نفی خشونت در سیره خانوادگی معصومان: تفاوت میان نسخه‌ها

نفی خشونت در سیره خانوادگی معصومان (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۵ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۰۳

۱۴ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۵ اوت ۲۰۲۲

جز

وظیفهٔ شمارهٔ ۵، قسمت دوم

دیداریویکی‌متن

HeydariBot

۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش

@@ خط ۷: / خط ۷: @@
 }}
-==مقدمه==
+== مقدمه ==
-[[خشونت]] در [[آیات]] و [[روایات]] به مفهوم هر نوع [[هتک حرمت]] و [[کرامت انسان]] و زیر پا گذاشتن [[حقوق]] اشخاص، و [[تعدی]]، تأذی، و [[تندی]] و تیزی و [[بدرفتاری]]، به هر شکل و نسبت به هرکس است. این مفهوم در آیات و روایات با واژه‌های متعدد بیان شده است<ref>واژه‌هایی همچون: خُرق، فَظّ، غلظت، خشونت، عَسْف، حِدّت، عُنف، غَرْب، نُشوز، طِماح، ایذاء و....</ref>؛ و این امر غیر از شدت قانونی است؛ یعنی [[اجرای حدود]] و [[قوانین]]، آن هم با دقت و شدت، برای [[حفظ]] [[حرمت‌ها]] و [[پاسداری]] از [[حقوق انسان‌ها]] و جلوگیری از تعدی [[متجاوزان]]، و بازداشتن خیانتکاران و [[جنایتکاران]] از [[خیانت]] و [[جنایت]] که امری عقلایی و ضروری، بلکه انسانی‌ترین اقدامات در حفظ [[سلامت]] فرد و [[جامعه]] است، چنان‌که [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} بدان اشارت فرموده است: {{متن حدیث|فَرَضَ اللَّهُ... إِقَامَةَ الْحُدُودِ إِعْظَاماً لِلْمَحَارِمِ‏}}<ref>«خداوند برپا داشتن حدود را واجب کرد تا آن‌چه حرام است بزرگ نماید». نهج البلاغه، حکمت ۲۵۲.</ref>.
+[[خشونت]] در [[آیات]] و [[روایات]] به مفهوم هر نوع [[هتک حرمت]] و [[کرامت انسان]] و زیر پا گذاشتن [[حقوق]] اشخاص، و [[تعدی]]، تأذی، و [[تندی]] و تیزی و [[بدرفتاری]]، به هر شکل و نسبت به هرکس است. این مفهوم در آیات و روایات با واژه‌های متعدد بیان شده است<ref>واژه‌هایی همچون: خُرق، فَظّ، غلظت، خشونت، عَسْف، حِدّت، عُنف، غَرْب، نُشوز، طِماح، ایذاء و....</ref>؛ و این امر غیر از شدت قانونی است؛ یعنی [[اجرای حدود]] و [[قوانین]]، آن هم با دقت و شدت، برای [[حفظ]] [[حرمت‌ها]] و [[پاسداری]] از [[حقوق انسان‌ها]] و جلوگیری از تعدی [[متجاوزان]]، و بازداشتن خیانتکاران و [[جنایتکاران]] از [[خیانت]] و [[جنایت]] که امری عقلایی و ضروری، بلکه انسانی‌ترین اقدامات در حفظ [[سلامت]] فرد و [[جامعه]] است، چنان‌که [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} بدان اشارت فرموده است: {{متن حدیث|فَرَضَ اللَّهُ... إِقَامَةَ الْحُدُودِ إِعْظَاماً لِلْمَحَارِمِ‏}}<ref>«خداوند برپا داشتن حدود را واجب کرد تا آن‌چه حرام است بزرگ نماید». نهج البلاغه، حکمت ۲۵۲.</ref>.
 بنابراین پاسداری از [[قانون]] و اجرای آن، هرچند ظاهری شدید داشته باشد، اساساً از سنخ خشونت نیست، بلکه عامل بازدارنده و رفع‌کننده خشونت است.
@@ خط ۱۴: / خط ۱۴: @@
 در [[منطق]] [[کتاب الهی]]، در [[روابط]] و مناسبات [[انسانی]] و [[اجتماعی]]، و در [[مدیریت]] و [[رهبری]]، هیچ‌چیز چون خشونت روابط و مناسبات و [[اداره امور]] را به [[تباهی]] نمی‌کشاند و [[آدمیان]] را به [[گریز]] از یکدیگر وانمی‌دارد. [[خدای سبحان]] خطاب به پیام‌آور [[رحمت]] و [[عدالت]] فرموده است:{{متن قرآن|فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ}}<ref>«پس با بخشایشی از (سوی) خداوند با آنان نرمخویی ورزیدی و اگر درشتخویی سنگدل می‌بودی از دورت می‌پراکندند» سوره آل عمران، آیه ۱۵۹.</ref>.
-“فَظًّ” به معنای [[تندخویی]]، [[بدخلقی]]، خشونت زبانی و بدرفتاری است. اصل فَظّ آب شکمبه حیوان بوده که [[نوشیدن]] آن سخت [[ناپسند]] بوده است و جز در ناچاری آن را نمی‌نوشیدند، سپس در معنای استعاری برای خشونت زبانی و [[رفتاری]] و زشت‌خویی به کار رفته است<ref>کتاب العین، ج۳، ص۱۴۰۵؛ معجم مقاییس اللغة، ج۴، ص۴۴۱؛ المفردات، ص۳۸۲.</ref>، که بیانگر شدت ناپسندی [[خشونت]] چه در زبان و چه در [[رفتار]] است. خشونت در هشدارهای [[معصومان]] زشت‌ترین پدیده معرفی شده است، چنان‌که در بیانات [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} آمده است: {{متن حدیث|أَقْبَحُ‏ شَيْ‏ءٍ الْخُرْقُ‏}}<ref>«زشت‌ترین چیز خشونت و درشتی است». شرح غررالحکم، ج۲، ص۳۷۱.</ref>؛ {{متن حدیث|أَسْوَءُ شَيْ‏ءٍ الْخُرْقُ‏}}<ref>«بدترین چیز خشونت و درشتی است». شرح غررالحکم، ج۲، ص۳۷۸؛ مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۷۳.</ref>.
+“فَظًّ” به معنای [[تندخویی]]، [[بدخلقی]]، خشونت زبانی و بدرفتاری است. اصل فَظّ آب شکمبه حیوان بوده که [[نوشیدن]] آن سخت [[ناپسند]] بوده است و جز در ناچاری آن را نمی‌نوشیدند، سپس در معنای استعاری برای خشونت زبانی و [[رفتاری]] و زشت‌خویی به کار رفته است<ref>کتاب العین، ج۳، ص۱۴۰۵؛ معجم مقاییس اللغة، ج۴، ص۴۴۱؛ المفردات، ص۳۸۲.</ref>، که بیانگر شدت ناپسندی [[خشونت]] چه در زبان و چه در [[رفتار]] است. خشونت در هشدارهای [[معصومان]] زشت‌ترین پدیده معرفی شده است، چنان‌که در بیانات [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} آمده است: {{متن حدیث|أَقْبَحُ‏ شَيْ‏ءٍ الْخُرْقُ‏}}<ref>«زشت‌ترین چیز خشونت و درشتی است». شرح غررالحکم، ج۲، ص۳۷۱.</ref>؛ {{متن حدیث|أَسْوَءُ شَيْ‏ءٍ الْخُرْقُ‏}}<ref>«بدترین چیز خشونت و درشتی است». شرح غررالحکم، ج۲، ص۳۷۸؛ مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۷۳.</ref>.
