشتید تا حسین را [[یاری]] کنید، پس چه چیزی شما را باز داشته از [[ملحق شدن]] به کسی که او را [[درک]] کرده است؟ او همان کس است که فردا به [[خون‌خواهی]] او [[قیام]] خواهد کرد و [[حق]] او [[وارث]] پدرانش را مطالبه و [[دین خدا]] را برپا دارد، چه چیز شما را منع کرده از [[نصرت]] و [[یاری کردن]] و کمک کردن به او؟ من از همین جا برای قیام به امر خدا و [[دفاع]] از دینش و نصرت و [[یاری اهل بیت]] به سوی [[کوفه]] می‌روم، پس هرکس را قصد و [[اراده]] در این کار هست به ما بپیوندد.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۱۱.</ref>

[[محمد بن ابراهیم]] در آن روزی که با ابوالسرایا [[وعده]] گذاشته بود که در کوفه یکدیگر را [[ملاقات]] کنند بیرون آمد و قیام کرد و به خارج [[شهر]] رفت و با او [[علی بن عبیدالله بن حسین بن علی بن الحسین]] بود و [[اهل کوفه]] همانند سیل ملخ جمع شده بودند در حالی که نظمی بر آنها [[حاکم]] نبود و قوتی نداشتند و [[سلاح]] [[جنگ]] هم با آنها نبود مگر [[عصا]] و کارد و آجر.

[[محمد بن ابراهیم]] و کسانی که با او بودند همچنان [[منتظر]] [[ابوالسرایا]] بودند اما از آمدن او خبری نشد تا اینکه از آمدنش [[مأیوس]] شدند و برخی او را [[دشنام]] دادند و محمد بن ابراهیم را [[سرزنش]] کردند که چرا از او درخواست کمک کرده است.

هنگامی که محمد بن ابراهیم او را دید پیاده شد و به طرف او رفت، ابوالسراپا خود را روی محمد بن ابراهیم انداخت و محمد هم او را در آغوش گرفت، سپس ابوالسرایا گفت: ای [[پسر رسول خدا]]! چه چیز باعث شده که در اینجا ایستاده‌ای؟ به [[شهر کوفه]] وارد شو که کسی مانع تو نخواهد شد.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۱۲.</ref>

همه مردم با محمد بن ابراهیم بیعت کردند به طوری که ازدحام زیادی گردید و این بیعت در محلی از کوفه صورت گرفت که به «قصر ضرتین» معروف بود.

اخباری در رابطه با این بیعت

[[سعید بن خیثم بن معمر]] گوید: از [[زید بن علی]] شنیدم که می‌گفت: مردم با مردی از [[خاندان]] ما نزد قصر ضرتین در دهم [[ماه جمادی الاولی]] [[سال]] ۱۹۹ [[بیعت]] می‌نمایند که [[ملائکه]] به آن بیعت [[مباهات]] می‌کنند.

[[حسن بن حسین]] می‌گوید: چون این [[حدیث]] را برای [[محمد بن ابراهیم]] نقل کردم، گریست.

پس از [[بیعت مردم]] با محمد بن ابراهیم، او کسی را به سوی حاکم کوفه فضل بن عباس که از طرف [[حسن بن سهل]] [[والی بغداد]] در [[کوفه]] [[امارت]] داشت فرستاد تا او را به بیعت با خود [[دعوت]] نماید و از او در رابطه با [[اسلحه]] و نیرو کمک بخواهد.

آن قاصد بازگشت و به محمد بن ابراهیم خبر داد که حاکم کوفه از [[شهر کوفه]] خارج شده و خندقی اطراف آن محل که برای خود [[منزل]] قرار داده بود کنده است و [[غلامان]] خود را مسلح و آماده [[نبرد]] ساخته است.

وقتی ابوالسرایا چنین دید از خارج شدن افراد جلوگیری کرد و آنان را [[تفتیش]] می‌نمود و اموالی که برداشته بودند از آنان می‌گرفت، پس [[مردم]] از غارت دست برداشتند.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۱۳.</ref>

فضل بن عباس به سوی [[بغداد]] رفت و بر حسن بن سهل داخل شد و به او از غارت اموالش [[شکایت]] کرد، حسن بن سهل به او [[وعده]] [[یاری]] و غرامت اموالش را داد.

سپس حسن بن سهل [[زهیر بن مسیب]] را‌طلبید و مردانی را در [[اختیار]] او گذاشت و اموالی را به او داد و از او خواست که به سرعت برای [[نبرد]] با ابوالسرایا به سوی [[کوفه]] برود و در جایی توقف ننماید و به جز در کوفه فرود نیاید.

ابوالسرایا نیز هنگام عصر از [[کوفه]] حرکت کرد و به سرعت رفت تا به [[لشکرگاه]] [[ازهر بن زهیر]] در سوق الاسد رسید، و شب هنگام بر مقدمه [[سپاه]] [[حمله]] کرد و تعداد بسیاری از آنها را کشت و [[اسلحه]] و مرکب‌های آنها را به [[غنیمت]] گرفت، و باقیمانده [[لشکر]] از هر در طول شب فرار کردند و نزد [[زهیر بن مسیب]] در [[قصر ابن هبیره]] رفتند، و زهیر از این ماجرا در [[خشم]] شد.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۱۴.</ref>

[[ابوالسرایا]] به سوی کوفه بازگشت و [[زهیر بن مسیب]] [[دستوری]] از [[حسن بن سهل]] دریافت کرد که به جز در کوفه فرود نیاید؛ لذا زهیر بن مسیب حرکت کرد تا در کنار پل فرود آمد.

