ابراهیم بن هاشم قمی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'الإرشاد' به 'الارشاد'
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
جز (جایگزینی متن - 'الإرشاد' به 'الارشاد') |
||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
در این میان، تنها [[روایات]] بدون واسطه‌ای که از او نقل شده، مربوط به [[امام جواد]] {{ع}} است<ref>الاستبصار، ج۲، ص۶۰.</ref>. ابن‌هاشم از [[شاگردان امام هادی]] {{ع}} و [[امام حسن عسکری]] {{ع}} نیز روایاتی نقل کرده است<ref>وسائل الشیعة، ج۷، ص۱۶؛ ج۲۱، ص۳۶۰.</ref>. | در این میان، تنها [[روایات]] بدون واسطه‌ای که از او نقل شده، مربوط به [[امام جواد]] {{ع}} است<ref>الاستبصار، ج۲، ص۶۰.</ref>. ابن‌هاشم از [[شاگردان امام هادی]] {{ع}} و [[امام حسن عسکری]] {{ع}} نیز روایاتی نقل کرده است<ref>وسائل الشیعة، ج۷، ص۱۶؛ ج۲۱، ص۳۶۰.</ref>. | ||
[[روایت]] دیگری از ابن‌هاشم ذکر شده که وی به دیدار [[خضر]] [[نبی]] و یا [[امام زمان]] در [[مسجد سهله]] و [[مسجد]] [[زید بن صوحان]] نائل آمده است و دعایی از آنان را [[حفظ]] و نقل کرده است<ref>تهذیب الأحکام، ج۱۰، المشیخة، ص۵۱؛ سفینة البحار، ج۱، ص۳۰۰.</ref>. شایان ذکر است چنانچه [[تولد]] ابن‌هاشم در [[عصر امام کاظم]] {{ع}} و یا حتی در سال [[وفات امام کاظم]] {{ع}}؛ یعنی [[سال ۱۴۸ق]] باشد، با توجه به سال [[رحلت]] امام حسن عسکری {{ع}} در [[سال ۲۶۰ق]]<ref> | [[روایت]] دیگری از ابن‌هاشم ذکر شده که وی به دیدار [[خضر]] [[نبی]] و یا [[امام زمان]] در [[مسجد سهله]] و [[مسجد]] [[زید بن صوحان]] نائل آمده است و دعایی از آنان را [[حفظ]] و نقل کرده است<ref>تهذیب الأحکام، ج۱۰، المشیخة، ص۵۱؛ سفینة البحار، ج۱، ص۳۰۰.</ref>. شایان ذکر است چنانچه [[تولد]] ابن‌هاشم در [[عصر امام کاظم]] {{ع}} و یا حتی در سال [[وفات امام کاظم]] {{ع}}؛ یعنی [[سال ۱۴۸ق]] باشد، با توجه به سال [[رحلت]] امام حسن عسکری {{ع}} در [[سال ۲۶۰ق]]<ref>الارشاد، ج۲، ص۳۱۳.</ref>، ابن‌هاشم نزدیک ۱۱۲ سال [[عمر]] داشته است. | ||
ابن‌هاشم در متون رجالی ذکر شده، کم و بیش توثیق شده است<ref>الرواشح السماویة، ص۴۸؛ سفینة البحار، ج۱، ص۳۰۰؛ الحاشیة علی کتاب من لا یحضره الفقیه، ص۷۵.</ref>، گرچه بیشتر آنها به صورت ضمنی است، چنان که [[علامه حلی]] در کتاب خود ذکر می‌کند که هیچ یک از [[یاران]] درباره [[نفی]] یا تعدیل روایات وی مطلبی نگفته‌اند، ولی با توجه به حجم روایات از ابن‌هاشم، ارجحیت قبول روایات وی مورد [[اذعان]] است<ref>خلاصة الأقوال، ص۵.</ref>. از دیگر دلایلی که می‌تواند در [[وثاقت]] ابن‌هاشم مورد استناد قرار گیرد، [[اعتماد]] علمای [[حدیث]] [[قم]] به اوست<ref>الغارات، ج۱، ص۲۳.</ref>. چنان که گفته شد، علمای قم که در [[جرح و تعدیل]] روایات به [[سختی]] عمل می‌کردند، به [[راحتی]] نمی‌توانستند [[احادیث]] او را بپذیرند، مگر آنکه وثاقتش را پذیرفته باشند. از دیگر ادله‌ای که برای [[وثاقت]] وی می‌توان به آن استناد کرد، نظر ابن‌قولویه است. وی در کتابش بر وثاقت تمامی افرادی که از آنها [[روایت]] کرده، [[شهادت]] داده که یکی از آنها ابن‌هاشم است<ref>کامل الزیارات، ص۴.</ref>. ابن‌طاووس و [[علی]] پسر ابراهیم بن هاشم، که خود از علمای [[موثق]] و بزرگ [[شیعه]] بودند، در وثاقت ابن‌هاشم [[اتفاق نظر]] دارند<ref>معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۹۱.