-در آموزه‌های [[معصومین]] چنین مطرح شده است که هیچ‌چیز همانند خشونت و [[درشتی]] و [[تندی]] [[روابط انسانی]] و [[اجتماعی]] را آسیب نمی‌زند و [[زشت]] نمی‌نماید، درحالی‌که هیچ‌چیز همانند [[رفق و مدارا]] و [[نرمی]] روابط انسانی و اجتماعی را به سوی [[سلامت]] نمی‌برد. از [[علی]]{{ع}} [[روایت]] شده است: {{متن حدیث|ما كانَ الرِّفْقُ في شي‏ءٍ قَطُّ إِلّا زانَهُ؛ مَا كَانَ‏ الخُرْقُ‏ في‏ شَيْ‏ءٍ قَطُّ إِلّا شانَهُ}}<ref>«رفق و مدارا در چیزی قرار نگرفته است مگر اینکه آن را زینت داده و زیبا نموده است. خشونت و درشتی در چیزی قرار نگرفته است مگر اینکه آن را معیوب ساخته و زشت نموده است». شرح غررالحکم، ج۶، ص۶۲؛ مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۷۲.</ref>.
+در آموزه‌های [[معصومین]] چنین مطرح شده است که هیچ‌چیز همانند خشونت و [[درشتی]] و [[تندی]] [[روابط انسانی]] و [[اجتماعی]] را آسیب نمی‌زند و [[زشت]] نمی‌نماید، درحالی‌که هیچ‌چیز همانند [[رفق و مدارا]] و [[نرمی]] روابط انسانی و اجتماعی را به سوی [[سلامت]] نمی‌برد. از [[علی]] {{ع}} [[روایت]] شده است: {{متن حدیث|ما كانَ الرِّفْقُ في شي‏ءٍ قَطُّ إِلّا زانَهُ؛ مَا كَانَ‏ الخُرْقُ‏ في‏ شَيْ‏ءٍ قَطُّ إِلّا شانَهُ}}<ref>«رفق و مدارا در چیزی قرار نگرفته است مگر اینکه آن را زینت داده و زیبا نموده است. خشونت و درشتی در چیزی قرار نگرفته است مگر اینکه آن را معیوب ساخته و زشت نموده است». شرح غررالحکم، ج۶، ص۶۲؛ مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۷۲.</ref>.
-ازاین‌روست که زشت‌ترین و آسیب‌زاترین [[اخلاق]] و رفتار آن است که به خشونت و درشتی [[آلوده]] باشد؛ به بیان [[امیر مؤمنان علی]]{{ع}}: {{متن حدیث|الْخُرْقُ‏ شَرُّ خُلُقٍ‏}}<ref>«خشونت و درشتی بدترین اخلاق است». شرح غررالحکم، ج۱، ص۲۰۰؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۵۱؛ مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۷۲.</ref>؛ {{متن حدیث|لَا خُلُقَ‏ أَشْيَنُ‏ مِنَ‏ الْخُرْقِ‏}}<ref>«خلق و خویی زشت‌تر از خشونت و درشتی نیست». شرح غررالحکم، ج۶، ص۳۸۰.</ref>.
+ازاین‌روست که زشت‌ترین و آسیب‌زاترین [[اخلاق]] و رفتار آن است که به خشونت و درشتی [[آلوده]] باشد؛ به بیان [[امیر مؤمنان علی]] {{ع}}: {{متن حدیث|الْخُرْقُ‏ شَرُّ خُلُقٍ‏}}<ref>«خشونت و درشتی بدترین اخلاق است». شرح غررالحکم، ج۱، ص۲۰۰؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۵۱؛ مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۷۲.</ref>؛ {{متن حدیث|لَا خُلُقَ‏ أَشْيَنُ‏ مِنَ‏ الْخُرْقِ‏}}<ref>«خلق و خویی زشت‌تر از خشونت و درشتی نیست». شرح غررالحکم، ج۶، ص۳۸۰.</ref>.
 [[انسان]] به [[فطرت]] خویش از خشونت و تندی و درشتی بیزار و گریزان است و آنجا که این امور [[ظهور]] می‌کند، [[روابط]] لطیف و [[انسانی]]، و [[دوستی]] و [[همراهی]] رنگ می‌بازد: {{متن حدیث|مَنْ خَشُنَتْ عَرِيكَتُهُ أَفْقَرَتْ‏ حَاشِيَتُهُ‏}}<ref>«هرکه درشت‌خوی باشد و خشونت ورزد، مردم از گرداگرد او بگریزند». شرح غررالحکم، ج۵، ص۳۲۵. بدین صورت نیز وارد شده است: {{متن حدیث|مَنْ حَشُبَتْ عَرِیکَتُهُ اقْتَرَفَتْ سَاحَتُهُ}}. شمس الدین محمد بن یوسف الزرندی الحنفی، نظم درر السمطین، الطبعة الاولی، ۱۳۷۷ ق. ص۱۵۹.</ref>
-در مناسبات [[خانوادگی]]، و در [[روابط]] دو [[همسر]] [[خشونت]] و [[درشتی]]، [[دلبستگی]] را به [[گسستگی]]، و [[همزیستی]] [[انسانی]] را به [[سلطه‌گری]] حیوانی، و [[عشق]] و [[دوستی]] را به [[عقده]] و [[کینه‌ورزی]] مبدل می‌سازد. در آموزه‌های [[امام سجاد]]{{ع}} آمده است: {{متن حدیث|إِنَّ اللِّينَ يُؤْنِسُ الْوَحْشَةَ وَ إِنَّ‏ الْغِلَظَ يُوحِشُ‏ مَوْضِعَ‏ الْأُنْسِ‏}}<ref>«نرمش و ملایمت رمندگی را از میانه بردارد، و سختگیری و خشونت، به جای همدلی، رمندگی آرد». تحف العقول، ص۱۹۳؛ بحارالانوار، ج۷۴، ص۱۸؛ مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۱۶۵؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۱۴، ص۱۱۶.</ref>.
+در مناسبات [[خانوادگی]]، و در [[روابط]] دو [[همسر]] [[خشونت]] و [[درشتی]]، [[دلبستگی]] را به [[گسستگی]]، و [[همزیستی]] [[انسانی]] را به [[سلطه‌گری]] حیوانی، و [[عشق]] و [[دوستی]] را به [[عقده]] و [[کینه‌ورزی]] مبدل می‌سازد. در آموزه‌های [[امام سجاد]] {{ع}} آمده است: {{متن حدیث|إِنَّ اللِّينَ يُؤْنِسُ الْوَحْشَةَ وَ إِنَّ‏ الْغِلَظَ يُوحِشُ‏ مَوْضِعَ‏ الْأُنْسِ‏}}<ref>«نرمش و ملایمت رمندگی را از میانه بردارد، و سختگیری و خشونت، به جای همدلی، رمندگی آرد». تحف العقول، ص۱۹۳؛ بحارالانوار، ج۷۴، ص۱۸؛ مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۱۶۵؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۱۴، ص۱۱۶.</ref>.
-[[تندی]] و خشونت و درشتی در تمام امور عوارضی برجای می‌گذارد که هیچ [[دوراندیشی]] با [[علم]] به آنها بدین سوی گام نمی‌نهد، و هیچ عاقلی در این دام فرونمی‌افتد، که ورود به این وادی و [[راه]] سپردن در آن، [[نشانه]] [[بی‌خردی]] و [[سبک‌مغزی]] است، چنان‌که در تعبیر بلند [[امیر]] بیان، [[علی]]{{ع}} آمده است: {{متن حدیث|رَأْسُ‏ السُّخْفِ‏ الْعُنْفُ‏}}<ref>«سرآمد سبکی عقل درشتی و خشونت است». شرح غررالحکم، ج۴، ص۵۰؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۲۶۴.</ref>.
+[[تندی]] و خشونت و درشتی در تمام امور عوارضی برجای می‌گذارد که هیچ [[دوراندیشی]] با [[علم]] به آنها بدین سوی گام نمی‌نهد، و هیچ عاقلی در این دام فرونمی‌افتد، که ورود به این وادی و [[راه]] سپردن در آن، [[نشانه]] [[بی‌خردی]] و [[سبک‌مغزی]] است، چنان‌که در تعبیر بلند [[امیر]] بیان، [[علی]] {{ع}} آمده است: {{متن حدیث|رَأْسُ‏ السُّخْفِ‏ الْعُنْفُ‏}}<ref>«سرآمد سبکی عقل درشتی و خشونت است». شرح غررالحکم، ج۴، ص۵۰؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۲۶۴.</ref>.
-خشونت در [[روابط انسانی]]، [[آدمی]] را به بیراهه‌روی و [[سرکشی]] و [[ریاکاری]] و بی‌اعتدالی سوق می‌دهد، و اینها عوارض بسیار پرخطری است که بی‌گمان دانستن آن به [[پرهیز]] از خشونت راه می‌نماید. [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} در سخنی والا به این عوارض تصریح فرموده است: {{متن حدیث|فَصَيَّرَهَا فِي‏ حَوْزَةٍ خَشْنَاءَ يَغْلُظُ كَلْمُهَا وَ يَخْشُنُ مَسُّهَا... فَمُنِيَ النَّاسُ لَعَمْرُ اللَّهِ بِخَبْطٍ وَ شِمَاسٍ وَ تَلَوُّنٍ وَ اعْتِرَاضٍ}}<ref>«پس [خلیفه اول] امر خلافت را [پس از خود] در میان حوزه‌ای بس خشن بگردانید و جای داد... به ذات خدا سوگند که مردم در این حکومت به بیراهه‌روی و سرکشی و ریاکاری و بی‌اعتدالی دچار گردیدند». نهج البلاغه، خطبه ۳.</ref>.
+خشونت در [[روابط انسانی]]، [[آدمی]] را به بیراهه‌روی و [[سرکشی]] و [[ریاکاری]] و بی‌اعتدالی سوق می‌دهد، و اینها عوارض بسیار پرخطری است که بی‌گمان دانستن آن به [[پرهیز]] از خشونت راه می‌نماید. [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} در سخنی والا به این عوارض تصریح فرموده است: {{متن حدیث|فَصَيَّرَهَا فِي‏ حَوْزَةٍ خَشْنَاءَ يَغْلُظُ كَلْمُهَا وَ يَخْشُنُ مَسُّهَا... فَمُنِيَ النَّاسُ لَعَمْرُ اللَّهِ بِخَبْطٍ وَ شِمَاسٍ وَ تَلَوُّنٍ وَ اعْتِرَاضٍ}}<ref>«پس [خلیفه اول] امر خلافت را [پس از خود] در میان حوزه‌ای بس خشن بگردانید و جای داد... به ذات خدا سوگند که مردم در این حکومت به بیراهه‌روی و سرکشی و ریاکاری و بی‌اعتدالی دچار گردیدند». نهج البلاغه، خطبه ۳.</ref>.
-این عوارض در [[کلام امام علی]]{{ع}} مختص به حوزه‌ای خاص نیست، بلکه در هر حوزه روابط انسانی که خشونت و تندی [[حکومت]] نماید خودسری و [[کج‌روی]] و بدخویی و رنگارنگی و [[گمراهی]] رخ می‌نماید. [[امیر مؤمنان علی]]{{ع}} در هشداری اساسی به [[زیاد بن ابیه]]، هنگامی که او [[جانشین]] [[عبد الله بن عباس]] در منطقه [[فارس]] بود، این [[حقیقت]] را گوشزد کرده است که هرجا [[مدیریت]] به [[تندی]] و [[خشونت]] کشیده شود، درگیری و آوارگی در پی دارد: {{متن حدیث|اسْتَعْمِلِ الْعَدْلَ وَ احْذَرِ الْعَسْفَ‏ وَ الْحَيْفَ‏ فَإِنَّ الْعَسْفَ يَعُودُ بِالْجَلَاءِ وَ الْحَيْفَ يَدْعُو إِلَى السَّيْفِ}}<ref>«عدالت پیشه کن و از خشونت و درشتی، و از ستم و بیدادگری بپرهیز، که خشونت و درشتی مردم را به فرار و آوارگی وادارد، و ستم و بیدادگری شمشیر را در میان آرد». نهج البلاغه، حکمت ۴۷۶.</ref>.
