تفسیر عصر صحابه در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها

بزرگ‌ترین مفسر [[قرآن کریم]] پس از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} است. وی که نخستین [[مؤمن]] به [[پیامبر]] {{صل}} <ref>الطبقات، ج ۳، ص۱۴ - ۱۵؛ اسدالغابه، ج ۴، ص۸۸ - ۹۰؛ المستدرک، ج ۳، ص۱۴۷.</ref> و [[برترین]] صحابی [[رسول]] خداست <ref>الاصابه، ج ۴، ص۴۶۴.</ref> همواره ملازم [[پیامبر]] بود <ref> نهج البلاغه، خطبه، ۱۹۲.</ref> و در همه [[غزوه‌های پیامبر]] {{صل}} جز [[تبوک]] ـ که [[رسول خدا]] {{صل}} او را [[جانشین]] خود در [[مدینه]] و در میان خانواده‌اش قرار داد ـ حضور داشت. <ref>الطبقات، ج ۳، ص۱۶ - ۱۷؛ الاصابه، ج ۴، ص۴۶۴.</ref> بی‌شک مطابق اسناد موجود و [[روایات معتبر]] [[شیعه]] و [[اهل سنّت]]، پس از رسول خدا {{صل}} [[داناترین]] [[مردم]] به [[دین]] و [[احکام الهی]] و [[قرآن کریم]] [[امام علی]] {{ع}} است. به دلالت [[آیه تطهیر]] خدای متعالی او را از هرگونه [[پلیدی]] در [[عقیده]] و [[رفتار]] و گفتار [[پاک]] و منزّه فرموده است. <ref> المیزان، ج ۱۶، ص۳۱۱ - ۳۱۳.</ref> او [[صاحب علم الکتاب]] ([[علم]] به همه کتاب) <ref> شواهد التنزیل، ج ۱، ص۴۰۰ - ۴۰۵، ۴۳۲؛ وسائل الشیعه، ج ۲۷، ص۱۸۱، ۱۸۸، ۲۰۰؛ بصائر الدرجات، ص۲۳۳ - ۲۳۶.</ref> و از [[اهل الذکر]] است که [[خداوند]] به [[پرسش]] از ایشان امر فرموده است. <ref>المیزان، ج ۱۲، ص۲۸۵.</ref> پیامبر {{صل}} او را داناترین [[امّت]] <ref>مناقب آل ابی طالب، ج ۱، ص۳۱۲؛ الغدیر، ج ۲، ص۴۴.</ref> و دروازه [[شهر]] [[دانش]] خویش دانسته <ref>تاریخ دمشق، ج ۴۲، ص۳۷۸ - ۳۸۴؛ المستدرک، ج ۳، ص۱۳۷ - ۱۳۸.</ref> و فرموده: علی با [[قرآن]] و قرآن با علی است؛ این دو از هم جدا نمی‌شوند تا در کنار [[حوض کوثر]] بر من وارد شوند. <ref> المستدرک، ج ۳، ص۱۳۴؛ بحارالانوار، ج ۸۹، ص۸۰؛ الصواعق المحرقه، ص۱۲۴.</ref> او خود می‌‌فرماید: آیه‌ای بر پیامبر نازل نشد، مگر اینکه رسول خدا {{صل}} آن را بر من [[املا]] کرد و من با خط خود نوشتم و [[تأویل]] و [[تفسیر]]، [[ناسخ و منسوخ]]، [[محکم و متشابه]] و [[عام و خاص]] آنها را به من آموخت؛ آن گاه از خداوند خواست تا [[فهم]] و [[حفظ]] آن را به من عطا فرماید... ، <ref>الکافی، ج ۱، ص۶۴؛ شواهد التنزیل، ج ۱، ص۴۸؛ الاحتجاج، ج ۱، ص۲۰۷ - ۲۲۳.</ref> به [[خدا]] [[سوگند]] هیچ آیه‌ای در [[قرآن]] نیست مگر اینکه می‌‌دانم درباره چه و در کجا و در [[شأن]] چه کسی نازل شده است. <ref>الطبقات، ج ۲، ص۲۵۷؛ ینابیع الموده، ج ۱، ص۲۱۴؛ الاتقان، ج ۲، ص۴۱۲.</ref> ملازمت پیوسته با [[پیامبر]] {{صل}}، [[فضایل]] بی‌نظیر و [[دانش]] بی‌کرانی که از پیامبر {{صل}} آموخته بود او را از جایگاهی رفیع در میان [[صحابه]] برخوردار ساخته بود <ref>تاریخ دمشق، ج ۴۲، ص۴۱۱؛ الاستیعاب، ج ۳، ص۲۰۶.