پرش به محتوا

احمد بن زکریا: تفاوت میان نسخه‌ها

۵٬۱۶۲ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۸ سپتامبر ۲۰۲۲
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲: خط ۲:


== مقدمه ==
== مقدمه ==
از [[راویان امام رضا]] {{ع}}. در متون [[روایی]] چندین [[روایت]] با نام احمد بن زکریا از قول ائمه‌{{عم}} نقل شده است<ref>الکافی، ج۲، ص۱۸۷؛ بصائر الدرجات، ص۲۰۱؛ کامل الزیارات، ص۲۵۰.</ref>. [[شیخ صدوق]] روایتی از وی ذکر کرده و در آن به [[پیشگویی]] [[حضرت]] درباره محله [[کرخ بغداد]] پرداخته است. این روایت را [[محمد بن مهران]] از قول دایی‌اش احمد بن زکریا نقل کرده که در آن آمده است: [[امام]] از احمد بن زکریا پرسید: در کجای [[بغداد]] [[منزل]] داری؟ احمد پاسخ داد: در محله [[کرخ]]. حضرت فرمود: بدان که آنجا سالم‌ترین مکان است، اما ناچار فتنه‌ای سخت و هولناک در آن رخ خواهد داد و در آن هر [[دوستی]] و صمیمیتی ساقط خواهد شد و آن وقتی است که [[جمعیت]] [[شیعه]]، سومین فرد از فرزندانم را از دست بدهند<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ص۳۷۱.</ref>.
در متون [[روایی]] چندین [[روایت]] با نام احمد بن زکریا از قول ائمه‌{{عم}} نقل شده است<ref>الکافی، ج۲، ص۱۸۷؛ بصائر الدرجات، ص۲۰۱؛ کامل الزیارات، ص۲۵۰.</ref>. [[شیخ صدوق]] روایتی از وی ذکر کرده و در آن به [[پیشگویی]] حضرت درباره محله [[کرخ بغداد]] پرداخته است. این روایت را [[محمد بن مهران]] از قول دایی‌اش احمد بن زکریا نقل کرده که در آن آمده است: [[امام]] از احمد بن زکریا پرسید: در کجای [[بغداد]] [[منزل]] داری؟ احمد پاسخ داد: در محله [[کرخ]]. حضرت فرمود: بدان که آنجا سالم‌ترین مکان است، اما ناچار فتنه‌ای سخت و هولناک در آن رخ خواهد داد و در آن هر [[دوستی]] و صمیمیتی ساقط خواهد شد و آن وقتی است که [[جمعیت]] [[شیعه]]، سومین فرد از فرزندانم را از دست بدهند<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ص۳۷۱.</ref>.
این روایت به استناد همین منبع در متون دیگر [[راه]] یافته است. با این حال، در این کتب نیز توصیفی از احمد بن زکریا ذکر نشده است.<ref>مستدرک سفینة البحار، ج۱۰، ص۵۰۹؛ مسند الإمام الرضا {{ع}}، ج۱، ص۲۲۲.</ref> در میان منابع رجالی هم‌عصر با [[صدوق]] و پس از آن نیز احمد بن زکریا در زمره [[راویان]] [[حضرت رضا]] {{ع}} دانسته نشده و اطلاعی از وی در این متون منعکس نشده است.
 
در متون رجالی معاصر نیز اظهارنظری در این‌باره نیامده و همین امر [[شناخت]] و تشخیص وی را از سایر راویان با این نام دشوار می‌کند. در این میان، تنها عطاردی با ذکر نام وی در زمره راویان امام رضا {{ع}} او را با احمد بن زکریا بن بابا یکی دانسته است و در ادامه، از قول [[فضل بن شاذان]]، او را از [[دروغگویان]] مشهور دانسته است<ref>جامع الرواة، ج۱، ص۵۰؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۷۷.</ref>. برقی در کتاب الرجال، احمد بن زکریا بن بابا را نام برده است و او را به [[قمی]] توصیف کرده است<ref>کتاب الرجال، برقی، ص۶۰.</ref>. [[طوسی]] نیز وی را از راویان [[امام هادی]] {{ع}} برشمرده است<ref>رجال الطوسی، ص۳۸۴.</ref>. به هر حال، این ادعای عطاردی بدون ذکر دلیل مطرح شده است و به نظر می‌رسد نمی‌توان چنین نظری را بدون دلیلی موجه پذیرفت.<ref>منابع: بصائر الدرجات فی فضائل آل محمدی، محمد۔ بن حسن معروف به صفار قمی (۲۹۰ق)، تحقیق: محسن کوچه باغی، تهران، اعلمی، ۱۴۰۴ق؛ جامع الرواة و إزاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، محمد بن علی اردبیلی (۱۱۰۱ق)، قم، مکتبة المحمدی، بی تاء رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ قی)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۱۵ق؛ طرائف المقال فی معرفة طبقات الرجال، سید علی اصغر بن محمد شفیع بروجردی (۱۳۱۳ق)، تحقیق: سید مهدی رجایی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۱۰ق، الکافی، محمد بن یعقوب معروف به کلینی (۳۲۹ق)، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۱۴۰۷ق، کامل الزیارات، جعفر بن محمد معروف به ابن قولویه (۳۶۸ق)، تحقیق: عبدالحسین امینی، نجف، الدار المرتضویة، اول، ۱۳۵۶ش؛ کتاب الرجال، احمد بن محمد برقی (۲۷۴ق)، تهران، دانشگاه تهران، اول، ۱۳۴۲ش؛ کمال الدین و تمام النعمة، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق و تصحیح: علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الإسلامیة، دوم، ۱۳۹۵ق؛ مستدرک سفینة البحار، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تحقیق: حسن نمازی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۱۸ق؛ مسند الإمام الرضا {{ع}} عزیزالله بن محمد عطاردی قوچانی (معاصر)، مشهد، کنگره جهانی حضرت رضا {{ع}}، اول، ۱۴۰۶ق.</ref><ref>[[زکیه سادات امیری|امیری، زکیه سادات]]، [[احمد بن زکریا - امیری (مقاله)|مقاله «احمد بن زکریا»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]] ص ۶۸۹.</ref>
این روایت به استناد همین منبع در متون دیگر راه یافته است. با این حال، در این کتب نیز توصیفی از احمد بن زکریا ذکر نشده است<ref>مستدرک سفینة البحار، ج۱۰، ص۵۰۹؛ مسند الإمام الرضا {{ع}}، ج۱، ص۲۲۲.</ref>. در میان منابع رجالی هم‌عصر با [[صدوق]] و پس از آن نیز احمد بن زکریا در زمره [[راویان]] [[حضرت رضا]] {{ع}} دانسته نشده و اطلاعی از وی در این متون منعکس نشده است.
 
