اجماع در قرآن: تفاوت میان نسخهها
جز
جایگزینی متن - 'وصف' به 'وصف'
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
جز (جایگزینی متن - 'وصف' به 'وصف') |
||
خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
## مطابق [[روایات]] بسیاری، مراد از اولیالامر [[امامان]] {{ع}} هستند <ref> مجمعالبیان، ج۳، ص۱۰۰؛ البرهان، ج۲، ص۱۰۵.</ref> و اشکال [[فخر رازی]] مبنی بر اینکه فرد خاص ناشناخته نمیتواند مقصود باشد و این برداشت احتیاج به معرفی صریح از سوی [[خدا]] و [[رسول]] دارد، مردود است؛ چون آنان به آیاتی مثل [[آیه تطهیر]] و [[ولایت]] و [[احادیث نبوی]] مثل [[حدیث ثقلین]] و [[سفینه]] معرفی شدهاند.<ref>المیزان، ج۴، ص۳۹۹.</ref> | ## مطابق [[روایات]] بسیاری، مراد از اولیالامر [[امامان]] {{ع}} هستند <ref> مجمعالبیان، ج۳، ص۱۰۰؛ البرهان، ج۲، ص۱۰۵.</ref> و اشکال [[فخر رازی]] مبنی بر اینکه فرد خاص ناشناخته نمیتواند مقصود باشد و این برداشت احتیاج به معرفی صریح از سوی [[خدا]] و [[رسول]] دارد، مردود است؛ چون آنان به آیاتی مثل [[آیه تطهیر]] و [[ولایت]] و [[احادیث نبوی]] مثل [[حدیث ثقلین]] و [[سفینه]] معرفی شدهاند.<ref>المیزان، ج۴، ص۳۹۹.</ref> | ||
# [[مؤمنان]] باید موارد اختلافی را به خدا و [[پیامبر]] ارجاع دهند: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا}}<ref>«ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید و اگر به خداوند و روز بازپسین ایمان دارید، چون در چیزی با هم به ستیز برخاستید آن را به خداوند و پیامبر بازبرید که این بهتر و بازگشت آن نیکوتر است» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref> در بیان [[استدلال]] به این [[آیه]] گفته شده است: مقتضای شرطیت [[تنازع]] برای [[وجوب]] [[رجوع]] به پیامبر {{صل}} آن است که درصورت اتّفاق [[امّت]]، رجوع لازم نیست و [[حجیّت]] [[اجماع]] چیزی جز این نیست<ref>الاحکام، ج۱، ص۱۹۸؛ التبیان، ج۳، ص۲۳۷.</ref> امّا این استدلال ناتمام است؛ زیرا اگر در میان اجماع کنندگان [[معصوم]] وجود داشته باشد، به [[جهت]] وجود معصوم [[حجّت]] است و گرنه معتبر نیست؛ زیرا [[لزوم]] رجوع به خدا و رسول {{صل}} هنگام [[اختلاف]]، دلالت نمیکند که درصورت عدم تنازع، رجوع لازم نیست و اتّفاق حجّت است؛ چون اگر چنین باشد، لازم میآید که اتفاق هر جماعتی حجّت باشد؛ درحالیکه استدلالکننده، اتّفاق خاصّی را [[حجت]] میداند.<ref>التبیان، ج۳، ص۲۳۷.</ref> | # [[مؤمنان]] باید موارد اختلافی را به خدا و [[پیامبر]] ارجاع دهند: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا}}<ref>«ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید و اگر به خداوند و روز بازپسین ایمان دارید، چون در چیزی با هم به ستیز برخاستید آن را به خداوند و پیامبر بازبرید که این بهتر و بازگشت آن نیکوتر است» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref> در بیان [[استدلال]] به این [[آیه]] گفته شده است: مقتضای شرطیت [[تنازع]] برای [[وجوب]] [[رجوع]] به پیامبر {{صل}} آن است که درصورت اتّفاق [[امّت]]، رجوع لازم نیست و [[حجیّت]] [[اجماع]] چیزی جز این نیست<ref>الاحکام، ج۱، ص۱۹۸؛ التبیان، ج۳، ص۲۳۷.