</ref> و صحابه در بسیاری از امور و [[مشکلات]] به او مراجعه می‌‌کردند. <ref> مناهل العرفان، ج ۲، ص۲۱؛ التفسیر والمفسرون، ذهبی، ج ۱، ص۹۲.</ref> [[عبدالله بن مسعود]] او را [[بهترین]] و [[داناترین]] شخص پس از پیامبر {{صل}} <ref>سعد السعود، ص۵۵۸؛ بحارالانوار، ج ۸۹، ص۱۰۵.</ref> و عالم به ظاهر و [[باطن]] تمام قرآن <ref>حلیة الاولیاء، ج ۱، ص۱۰۵؛ تاریخ دمشق، ج ۴۲، ص۴۰۰؛ الاتقان، ج ۲، ص۴۱۲.</ref> دانسته است. [[ابن عباس]] دانش [[تفسیر]] خود را از علی {{ع}} دانسته،<ref>المحرر الوجیز، ج ۱، ص۴۱؛ تفسیر قرطبی، ج ۱، ص۲۷؛ مناهل العرفان، ج ۲، ص۲۱.</ref> می‌‌گوید: دانش پیامبر {{صل}} از خدا و [[دانش علی]] {{ع}} از پیامبر {{صل}} و دانش من از دانش علی {{ع}} است و اندوخته‌های [[علمی]] من و [[اصحاب پیامبر]] {{صل}} جملگی در برابر دانش علی {{ع}} به سان قطره‌ای در برابر ۷ دریاست؛<ref>سعد السعود، ص۵۵۹؛ الغدیر، ج ۲، ص۴۵.</ref> نیز می‌‌گوید اگر در موضوعی سخنی از علی {{ع}} [[ثابت]] می‌‌شد به آن بسنده می‌‌کردیم و سراغ دیگری نمی‌رفتیم. <ref>اسدالغابه، ج ۴، ص۹۶؛ الاصابه، ج ۴، ص۴۶۷.</ref> [[اعلمیت]] علی {{ع}} به [[اسباب نزول]] و تفسیر و [[تأویل قرآن]] و موضوعات دیگر نزد [[فریقین]] محرز و مسلمّ بود <ref> اسمی المناقب، ص۸۲؛ التفسیر والمفسرون، ذهبی، ج ۱، ص۹۲.</ref> و از همین رو به «[[کلام الله]] [[ناطق]]» ملقب گردید. <ref> نک: مذاهب التفسیر الاسلامی، ص۳۳۱.</ref> [[زرکشی]]<ref>البرهان، ج ۲، ص۲۹۳.</ref> و [[قرطبی]] <ref>تفسیر قرطبی، ج ۱، ص۲۷.</ref> او را سرآمد [[مفسران]] از [[صحابه]] دانسته‌اند. [[زرقانی]] ضمن اشاره به [[اشراق]] درونی، سعه وجودی و پیوند محکم علی {{ع}} با [[رسول خدا]] {{صل}} او را صاحب فطرتی [[ناب]]، هوشمندی‌ای بی‌نظیر و [[عقلی]] توانا می‌‌داند که خدای متعالی به وی عطا فرموده است و این همه را از علل کثرت آموزه‌های [[تفسیری]] وی معرفی می‌‌کند. <ref>مناهل العرفان، ج ۲، ص۱۸.</ref> [[ذهبی]] نیز با [[ستایش]] [[علم]]، [[عقل]]، [[بصیرت]] و [[فصاحت]] علی {{ع}} او را [[تربیت یافته]] [[بیت]] [[نبوی]] و [[داناترین]] افراد به موقعیت [[نزول آیات]] و [[شناخت]] [[تأویل]] آنها دانسته است. <ref> التفسیر والمفسرون، ذهبی، ج ۱، ص۹۲.</ref> [[ابن ابی الحدید]] [[معتقد]] است همه [[علوم اسلامی]] و از جمله [[علم تفسیر]] به [[امام علی]] {{ع}} باز می‌‌گردد؛ زیرا بیشتر دستمایه‌های برجای مانده در [[تفسیر]] یا مستقیماً از اوست یا از [[ابن عباس]] که [[همراهی]] و ملازمت و شاگردی او نزد علی {{ع}} بر همگان آشکار است <ref>شرح نهج البلاغه، ج ۱، ص۱۸.</ref> صحابه [[مفسر]] عبارت‌اند از: