تفسیر بیانی در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان مدخل  = [[تفسیر بیانی]]

'''۱. [[الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التاویل (کتاب)|الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التاویل]]:''' [[زمخشری]] چنان که در این نامگذاری باز نموده و در مقدّمه [[تفسیر]] خود بیان کرده، [[جامع‌ترین]] و مهم‌ترین کتاب در شیوه [[تفسیر ادبی]] ـ بلاغی و [[تفسیر بیانی]] [[قرآن]] را تألیف کرده و در جای جای این [[تفسیر]] به مباحث ادبی پرداخته و وجوه مختلف [[بلاغت]] و مسائل گوناگون [[بدیع]] و معانی و بیان را که عبدالقاهر مسائل و [[قواعد آن]] را تدوین کرده بود بر [[آیات]] و عبارات [[قرآنی]] تطبیق کرده <ref>الکشاف، ج ۱، ص۱ - ۱۷، ۳۲ - ۳۷؛ ج ۴، ص۳۰۸.</ref> و همه جا [[ارتباط]] لفظ و معنا را در مفردات و ترکیبات قرآنی بررسی و تحلیل بلاغی کرده و برای این منظور، از [[نظم]] و [[نثر]] [[عربی]] فراوان [[شاهد]] آورده است. <ref>الکشاف، ج ۱، ص۵۲۸؛ ج ۳، ص۵۸۲.</ref> [[زمخشری]] کاربرد [[تمثیل]] و [[مَثَل]] را در اسلوب بیانی قرآن بسیار گسترده می‌‌بیند <ref>الکشاف، ج ۱، ص۷۲؛ ج ۲، ص۱۷۶.</ref> و این پدیده را در بیان قرآن زمینه‌ای برای تخییل و تصویر و ترسیم مضامین قرآنی در [[ذهن]] مخاطبان می‌‌شناسند، به گونه‌ای که قرآن توانسته است مضامین و وقایع گذشته و از میان رفته را برای غایبان از آن صحنه‌ها، به مثابه [[شاهدان]] عینی، به تصویر بکشد. <ref>برای نمونه نک: الکشاف، ج ۱، ص۷۲، ۱۸۱، ۳۰۱، ۳۹۴؛ ج ۲، ص۵۳۲؛ ج ۴، ص۱۴۳، ۵۹۳، ۷۵۱.</ref>

'''۲. [[تفسیر انوار التنزیل و اسرار التاویل (کتاب)|انوار التنزیل و اسرار التاویل]]:''' این تفسیر را که به [[تفسیر بیضاوی]] معروف است، می‌‌توان تلخیص یا [[تهذیب]] [[الکشّاف]] [[زمخشری]] دانست. [[بیضاوی]] مباحث ادبی، بلاغی و بیانی زمخشری را با اِعراض از دیدگاه‌های [[کلامی]] وی تلخیص کرده و به صورت متنی درسی در حوزه [[تفسیر ادبی]] و بیانی [[قرآن]] ارائه کرده است که طیّ چندین سده حوزه‌های علمیّه به آن توجه کرده و بیش از ۸۳ شرح بر آن نوشته‌اند. مطبوع‌ترین شرح بر این تفسیر، حاشیه [[شهاب الدین خفّاجی]] است که آن را می‌‌توان [[دیوان]] [[ادب]] و [[بلاغت]] دانست؛ زیرا اشعار و امثال فراوانی درباره مضامین و معانی [[آیات قرآنی]] و [[اختلاف]] [[قرائات]] در آن فراهم آمده‌اند<ref>المفسرون حیاتهم و منهجهم، ص۱۵۸ - ۱۶۳، ۵۱۹ - ۵۲۱.</ref>.<ref>[[سید محمود طیب حسینی|طیب حسینی]] و [[محمد علی لسانی فشارکی|لسانی فشارکی]]، [[تفسیر بیانی (مقاله)|مقاله «تفسیر بیانی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref>

'''۴. [[روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی (کتاب)|روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی]]:''' این تفسیر به [[تفسیر آلوسی]] معروف است. مهم‌ترین [[انگیزه]] آلوسی مؤلّف این تفسیر، پاسخ دادن به کسانی است که به [[ظواهر]] [[نظم]] [[قرآنی]] اشکال کرده، به دقایق تفسیریِ [[کتاب خدا]] [[دست]] نیافته‌اند. <ref>روح المعانی، ج ۱، ص۴.</ref> وی با مروری فراگیر بر [[تفاسیر]] پیشینیان، آرای ایشان را [[نقد]] و بررسی کرده و در پرتو توجیهات متنوّع صرفی، نحوی، بلاغی و تأکید بر تناسب [[آیات]] و سُوَر و استناد به اشعار [[عرب]] و [[قرائات]] مختلف [[قرآنی]] در صدد ارائه وجوه مختلف بیانی برای مضامین قرآنی برآمده است<ref>التفسیر و المفسرون، ج ۱، ص۳۵۵ - ۳۶۱.</ref>.<ref>[[سید محمود طیب حسینی|طیب حسینی]] و [[محمد علی لسانی فشارکی|لسانی فشارکی]]، [[تفسیر بیانی (مقاله)|مقاله «تفسیر بیانی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref>

# [[قرآن کریم]] به [[زبان عربی]] [[مبین]] نازل شده و با آن [[هماهنگی]] کامل دارد، بر این اساس نخستین گام در [[تفسیر]] صحیح قرآن کریم آشنایی با زبان و [[فرهنگ عصر نزول]] و استناد به آن است، بنابراین اصلی‌ترین [[مؤلفه]]تفسیر بیانی، [[تفسیر قرآن]] بر پایه زبان و [[فرهنگ]] [[عربی]] [[عصر نزول]] است که مورد توجه همه [[مفسران]] بوده است.

# '''مفهوم لفظ:''' در تفسیر بیانی مفسر باید درباره [[تحول]] تدریجی معانی لغات [[تأمل]] کرده، از این طریق به معنای کاربردی آن واژه در [[قرآن]] منتقل شود. این [[تأمل]] باید از طریق جست و جوی موارد کاربرد آن واژه در قرآن، و سپس تأمل در ترکیب‌های [[قرآنی]] با بهره‌گیری از [[صناعت]] نحو به عنوان ابزاری برای بیان و تعیین معنای دقیق کلمه و تمایز آن از سایر معانی نزدیک، انجام گیرد <ref> المنهج البیانی، ص۲۵۷ - ۳۰۰.</ref>.<ref>[[سید محمود طیب حسینی|طیب حسینی]] و [[محمد علی لسانی فشارکی|لسانی فشارکی]]، [[تفسیر بیانی (مقاله)|مقاله «تفسیر بیانی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref>