خلافت امام علی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[خلافت امام علی در حدیث]] - [[خلافت امام علی در کلام اسلامی]] - [[خلافت امام علی در تاریخ اسلامی]] | پرسش مرتبط  = }}

'''خلافت امام علی {{ع}}''' پس از کشته شدن [[عثمان]] و با اصرار [[مردم]] روی داد و حدود پنج سال ادامه داشت. هم نحوه به خلافت رسیدن و هم [[میزان]] [[پایگاه مردمی]] [[امام علی]] {{ع}}، با دیگر [[خلفا]] متفاوت بود چراکه بیعت با امام بیعتی پر شور و بی‌سابقه بود که برخاسته از نیاز عمومی به [[عصمت]]، [[عدالت]] و [[امانت]] بود، خلافت امام علی {{ع}}، مردمی‌ترین [[حکومت]] است که در [[تاریخ]] خلافت اسلامی، شکل گرفت لذاست که حضرت پذیرش حکومت را [[اقامه حق]] دانسته و آمادگی مردم را دلیل بر پذیرش این [[مسئولیت]] خطیر شمرد.

پس از کشته شدن عثمان، باقی مانده [[صحابه پیامبر]] در [[مدینه]] و نیز مسلمانانی که علیه [[عثمان]] دست به [[قیام]] زده بودند، یکپارچه در امر خلافت، به [[علی ابن ابی‌طالب]] {{ع}} روی آوردند.

هم نحوه به خلافت رسیدن و هم [[میزان]] [[پایگاه مردمی]] [[امام علی]] {{ع}}، با دیگر [[خلفا]] متفاوت بود. چنانچه [[خلیفه اول]] با تبانی جمعی اندک در [[سقیفه]] به خلافت رسید. مورخان گفته اند: بیعت با ابوبکر در آغاز، ناگهانی و دو نفری انجام گرفت؛ یعنی [[عمر]] و [[ابوعبیده جراح]] با وی به عنوان [[خلیفه]] [[بیعت]] کردند و در همان سقیفه و جمع اندک [[مهاجر]] و [[انصار]]، او را معرفی کرده، خواستار بیعت شدند؛ عمر [[شمشیر]] خود را از نیام بیرون کشیده و در راه بازگشت از سقیفه، به هر کس می‌رسید از او می‌خواست که با [[ابوبکر]] به عنوان [[خلیفه پیامبر]] بیعت کند؛ در غیر این صورت، او را [[تهدید]] نموده و بدین گونه عده‌ای با رغبت و بسیاری از روی [[اکراه]] به بیعت با او تن دادند. عمر نیز با [[وصیت]] و [[نصب]] خلیفه اول در موقعیت خلافت قرار گرفت و همچنین عثمان با [[انتخاب]] شورای شش نفری خلافت، که نتیجه آن از قبل مشخص به نظر می‌رسید، بر مسند خلافت تکیه زد.

اما پس از عثمان، جریان تعیین امر خلافت، شکل دیگری به خود گرفت. عموم [[مردم]] و [[صحابه]]، با روی‌گردانی از روند سابق، به شخصی روی آوردند که بیست و پنج سال از حق امامت [[مسلمین]] و [[خلافت رسول خدا]] [[محروم]] گردید؛ بیعتی پر شور و بی‌سابقه که برخاسته از نیاز عمومی به [[عصمت]]، [[عدالت]] و [[امانت]] بود، خلافت امام علی {{ع}}، مردمی‌ترین [[حکومت]] است که در [[تاریخ]] خلافت اسلامی، شکل گرفت<ref>[[علی اصغر نصرتی|نصرتی، علی اصغر]]، [[نظام سیاسی اسلام (کتاب)|نظام سیاسی اسلام]]، ص ۱۹۹.</ref>.

