ابوقره: تفاوت میان نسخه‌ها

نخستین بار [[کلینی]] در [[کتاب الکافی]] از مناظره وی با [[امام رضا]] {{ع}}، البته در قالب دو روایت با [[سند]] و صورت واحد، سخن به میان آورده است: یک بار در “باب ابطال [[رؤیت]] خداوند” که او پس از طرح پرسش‌هایی درباره [[حلال و حرام]] و [[احکام]]، از چگونگی [[خداوند]] صحبت می‌کند که امام به استناد داده‌های [[قرآنی]]، اجماع مسلمانان و عدم تشابه خداوند با دیگر چیزها، بدو پاسخ می‌دهد<ref>الکافی، ج۱، ص۹۰.</ref>. دیگر بار کلینی در “باب العرش و الکرسی” به مناظره‌اش با امام اشاره می‌کند که در اینجا نیز چگونگی [[ملاقات]] به گونه پیشین است و ابوقره پس از [[راه]] یافتن به مجلس [[امام]] و طرح پرسش‌هایی درباره [[حلال و حرام]] و [[احکام]]، به مسأله محمول بودن و [[عرش]] [[خداوند]] اشاره می‌کند که آن [[حضرت]] در جواب وی، محمول بودن را دلیل بر مفعول بودن و آن را وصف مخلوقین می‌شمارد و [[ذات خداوند]] را از [[تغییر]] و دگر گونی منزه توصیف می‌کند<ref>الکافی، ج۱، ص۱۳۰.</ref>. [[محدثان]] بعدی، مانند [[صدوق]] به نقل از [[کلینی]] و [[فتال نیشابوری]] بدون ذکر [[سند]]<ref>روضة الواعظین، ج۱، ص۳۳.</ref>، عین [[روایت]] اول را و [[سیدمرتضی]] با تفصیل بیشتر<ref>الأمالی، سیدمرتضی، ج۱، ص۱۰۴.</ref> آن را نقل کرده‌اند و روایت دوم نیز در برخی کتاب‌های بعدی راه یافته است<ref>بحارالأنوار، ج۱۰، ص۳۴۷، ۵۵، ۱۴؛ مسند الإمام الرضا {{ع}}، ج۱، ص۳۸.</ref>.

اما در این میان، [[شیخ طبرسی]]، در قالب رخداد واحدی به انعکاس خبر می‌پردازد، بی‌آنکه منبع روایتش معلوم باشد. در این روایت، وی با ذکر سند پیش‌گفته از زبان [[صفوان]]، [[محاجه]] ابوقره با امام را عرضه می‌کند، ولی گذشته از اینکه ابوقره را به عنوان [[دوست]] [[شبرمه]] معرفی می‌کند، آغاز گفت‌و‌گو با {{عربی|جَعَلَنِيَ اللَّهُ فِدَاكَ}} از سوی اوست که حاکی از [[باور]] او به امام است<ref>الاحتجاج، ج۲، ص۱۸۴.</ref>، هر چند نوع [[پرسش‌ها]] و [[اعتقادات]] وی چنین مطلبی را [[تأیید]] نمی‌کند. همچنین وی مطالب دو روایت پیشین را به اضافه دسته‌ای از مباحث دیگر می‌آورد که مایه تردید در [[عقیده]] او می‌شود و نه تنها از [[تشیع]]، بلکه از [[باور اسلامی]] نیز جدا می‌افتد و طبعاً [[داوری]] درباره وی را با مشکل مواجه می‌سازد. به همین سبب، نمازی به چند ابوقره اشاره می‌کند که یکی را قطعاً از [[اصحاب امام رضا]] {{ع}}، دیگری را قطعاً [[نصرانی]] و سومی را که دوست شبرمه است، [[فاسد]] العقیده می‌نامد<ref>مستدرک سفینة البحار، ج۸ ص۴۹۹.</ref>. اما [[واقعیت]] آن است که این دوست شبرمه، بر اساس داده [[طبرسی]]، در یک [[احتجاج]] با امام نشسته است و نمی‌توان بخشی از گفت‌و‌گو را به [[صحابی]] [[امام رضا]] {{ع}} و بخشی دیگر را به فرد دوم نسبت داد. شاید همین تناقض موجب شد تا مازندرانی در شرح اصول [[الکافی]]، نام ابوقره را [[ابوالحسن]] [[علی]] و [[محدث]] ذکر کند که در اواخر [[عمر]] خویش [[مستبصر]] شد، به [[مذهب شیعه]] در آمد و از آن [[جهت]] که از ابوقره [[مسیحی]] متمایز باشد به وصف محدث شناخته شد<ref>شرح أصول الکافی، مازندرانی، ج۳، ص۱۶۵؛ قاموس الرجال، ج۱۱، ص۴۸۰.</ref>. ولی این امر برای تستری مقبول نیفتاد.