</ref> امّا این استدلال ناتمام است؛ زیرا اگر در میان اجماع کنندگان [[معصوم]] وجود داشته باشد، به [[جهت]] وجود معصوم [[حجّت]] است و گرنه معتبر نیست؛ زیرا [[لزوم]] رجوع به خدا و رسول {{صل}} هنگام [[اختلاف]]، دلالت نمیکند که درصورت عدم تنازع، رجوع لازم نیست و اتّفاق حجّت است؛ چون اگر چنین باشد، لازم میآید که اتفاق هر جماعتی حجّت باشد؛ درحالیکه استدلالکننده، اتّفاق خاصّی را [[حجت]] میداند.<ref>التبیان، ج۳، ص۲۳۷.</ref> | ||
# ما شما را امّت میانه قرار دادیم تا [[گواه]] بر [[مردم]] باشید و [[پیامبر]] {{صل}} گواه بر شما باشد: {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنْتَ عَلَيْهَا إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ يَنْقَلِبُ عَلَى عَقِبَيْهِ وَإِنْ كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلَّا عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ}}<ref>«و بدین گونه شما را امّتی میانه کردهایم تا گواه بر مردم باشید و پیامبر بر شما گواه باشد؛ و قبلهای که بر سوی آن بودی بر نگرداندیم مگر بدین روی که معلوم داریم چه کسی از پیامبر پیروی میکند و چه کسی واپس میگراید، و بیگمان آن جز بر آنان که خداوند رهنمونشان شد، گران بود و خداوند بر آن نیست که ایمانتان را تباه گرداند که خداوند با مردم، به راستی مهربانی است بخشاینده» سوره بقره، آیه ۱۴۳.</ref> در چگونگی استدلال به این آیه آمده است: وسط، بهمعنای [[عدالت]] است و | # ما شما را امّت میانه قرار دادیم تا [[گواه]] بر [[مردم]] باشید و [[پیامبر]] {{صل}} گواه بر شما باشد: {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنْتَ عَلَيْهَا إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ يَنْقَلِبُ عَلَى عَقِبَيْهِ وَإِنْ كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلَّا عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ}}<ref>«و بدین گونه شما را امّتی میانه کردهایم تا گواه بر مردم باشید و پیامبر بر شما گواه باشد؛ و قبلهای که بر سوی آن بودی بر نگرداندیم مگر بدین روی که معلوم داریم چه کسی از پیامبر پیروی میکند و چه کسی واپس میگراید، و بیگمان آن جز بر آنان که خداوند رهنمونشان شد، گران بود و خداوند بر آن نیست که ایمانتان را تباه گرداند که خداوند با مردم، به راستی مهربانی است بخشاینده» سوره بقره، آیه ۱۴۳.</ref> در چگونگی استدلال به این آیه آمده است: وسط، بهمعنای [[عدالت]] است و وصف [[امّت]] به این صفت مقتضی این است که ایشان بر [[گمراهی]] [[اجتماع]] نمیکنند و گرنه [[عادل]] نخواهند بود؛<ref>احکامالقرآن، ج۱، ص۱۲۵؛ تفسیر بیضاوی، ج۱، ص۱۴۸؛ تفسیر قرطبی، ج۲، ص۱۰۵.</ref> نیز گفتهاند: [[خداوند]]، امّت را [[گواهان بر مردم]] دانسته است؛ پس گفتار ایشان مقبول است؛ چون [[گواه]] نمیتواند [[کافر]] یا [[گمراه]] باشد؛ بنابراین، اتفاق [[اهل]] هر عصری بر معاصران آنها ـ اگر از اتفاق آنها خارج شوند ـ و نیز بر سایر اعصار [[حجّت]] خواهد بود.<ref>احکام القرآن، ج۱، ص۱۲۵.</ref> [[تقریب]] اوّل [[استدلال]]، مردود است؛ زیرا: | ||
## [[آیه]]، وسط بودن تمام امّت را فرموده است، نه بعض امّت؛ | ## [[آیه]]، وسط بودن تمام امّت را فرموده است، نه بعض امّت؛ | ||
## [[اثبات]] [[عدالت]] امّت دلالت نمیکند که ایشان [[اشتباه]] و [[فراموشی]] هم نداشته باشند؛<ref>التحریر والتنویر، ج۲، ص۱۸؛ الاصول العامه، ص۲۵۹.</ref> | ## [[اثبات]] [[عدالت]] امّت دلالت نمیکند که ایشان [[اشتباه]] و [[فراموشی]] هم نداشته باشند؛<ref>التحریر والتنویر، ج۲، ص۱۸؛ الاصول العامه، ص۲۵۹.</ref> |