+این عوارض در [[کلام امام علی]] {{ع}} مختص به حوزه‌ای خاص نیست، بلکه در هر حوزه روابط انسانی که خشونت و تندی [[حکومت]] نماید خودسری و [[کج‌روی]] و بدخویی و رنگارنگی و [[گمراهی]] رخ می‌نماید. [[امیر مؤمنان علی]] {{ع}} در هشداری اساسی به [[زیاد بن ابیه]]، هنگامی که او [[جانشین]] [[عبد الله بن عباس]] در منطقه [[فارس]] بود، این [[حقیقت]] را گوشزد کرده است که هرجا [[مدیریت]] به [[تندی]] و [[خشونت]] کشیده شود، درگیری و آوارگی در پی دارد: {{متن حدیث|اسْتَعْمِلِ الْعَدْلَ وَ احْذَرِ الْعَسْفَ‏ وَ الْحَيْفَ‏ فَإِنَّ الْعَسْفَ يَعُودُ بِالْجَلَاءِ وَ الْحَيْفَ يَدْعُو إِلَى السَّيْفِ}}<ref>«عدالت پیشه کن و از خشونت و درشتی، و از ستم و بیدادگری بپرهیز، که خشونت و درشتی مردم را به فرار و آوارگی وادارد، و ستم و بیدادگری شمشیر را در میان آرد». نهج البلاغه، حکمت ۴۷۶.</ref>.
-این سخن نیز در همه عرصه‌های [[مدیریتی]] جاری است، چنان‌که در مدیریت [[خانواده]] نیز خشونت و تندی و [[درشتی]] چنین عوارضی به دنبال دارد؛ و بی‌گمان حاصل آن [[ندامت]] و [[پشیمانی]] سنگینی است. به بیان [[علی]]{{ع}}: {{متن حدیث|مَنْ‏ عَامَلَ‏ بِالْعُنْفِ‏ نَدِمَ‏}}<ref>«هرکه درشتی نماید و خشونت ورزد پشیمان گردد». شرح غررالحکم، ج۵، ص۱۵۳؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۴۲۹.</ref>.
+این سخن نیز در همه عرصه‌های [[مدیریتی]] جاری است، چنان‌که در مدیریت [[خانواده]] نیز خشونت و تندی و [[درشتی]] چنین عوارضی به دنبال دارد؛ و بی‌گمان حاصل آن [[ندامت]] و [[پشیمانی]] سنگینی است. به بیان [[علی]] {{ع}}: {{متن حدیث|مَنْ‏ عَامَلَ‏ بِالْعُنْفِ‏ نَدِمَ‏}}<ref>«هرکه درشتی نماید و خشونت ورزد پشیمان گردد». شرح غررالحکم، ج۵، ص۱۵۳؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۴۲۹.</ref>.
 و البته ممکن است عوارض درشتی و خشونت در حدی باشد که پشیمانی نیز سود ندهد. بنابراین با توجه به چنین عوارضی لازم است که هرگونه خشونت [[خانوادگی]] به تمام معنا [[نکوهیده]] شمرده گردد و از ارتکاب آن به جد [[پرهیز]] شود تا پشیمانی‌های بی‌فایده و درعین‌حال خردکننده گریبان‌گیر [[آدمی]] نگردد. {{متن حدیث|مَنْ‏ رَكِبَ‏ الْعُنْفَ‏ نَدِمَ‏}}<ref>«هرکه مرتکب درشتی و خشونت شود پشیمان گردد». شرح غررالحکم، ج۵، ص۱۸۹.</ref>.<ref>[[م‍ص‍طف‍ی‌ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی]]، ج۴ ص ۳۱۵.</ref>
-==پرسش مستقیم==
+== پرسش مستقیم ==
 # [[جایگاه و اهمیت نفی خشونت در اسلام چیست؟ (پرسش)]]
 {{پایان مدخل‌ وابسته}}