</ref>. | ابن‌هاشم در متون رجالی ذکر شده، کم و بیش توثیق شده است<ref>الرواشح السماویة، ص۴۸؛ سفینة البحار، ج۱، ص۳۰۰؛ الحاشیة علی کتاب من لا یحضره الفقیه، ص۷۵.</ref>، گرچه بیشتر آنها به صورت ضمنی است، چنان که [[علامه حلی]] در کتاب خود ذکر می‌کند که هیچ یک از [[یاران]] درباره [[نفی]] یا تعدیل روایات وی مطلبی نگفته‌اند، ولی با توجه به حجم روایات از ابن‌هاشم، ارجحیت قبول روایات وی مورد [[اذعان]] است<ref>خلاصة الأقوال، ص۵.</ref>. از دیگر دلایلی که می‌تواند در [[وثاقت]] ابن‌هاشم مورد استناد قرار گیرد، [[اعتماد]] علمای [[حدیث]] [[قم]] به اوست<ref>الغارات، ج۱، ص۲۳.</ref>. چنان که گفته شد، علمای قم که در [[جرح و تعدیل]] روایات به [[سختی]] عمل می‌کردند، به [[راحتی]] نمی‌توانستند [[احادیث]] او را بپذیرند، مگر آنکه وثاقتش را پذیرفته باشند. از دیگر ادله‌ای که برای [[وثاقت]] وی می‌توان به آن استناد کرد، نظر ابن‌قولویه است. وی در کتابش بر وثاقت تمامی افرادی که از آنها [[روایت]] کرده، [[شهادت]] داده که یکی از آنها ابن‌هاشم است<ref>کامل الزیارات، ص۴.</ref>. ابن‌طاووس و [[علی]] پسر ابراهیم بن هاشم، که خود از علمای [[موثق]] و بزرگ [[شیعه]] بودند، در وثاقت ابن‌هاشم [[اتفاق نظر]] دارند<ref>معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۹۱.</ref>. | ||
به هر حال، روایت وی در نظر علمای [[حدیث]] در حد “حسن” یعنی [[پایین‌تر]] از حد صحیح است. با این همه دسته بزرگی از [[عالمان]] به پذیرش و ترجیح [[روایات]] وی نظر دارند<ref>غایة المراد و حاشیة | به هر حال، روایت وی در نظر علمای [[حدیث]] در حد “حسن” یعنی [[پایین‌تر]] از حد صحیح است. با این همه دسته بزرگی از [[عالمان]] به پذیرش و ترجیح [[روایات]] وی نظر دارند<ref>غایة المراد و حاشیة الارشاد، ج۱، ص۲۷۲؛ نقد الرجال، ج۱، ص۹۴- ۹۵؛ مناهج الأخیار، ج۱، ص۵۱۷؛ أعیان الشیعة، ج۲، ص۲۳۵.</ref>. | ||
ابن‌هاشم دو کتاب با نام‌های النوادر و قضایای [[امیرمؤمنان]] {{ع}}<ref>رجال النجاشی، ص۱۶.</ref> نوشته که دومی با عنوان عجائب [[احکام]] [[امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب]] {{ع}} توسط [[سیدمحسن امین]] انتشار یافته است<ref>الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۱۷، ص۱۵۲.</ref>. او خود می‌گوید این کتاب به روایت [[محمد بن علی بن ابراهیم بن هاشم]] از پدرش از جدش نزد ماست که در آن شمار زیادی از قضایای آن [[حضرت]] با اسناد واحد و همگون آمده است. [[تاریخ]] [[نوشتن]] نسخه سال ۴۱۰ یا ۴۲۰ق است که [[ابونجیب عبدالرحمن بن محمد بن عبد الکریم]] به سال ۵۲۸ق استنساخی از آن انجام داده است. او سپس می‌نویسد: ما [[کتابی]] در قضایا، احکام و مسائل شگفت‌انگیز [[امام علی]] {{ع}} جمع‌آوری کردیم و این کتاب را در ضمن آن مندرج ساختیم که به چاپ رسیده است<ref>أعیان الشیعة، ج۱، ص۳۴۴.</ref>. [[امین]] در جای دیگر می‌نویسد: ما بخشی از آن را در کتاب [[معادن]] الجواهر خود آورده‌ایم و در برخی از روایاتش چیزهایی بود که ظاهرش با [[اصول مذهب]] ما ناسازگار بود<ref>أعیان الشیعة، ج۲، ص۲۳۴.</ref>. | ابن‌هاشم دو کتاب با نام‌های النوادر و قضایای [[امیرمؤمنان]] {{ع}}<ref>رجال النجاشی، ص۱۶.