معنای عام انتظار: تفاوت میان نسخه‌ها

== مفهوم [[انتظار عام]] ==

* انتظار عام معنایی کلی‌تر از [[انتظار خاص]]<ref>ر. ک: [[منظور از انتظار به معنای خاص چیست؟ (پرسش)]]</ref> دارد و به معنای مطلق فرج و گشایش است؛ درحالی‌که به طور مشخص، منظور از انتظار خاص، انتظار ظهور امام مهدی است<ref>ر. ک: [[محمد صادق ربانی‌ خوراسگانی|ربانی‌ خوراسگانی، محمد صادق]]، [[بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر (کتاب)|بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر]]، ص ۱۹؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[مؤلفه‌­های انتظار توان­مند از نگاه روایات معصومین (مقاله)|مؤلفه‌­های انتظار توان­مند از نگاه روایات معصومین]]، ص؟ ؟؟؛ [[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[انتظار مسئولانه (مقاله)|انتظار مسئولانه]]، ص؟ ؟؟</ref>. در این معنا، [[مکتب اسلام]] تلاش کرده است از یک‌سو، با [[فضیلت]] بخشیدن به "[[انتظار]] [[گشایش]]" و [[امید]] به [[آینده]] و از سوی دیگر، با [[نکوهش]] [[ناامیدی]]، دلسردی و دل‌مردگی، روحیۀ تلاش و تکاپوی سازنده را در افراد [[جامعۀ اسلامی]] زنده نگه دارد<ref>ر. ک: [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۴۵.</ref>. در تبیینی دیگر می‌توان انتظار عام را این‌گونه معنا کرد و گفت [[انتظار]] عام انتظاری است که متعلق آن عام و مطلق است و به معنای [[امید]] و [[امیدواری]] به هر نوع مشکل و معضلی اعم از مادی و [[معنوی]]، [[دنیایی]] و آخرتی و فردی و [[اجتماعی]] است<ref>ر. ک: [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت (کتاب)|بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت]]، ص ۲۶-۲۷.</ref>.  

* چنین تعبیری از انتظار در آثار اهل سنت نیز دیده می‌شود؛ در این زمینه ابن‌قیم جوزی از علمای حنبلی‌مذهب، در کتاب مدارج‌السالکین درباره معنای اصطلاحی [[انتظار]] عام این‌گونه می‌نویسد: «[[انتظار]]، روح [[فرج]] است؛ یعنی [[ملایمت]] و لذت‌بخشی و راحت [[فرج]] با [[انتظار]] حاصل می‌شود. به [[راستی]] اینکه [[انسان]] در میان [[بلا]] بهره‌مند از [[روح]] [[فرج]] و [[ملایمت]] و راحت آن است، از [[الطاف]] خفی و [[گشایش]] تعجیل یافته است»<ref>{{عربی|"انْتِظَارُ رُوحِ الْفَرَجِ یَعْنِی رَاحَتَهُ و نَسِیمَهُ وَ لَذَّتَهُ. فَإنَّ انتِظارَهُ وَ مُطالَعَتَهُ وَ تَرَقُّبَهُ یُخَفِّفُ حَملَ الْمَشَقَّةِ ولا سِیَّما عِندَ قُوَّةِ الرَّجاءِ أَوِ الْقَطْعِ بِالْفَرْجِ. فَإِنَّهُ یَجِدُ فِی حَشْوِ الْبَلاءِ مِنْ رُوْحِ الْفَرَجِ وَ نَسِیمِهِ وَ راحَتِهِ: ما هُوَ مِن خَفِیِّ الأَلطافِ، وَ مَا هُوَ فَرَجٌ مُعَجَّلٌابن قیم الجوزی"}}، الجوزیه، ابن قیم، مدارج السالکین بین منازل ایاک نعبد و ایاک نستعین، ج ۲، ص ۱۶۶.</ref>.<ref>ر. ک: [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت (کتاب)|بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت]]، ص ۲۲-۲۴.</ref> و یا گفته شده: «اصل [[انتظار فرج]] از یک اصل کلی [[قرآنی]] و [[اسلامی]] به نام [[حرمت]] [[یأس]] از [[روح الله]] [[استنتاج]] شده است»<ref>ر. ک: [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، قیام و انقلاب مهدی، ص ۷.</ref>.<ref>ر. ک: [[محمد صادق ربانی‌ خوراسگانی|ربانی‌ خوراسگانی، محمد صادق]]، [[بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر (کتاب)|بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر]]، ص ۱۹.</ref>.

