ابوالأسود دوئلی: تفاوت میان نسخه‌ها

ابوالأسود دوئلی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۸ اکتبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۰۴

۱۶٬۷۷۹ بایت حذف‌شده ، ‏۸ اکتبر ۲۰۲۲

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Msadeq

مدیران

۱۱۵٬۱۸۳

ویرایش

@@ خط ۳۲: / خط ۳۲: @@
 '''ابوالأسود دوئلی''' از [[اصحاب امام علی]] {{ع}}، ادیب، شاعر و شیعۀ برجسته بود. او نزد [[خلفاء]] [[جایگاه]] بزرگی داشته تا جایی که از [[کارگزاران]] آنها بوده ولی نسبت به [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} ارادت ویژه‌ای داشت. در [[نبرد جمل]] و [[صفین]] حضور داشت و از طرف امیرالمؤمنین {{ع}} [[قاضی]] [[بصره]] شد. پس از [[شهادت]] [[حضرت]] در [[سخنرانی]] خود [[مردم]] را به [[بیعت با امام]] [[مجتبی]] {{ع}} [[دعوت]] می‌کند. با [[مشاهده]] [[خطا]] در گفتار مردم به توصیه [[امام علی]] {{ع}} به وضع و تدوین [[علم]] نحو و رسم‌الخط [[قرآن]] پرداخت و پایه‌گذار علم نحو شد.
-== نسب‌شناسی ==
+== آشنایی اجمالی ==
-[[ابوالاسود دوئلی]] نامش [[ظالم بن عمرو]] است که بیشتر به کنیه‌اش معروف شده است<ref>اسدالغابه، ج۳، ص۶۹.</ref><ref>ر. ک: ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۵۶-۵۷.</ref> وی از [[اصحاب]] و [[موالیان]] [[امیرالمؤمنین]]، [[امام حسن]]، [[امام حسین]] و [[امام سجاد]] {{ع}} بود و از طرف [[عمر بن خطاب]]، [[عثمان]] و [[حضرت علی]] {{ع}} در بعضی [[بلاد اسلامی]] [[حاکم]] بود<ref>اسدالغابه، ج۳، ص۶۹.</ref><ref>ر. ک: ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۵۶-۵۷.</ref> پدرش دُئِل بن بکر بن [[عبد]] مَناة ابن [[کنانه]]<ref>تاج العروس، محمد بن محمد زبیدی، ج۲۸، ص۴۶۴.</ref> و مادرش از [[قبیله]] بنی عبد الدَّار<ref>الثقات، محمد بن حبان، ج۵، ص۱۷۸.</ref> بوده است. درباره [[تاریخ]] ولادت این شاعر اطلاعاتی در دست نیست، ولی [[ابوحاتم]] [[سجستانی]] و [[سیوطی]] ولادت او را در [[زمان]] [[جاهلیت]] دانسته اند<ref>ابوالاسود دوئلی و نشاه النحو العربی، فتحی عبد الفتاح، دجینی، ص۱۰۳؛ مراتب النحویین، ابو الطیب لغوی، عبدالواحد بن علی، ص۸.</ref><ref>ر. ک: صبور، رحیم، ابوالأسود دوئلی، اصحاب امام حسن مجتبی، ص ۱۵۸.</ref> درباره [[صحابی]] یا [[تابعی]] بودن [[ابوالاسود]] نیز [[اختلاف]] است. هرچند او در زمان [[پیامبر اکرم]] {{صل}} حضور داشته و در همان زمان به [[دین اسلام]] مشرف شده، اما به [[دلیل]] ندیدن [[پیامبر]] از [[تابعین]] محسوب می‌شود<ref>اختیار معرفه الرجال، شیخ طوسی، ج۲، ص۴۷۵.</ref>. بنابه گفته [[ابوالفرج اصفهانی]]<ref>ابوالاسود دوئلی و نشاه النحو العربی، فتحی عبد الفتاح، دجینی، ص۱۰۸.</ref> و [[ابن حجر]]<ref>الاصابه، ابن حجر، ج۳، ص۴۵۵.</ref>، در [[غزوه بدر]] همراه [[مسلمانان]] بوده است، اما از جزئیات حضور او خبری در دست نیست. [[شیخ طوسی]] او را در زمره [[اصحاب امامان]]: [[علی]]، [[حسن]] و [[حسین]] و [[سجاد]] {{ع}} دانسته<ref>رجال طوسی، طوسی، ص۷۰، ۹۴، ۱۰۲ و ۱۱۶؛ تهذیب المقال، محمدعلی ابطحی، ج۱، ص۱۹۷ و معجم الرجال، خوئی، ج۱۰، ص۱۳۵</ref> اما مشهور آن است که او از [[یاران]] و [[شیعیان امام علی]] {{ع}} بوده است<ref>الکنی و الالقاب، شیخ عباس قمی، ج۱، ص۱۰.</ref><ref>ر. ک: صبور، رحیم، ابوالأسود دوئلی، اصحاب امام حسن مجتبی، ص ۱۵۸-۱۵۹.</ref>
+[[ابوالاسود ظالم بن عمرو بن سفیان بن جندل بن عمرو بن خلس دوئلی بصری دیلی کنانی]] [[اهل بصره]]،<ref>خلاصة تهذیب تهذیب الکمال، ج۲، ص۱۰.</ref> از [[قبیله]] [[بنی کنانه]]<ref>بغیة الوعاة، ج۲، ص۲۲.</ref> و مادرش «طویله» از [[بنی عبدالدار بن قصی]] بود.<ref>المعارف، ص۴۳۴.</ref> او یک سال [[قبل از هجرت]] زاده شد.<ref>الاعلام، ج۳، ص۲۳۶.</ref> از [[اصحاب امام علی]]، [[امام حسن]]، [[امام حسین]] و [[امام سجاد]]{{ع}} به شمار آمده است.<ref>رجال الطوسی، ص۴۶، ۶۹، ۷۵ و ۹۵.</ref> [[علم نحو]] را از محضر [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} فرا گرفت<ref>الفهرست (الندیم)، ص۴۵ ـ ۴۷؛ الاغانی، ج۱۲، ص۲۹۹.</ref> و علاوه بر آن [[امام همام]] از بزرگانی چون [[ابوذر غفاری]]، [[ابن عباس]] و [[عبدالله بن مسعود]] [[روایت]] نقل کرده است.<ref>تهذیب الکمال، ج۳۳، ص۳۷.</ref> [[یحیی بن یعمر]] نیز علم نحو را از [[ابوالاسود]] آموخت<ref>الفهرست (الندیم)، ص۴۶.</ref> و افرادی مانند پسرش [[ابوحرب]]، [[عبدالله بن برید]] و [[سعید بن عبدالرحمان]] از وی روایت نقل کرده‌اند.<ref>سیر اعلام النبلاء، ج۴، ص۸۲.</ref> او به [[فارس]] و [[اصفهان]] [[سفر]] کرده است.<ref>الاغانی، ج۱۲، ص۳۰۸.</ref>
-== [[فعالیت‌های سیاسی]] ==
+وی را فردی [[زیرک]]، نادره گوی، حاضر جواب<ref>البدایة و النهایه، ج۸، ص۳۱۲.</ref> و با [[گرایش شیعی]] معرفی کرده‌اند.<ref>سمط اللآلی، ج۱، ص۶۶.</ref> ایشان ادیب، نحوی، [[فقیه]]، محدثی [[ثقه]]، [[شاعری]] بنام، [[قاضی]] [[بصره]] و [[کوفه]]<ref>البدایة و النهایه، ج۸، ص۳۱۲.</ref> و سرآمد ایشان بود.<ref>الاغانی، ج۱۲، ص۲۹۷؛ المعارف، ص۴۳۴.</ref>