ابوالسرایا از [[مردم]] خواست که بیرون روند، مردم بیرون رفتند و زهیر بن مسیب را در کنار پل کوفه دیدند، و چون شب سردی بود آنها [[آتش]] افروخته و خود را به وسیله آن گرم می‌کردند و [[خدا]] را یاد می‌نمودند و [[قرآن]] [[تلاوت]] می‌کردند و ابوالسرایا آنها را برای [[نبرد]] و حمله [[ترغیب]] و [[تشویق]] می‌نمود.

مردم در تمام آن شب به تناوب [[نگهبانی]] می‌دادند تا اینکه صبح شد. ابوالسرایا در میان سپاه خود ایستاد در حالی که چشمان مردم در [[زره]] و خود و [[سلاح]] [[خیره]] شده بود و [[آمادگی]] سپاه بسیار خوب بود و صدای طبل‌ها و بوق‌ها مانند رعد و غرش [[آسمان]] بود.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۱۵.</ref>

ابوالسرایا روی به مردم کوفه کرد و گفت: ای [[اهل کوفه]]! [[نیت]] و اراده‌های خود را درست کنید و درون‌های خود را برای خدا [[خالص]] گردانید و از او درخواست کمک بر [[دشمنان]] خود را نمایید و از حول و [[قوه]] خود به سوی [[خدا]] و حول و قوه او روی آورید و [[قرآن]] بخوانید.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۱۶.</ref>

بدانید که اجل‌ها و مهلت‌ها تعیین شده است و روزها شمرده شده است، هرکس از [[مرگ]] بگریزد مرگ او را محاصره نماید. پس گفت:

{{عربی| مَن لم يَمُتْ عَبْطَةً يمت هَرَمًا الموتُ كَأْسٌ‌، وَ المرءُ ذائقُها}}<ref>«کسی که در جوانی نمیرد، در پیری بمیرد؛ مرگ پیمانه‌ای است و آدمی آن را می‌چشد».</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۱۶.</ref>

مردی از بغداد از سپاه زهیر بن مسب در حالی که [[لباس]] رزم در تن داشت جلو آمد و [[مردم کوفه]] را [[دشنام]] می‌داد و می‌گفت: ما به [[زنان]] شما [[تجاوز]] کنیم و با شما چنین و چنان خواهیم کرد.

پس مردی از [[اهل]] «وازار» که قریه‌ای در کنار دروازه [[کوفه]] می‌باشد در حالی که لباس سرخی بر تن داشت و در دست او کاردی بود خود را در [[فرات]] افکند و ساعتی شنا کرد تا خود را به آن [[مرد]] [[بغدادی]] که دشنام می‌داد رسانید، پس به او نزدیک شد و دست در گریبان او کرده و او را به سوی خود کشیده و بر [[زمین]] زد و با آن کارد بر گلوی او زد تا او را به [[قتل]] رساند و پای او را گرفته و خود را با [[جسد]] آن مرد بغدادی در آب انداخت و همچنان او را به سوی کوفه می‌کشید و شنا می‌کرد تا او را از آب بیرون آورد.

[[سپاهیان]] [[ابوالسرایا]] [[تکبیر]] گفتند و صدای آنها به [[حمد]] و [[ثنای الهی]] و [[دعا]] بلند شد.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۱۶.</ref>

پس مردی از [[اولاد]] [[اشعث بن قیس]] بیرون آمد و از شط [[کوفه]] عبور کرد و به سوی [[سپاه]] [[بغداد]] رفت و از آنها برای [[نبرد]] مبارز‌طلبید، مردی از سپاه بغداد در برابرش برای مبارزه آمد که او را به [[قتل]] رساند، و [[مبارز]] دیگری بیرون آمد و او را نیز کشت، مبارز سومی نیز برای نبرد بیرون آمد که او را هم به قتل رساند تا اینکه گروهی از بغدادی‌ها را از پای در آورد.

ابوالسرایا آمد و هنگامی که او را دید به او [[دشنام]] داد و گفت: چه کسی تو را به این کار [[فرمان]] داده بود؟ بازگرد.

آن شخص بازگشت و [[شمشیر]] خود را با [[خاک]] [[پاک]] کرد و در غلاف نمود و اسب خود را مهیا کرد و به سوی کوفه رفت و دیگر با آنها در [[جنگ]] همراه نشد<ref>مقاتل الطالبیین، ص۵۲۷.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۱۷.</ref>

ابوالسرایا مدتی طولانی در کنار پلی که بر روی [[فرات]] بود ایستاد، مردی از [[اهل بغداد]] بیرون آمد و او را دشنام می‌داد، ابوالسرایا هیچ حرکتی نمی‌کرد بلکه وانمود کرد که او از آن [[مرد]] [[غافل]] است و گویا قصد دارد که برگردد، سپس بر آن مرد [[حمله]] کرد و او را کشت و بر سپاهیان آنها حمله‌ور شد به‌طوری که از پشت سر آنها بیرون آمد، آنگاه از پشت سر بر آنها حمله نمود تا به جایگاه اول خود بازگشت و در آنجا ایستاد در حالی که نفس می‌زد و [[خون]] از [[زره]] او نمایان بود.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۱۷.</ref>

سپس غلام خود سیار را‌طلبید و او را با گروهی از اصحابش فرستاد و به او دستور داد برود و هر وقت که پشت سر سپاه [[دشمن]] رسید از آنجا به دشمن حمله کند.

غلام او با سپاهیانش حرکت کرد و همان‌گونه که ابوالسرایا به او دستور داده بود انجام داد.

ابوالسرایا فریاد زد: هر کس از اسب خود فرود آید، در [[امان]] است. پس سپاه زهیر بن مسیب از اسب‌هایشان فرود آمدند و سپاه ابوالسرایا سواره بودند و آنها را تعقیب کردند تا از شاهی<ref>شاهی: نام موضعی نزدیک قادسیه می‌باشد. (مراصد الاطلاع، ج۲، ص۷۷۷).</ref> گذشتند.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۱۸.</ref>

زهیر بن مسیب [[فرمانده سپاه]] عباسیان به طرف ابوالسرایا رفت و به او گفت: وای بر تو! آیا به دنبال شکستی بیش از این بودی؟ تا کجا مرا تعقیب می‌کنی؟

پس [[ابوالسرایا]] بازگشت و او را رها کرد، و [[اهل کوفه]] غنیمت‌های بسیاری به دست آوردند که کسی مانند آن را به دست نیاورده بود، آنگاه به [[لشکرگاه]] [[زهیر بن مسیب]] رفتند و آشپزخانه‌ها آماده بود، و [[زهیر]] [[سوگند]] یاد کرده بود که [[غذا]] نخورد مگر در [[مسجد کوفه]]، پس آن غذاها را اهل کوفه خوردند و [[اسلحه]] و ادوات آنها را [[غارت]] کردند و این در حالی بود که اهل کوفه به شدت خسته و گرسنه بودند<ref>مقاتل الطالبیین، ص۵۲۸.</ref>.

زهیر بن مسیب بازگشت تا اینکه به طور پنهانی و مخفیانه وارد [[بغداد]] شد، چون خبر او به [[حسن بن سهل]] رسید دستور داد او را حاضر کردند، وقتی او را دید عمودی از آهن به سوی او پرتاب کرد که به صورت زیر برخورد کرد و چشم او را پاره کرد، آنگاه حسن بن سهل به یکی از کسانی که نزد او بود گفت: برخیز او را بیرون ببر و سر از بدنش جدا کن. پس گروهی برای زهیر بن مسیب [[شفاعت]] کردند و درباره او با حسن بن سهل صحبت کردند تا اینکه از کشتن او صرف نظر کرد<ref>مقاتل الطالبیین، ص۵۲۹.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۱۹.</ref>

چون [[جنگ]] به پایان رسید ابوالسرایا با گروه بسیاری از [[اسیران]] و سرهای زیادی که بر سر نیزه‌ها بود و یا به گردن اسبان آویخته شده بود وارد کوفه شدند، و کسانی که از اهل کوفه با او بودند در حالی وارد [[شهر]] خود شدند که بر اسب‌هایشان سوار و [[سلاح]] بر تن داشتند و خوشحال از [[پیروزی]] و آنچه [[غنیمت]] به دست آورده بودند.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۲۰.</ref>

[[حسن بن سهل]] و کسانی که از [[عباسیان]] نزد او بودند به خاطر [[شکست]] [[سپاه]] زهیر بن مسیب به شدت اندوهناک شدند و در [[اندیشه]] جبران آن برآمدند.

پس حسن بن سهل مردی به نام عبدوس بن عبدالصمد را با هزار سواره و سه هزار پیاده [[مأمور]] کرد و [[اموال]] زیادی را در [[اختیار]] او قرار داد و به او گفت: می‌خواهم نام تو بر سر زبان‌ها باشد و [[پیروزی بر دشمن]] به دست تو صورت گیرد، پس ببین چگونه خواهی بود؟ و او را به هر چه مورد نیازش در این [[نبرد]] بود سفارش کرد و به او دستور داد که مکث و توقف ننماید.

یاران ابوالسرایا بر حسب [[راهنمایی]] و دستور او عمل کردند و آنها را غافلگیر کرده و تعداد زیادی از آنها را به [[قتل]] رساندند به طوری که [[سپاه]] عبدوس خود را در [[فرات]] می‌انداختند تا [[نجات]] پیدا کنند و گروه بسیاری از [[سپاهیان]] او در فرات [[غرق]] شدند<ref>مقاتل الطالبیین، ص۵۳۰.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۲۰.</ref>

در این هنگام [[ابوالسرایا]] عبدوس را در میدان جامع [[ملاقات]] کرد و کلاه خود را از سر برگرفت، چون او فرار کرد ابوالسرایا او را دنبال نمود و ضربتی بر سرش زد که فرق آن را دو نیم کرد و از روی اسب به [[زمین]] افتاد.