* [[انتظار عام]] تنها مخصوص انسان‌های عادی نیست بلکه با نگاهی به [[آیات قرآن]] متوجه می‌‌شویم این نوع از [[انتظار]] علاوه بر اینکه مورد خطاب [[مردم]] عادی بوده، متوجه [[پیامبران]] هم شده است مانند: {{متن قرآن|وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ لَمَا آتَيْتُكُم مِّن كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مُّصَدِّقٌ لِّمَا مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنصُرُنَّهُ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَى ذَلِكُمْ إِصْرِي قَالُواْ أَقْرَرْنَا قَالَ فَاشْهَدُواْ وَأَنَاْ مَعَكُم مِّنَ الشَّاهِدِينَ}}<ref>«و خدا از پیامبران پیمان گرفت که شما را کتاب و حکمت داده‏ام به پیامبری که آیین شما را تصدیق می‏‌کند و به رسالت نزد شما می‏‌آید بگروید و یاری‏اش کنید. گفت: آیا اقرار کردید و عهد مرا پذیرفتید؟ گفتند: اقرار کردیم. گفت: پس شهادت دهید و من نیز با شما از شاهدانم» سوره آل عمران، آیه ۸۱.</ref>، بر اساس این [[آیه]] هر [[پیامبری]] همواره باید خود را در حال انتظارِ فرستادۀ بعدی [[خدا]] بداند و [[امت]] خود را نیز بدین [[باور]] سوق دهد<ref>ر. ک: [[عبدالله موحدی محب|موحدی محب، عبدالله]]، تفسیر میثاق در آیه شریفه و اذ اخذ الله میثاق النبیین.</ref>.

== [[انتظار عام]] از دیدگاه [[آیات]] و [[روایات]] ==

* به طور کلی می‌‌توان معنای عام [[انتظار]] را در [[آیات]] و [[روایات]] بررسی کرد:

# '''[[آیات قرآن]]''': بسیاری از آیاتی که در آنها به [[فضیلت]] "[[انتظار]]" به طور کلی و بدون ذکر متعلق [[فرج]] اشاره شده است، به اصل تقویت [[روحیۀ امید]] به [[آینده]] و مقابله با [[ناامیدی]] و بدبینی نسبت به [[آینده]] نظر داشته‌اند. [[قرآن کریم]]، [[ناامیدی]] از [[رحمت خدا]] را از ویژگی‌های [[کافران]] می‌داند و از زبان [[حضرت یعقوب]] {{ع}} چنین [[نقل]] می‌کند: {{متن قرآن|يَا بَنِيَّ اذْهَبُواْ فَتَحَسَّسُواْ مِن يُوسُفَ وَأَخِيهِ وَلاَ تَيْأَسُواْ مِن رَّوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لاَ يَيْأَسُ مِن رَّوْحِ اللَّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ}}<ref>«ای فرزندان من! بروید و از یوسف و برادرش خبر گیرید و از رحمت خداوند نومید نگردید که جز گروه کافران (کسی) از رحمت خداوند نومید نمی‌گردد» سوره یوسف، آیه ۸۷.</ref><ref>ر. ک: [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۴۵.</ref> و نیز در جای دیگری آمده است: إِنَّ {{متن قرآن|إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا}}<ref>«به راستی با دشواری، آسانی همراه است،» سوره انشراح، آیه ۶.</ref><ref>ر. ک: [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت (کتاب)|بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت]]، ص ۲۶-۲۷.</ref>.

* '''نخست''': [[امام علی]] {{ع}} در بخشی از [[روایت]] مفصلی که در آن به چهارصد مورد از اموری اشاره می‌کند که برای [[صلاح]] [[دین]] و دنیای [[مؤمن]] [[شایسته]] است، پس از سفارش کردن به طلب [[رزق]] در [[میانه]] [[طلوع فجر]] و طلوع [[شمس]] می‌فرماید<ref>خصال، ج ۲، ص ۶۱۶؛ تحف العقول ص ۱۰۶؛ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۳، ح ۷: {{متن حدیث|"انْتَظَرُوا الْفَرَجَ وَ لَا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ"}}</ref>: «[[منتظر فرج]] باشید و از [[رحمت]] [[خداوند]] [[ناامید]] نشوید».<ref>ر. ک: [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۴۵.</ref>.

* '''دوم''': از [[رسول گرامی اسلام]] {{صل}} [[نقل]] شده است<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲، ح ۳: {{متن حدیث|"مَنْ رَضِيَ عَنِ اللَّهِ بِالْقَلِيلِ مِنَ الرِّزْقِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ بِالْقَلِيلِ مِنَ الْعَمَلِ وَ انْتِظَارُ الْفَرَجِ عِبَادَةٌ"}}</ref>: «هر کس نسبت به [[رزق]] کمی که [[خداوند]] به او داده است، [[خشنود]] باشد، [[خداوند]] نیز نسبت به [[عبادت]] عمل کمی که او انجام می‌دهد، [[خشنود]] می‌شود و [[انتظار]] [[گشایش]] [[عبادت]] است».<ref>ر. ک: [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۴۵.</ref>.