-از جنگ‌هایی که به [[یقین]] ابوالاسود در آن حضور داشته، [[جنگ جمل]] است. او پیش از آغاز [[جنگ]] هنگامی که [[عایشه]] به سوی [[بصره]] راهی شد، به امر [[عثمان بن حُنیف]] برای [[گفتگو]] نزد او و [[طلحه]] و [[زبیر]] می‌رود<ref>البیان و التبیین، جاحظ، ج۲، ص۲۹۵-۲۹۶؛ شرح ابن ابی الحدید، ج۶، ص۲۲۶ و ج۹، ص۳۱۳؛ الجمل، ص۲۷۴ و با کمی تفاوت تاریخ طبری، ج۴، م ۴۶۱.</ref>. در برخی منابع به [[رفتار]] تند [[ابوالاسود]] با عایشه در این [[دیدار]] اشاره شده است<ref>انساب الاشراف، بلاذری، ج۲، ص۲۲۵؛ تاریخ الطبری، طبری ۴، ص۴۶۲-۴۶۱و الأمامه والسیاسه، ابن قتیبه دینوری، ج۱، ص۶۶-۶۵.</ref>. ابوالأسود [[نقل]] می‌کند وقتی طلحه و زبیر، [[عثمان بن حنیف]] را از بصره با [[اکراه]] بیرون کردند و وارد [[خزانه]] شدند گفتند این غنایمی است که [[خدا]] به ما [[وعده]] داده و در [[اختیار]] ما خواهد بود. پس از [[پیروزی]] [[سپاه]] [[امیرالمؤمنین]]، [[امام علی]] {{ع}} وارد بر خزانه شده و فرمودند: «ای طلاها و نقره‌ها دیگری را بفریبید همانا [[مال]]، [[رئیس]] [[ستمگران]] است و من رئیس مؤمنانم»<ref>{{متن حدیث|یَا صَفْرَاءُ وَ یَا بَیْضَاءُ غُرِّی غَیْرِی اَلْمَالُ یَعْسُوبُ اَلظَّلَمَةِ وَ أَنَا یَعْسُوبُ اَلْمُؤْمِنِینَ}}</ref>، به خدا قسم هیچ توجهی به آن [[اموال]] نکرد با خود گفتم آنها چه گفتند و [[علی]] چه می‌گوید از اینجا [[بصیرت]] و شناختم به امیرالمؤمنین {{ع}} بیشتر شد<ref>{{عربی|عَنْ دَاوُدَ بْنِ أبی حرب بن أبی الأسود، عن أبیه: أَنَّ الزُّبَیْرَ بْنَ الْعَوَّامِ لَمَّا قَدِمَ الْبَصْرَةَ بَعَثَ إِلَیَّ وَإِلَی نَفَرٍ، وَدَخَلَ بَیْتَ الْمَالِ فَإِذَا هُوَ بِصَفْرَاءَ وَبَیْضَاءَ، فَقَرَأَ «وَعَدَکُمُ اللَّهُ مَغَانِمَ کَثِیرَةً تَأْخُذُونَهَا فَعَجَّلَ لَکُمْ هَذِهِ» وَقَالَ: فَهَذِهِ لَنَا، وَهَذَا مَا وَعَدَنَا اللَّهُ. ثُمَّ لَمَّا قَدِمَ عَلِیٌّ دَخَلَ بَیْتَ الْمَالِ فإذا صفراء وبیضاء فأصر مَا بِهَا وَقَالَ غُرِّی غَیْرِی غُرِّی غَیْرِی}}؛ الانساب الاشراف، بلاذری، ج۲، ص۱۳۳؛ الجمل، ص۲۵۸.</ref><ref>ر. ک: ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۶۱-۶۲.</ref> نقل شده در [[جنگ صفین]] هم شرکت داشت<ref>الثقات، ابن حبان، ج۴، ص۴۰۰؛ تاریخ الیعقوبی، یعقوبی، ج۲، ص۱۷۷-۱۸۳.</ref>، با آغاز جنگ، [[ابن عباس]] به امر امام علی {{ع}} ابوالاسود را برای [[بسیج]] نیروها فرستاد<ref>تاریخ الطبری، طبری، ج۵، ص۷۹-۷۸.</ref> و خود به سوی [[امام]] رفت و گفته‌اند که [[ابوالاسود]] را به جای خویش در [[بصره]] گمارد<ref>وقعه صفین، نصر بن مزاحم، ص۱۱۷.</ref><ref>ر. ک: صبور، رحیم، ابوالأسود دوئلی، اصحاب امام حسن مجتبی، ص ۱۵۹-۱۶۱.</ref>
-== ارادت و [[محبت]] به [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} ==