</ref> نوشته که دومی با عنوان عجائب [[احکام]] [[امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب]] {{ع}} توسط [[سیدمحسن امین]] انتشار یافته است<ref>الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۱۷، ص۱۵۲.</ref>. او خود می‌گوید این کتاب به روایت [[محمد بن علی بن ابراهیم بن هاشم]] از پدرش از جدش نزد ماست که در آن شمار زیادی از قضایای آن [[حضرت]] با اسناد واحد و همگون آمده است. [[تاریخ]] [[نوشتن]] نسخه سال ۴۱۰ یا ۴۲۰ق است که [[ابونجیب عبدالرحمن بن محمد بن عبد الکریم]] به سال ۵۲۸ق استنساخی از آن انجام داده است. او سپس می‌نویسد: ما [[کتابی]] در قضایا، احکام و مسائل شگفت‌انگیز [[امام علی]] {{ع}} جمع‌آوری کردیم و این کتاب را در ضمن آن مندرج ساختیم که به چاپ رسیده است<ref>أعیان الشیعة، ج۱، ص۳۴۴.</ref>. [[امین]] در جای دیگر می‌نویسد: ما بخشی از آن را در کتاب [[معادن]] الجواهر خود آورده‌ایم و در برخی از روایاتش چیزهایی بود که ظاهرش با [[اصول مذهب]] ما ناسازگار بود<ref>أعیان الشیعة، ج۲، ص۲۳۴.</ref>. | ||
از سال [[وفات]] ابن‌هاشم اطلاعی در دست نیست، اما بر اساس پاره‌ای از [[اخبار]]، وی [[عهد]] [[امام عسکری]] {{ع}} را [[درک]] کرده است<ref>تهذیب الأحکام، ج۱۰، المشیخة، ص۵۱؛ سفینة البحار، ج۱، ص۳۰۰.</ref>. بنابر این، می‌توان ادعا کرد که وی تا اواخر نیمه اول [[قرن سوم]] در قید [[حیات]] بوده است.<ref>منابع: اختیار معرفة الرجال، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: حسن مصطفوی، مشهد، دانشگاه فردوسی، ۱۳۴۸ش؛ | از سال [[وفات]] ابن‌هاشم اطلاعی در دست نیست، اما بر اساس پاره‌ای از [[اخبار]]، وی [[عهد]] [[امام عسکری]] {{ع}} را [[درک]] کرده است<ref>تهذیب الأحکام، ج۱۰، المشیخة، ص۵۱؛ سفینة البحار، ج۱، ص۳۰۰.</ref>. بنابر این، می‌توان ادعا کرد که وی تا اواخر نیمه اول [[قرن سوم]] در قید [[حیات]] بوده است.<ref>منابع: اختیار معرفة الرجال، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: حسن مصطفوی، مشهد، دانشگاه فردوسی، ۱۳۴۸ش؛ الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، محمد بن محمد معروف به شیخ مفید (۴۱۳ق)، تحقیق: مؤسسة آل البیت علا لإحیاء التراث، بیروت، دار المفید، اول، ۱۴۱۳ق، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: سید حسن موسوی خرسان، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۹۰ق، أعیان الشیعة، سید محسن بن عبدالکریم امین عاملی (۱۳۷۱ق)، تحقیق: سیدحسن امین، بیروت، دار التعارف، ۱۴۰۳ق؛ تهذیب الأحکام، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: سید حسن موسوی خرسان، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۶۵ ش؛ الحاشیة علی کتاب من لا یحضره الفقیه، محمد بن حسین عاملی معروف به شیخ بهایی (۱۰۳۰ق)، تحقیق: فارس حسون، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۲۴ق؛ خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال (رجال العلامة الحلی)، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: سید محمدصادق بحر العلوم، قم، مکتبة الرضی، دوم، ۱۴۰۲ق؛ دلائل الإمامة، محمد بن جریر طبری (قرن ۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة البعثة، قم، اول، ۱۴۱۳ق، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، محماد محسن بن علی منزوی معروف به آقابزرگ تهرانی (۱۳۸۹ق)، بیروت، دار الأضواء، دوم، بی تا؛ رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۱۵ق؛ رجال النجاشی، احمد بن علی معروف به نجاشی (۴۵۰ق)، تحقیق: سید موسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، پنجم، ۱۳۶۵ ش؛ الرواشح السماویة فی شرح الأحادیث الإمامیة، محمدباقر بن محمد استر آبادی معروف به میرداماد (۱۰۴۱ق)، قم، دار الخلافة، اول، ۱۳۱۱ق؛ سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار، عباس بن محمدرضا معروف به محدث قمی (۱۳۵۹ق)، قم، انتشارات اسوه، اول، ۱۴۱۴ق، الغارات، ابراهیم بن محمد معروف به ابن هلال ثقفی (۲۸۳ق)، تحقیق: سید جلال الدین حسینی ارموی، تهران، انجمن آثار ملی، اول، ۱۳۹۵ق، غایة المراد فی شرح نکت الارشاد و حاشیة الارشاد، محمد بن جمال الدین عاملی معروف به شهید اول (۷۸۶ق) - زین الدین بن علی عاملی معروف به شهید ثانی (۹۶۵ق)، تحقیق: رضا مختاری، قم، مرکز الأبحاث و الدراسات الإسلامیة، اول، ۱۴۱۴ق، الفوائد الرجالیة، سید محمدمهدی بن مرتضی بحر العلوم (۱۲۱۲ق)، تحقیق: سید محمد صادق بحر العلوم - سید حسین بحر العلوم، تهران، مکتبة الصادق، اول، ۱۳۶۳ش؛ الفهرست، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: سید محمدصادق بحر العلوم، نجف، المکتبة المرتضویة، اول، ۱۳۵۶ق، کامل الزیارات، جعفر بن محمد معروف به ابن قولویه (۳۶۸ق)، تحقیق: عبدالحسین امینی، نجف، الدار المرتضویة، اول، ۱۳۵۶ش؛ کتاب الرجال، حسن بن علی معروف به ابن داوود حلی (۷۴۰ق)، تهران، دانشگاه تهران، اول، ۱۳۴۲ش؛ مدینة معاجز الأئمة الإثنی عشر و دلائل الحجج علی البشر، سیدهاشم بن سلیمان حسینی بحرانی (۱۱۰۷ق)، تحقیق: عزت الله مولایی و دیگران، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، اول، ۱۴۱۵ق، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سید ابوالقاسم بن علی اکبر موسوی خویی (۱۴۱۳ق)، قم، مرکز نشر الثقافة الإسلامیة، پنجم، ۱۴۱۳ق؛ المفید من معجم رجال الحدیث، محمد جواهری (معاصر)، قم، نشر محلاتی، دوم، ۱۴۲۴ق؛ من فقه الزهراء علی، سید محمد بن مهدی حسینی شیرازی (۱۴۲۲ق)، قم، انتشارات رشید، اول، ۱۴۲۸ق؛ مناهج الأخبار فی شرح الاستبصار، سیداحمد بن زین العابدین علوی عاملی (۱۰۶۰ق)، قم، اسماعیلیان، اول، ۱۳۸۹ق؛ موسوعة طبقات الفقهاء، زیر نظر: جعفر بن محمدحسین سبحانی (معاصر)، تحقیق و نشر: مؤسسه امام صادق، قم، اول، ۱۴۱۸ق؛ نقد الرجال، سید مصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت عله لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق؛ نوادر المعجزات فی مناقب الأئمة الهداة، محمد بن جریر طبری (قرن ۵ق)، تحقیق: باسم محمد اسدی، قم، دلیل ما، ۱۳۸۵ش؛ وسائل الشیعة (تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة)، محمد بن حسن معروف به حر عاملی (۱۱۰۴ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت لا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۰۹ق.</ref><ref>[[زکیه سادات امیری|امیری، زکیه سادات]]، [[ابراهیم بن هاشم - امیری (مقاله)|مقاله «ابراهیم بن هاشم»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]] ص ۳۸۵.</ref> | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||