پس از کشته شدن [[عثمان]]، [[مردم]] سراغ [[امام علی]] رفته و با اصرار، ایشان به عنوان [[خلیفه]] [[مسلمانان]] [[انتخاب]] شدند. البته در این دوران که فقط حدود پنج سال ادامه یافت، جنگ‌های مهمی در تاریخ اسلام رخ داد که به نام‌های [[ناکثین]]، [[قاسطین]] و [[مارقین]] معروف شدند. [[رسول خدا]] {{صل}} در زمان [[حیات]] خود [[شهادت امام علی]] {{ع}} را به [[دست]] شقی‌ترین [[مردم]] یعنی [[ابن ملجم مرادی]] پیش‌بینی فرمودند که این مسئله جزء [[اخبار غیبی]] [[پیامبر]] به حساب می‌آید. [[رسول خدا]] {{صل}} در روایتی خطاب به [[امام علی]] {{ع}} فرمودند: "اولین [[شقی]] [[امت]] چه کسی است؟" [[امام علی]] {{ع}} گفت: "کسی که ناقه صالح را پی کرد ای رسول خدا". رسول خدا {{صل}} فرمود: "درست گفتی؛ پس آخرین [[شقی]] [[امت]] چه کسی است؟" فرمود: "نمی‌دانم ای رسول خدا". حضرت فرمودند: "شقی‌ترین آخرین کسی است که بر اینجای تو ضربه می‌زند و به فرق سر [[امام علی]] {{ع}} اشاره فرمودند"<ref>مجمع الزوائد، هیثمی، ج۹، ص۱۳۶؛ مسند أبی یعلی، ابویعلی موصلی، ج۱، ص۳۷۷؛ مناقب آل ابی طالب، ابن شهرآشوب، ج۱، ص۱۲۱؛ السیرة الحلبیه، حلبی، ج۲، ص۳۵۰.</ref>.<ref>[[حبیب عباسی| عباسی، حبیب]]، [[علی بن ابی‌طالب (مقاله)| مقاله «علی بن ابی‌طالب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱]]، ص۲۰۹.</ref>

[[امام علی]]{{ع}} پذیرش حکومت را [[اقامه حق]] دانسته و آمادگی مردم را دلیل بر پذیرش این [[مسئولیت]] خطیر شمرده و می‌فرماید: اگر حضور افراد و [[اتمام حجت]] به وجود [[یاوران]] نبود و اگر نبود که [[خدای تبارک و تعالی]] از [[علما]] [[تعهد]] گرفته و آنان را موظف کرده است که بر پرخوری ستم‌گران و [[گرسنگی]] ستمدیدگان [[سکوت]] ننمایند؛ ریسمان [[خلافت]] را رها کرده و آن را نمی‌پذیرفتم<ref>{{متن حدیث| لَوْ لاَ حُضُورُ اَلْحَاضِرِ وَ قِيَامُ اَلْحُجَّةِ بِوُجُودِ اَلنَّاصِرِ وَ مَا أَخَذَ اَللَّهُ عَلَى اَلْعُلَمَاءِ أَلاَّ يُقِرُّوا عَلَى كِظَّةِ ظَالِمٍ وَ لاَ سَغَبِ مَظْلُومٍ لَأَلْقَيْتُ حَبْلَهَا عَلَى غَارِبِهَا }}؛ نهج البلاغه (صبحی صالح)، خطبه ۳، ص۵۰.</ref>.

[[امیر مؤمنان]]{{ع}} در موارد متعدد به علت پذیرش حکومت اشاره کرده و اساساً [[حکومت]] را از آن جهت با اهمیت می‌داند که [[حق]] را اجرا کند و از [[باطل]] جلوگیری نماید و در گفت‌و‌گویی که با [[ابن عباس]] دارد چنین می‌فرماید: به [[خدا]] [[سوگند]] این کفش‌های بی‌ارزش برای من، از حکومت بر شما محبوب‌تر است؛ مگر این که حقی را به پا دارم یا جلو باطلی را بگیرم<ref>{{متن حدیث|وَ اَللَّهِ لَهِيَ أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْ إِمْرَتِكُمْ إِلاَّ أَنْ أُقِيمَ حَقّاً أَوْ أَدْفَعَ بَاطِلاً }}؛ نهج البلاغه (صبحی صالح)، خطبه ۳۳، ص۷۶.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۱ (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۱]]، ص ۱۵ ـ ۱۶.</ref>

== [[مشکلات]] [[حکومت علی]]{{ع}} ==

در فاصله [[رحلت پیامبر]] و آغاز [[خلافت امیرالمؤمنین]] [[بدعت‌ها]] و سنت‌های غلطی در [[جامعه]] ایجاد شد. و [[مردم]] از [[سنت]] [[رسول گرامی اسلام]]{{صل}} و برخی دستورهای اسلام [[بیگانه]] شدند و زمینه مناسب اجرای کامل [[قوانین اسلام]] از بین رفت، از این روی حضرت سعی می‌کرد به قدر امکان در اجرای دستورهای اسلام و [[احیای سنت پیامبر]] بکوشد ولی این کوشش‌ها در برخی موارد به نتیجه مطلوب نرسید، جنگ‌های مختلف حضرت در دوران کوتاه خلافتش نشان عدم تحمل [[عدالت]] از جانب گروهی از [[مسلمانان]] است.