* '''سوم''': [[امام صادق]] {{ع}} نیز در سفارش‌های خود به [[أبو حنیفه]] می‌فرماید<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج ۷۵، ص ۲۰۸، ح ۷۷: {{متن حدیث|"أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنَ اللَّهِ"}}</ref>: «[[برترین]] [[کارها]]، [[انتظار]] [[گشایش]] از خداست».<ref>ر. ک: [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۴۵.</ref> و... <ref>ر. ک: [[علی اصغر رضوانی|رضوانی؛ علی اصغر]]، [[وظایف ما در عصر غیبت (کتاب)|وظایف ما در عصر غیبت]]، ص ۵۲ -۵۴؛ [[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی، ابراهیم]]، [[چشم به راه (کتاب)|چشم به راه]]، ص۴۵؛ [[محمد صادق ربانی‌ خوراسگانی|ربانی‌ خوراسگانی، محمد صادق]]، [[بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر (کتاب)|بررسی کارکردهای اجتماعی انتظار حضرت مهدی در ایران معاصر]]، ص ۱۹.</ref>.

* اهتمام [[آموزه‌های اسلامی]] در بیان معنای عام انتظار‌ و [[امید]] تا بدان حد بوده که از آن با بلند‌ترین عنوان‌های ممکن یاد شده است. برخی [[روایات]] آن را [[برترین]] [[عبادت]] و [[بندگی]] می‌‌دانند؛ [[پیامبر اکرم]] {{صل}} می‌فرماید: {{متن حدیث|"أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ انْتِظَارُ الْفَرَجِ"}}<ref>کمال الدین و تمام النعمه، ج ۱، ص ۲۸۷.</ref>.<ref>ر. ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[مؤلفه‌­های انتظار توان­مند از نگاه روایات معصومین (مقاله)|مؤلفه‌­های انتظار توان­مند از نگاه روایات معصومین]]، ص؟ ؟؟؛ [[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[انتظار مسئولانه (مقاله)|انتظار مسئولانه]]، ص؟ ؟؟</ref> و یا فرمودند: «[[انتظار فرج]] با [[شکیبایی]] [[عبادت]] است»<ref>{{متن حدیث|عَنْ رَسُولِ اللَّهِ {{صل}} انْتِظَارُ الْفَرَجِ بِالصَّبْرِ عِبَادَةٌ}}؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۴۵.</ref>.<ref>ر. ک: [[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[انتظار مسئولانه (مقاله)|انتظار مسئولانه]]، ص؟ ؟؟</ref> در همین رابطه [[امام رضا]] {{ع}} فرمود<ref>محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین، ج ۲، ص ۶۴۵. حدیث ۵: {{متن حدیث|"مَا أَحْسَنَ الصَّبْرَ وَ انْتِظَارَ الْفَرَجِ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ارْتَقِبُوا إِنِّي مَعَكُمْ رَقِيبٌ فَانْتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ فَعَلَيْكُمْ بِالصَّبْرِ فَإِنَّهُ إِنَّمَا يَجِي‏ءُ الْفَرَجُ عَلَى الْيَأْسِ فَقَدْ كَانَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ أَصْبَرَ مِنْكُمْ"}}</ref>: «چقدر نیکوست [[صبر]] و [[انتظار فرج]]، آیا نشنیده‌ای گفتار [[خداوند عزوجل]] را که فرمود: {{متن قرآن|وَارْتَقِبُواْ إِنِّي مَعَكُمْ رَقِيبٌ}}<ref>«و شما چشم به راه باشید من نیز با شما چشم به راه خواهم بود» سوره هود، آیه ۹۳.</ref> و {{متن قرآن|فَانتَظِرُواْ إِنِّي مَعَكُم مِّنَ الْمُنتَظِرِينَ}}<ref>«پس چشم به راه (عذاب خداوند) بدارید که من نیز با شم» سوره اعراف، آیه ۷۱.</ref>؛ پس بر شما [[باد]] به [[صبر]]، زیرا [[فرج]] بعد از [[یأس]] و [[ناامیدی]] است، به [[راستی]] کسانی که قبل از شما [[زندگی]] می‌کردند از شما صبورتر بودند».<ref>ر. ک: [[علی اصغر رضوانی|رضوانی؛ علی اصغر]]، [[وظایف ما در عصر غیبت (کتاب)|وظایف ما در عصر غیبت]]، ص ۵۲ ـ ۵۴.</ref>.

== نتیجه‌گیری ==

* نتیجه اینکه [[انتظار فرج]] به معنای عام عبارت از [[گشایش]] و [[نجات]] [[شیعه]] بلکه تمام مظلومین عالم از [[ظلم]] و [[بی‌عدالتی]] و [[شرک]] و [[فساد]] و [[تبعیض]] و [[بی‌دینی]] است و از باب اینکه شخص [[منتظر]] را مستعد و زمینه‌ساز [[فرج امام زمان]] {{ع}} می‌کند [[افضل]] [[عبادات]] است<ref>ر. ک: [[علی اصغر رضوانی|رضوانی؛ علی اصغر]]، [[وظایف ما در عصر غیبت (کتاب)|وظایف ما در عصر غیبت]]، ص ۵۲ -۵۴.</ref>.

== پرسش مستقیم ==