سپاهیان ابوالسرایا و [[اهل]] جامع [[لشکرگاه]] عبدوس را [[غارت]] کردند و غنیمت‌های عظیمی را به دست آوردند و با [[توانایی]] مضاعف و [[سلاح]] به [[کوفه]] بازگشتند.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۲۱.</ref>

پس از [[پیروزی]] ابوالسرایا بر سپاه عبدوس و بازگشت به کوفه، او از محمد بن ابراهیم که به شدت [[بیمار]] بود [[عیادت]] کرد؛ و پیش از این ذکر شد که محمد بن ابراهیم پس از مراجعت از جزیره و ملاقات با ابوالسرایا در کوفه بیمار شد، هنگامی که ابوالسرایا برای [[دیدار]] محمد بن ابراهیم آمد او را در آخرین ساعات [[عمر]] خود دید.

محمد بن ابراهیم در آن حال ابوالسرایا را بر بعضی از امور مورد [[سرزنش]] قرار داد و به او گفت: من از آنچه انجام داده‌ای به سوی [[خدا]] [[بیزاری]] می‌جویم؛ زیرا که تو را سزاوار نبود که بر آنها شبانه [[حمله]] کنی و با آنها بجنگی مگر اینکه ابتدا آنها را [[دعوت]] کنی، و تو را سزاوار نبود که از لشکرگاه آنها چیزی را برداری جز آنچه از سلاح برای [[جنگ]] با ما جمع‌آوری کردند.

هنگامی که ابوالسرایا نشانه‌های [[مرگ]] را در چهره محمد بن ابراهیم [[مشاهده]] کرد گفت: ای پسر رسول خدا! هر زنده‌ای می‌میرد و هر جدیدی کهنه می‌شود پس [[عهد]] خود را به من بگو و [[وصیت]] کن.

پس زبان او از [[سخن گفتن]] باز ماند و اعضای بدنش از حرکت باز ایستاد و از [[دنیا]] رفت. [[ابوالسرایا]] او را در پارچه‌ای پیچید و خبر مرگش را پنهان نمود.

چون شب فرا رسید با گروهی از زیدی‌ها [[جسد]] او را به [[نجف]] حمل کرده و در آنجا [[دفن]] نمودند.

مردم امر را به یکدیگر موکول می‌کردند و برخی به برخی دیگر می‌نگریستند و کسی از آنها [[اقدام]] به سخن گفتن نکرد.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۲۱.</ref>

او که [[نوجوانی]] کم سن و سال بود از جای برخاست و گفت: ای [[خاندان]] علی! [[محمد بن ابراهیم]] از [[دنیا]] رفت و نفر دوم باقی ماند، [[دین خدا]] با [[سستی]] [[یاری]] نمی‌شود، و دست این مرد نزد ما دست [[بدی]] نبوده است، او [[دل]] سوخته را [[شفا]] داد و [[خون‌خواهی]] کرد. سپس روی به [[علی بن عبیدالله]] کرد و گفت: ای [[ابوالحسن]]! [[خدا]] از تو [[راضی]] باشد چه می‌گویی؟ محمد بن ابراهیم ما را [[وصیت]] کرده است که امر را در [[اختیار]] تو قرار دهیم، پس دست خود را بده تا با تو [[بیعت]] کنیم.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۲۳.</ref>

سپس به [[ابوالسرایا]] گفت: تو چه نظری داری؟ آیا به او راضی هستی؟

ابوالسرایا گفت: رضایت من در رضای شما، و [[رأی]] من و قول من با قول شما است.

پس دست محمد بن محمد را گرفته و با او بیعت کردند.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۲۳.</ref>

[[محمد بن محمد بن زید]] کارگزاران خود را این‌گونه تعیین کرد:

پس [[نامه‌ها]] یکی پس از دیگری به دست محمد بن محمد می‌رسید و خبر فتح و [[پیروزی]] از هر ناحیه‌ای می‌آمد، [[اهل شام]] و جزیره به او [[نامه]] نوشتند که ما [[منتظر]] فرستاده تو می‌باشیم تا اینکه از او بشنویم و [[اطاعت]] کنیم.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۲۴.</ref>

چون موفقیت‌های [[ابوالسرایا]] بر حسن بن سهل گران آمد نامه‌ای به [[طاهر بن الحسین]] نوشت و او را به سوی خود فرا خواند تا برای [[جنگ]] با ابوالسرایا گسیل نماید؛ ولی او پس از آن از [[رأی]] و نظر خود برگشت و نامه‌ای به هرثمة بن اعین نوشت و او را امر کرد که نزد وی بیاید، و نامه را به وسیله [[سندی بن شاهک]] برای او فرستاد و از سندی خواست که [[شتاب]] کند زیرا هرثمة بن اعین با [[سندی بن شاهک]] [[دوست]] بود، و میان حسن بن سهل و هرثمه [[عداوت]] و [[دشمنی]] وجود داشت و حسن ترسید که هرثمه از تقاضای او سرباز زند و نپذیرد.

سندی بن شاهک به سوی هرثمه رفت و در [[حلوان]] به او رسید و نامه حسن بن سهل را به او داد، هنگامی که او نامه را قرائت کرد در [[خشم]] شد و گفت: ما [[خلافت]] را مهیا و آماده می‌کنیم و آن را [[استوار]] می‌نماییم، پس آنان در [[کارها]] مستبدانه عمل می‌کنند و در [[تدبیر امور]] خود را بر ما مقدم می‌دارند و هنگامی که به سبب [[سوء]] [[تدبیر]] آنها جایی پاره می‌شود و امور را ضایع می‌کنند [[تصمیم]] می‌گیرند که آن را به وسیله ما [[اصلاح]] نمایند، نه به [[خدا]] [[سوگند]] چنین بخششی را به او نخواهم کرد تا اینکه [[امیر المؤمنین]] ([[مأمون]]) از سوء آثار و [[زشتی]] [[افعال]] آنها [[آگاه]] شود.

سندی بن شاهک می‌گوید: هرثمه به گونه‌ای از من فاصله گرفت که مرا از او [[ناامید]] کرد، در آن هنگام نامه‌ای از طرف [[منصور بن مهدی]] نزد او آوردند، وقتی [[هرثمة بن اعین]] آن نامه را خواند گریه‌ای طولانی کرد و گفت: [[خداوند]] درباره حسن بن سهل [[حکم]] خودش را [[اجرا]] نماید، او این [[دولت]] ([[عباسیان]]) را در معرض نابودی قرار داد و هر چه اصلاح شده بود [[فاسد]] کرد، پس امر کرد تا بر طبل زنند و به طرفی [[بغداد]] بازگشت. چون به [[نهروان]] رسید [[مردم]] بغداد و [[فرماندهان]] و [[بنی‌هاشم]] از او استقبال کردند و با آمدن او شادمان گشته و برای او [[دعا]] کردند، و هنگامی که او را دیدند همه پیاده شدند و این استقبال در خارج بغداد بود، پس با عده بسیاری وارد بغداد شد تا به منزلش رسید.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۲۵.</ref>

هنگامی که هرثمة بن اعین به بغداد بازگشت، [[حسن بن سهل]] دیوان‌هایی را که نام [[سپاهیان]] در آن بود نزد هرثمه فرستاد تا هرکس را بخواهد [[انتخاب]] کند، و [[بیت‌المال]] را برای او باز کرد تا هر چه بخواهد بردارد، و موانع را از سر راه بخشش‌ها و هزینه‌ها برداشت تا هر چه خواهد عطا کند و هزینه نماید. پس هرثمه به [[یاسریه]]<ref> یاسریه: نام قریه بزرگی است که فاصله آن تا بغداد دو میل می‌باشد. (مراصد الاطلاع، ج۳، ص۱۴۷۱).</ref> رفت و آنجا را اردوگاه سپاهیان خود قرار داد<ref>تاریخ طبری، ج۱۰، ص۲۲۸.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۲۶.</ref>

او می‌گوید: من بر هرثمه وارد شدم و بر او [[سلام]] کردم و با او [[مزاح]] و [[شوخی]] کردم، در حالی که سی هزار [[سپاه]] سوار و پیاده با او بودند و به او گفتم: ای [[امیر]]! اگر [[محاسن]] خود را رنگ می‌کردی در نظر [[دشمن]] با هیبت‌تر و [[نیکو]] منظر‌تر بودی. او لبخندی زد سپس گفت: اگر سر من برای خودم باشد، آن را به زودی رنگ خواهم کرد؛ و اگر [[مردم کوفه]] آن را بگیرند، رنگ چه سودی دارد<ref>مقاتل الطالبیین، ص۵۳۶.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۲۶.</ref>

پس از آماده شدن سپاه در یاسریه، منادی هرثمه ندا کرد و مردم را برای حرکت به سوی کوفه فرا خواند و سپاه با او حرکت کردند.

هرثمه در ناحیه [[شرق]] نهر صرصر<ref>صرصر به دو موضع از نواحی بغداد اطلاق می‌شود: علیا که از قریه‌های نهر ملک است در قسمت جنوبی، و سفلی قریه کوچکی در قسمت شمالی است. (مراصد الاطلاع، ج۲، ص۸۳۸).</ref>، [[اردو]] زد و [[ابوالسرایا]] در قسمت [[غرب]] نهر مستقر گردید؛ [[حسن بن سهل علی بن ابی‌سعید]] و [[حماد ترکی]] و گروهی را روانه [[مدائن]] نمود و با محمد بن اسماعیل که از طرف ابوالسرایا در آنجا با سپاهی مستقر شده بود جنگیدند و محمد بن اسماعیل را [[شکست]] داده و مدائن را [[تصرف]] کردند<ref>مقاتل الطالبیین، ص۵۴۲.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۲۷.</ref>

ابوالسرایا شبانه با سرعت حرکت کرد و در حالی که [[هرثمه]] از [[تصمیم]] او [[آگاه]] نبود از کنار نهر صرصر -که [[سپاه]] خود را در قسمت غرب آن مستقر کرده بود- به سوی مدائن رفت، و پلی که بر روی نهر صرصر قرار داشت قطع شده بود. ابوالسرایا دید که [[عباسیان]] [[یاران]] خود را از مدائن بیرون کرده و مدائن را تصرف نموده بودند، پس میان او و سپاه عباسیان نبردی روی داد که در آن ابوالهرماس [[غلام]] ابوالسرایا در اثر اصابت سنگ عراده‌ای کشته شد، ابوالسرایا غلام خود را به [[خاک]] سپرد و به سوی قصر<ref>مقصود از قصر همان‌طور که از عبارت طبری استفاده می‌شود قصر ابن هبیره می‌باشد.</ref> حرکت کرد، و هنگامی که در فضای باز قرار گرفت هرثمه به سوی او رفت و در نزدیکی قصر به او رسید و در آنجا [[نبرد]] شدیدی میان آنان رخ داد که در نتیجه ابوالسرایا شکست خورد و [[برادر]] او کشته شد.

ابوالسرایا حرکت کرد تا در جازیه<ref>جایی را به نام جازیه در معاجم نیافتم.</ref> فرود آمد و هرثمه او را تعقیب کرد<ref>مقاتل الطالبیین، ص۵۴۲.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۲۷.</ref>

هرثمه [[آب فرات]] را بر ابوالسرایا و سپاه او قطع کرد و [[سدی]] به وجود آورد و آب فرات قطع شد که این کار بر [[مردم کوفه]] گران آمد و [[خشمگین]] شدند و [[انگیزه]] آنان برای [[جنگ]] و نبرد دوچندان شد، ناگهان شکافی در آن سدی که هرثمه به وجود آورده بود پدید آمد و آب به سوی ابوالسرایا و سپاهیانش جاری گردید، آنها [[تکبیر]] گفتند و [[حمد]] خدای را به جا آوردند و به آنچه [[خداوند]] به آنان [[عنایت]] نمود شاد شدند<ref>مقاتل الطالبیین، ص۵۴۲.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۲۸.</ref>

هرثمه برای [[جنگ]] به سوی [[کوفه]] در کنار رصافه آمد، ابوالسرایا نیز با [[سپاهیان]] خود در برابر او قرار گرفت و [[فرماندهی]] طرف راست [[سپاه]] خود را به [[حسن بن هذیل]] و طرف چپ آن را به [[جریر بن حصین]] سپرد و خود در [[قلب]] سپاه ایستاد.

هرثمه گروهی از سواره‌های سپاه خود را در کنار بیابان آماده کرد و ابوالسرایا به تعداد آنها در برابرشان قرار داد برای اینکه مبادا این کار از طرف آنها کمین باشد.

[[سپاهیان]] سیاه‌پوش [[عباسیان]] [[شکست]] [[سختی]] خوردند و [[اهل کوفه]] آنها را تعقیب کرده و می‌کشتند تا اینکه به مکانی به نام صَعْنَبا<ref>صعنبا: نام قریه‌ای در یمامه و قریه‌ای در عراق است چنانکه در مراصد الاطلاع، ج۲، ص۸۴۱ ذکر شده است، و مقصود در اینجا آن قریه می‌باشد که در عراق است.</ref>رسیدند، در آنجا ابوالسرایا فریاد زد: ای اهل کوفه! از حمله دشمن پس از فرار بر [[حذر]] باشید زیرا [[عجم‌ها]] مردمانی زیرکند؛ اما [[مردم کوفه]] به سخن او توجه نکردند و آنها را تعقیب نمودند.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۲۸.</ref>

هرثمه [[فرمانده سپاه]] عباسیان در آن وقت به دست یک برده‌ای از سند [[اسیر]] شده بود، ولی او پیش از آن پنج هزار [[سپاه]] سواره در پشت سپاه قرار داده بود که اگر یارانش شکست خوردند، به کمک آنها بشتابند، و [[فرماندهی]] آنها را به عبیدالله بن وضاح سپرده بود.

وقتی سپاهیان هرثمه فرار کردند و ابوالسرایا فریاد می‌زد که دشمن را تعقیب نکنید، [[عبدالله بن وضاح]] سر خود را برهنه کرد در حالی که سپاهیانش می‌گفتند: [[امیر]] کشته شد، امیر کشته شد، او فریاد زد: چه خواهد شد اگر امیر کشته شده است؟ ای [[اهل]] [[خراسان]]! به سوی من آیید، من عبدالله بن [[وضاح]] هستم، [[استقامت]] کنید که به [[خدا]] [[سوگند]] این گروه به جز [[اهل]] غوغا و سر و صدا نباشند. پس گروهی از [[سپاهیان]] با او [[ایستادگی]] کردند، او بر [[اهل کوفه]] [[حمله]] کرد و بسیاری از آنها را به [[قتل]] رساند و آنها را تعقیب کرد تا از صعنبا گذشتند.