+از کارهای مهم او نقطه‌گذاری [[قرآن]]،<ref>بغیة الوعاة، ج۲، ص۲۲.</ref> تأسیس علم نحو<ref> المعارف، ص۴۳۴؛ البدایة و النهایه، ج۸، ص۳۱۲.</ref> و شرکت در [[جنگ جمل]]<ref>البدایة و النهایه، ج۸، ص۳۱۲.</ref> و [[صفین]]<ref>المعارف، ص۴۳۴.</ref> در رکاب [[امام علی]]{{ع}}بیان شده است. بعد از [[ابن عباس]] از جانب [[حضرت علی]]{{ع}} مدتی [[والی بصره]] شد.<ref>الطبقات الکبری، ج۷، ص۹۹.</ref> به [[نقلی]]، در [[زمان]] [[حکومت]] [[عمر]] در [[شهر بصره]] ساکن شد.<ref>فرهنگ بزرگان، ص۲۵۵.</ref> سرانجام در سال ۶۹ هـ بر اثر [[بیماری]] [[طاعون]]<ref>شذرات الذهب، ج۱، ص۷۶.</ref> یا به سبب فلج شدن<ref>المعارف، ص۴۳۴.</ref> درگذشت.<ref>الاعلام، ج۳، ص۲۳۶.</ref> در [[تاریخ]] وفاتش [[اختلاف]] است.<ref>کشف الظنون، ج۱، ص۷۷۰.</ref>
-در بیان محبت او نسبت به [[حضرت علی]] {{ع}} حکایات مختلفی [[نقل]] شده است، از جمله داستان سنگ زدن [[قبیله]] بنی قشیر به ابوالأسود به علت دوستداری امام {{ع}} و سرودن شعری در [[دفاع]] از [[شیعه]] بودن خود<ref>قاموس الرجال، شوشتری۵: ۵۷۹-۵۸۱.</ref>، پاسخ او به [[زیاد بن ابیه]] درباره علاقه‌اش به امام که گفت: محبت امیرالمؤمنین دائماً در [[قلب]] من زیاد می‌شود، مانند محبت [[معاویه]] در قلب تو<ref>ربیع الابرار، ج۳، ص۴۷۹.</ref><ref>ر. ک: ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۶۳.</ref> همچنین روزی معاویه برای جلب محبت ابوالاسود و بیزار کردن او از امام {{ع}} مقداری [[حلوا]] به [[خانه]] او می‌فرستد، دختر پنج، شش ساله او وقتی حلوا را می‌بیند، مقداری از آن را بر‌می‌دارد و در دهان می‌گذارد اما ابوالاسود به دخترش امر می‌کند که حلوا را از دهان بیرون بیندازد و به او می‌گوید: «این حلوا سم است و معاویه آن را فرستاده تا ما را از [[دوستی]] [[امام علی]] {{ع}} و [[اهل بیت]] جدا کند»<ref>{{عربی|یا بنتی القیه فإنه سم، هذه حلواء أرسلها معاویة لیخدعنا عن أمیر المؤمنین {{ع}} و ویرتنا عن محبة أهل البیت!}}</ref>، دختر کوچک ابوالاسود نیز پس از بیرون انداختن حلوا از دهان، معاویه را [[نفرین]] می‌کند<ref>{{عربی|قبحه الله یخدعنا عن السید المطهر بالشهد المزعفر، تبا لمرسله و آکله}}؛ سفینة البحار، ج۱، عنوان سود، ص۶۶۹؛ الکنی و الالقاب، شیخ عباس قمی۱: ۱۰-۱۱.</ref><ref>ر. ک: ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۶۳-۶۴؛ صبور، رحیم، ابوالأسود دوئلی، اصحاب امام حسن مجتبی، ص ۱۶۸-۱۶۹.</ref>
-== [[قضاوت]] ابوالأسود و رابطه او با [[ابن عباس]] ==
+ به [[اعتقاد]] برخی، در حکومت [[عبیدالله بن زیاد]] [[شهید]] شده است.<ref>البدایة و النهایه، ج۸، ص۳۱۲.</ref> [[دیوان]]<ref>کشف الظنون، ج۱، ص۷۷۰.</ref> و مختصر فی النحو از آثار اوست<ref> هدیة العارفین، ج۱، ص۴۳۴.</ref>.<ref>جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]] ج۱، ص ۴۱۴.</ref>