در متون رجالی معاصر نیز اظهارنظری در این‌باره نیامده و همین امر [[شناخت]] و تشخیص وی را از سایر راویان با این نام دشوار می‌کند. در این میان، تنها عطاردی با ذکر نام وی در زمره راویان امام رضا {{ع}} او را با احمد بن زکریا بن بابا یکی دانسته است و در ادامه، از قول [[فضل بن شاذان]]، او را از [[دروغگویان]] مشهور دانسته است<ref>جامع الرواة، ج۱، ص۵۰؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۷۷.</ref>. برقی در کتاب الرجال، احمد بن زکریا بن بابا را نام برده است و او را به [[قمی]] توصیف کرده است<ref>کتاب الرجال، برقی، ص۶۰.</ref>. [[طوسی]] نیز وی را از راویان [[امام هادی]] {{ع}} برشمرده است<ref>رجال الطوسی، ص۳۸۴.</ref>. به هر حال، این ادعای عطاردی بدون ذکر دلیل مطرح شده است و به نظر می‌رسد نمی‌توان چنین نظری را بدون دلیلی موجه پذیرفت<ref>منابع: بصائر الدرجات فی فضائل آل محمدی، محمد۔ بن حسن معروف به صفار قمی (۲۹۰ق)، تحقیق: محسن کوچه باغی، تهران، اعلمی، ۱۴۰۴ق؛ جامع الرواة و إزاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، محمد بن علی اردبیلی (۱۱۰۱ق)، قم، مکتبة المحمدی، بی تاء رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ قی)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۱۵ق؛ طرائف المقال فی معرفة طبقات الرجال، سید علی اصغر بن محمد شفیع بروجردی (۱۳۱۳ق)، تحقیق: سید مهدی رجایی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۱۰ق، الکافی، محمد بن یعقوب معروف به کلینی (۳۲۹ق)، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۱۴۰۷ق، کامل الزیارات، جعفر بن محمد معروف به ابن قولویه (۳۶۸ق)، تحقیق: عبدالحسین امینی، نجف، الدار المرتضویة، اول، ۱۳۵۶ش؛ کتاب الرجال، احمد بن محمد برقی (۲۷۴ق)، تهران، دانشگاه تهران، اول، ۱۳۴۲ش؛ کمال الدین و تمام النعمة، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق و تصحیح: علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الإسلامیة، دوم، ۱۳۹۵ق؛ مستدرک سفینة البحار، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تحقیق: حسن نمازی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۱۸ق؛ مسند الإمام الرضا {{ع}} عزیزالله بن محمد عطاردی قوچانی (معاصر)، مشهد، کنگره جهانی حضرت رضا {{ع}}، اول، ۱۴۰۶ق.</ref>.<ref>[[زکیه سادات امیری|امیری، زکیه سادات]]، [[احمد بن زکریا - امیری (مقاله)|مقاله «احمد بن زکریا»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]] ص ۶۸۹.</ref>
 
از طرفی نیز درباه ایشان گفته شده است: احمد بن زکریا از [[راویان]] مشترک است که در اسناد روایات و [[کتب رجالی]] واقع شده است؛ مانند: «احمد بن زکریا الکسائی»، «احمد بن زکریا الصیدلانی»، «احمد بن زکریا القطان»، «احمد بن زکریا بن بابا»، «احمد بن زکریا بن بابا القمی» و «احمد بن زکریا بن طحان» <ref>ر. ک: المحاسن، ج۲، ص۵۱۳، ح۶۹۶؛ الکافی، ج۵، ص۱۱۱، ح۶؛ الخصال، ج۲، ص۴۰۰، ح۱۰۹؛ رجال الطوسی، ص۳۸۴، ش۵۶۴۵؛ رجال البرقی، ص۶۰؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۲۳، ح۱۳۳.</ref>، ولی قرینه‌ای بر [[اتحاد]] معنون با یکی از این راویان یافت نشده است.
 
البته صاحب جامع الرواة آن را با «احمد بن زکریا بن بابا قمی» که از [[اصحاب امام هادی]] {{ع}} شمرده شده<ref>ر.ک: رجال البرقی، ص۶۰؛ رجال الطوسی، ص۳۸۴، ش۵۶۴۷.</ref> و در طریق [[شیخ طوسی]] به «[[محمد بن علی بن عیسی قمی]]»<ref>از اصحاب امام هادی و امام عسکری {{ع}} است؛ رجال البرقی، ص۵۹؛ رجال الطوسی، ص۳۹۱، ش۵۷۶۰؛ رجال النجاشی، ص۳۷۱، ش۱۰۱۰.</ref> واقع گردیده<ref>{{عربی|... الحمیری و محمد بن أبی القاسم، عن أحمد بن أبی عبدالله، عن أحمد بن زکری و عنقویه، عن محمد بن علی بن عیسی}}، الفهرست (طوسی)، ص۴۴۱، ش۷۰۷.</ref> [[متحد]] دانسته است<ref>{{عربی|أحمد بن زکریا بن بابا [دی] ابن بابا القمی من الکذابین المشهورین قاله الفضل بن شاذان [صه] عنه محمد بن مسلم (أسلم خ) فی [فی] فی باب تذاکر الأخوان}}؛ جامع الرواة، ج۱، ص۵۰. یادآوری می‌شود که [[فضل بن شاذان]]، چند نفر از [[راویان]] را با تعبیر {{عربی|من الکذابین المشهورین}} یاد کرده که از جمله آنها {{عربی|حسن بن محمد المعروف بابن بابا القمی» است، نه احمد بن زکریا: «قال نصر بن الصباح: الحسن بن محمد المعروف بابن بابا و محمد بن نصیر النمیری، و فارس بن حاتم القزوینی لعن هؤلاء الثلاثة علی بن محمد العسکری {{ع}}. و ذکر [[أبومحمد]] الفضل بن شاذان فی بعض کتبه أن من الکذابین المشهورین ابن بابا القمی}}؛ [[رجال الکشی]] (إختیار معرفة الرجال)، ج۲، ص۸۰۵، ش۹۹۹.</ref>، بدون آن‌که شاهدی برای آن ذکر کرده باشد، ولی با ملاحظه طبقه، احتمال [[اتحاد]] معنون با «احمد بن زکریا» [[اهل]] [[کرخ]] که در [[سند روایت]] [[کمال الدین]] قرار گرفته و از [[امام رضا]] {{ع}} [[روایت]] کرده است وجود دارد<ref>{{متن حدیث|حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى الْعَطَّارُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِي عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ خَالِهِ أَحْمَدَ بْنِ زَكَرِيَّا قَالَ: قَالَ لِيَ الرِّضَا عَلِيُّ بْنُ مُوسَى {{ع}} أَيْنَ مَنْزِلُكَ بِبَغْدَادَ قُلْتُ الْكَرْخُ قَالَ أَمَا إِنَّهُ أَسْلَمُ مَوْضِعٍ وَ لَا بُدَّ مِنْ فِتْنَةٍ صَمَّاءَ صَيْلَمٍ تَسْقُطُ فِيهَا كُلُّ وَلِيجَةٍ وَ بِطَانَةٍ وَ ذَلِكَ عِنْدَ فِقْدَانِ الشِّيعَةِ الثَّالِثَ مِنْ وُلْدِي}}؛ کمال الدین، ص۳۷۱، ح۴.</ref>، چون در هر دو سند (سند روایت [[تفسیر کنز الدقائق]] و سند کمال الدین)، [[محمد بن یحیی]] با دو واسطه از «احمد بن زکریا» روایت کرده است.
 
بر این اساس، احتمال اتحادش با احمد بن زکریا که در طریق [[شیخ طوسی]] به [[محمد بن علی بن عیسی]] واقع گردیده و [[احمد بن ابی عبدالله برقی]] از او روایت کرده، تقویت می‌شود<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۲ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۲ ص ۲۷۳-۲۷۵.</ref>.


== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده: IM009726.jpg|22px]] [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۲ (کتاب)|'''رجال تفسیری ج۲''']]
# [[پرونده: 1100514.jpg|22px]] [[زکیه سادات امیری|امیری، زکیه سادات]]، [[احمد بن زکریا (مقاله)|مقاله «احمد بن زکریا»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه امام رضا ج۱''']]
# [[پرونده: 1100514.jpg|22px]] [[زکیه سادات امیری|امیری، زکیه سادات]]، [[احمد بن زکریا (مقاله)|مقاله «احمد بن زکریا»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه امام رضا ج۱''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


۱۱۲٬۳۴۹

ویرایش