[[یاران]] هر ثمه چون او را در دست برده سیاه‌چهره [[اسیر]] دیدند، آن پرده را کشتند او بندهای [[هرثمه]] را گشودند و او به [[لشکرگاه]] بازگشت و همچنان [[جنگ]] میان آنها هر یک یا دو [[روز]] ادامه داشت.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۳۰.</ref>

[[ابوالسرایا]] شخصی را به نام [[علی بن محمد بن جعفر]] معروف به [[بصری]] با سوارانی به سوی هرثمه روانه کرد که از عقب [[سپاه]] هرثمه برآید و بر آنها [[یورش]] برد، او رفت و هرثمه متوجه نگردید تا اینکه نزدیک او شد؛ ابوالسرایا خود نیز بر سپاه هرثمه حمله کرد، هرثمه فریاد زد: ای اهل کوفه! برای چه خون‌های خودتان و ما را می‌ریزید؟! اگر جنگ شما با ما به خاطر [[دوست]] نداشتن [[رهبر]] و [[امام]] ما می‌باشد، این [[منصور بن مهدی]] که مورد [[رضایت]] ما و شما می‌باشد، با او [[بیعت]] می‌کنیم؛ و اگر دوست دارید که [[خلافت]] را از [[خاندان عباسی]] بیرون ببرید، پس شما امام خود را تعیین و [[نصب]] نمایید، و اکنون توافق کنیم که تا روز [[دوشنبه]] در این رابطه [[گفتگو]] نماییم و ما را و خودتان را نکشید.

[[مردم کوفه]] نپذیرفتند و گفتند: اکنون که [[سپاه]] [[هرثمه]] [[اجابت]] کردند، [[جنگ]] با آنان برای ما جایز نباشد.

[[ابوالسرایا]] در [[خشم]] شد و با مردم کوفه بازگشت<ref>مقاتل الطالبیین، ص۵۴۴.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۳۰.</ref>

در [[روز جمعه]] ابوالسرایا با مردم کوفه سخن گفت، او پس از [[حمد]] و [[ثنای الهی]] گفت:

گروهی از اهل کوفه برخاستند و به [[ابوالسرایا]] گفتند: تو در سخنانت جانب [[انصاف]] را رعایت نکردی، تو [[اقدام]] نکردی که ما خودداری کرده باشیم، و [[حمله]] نکردی و ما فرار کرده باشیم، و [[وفا]] نکردی و ما [[خیانت]] نموده باشیم؛ ما در کنار رکاب تو [[استقامت]] کردیم و در زیر [[پرچم]] تو [[استوار]] ماندیم تا اینکه نابود شدیم و پس از کار ما پایانی جز [[مرگ]] نباشد، پس دست خود را دراز کن تا با تو بر مرگ [[بیعت]] کنیم که به خدا سوگند ما باز نگردیم تا [[خداوند]] [[پیروزی]] را بر ما بگشاید و یا اینکه [[حکم]] خود را درباره ما [[اجرا]] کند.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۳۲.</ref>

ابوالسرایا روی از آنان بر تافت<ref>شاید این اعراض بدین جهت بود که ابوالسرایا به همکاری و یاری کردن آنها اعتماد نداشت.</ref>و در میان [[مردم]] ندا داد که برای کندن خندق خارج شوند، پس بیرون آمدند و مشغول حفر خندق شدند، ابوالسرایا خود نیز تمام [[روز]] را با آنان به کندن خندق مشغول بود، هنگامی که شب فرا رسید و مردم از خندق بیرون آمدند و یک سوم شب سپری شد ابوالسرایا مرکب خود را مهیا کرد و اسب خود را زین کرد و خود و [[محمد بن محمد بن زید]] و گروهی از [[علویان]] و [[اعراب]] کوچ کرده و عده‌ای از اهل کوفه نیز همراه او بودند، و این در شب یکشنبه سیزدهم [[محرم]] بود. پس به [[قادسیه]]<ref>قریه‌ای نزدیک کوفه از طرف خشکی است که پانزده فرسخ با آن فاصله دارد. (مراصد الاطلاع، ج۳، ص۱۰۵۴).</ref> آمد و سه روز در آنجا ماند تا اصحابش به او پیوستند و سپس بر خفّان<ref>موضعی نزدیک کوفه است که حاجیان از آن عبور می‌کنند. (معجم البلدان، ج۲، ص۳۷۹).</ref> و پائین [[فرات]] و راه خشکی را پیش گرفت.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۳۲.</ref>

چون [[ابوالسرایا]] از [[کوفه]] خارج گردید، [[اشعث بن عبدالرحمن اشعثی]] در کوفه [[قیام]] کرد و [[مردم]] را به [[یاری]] [[هرثمه]] فرا خواند، بزرگان از [[اهل کوفه]] به سوی هرثمه رفتند و از او امان‌طلبیدند و او [[اجابت]] کرد و پذیرفت.

[[منصور بن]] [[مهدی]] وارد کوفه شد و هرثمه در بیرون کوفه اقامت کرد و [[سپاه]] خود را در حوالی [[خندق]] و دروازه‌های [[شهر]] پراکنده نمود از [[بیم]] آنکه مبادا حیله‌ای باشد.

هرثمه [[ولایت کوفه]] را به [[غسان بن فرج]] سپرد و خود چند روزی بیرون شهر ماند تا اینکه [[امنیت]] برقرار شد و [[دل‌ها]] از [[وحشت]] [[جنگ]] [[آرامش]] پیدا کرد سپس به سوی [[بغداد]] کوچ کرد<ref>مقاتل الطالبیین، ص۵۴۶.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۳۳.</ref>

پس از [[تصرف]] کوفه به دست [[سپاهیان]] [[بنی‌عباس]]، ابوالسرایا آهنگ بصره نمود، مردی [[اعرابی]] از [[اهل]] شهر را [[ملاقات]] کرد و از او کسب اطلاع کرد، او گفت: [[سلطان]] بر بصره غالب شده و [[کارگزاران]] او را بیرون کرده است و تعداد [[عباسیان]] آنقدر زیاد است که [[مقاومت]] در برابر آنها نتوان کرد.

ابوالسرایا از رفتن به بصره منصرف گردید و آهنگ واسط نمود. آن مرد به او گفت: واسط هم مانند بصره در [[اختیار]] سپاه [[بنی عباس]] است.

[[ابوالسرایا]] [[مشورت]] او را پذیرفت و همان راه را در پیش گرفت، و به هر ناحیه‌ای عبور می‌کرد [[مالیات]] آن ناحیه را گرفته و [[غلات]] آن را می‌فروخت.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۳۳.</ref>

سپس روی به سوی [[اهواز]] آورد و به [[شوش]] رسید، اهل آنجا دروازه [[شهر]] را بر روی او بستند، او فریاد برآورد که: در را باز کنید، پس باز کردند و او وارد شهر شد. [[حسن بن علی مأمونی]] که [[حاکم]] منطقه اهواز بود کسی را نزد ابوالسرایا فرستاد که: من [[جنگ]] با تو را خوش ندارم و از تو می‌خواهم که بازگردی و به هر کجا که می‌خواهی بروی. ابوالسرایا نپذیرفت و مصمم بر [[نبرد]] با او شد، پس مأمونی با سپاهش برابر او آمد و جنگ شدیدی میان آنها رخ داد و زیدی‌ها و علوی‌ها با [[محمد بن محمد بن زید]] در برابر [[سپاه]] مأمونی [[استقامت]] کردند و تعدادی از سپاه مأمونی را به [[قتل]] رساندند.

[[مردم]] شوش از پشت سر سپاه ابوالسرایا آمدند و [[غلام]] ابوالسرایا بیرون آمد تا با آنها به نبرد بپردازد، [[سپاهیان]] ابوالسرایا [[گمان]] کردند که [[شکست]] خوردند لذا پای به فرار گذاشتند.

سپاه و [[یاران]] حسن بن علی مأمونی شروع به کشتن یاران ابوالسرایا نمودند تا اینکه [[روز]] به آخر رسید و شب شد و [[اصحاب]] ابوالسرایا متفرق شدند و مرکب‌های آنها از پای درآمد<ref>مقاتل الطالبیین، ص۵۴۷.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۳۴.</ref>

پس از متفرق شدن سپاه و یاران ابوالسرایا او راه [[خراسان]] را در پیش گرفت و در قریه‌ای که به آن «بِرقانا» گفته می‌شد فرود آمد.

چون خبر به [[حماد]] [[والی]] آن ناحیه رسید سوارانی را به سوی او فرستاد و خود نیز سوار شد و نزد ابوالسرایا و همراهانش رفت و او را [[امان]] داد به شرط اینکه او را نزد [[حسن بن سهل]] بفرستد.

حسن بن سهل دستور داد تا سر او را در قسمت شرقی و بدن او را در قسمت [[غربی]] [[شهر]] به دار آویختند<ref>در تاریخ طبری (ج۱۰، ص۲۳۱) آمده است که از هنگام نهضت ابوالسرایا در کوفه تا کشته شدن او ده ماه طول کشید.</ref>، و [[غلام]] او ابوالشوک را نیز به قتل رسانیده و در کنار ابوالسرایا به دار آویختند<ref>مقاتل الطالبیین، ص۵۴۸.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۳۵.</ref>

حسن بن سهل پس از کشتن ابوالسرایا محمد بن محمد بن زید<ref>او در حقیقت رهبری نهضت را پس از محمد بن ابراهیم عهده‌دار شد و مردم با او بیعت کرده بودند.</ref> را نزد [[مأمون]] فرستاد. وقتی بر مأمون وارد شد، مأمون در جایی نشسته بود که بر او اشراف داشت، [[فضل بن سهل]] فریاد زد: سر او را برهنه کنید.

هنگامی که سر او را برهنه کردند، مأمون از [[جوانی]] و کم سن و سال بودن او [[تعجب]] کرد و از اینکه او [[رهبری]] چنین نهضتی را عهده‌دار شده بود شگفت‌زده شده بود.

چون مدتی بر این منوال گذشت - که گفته شده چهل [[روز]] بود - شربتی به او داده شد که کبد و احشاء او را پاره پاره کرد تا اینکه از [[دنیا]] رفت<ref>مقاتل الطالبیین، ص۵۴۹.</ref>.<ref>[[علی نظری منفرد|نظری منفرد، علی]]، [[نهضت‌های پس از عاشورا (کتاب)|نهضت‌های پس از عاشورا]]، ص ۵۳۶.</ref>

{{اصلی|ابوالسرایا}}

[[ابوالسرایا سری بن منصور]] از [[قبیله بنی‌شیبان]] است.

او در حقیقت نقش بزرگی را در ساماندهی [[نهضت محمد بن ابراهیم]] و پس از [[مرگ]] او و [[بیعت]] با [[محمد بن محمد بن زید]] به عهده داشت که در آخر پس از ضربه سنگینی که بر [[حکومت عباسیان]] وارد کرد و [[قدرت]] و [[سیطره]] آنها را تا مرز [[سقوط]] پیش برد کشته شد.