-ابوالأسود از طرف امیرالمؤمنین در بصره سمت قضاوت داشته است، در برخی نقل‌ها [[اختلاف]] بین او و ابن عباس مطرح شده و گفته شده او [[خیانت]] [[ابن عباس]] به [[بیت المال]] و فرار او به [[مکه]] را به [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} گزارش کرده است<ref>عقد الفرید، ج۴، ص۳۵۴.</ref><ref>ر. ک: ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۵۶-۵۷.</ref> [[امام]] او را [[والی بصره]] قرار داده بود<ref>الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۷، ص ۶۹؛ الاغانی، ابوالفرج اصفهانی، ج۱۲، ص۲۹۷-۳۰۱.</ref><ref>ر. ک: صبور، رحیم، ابوالأسود دوئلی، اصحاب امام حسن مجتبی، ص ۱۶۹-۱۷۰.</ref> البته پس از مدتی به جهت اینکه صدایش را از صدای متخاصمان بلندتر کرده بود او را از [[منصب قضاوت]] برکنار کرد<ref>معالم القربه، ص۲۰۳.</ref><ref>ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۶۲.</ref>
-== ابوالأسود و [[شهادت]] [[امیر المؤمنین]] {{ع}} ==
-پس از شهادت امیرالمؤمنین {{ع}}، [[ابوالاسود]] بر فراز [[منبر]] رفت و چنین گفت: "[[نور]] [[خدا]] در روی [[زمین]] خاموش گشت و بعد از این، دیگر روشن نمی‌گردد و رکنی از ارکان خدا از بین رفت که دیگر کسی مثل او نمی‌آید. در مقابل این [[مصیبت]] از خدا [[طلب صبر]] می‌کنیم {{متن قرآن|إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ}}" سپس بسیار گریست<ref>{{عربی|و ان رجالا من اعدا الله المارقه عن دینه اغتال علیا فی مسجده و هو خارج لتهجده فی لیله یرجی فیها لیله القدر فقتله، فیالله هو من قتیل، و اکرم به و بمقته و روحه من روح عرجت الی الله بالبر و التقی و الایمان و الاحسان...}}</ref>. وی اشعاری هم در سوگ و رثای [[امام علی]] {{ع}} سروده است<ref>اعیان الشیعه، ج۷، ص۴۰۳؛ مروج الذهب، ج۲، ص۴۲۸ و الاغانی، ج۱۲، ص۳۱۸.</ref><ref>ر. ک: ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۶۲-۶۳.</ref>
-== ابوالأسود در دوره [[حسنین]]{{ع}} ==
-ابو الأسود بعد شهادت امیر المؤمنین {{ع}} [[مردم]] را به [[بیعت]] با [[امام حسن مجتبی]] {{ع}} سفارش نمود<ref>الاغانی، ج۱۲، ص۳۸۰.</ref>. [[معاویه]] در طرح نیرنگ‌آلود [[صلح]] با [[امام مجتبی]] قاصدی به سوی ابوالأسود فرستاد که به او بگوید [[امام]] با [[معاویه]] [[صلح]] کرده و برای او از [[مردم بصره]] [[بیعت]] بگیرد<ref>الاغانی، ابوالفرج اصفهانی، ج۱۲، ص۳۲۸-۳۲۹.</ref>. از این به بعد در کتب [[تاریخی]] مطلبی گزارش نشده است. در دوره [[امام حسین]] {{ع}} نیز حضور او کم رنگ بوده که می‌تواند به [[دلیل]] [[ضعف]] جسمانی او باشد ولی همواره از امام [[حمایت]] کرده و در رثای او [[شعر]] سروده و از [[ابن زیاد]] [[بدگویی]] کرده است<ref>دیوان ابوالاسود دوئلی، ص۱۸۲-۱۸۰؛ مروج الذهب، مسعودی، ج۳، ص۶۸؛ احقاق الحق، سید نورالله شوشتری، ج۱، ص۲.</ref>، ولی ظاهرا در مواردی از ابن زیاد یا اطرافیان او کمک خواسته است<ref>الاغانی، ابوالفرج اصفهانی، ج۱۲، ص۳۱۴-۳۱۵.</ref>.<ref>ر. ک: صبور، رحیم، ابوالأسود دوئلی، اصحاب امام حسن مجتبی، ص ۱۷۱.</ref>
-== وضع و تدوین [[علم]] نحو و رسم‌الخط [[قرآن]] ==
-ابوالأسود دوئلی اولین کسی است که مطالب اصلی نحو را از [[حضرت علی]] {{ع}} آموخت و علم نحو را تدوین کرد. درباره شکل‌گیری این جریان داستان‌های متعددی [[نقل]] شده که حاکی از وقوع [[خطا]] در گفتار برخی از [[مردم]] آن [[زمان]] دارد که به پیشنهاد امام یا پیشنهاد ابوالأسود و [[تأیید]] امام، [[حضرت]] با [[آموختن]] اساس علم نحو آن را بنیان گذاشتند<ref>الاغانی، ابوالفرج اصفهانی، ص۴۸۱ – ۴۸۲؛ تاج العروس، زبیدی، ج۱، ص۳۲؛ تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ذهبی، ج۵، ص۲۷۸؛ تاریخ ابن خلدون، ابن خلدون، ج۲، ص۱۱۶۰؛ الغارات، ثقفی کوفی (ترجمه، عزیز الله عطاردی)، ص۳۵۴-۳۵۵؛ قاموس الرجال، شوشتری، ج۵، ص۵۸۲-۵۸۳؛ الوافی بالوفیات، صفدی، ج۱۶، ص۳۰۷-۳۰۶؛ الاغانی، ابوالفرج اصفهانی، ج۱۲، ص۴۸۲.</ref> و ابوالأسود بر آن افزود و تکمیل کرد و حضرت تأیید فرمودند<ref>الاغانی، ج۱۲، ص۳۴۸.</ref>. همچنین او اولین کسی است که [[آیات قرآن]] را نقطه‌گذاری کرد<ref>الوافی بالوفیات، ج۱۶، ص۳۰۵؛ سیر اعلام النبلاء، ج۵، ص۱۱۷.</ref><ref>ر. ک: ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۵۷-۵۹؛ صبور، رحیم، ابوالأسود دوئلی، اصحاب امام حسن مجتبی، ص ۱۶۱-۱۶۳.</ref> ابوالأسود شاگردانی را [[تربیت]] کرد که باعث انتشار علم نحو در بلاد [[عرب]] شدند از جمله؛ [[یحیی بن یعمر]]، عنبسة بن معدان، میمون بن الأقرن و [[نصر]] بن عاصم، ابوالحرب و...<ref>الفهرست، ابن ندیم، ص۶۳؛ تحفة الأحوذی، مبارکفوری، ج۳، ص۱۸۸؛ الاصابه، ابن حجر، ج۳، ص۴۵۵. </ref>.<ref>ر. ک: صبور، رحیم، ابوالأسود دوئلی، اصحاب امام حسن مجتبی، ص ۱۶۱- ۱۶۴.</ref>
-== شاعر، [[محدث]] و [[متکلم]] ==
-[[ابوالاسود]] در [[سخنوری]] و حاضر جواب بودن یکه‌تاز [[زمان]] خود بوده است<ref>الاصابه، ابن حجر، ج۳، ص۴۵۵.</ref>. صاحب طرائف المقال او را از شعرای صدر اول [[اسلام]] دانسته<ref>طرائف المقال، سید علی بروجردی، ج۲، ص۷۳.</ref>، که با وجود [[زندگی]] در [[دوران جاهلیت]] و آشنایی با اشعار [[جاهلیت]]، به سبب [[تربیت اسلامی]] خود اشعاری را در [[مذمت]] [[ظلم]] و در [[دفاع از مظلوم]] و همچنین اشعاری در [[مدح]] [[علی]] {{ع}}<ref>الاغانی، ابوالفرج اصفهانی، ج۱۲، ص۳۲۸ و ۳۲۹</ref> و مذمت [[معاویه]]<ref>ابوالاسود دوئلی و نشأة النحو العربی، فتحی عبدالفتاح دجینی، ص۶-۸.