امانت در جامعه‌شناسی اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

امانت‌داری از ارزش‌های [[اجتماعی]] است و ظاهراً از مصداق‌های پای‌بندی به [[تعهد]] و قراردادهاست، زیرا [[عقد]] امانت بین امانت‌دهنده و گیرنده منعقد می‌شود و امانت‌گیرنده به [[حفظ]] و رد متعلق امانت هنگام [[لزوم]] [[متعهد]] می‌شود و خیانت در آن، مصداق [[نقض عهد]] می‌باشد؛ از این‌رو، [[ارزش]] امانت‌داری از مستقلات [[عقلی]] است و نیازی به [[استدلال]] و [[تعبد]] ندارد و سفارش‌های [[اسلام]] در این خصوص، [[ارشاد]] به [[حکم عقل]] است<ref>ر. ک: [[محمد تقی مصباح یزدی|مصباح یزدی، محمد تقی]]، ره توشه، ج۱، ص۱۸۶-۱۸۸.</ref>.

ایزوتسو در توضیح جایگاه ارزشی این آموزه در اسلام می‌نویسد: اسلام [[فضیلت]] [[وفا]] و امانت را که از ویژگی‌های [[اعراب]] [[بدوی]] بود، به عنوان یکی از عناصر [[قانون]] [[اخلاقی]] خود پذیرفته و حتی بدان مقامی بسیار مهم بخشیده است. اسلام، تنها به [[پذیرفتن]] [[سهل]] و ساده این فضیلت [[قناعت]] نکرد، بلکه این [[سجیه]] کهن را در جهتی خاص [[تکامل]] بخشید، و در مجرای [[دین توحید]] به حرکت افکند. [[اسلامی]] کردن [[فضیلت]] [[وفا]] در دو راستای متمایز، اما کاملاً وابسته به یکدیگر صورت گرفت: یکی در قلمرو [[روابط اجتماعی]] معمولی و متعارف در میان خود گروندگان به [[دین اسلام]]، و دیگری در قلمرو خاص [[دینی]] که مربوط به [[روابط]] عمودی میان [[انسان]] و [[خدا]] می‌باشد<ref>ایزوتسو توشیهیکو، مفاهیم اخلاقی - دینی در قرآن، ص۱۰۸.</ref>. در [[بینش]] اسلامی [[جان]]، [[مال]]، [[ناموس]] و عرض [[مردم]] امانت‌هایی است که [[خداوند]] بی‌واسطه یا با واسطه به [[حاکم شرع]] و مدیر [[جامعه]] سپرده و او موظف به تمهید مقدمات لازم جهت [[پاسداری]] و [[حفظ]] این امانات است. [[مؤمنان]] نیز هر یک بسته به موقعیت، در این خصوص [[مأمور]] و مکلف‌اند. مصداق‌های دیگری نیز همچون امکانات و سرمایه‌های طبیعی، استعدادهای [[انسانی]]، [[احکام الهی]]، [[موقعیت‌های اجتماعی]] و [[سیاسی]]، [[سنت‌ها]] و دستاوردهای [[ارزشمند]] پیشینیان، [[اسرار]] مردم و جامعه، [[اموال]] و [[ثروت‌های عمومی]] و... برای [[امانت]] ذکر شده است. تردیدی نیست که رعایت این [[وظیفه]] انسانی تأثیر بسیار مهمی در [[تحکیم]] روابط [[انسان‌ها]]، افزایش [[احساس]] [[تعهد]] و [[مسئولیت اجتماعی]]، تقویت [[اعتماد]] متقابل، [[همبستگی اجتماعی]] و ایجاد فضای مطبوع برای [[زندگی]] جمعی خواهد داشت و اگر امانت به معنای عام و در گستره فوق، مبنای عمل آگاهانه عموم و [[کارگزاران]] جامعه باشد، قطعاً آثار و نتیجه‌های فوق‌العاده مهمی برای [[اجتماع بشری]] در سطح ملی و فراملی خواهد داشت<ref>برای آگاهی بیشتر از این آموزه متعالی، ر. ک: مکارم شیرازی با همکاری جمعی از فضلا، تفسیر نمونه، ج۳، ص۱۷۳-۱۹۵.</ref><ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۲۲۸.</ref>

== آیات قرآنی مرتبط ==

# برحذر داشتن مؤمنان از [[خیانت]] در امانات: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَخُونُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ وَتَخُونُوا أَمَانَاتِكُمْ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! به خداوند و پیامبر خیانت نکنید و در امانت‌های خود دانسته خیانت نورزید» سوره انفال، آیه ۲۷.</ref>.

# آیاتی نیز [[امانت‌داری]] را از جمله ویژگی‌های [[مؤمنان راستین]]<ref>{{متن قرآن|وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ}} «و آنان که سپرده‌های نزد خویش و پیمان خود را پاس می‌دارند» سوره مؤمنون، آیه ۸.</ref> و بلکه همه کارکنان و [[کارگزاران]] و [[متولیان]] [[امور اجتماعی]] معرفی کرده است<ref>{{متن قرآن|قَالَتْ إِحْدَاهُمَا يَا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِيُّ الْأَمِينُ}} «یکی از آن دو (دختر) گفت: ای پدر! او را به مزد گیر که بی‌گمان بهترین کسی که (می‌توانی) به مزد بگیری، این توانمند درستکار است» سوره قصص، آیه ۲۶.</ref><ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۲۲۸.</ref>