حضرت در خطبه‌ای [[یاران]] خود را از مشکلاتی که با آن روبه‌روست [[آگاه]] می‌سازد و به طور رسمی به آنها اعلام می‌کند که مردم آمادگی پذیرش برخی از [[احکام اسلامی]] را ندارند و وی نتوانسته بدعت‌هایی را که در طول دوران بیست و پنج سال بعد از رحلت پیامبر{{صل}} ایجاد شده از بین ببرد.

حضرت در این [[خطبه]] بعد از [[حمد]] و [[ثنای الهی]] و [[درود]] بر [[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}} سخنانی درباره [[فتنه]] و [[التقاط]] و [[پیروی از هوا]] و آرزوهای بی‌جا دارد و در ادامه می‌فرماید: از [[رسول خدا]]{{صل}} شنیدم که فرمود: چگونه خواهید بود، زمانی که فتنه‌ای شما را دربرگیرد که کوچک در آن بزرگ و بزرگ در آن پیر گردد، مردم طبق آن عمل کنند و آن را به عنوان سنت (پسندیده) بپذیرد به گونه‌ای که هرگاه اندکی از آن ([[فتنه‌ها]] و بدعت‌ها) [[تغییر]] کند گفته شود، [[سنت]] [[تغییر]] یافته و مردم منکر انجام می‌دهند<ref>{{متن حدیث|إِنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ{{صل}} يَقُولُ كَيْفَ أَنْتُمْ إِذَا لَبَسَتْكُمْ فِتْنَةٌ يَرْبُو فِيهَا الصَّغِيرُ وَ يَهْرَمُ فِيهَا الْكَبِيرُ يَجْرِي النَّاسُ عَلَيْهَا وَ يَتَّخِذُونَهَا سُنَّةً فَإِذَا غُيِّرَ مِنْهَا شَيْءٌ قِيلَ قَدْ غُيِّرَتِ السُّنَّةُ وَ قَدْ أَتَى النَّاسُ مُنْكَراً}}.</ref>.

سپس حضرت به اطراف خود که عده‌ای از [[خاندان]] و [[خواص]] و پیروانش حضور داشتند نگاه کرده و فرمود: [[حاکمان]] قبل از من اعمالی را انجام داده‌اند که در آن با [[رسول خدا]]{{صل}} [[مخالفت]] کرده‌اند... و چنان‌چه [[مردم]] را وادار کنم بر ترک آنها ([[بدعت‌ها]]) و باز گرداندن [[اعمال]] به جایگاه اصلی خود و برابر آن‌چه در زمان پیامبر بوده. هر آینه لشکرم از اطرافم پراکنده شود، به گونه‌ای که تنها باقی بمانم، یا تنها گروه اندکی از شیعیانم که فضل و [[برتری]] مرا شناخته و طبق [[کتاب خدا]] و [[سنت پیامبر]]، [[امامت]] من را [[واجب]] می‌دانند باقی خواهند ماند<ref>{{متن حدیث|قَدْ عَمِلَتِ الْوُلَاةُ قَبْلِي أَعْمَالًا خَالَفُوا فِيهَا رَسُولَ اللَّهِ{{صل}} مُتَعَمِّدِينَ لِخِلَافِهِ نَاقِضِينَ لِعَهْدِهِ مُغَيِّرِينِ لِسُنَّتِهِ وَ لَوْ حَمَلْتُ النَّاسَ عَلَى تَرْكِهَا وَ حَوَّلْتُهَا إِلَى مَوَاضِعِهَا وَ إِلَى مَا كَانَتْ فِي عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} لَتَفَرَّقَ عَنِّي جُنْدِي حَتَّى أَبْقَى وَحْدِي أَوْ قَلِيلٌ مِنْ شِيعَتِيَ الَّذِينَ عَرَفُوا فَضْلِي وَ فَرْضَ إِمَامَتِي مِنْ كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ سُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ {{صل}}}}.</ref>.

{{پرسش وابسته}}  

{{پایان پرسش وابسته}}

== منابع ==

{{منابع}}

{{پایان منابع}}

[[رده:امام علی]]