</ref> سروده است. او از تهدیدات [[دشمن]] در این باره نمی‌هراسید<ref>ابوالاسود دوئلی و نشاه النحو العربی، فتحی عبدالفتاح دجینی، ص۱۰۱-۱۰۳.</ref>. می‌توان او را از [[محدثین]] هم دانست؛ از احادیثی که از او [[نقل]] شده، [[حدیث کساء]] است که نشان دهنده [[دوستی]] او نسبت به [[اهل‌بیت]] است<ref>ابوالاسود دوئلی، محمد هاشم، ص۱۷ به نقل از احقاق الحق، ج۲، ص۵۵۱.</ref>. همچنین ابوالأسود از [[متکلمین]] بوده چنانچه به او نسبت داده شده که رساله‌ای در مذمت [[قدریه]]<ref>فرقه‌ای که معتقد بودند: همه چیز به قضاء و قدرالهی صورت می‌گیرد مگر گناهان انسان</ref> دارد و او را در شمار معتزلیان و قایل به [[عدل]] و [[توحید]] دانسته‌اند<ref>مختلف القبائل و مؤتلفها، ابن حبیب بغدادی، ص۳۱۶؛ فرق و طبقات المعتزله، قاضی عبدالجبار، ص۳۱؛ الطبقات المعتزله، احمد بن یحیی، ص۱۶؛ رجال النجاشی، نجاشی، ص۱۶۹.</ref><ref>ر. ک: صبور، رحیم، ابوالأسود دوئلی، اصحاب امام حسن مجتبی، ص ۱۶۴ ـ ۱۶۷.</ref>
-== ابوالأسود شخصیتی ممتاز تا پایان [[عمر]] ==
-ابوالاسود از شخصیت‌های ممتازی بود که از نظر [[عقل]]، [[درایت]]، [[اراده]]، سخنوری بسیار [[قوی]] و همواره مورد [[احترام]] [[مردم]] و شخصیت‌های [[جامعه]] بود<ref>ر. ک: ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۶۵-۶۶.</ref>. از [[فرزندان]] او به نام دو پسر به نام‌های [[عطاء]] و ابوالحرب<ref>ابجد العلوم، محمد صدیق خان بخاری، ص۵۸۵.</ref> و یک دختر که نام آن مشخص نیست<ref>الوافی بالوفیات، صفدی، ج۱۶، ص۳۰۵.</ref>، اشاره شده است<ref>ر. ک: صبور، رحیم، ابوالأسود دوئلی، اصحاب امام حسن مجتبی، ص ۱۷۱-۱۷۲.</ref>. آخرین خبری که از زندگانی [[ابوالاسود]] درباره ماجرای [[قیام]] [[عبدالله بن زبیر]] است. [[ابن زبیر]] در سال ۶۵ ق، [[حارث بن عبدالله]] مخزومی، را بر [[بصره]] گماشت و ابوالاسود، در قطعه شعری درباره [[والی]] جدید [[بدگویی]] کرد<ref>انساب الاشراف، بلاذری، ج۵، ص۲۵۶-۲۵۷؛ الاغانی، ابوالفرج اصفهانی، ج۱، ص۱۱۰.</ref>. درباره [[تاریخ]] [[مرگ]] ابوالاسود نیز مطالب منابع یکسان نیستند و چهار تاریخ درباره [[زمان]] مرگ او [[نقل]] شده است<ref>ر. ک: صبور، رحیم، ابوالأسود دوئلی، اصحاب امام حسن مجتبی، ص ۱۷۲.</ref>.
 == منابع ==
 {{منابع}}
-* [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]
+# [[پرونده: IM009687.jpg|22px]] جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']]
 {{پایان منابع}}
@@ خط ۶۷: / خط ۴۹: @@
 {{پانویس}}
-[[رده:ابوالأسود دوئلی]]
+[[رده:اعلام]]
-[[رده:ابوالأسود دوئلی]]
-[[رده:مدخل فرهنگ غدیر]]