هوشیاری در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

# [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} فرمودند: "مثل [[دنیا]] همانند مار است... [[فریب]] خورده [[نادان]] به‌سوی آن میل می‌‌کند، و [[انسان]] [[عاقل]] [[زیرک]] از آن احتراز می‌‌نماید"<ref>{{متن حدیث|قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ {{ع}}: مَثَلُ‌ الدُّنْيَا كَمَثَلِ‌ الْحَيَّةِ لَيِّنٌ مَسُّهَا وَ السَّمُّ النَّاقِعُ فِي جَوْفِهَا يَهْوِي إِلَيْهَا الْغِرُّ الْجَاهِلُ وَ يَحْذَرُهَا ذُو اللُّبِّ الْعَاقِلُ}}؛ نهج البلاغه، صبحی صالح، حکمت ۱۱۹.</ref>؛

# [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} فرمودند: "چه بسیار روزه‌داری که از روزه‌اش تنها [[گرسنگی]] و [[تشنگی]] را نصیب برده است، و چه بسیار کسی که تمامی شب را به [[نماز]] [[ایستاده]] امّا از آن تنها شب زنده‌داری و خستگی را به‌دست آورده است؛ در این میان [[خواب]] و خور زیرکان و هوشیاران خوش است" <ref>{{متن حدیث|قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ {{ع}}: كَمْ‌ مِنْ‌ صَائِمٍ‌ لَيْسَ‌ لَهُ‌ مِنْ‌ صِيَامِهِ‌ إِلَّا الْجُوعُ وَ الظَّمَأُ وَ كَمْ مِنْ قَائِمٍ لَيْسَ لَهُ مِنْ قِيَامِهِ إِلَّا السَّهَرُ وَ الْعَنَاءُ حَبَّذَا نَوْمُ الْأَكْيَاسِ‌ وَ إِفْطَارُهُمْ‌}}؛ نهج البلاغه، صبحی صالح، حکمت ۱۴۵.</ref>؛

# از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} سؤال شد: کدام یک از [[مؤمنان]] زیرک‌تر از دیگران است؟ فرمودند: "آنکه بیشتر از [[مرگ]] یاد کند و برای آن بیش از دیگران آماده باشد" <ref>{{متن حدیث|سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} أَيُّ الْمُؤْمِنِينَ‌ أَكْيَسُ‌ قَالَ أَكْثَرُهُمْ ذِكْراً لِلْمَوْتِ وَ أَشَدُّهُمْ لَهُ اسْتِعْدَاداً}}؛ بحار الأنوار، ج۶۸، ص۲۶۶.</ref>؛

# از [[امیرمؤمنان]] {{ع}} سؤال شد: کدام یک از [[مردم]] زیرک‌تر از دیگران است؟ فرمودند: آن کس که [[پیشرفت]] و تعالی خود را از سقوطش بازشناسد، و به سوی تعالیش گام بردارد" <ref>{{متن حدیث|سُئِلَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ {{ع}} أَيُّ النَّاسِ‌ أَكْيَسُ‌ قَالَ مَنْ أَبْصَرَ رُشْدَهُ مِنْ غَيِّهِ فَمَالَ إِلَى رُشْدِهِ‌}}؛ بحار الأنوار، ج۷۴، ص۳۷۸.</ref>؛

# بنابر آنچه در "[[غرر الحکم]]" آمده است، [[امیرمؤمنان]] {{ع}} فرمودند:

## [[زیرک]] کسی است که خود را بشناسد و [[اعمال]] خود را [[خالص]] سازد؛ <ref>{{متن حدیث|قَالَ‌ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ {{ع}} فِي‌ الْغُرَرِ: الْكَيِّسُ‌ مَنْ‌ عَرَفَ‌ نَفْسَهُ‌ وَ أَخْلَصَ‌ أَعْمَالَهُ‌}}</ref>

## [[زیرک]] کسی است که امروزش بهتر از دیروزش باشد؛<ref>{{متن حدیث|قَالَ‌ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ {{ع}} فِي‌ الْغُرَرِ: الْكَيِّسُ‌ مَنْ‌ كَانَ‌ يَوْمُهُ‌ خَيْراً مِنْ أَمْسِهِ}}</ref>

## [[زیرک]] کسی است که [[فضائل]] خود را زنده و تقویت، و رذائل خود را به‌واسطه نابود کردن خواستنی‌ها و هواهایش بمیراند؛<ref>{{متن حدیث|قَالَ‌ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ {{ع}} فِي‌ الْغُرَرِ: الْكَيِّسُ مَنْ أَحْيَا فَضَائِلَهُ وَ أَمَاتَ‌ رَذَائِلَهُ‌ بِقَمْعِهِ‌ شَهْوَتَهُ‌ وَ هَوَاهُ‌}}</ref>

## [[زیرک]] کسی است که به دیگران نپردازد، امّا دائماً به [[حسابرسی]] از خویشتن بپردازد؛<ref>{{متن حدیث|قَالَ‌ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ {{ع}} فِي‌ الْغُرَرِ: الْكَيِّسُ‌ مَنْ‌ كَانَ‌ غَافِلًا عَنْ‌ غَيْرِهِ‌ وَ لِنَفْسِهِ كَثِيرَ التَّقَاضِي}}</ref>

## [[زیرک]] کسی است که زمام [[شهوت]] خویش را در دست داشته باشد"<ref>{{متن حدیث|قَالَ‌ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ {{ع}} فِي‌ الْغُرَرِ: الْكَيِّسُ‌ مَنْ‌ مَلَكَ‌ عَنَانَ‌ شَهْوَتِهِ‌}}}}</ref>

# [[پیامبر اکرم]] {{صل}} فرمودند: "از [[فراست]] و خوش‌فهمی [[مؤمن]] برحذر باشید، که او به‌وسیله [[نور خداوند]] به وقایع و اشیاء می‌‌نگرد. [[امام باقر]] {{ع}} پس از [[نقل]] این سخن، این [[آیه]] را [[تلاوت]] فرمودند: {{متن قرآن|إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِلْمُتَوَسِّمِينَ}}<ref>«همانا در این (داستان) برای نشانه‌شناسان نشانه‌هاست» سوره حجر، آیه ۷۵.</ref><ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ {{ع}} قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}}‌ اتَّقُوا فِرَاسَةَ الْمُؤْمِنِ‌ فَإِنَّهُ‌ يَنْظُرُ بِنُورِ اللَّهِ‌ ثُمَّ تَلَا: إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِلْمُتَوَسِّمِينَ}}؛ بحار الأنوار، ج۳۸، ص۷۹؛ ج۶۴، ص۷۴.</ref>»<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۷۹-۱۸۰.</ref>.