امام مهدی چند سال حکومت می‌کند؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

| تعداد پاسخ = ۱۸

'''[[امام مهدی]] {{ع}} چند سال [[حکومت]] می‌کند؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[مهدویت (پرسش)|مهدویت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[مهدویت]]''' مراجعه شود.

* [[حکومت]] [[امام مهدی]] {{ع}} چه مدت به طول می‌انجامد؟

* [[امام مهدی]] {{ع}} بعد از [[ظهور]] چند سال [[حکومت]] خواهند کرد؟

* آیا مدت و زمانی برای [[حکومت]] [[امام مهدی]] {{ع}} ذکر شده است؟

«مدت [[حکومت الهی]] [[حضرت ولی عصر]] {{ع}} در [[احادیث]] مختلف ذکر شده و آمده است. در [[روایات]]، مجموعاً چهار مدت ذکر شده است که به قرار زیر است: هفت سال که معادل هفتاد سال معمولی است و در [[حقیقت]] هر یک سال از هفت سال، معادل ده سال می‌باشد. هم‌چنین، چهل سال، سه سال و ده سال»<ref>[[محمد تقی جعفری|جعفری، محمد تقی]]، [[امید و انتظار (کتاب)|امید و انتظار]]، ص 69.</ref>.

«واضح است مدتی را که [[امام زمان]] {{ع}}، [[حکومت]] خواهد کرد را نمی‌دانیم، مگر از طریق [[احادیث]] شریفی که در این باره آمده است. احادیثی که درباره مدت [[حکومت]] [[امام زمان]] {{ع}} بعد از [[ظهور]] آمده، مختلف هستند. بعضی از آنها ۷ سال را تعیین کرده‌اند، تعدادی تقریباً ۲۰ سال و عده‌ای ۷۰ سال و برخی اعداد دیگر را گفته‌اند. ولی احادیثی که مدت [[حکومت]] [[امام]] {{ع}} را [[حدود]] ۲۰ سال تعیین کرده‌اند، مشهور و زیاد هستند و اعتماد بر آنها بهتر است؛ چون آنها از [[ائمه]] {{عم}} [[روایت]] شده، که [[خداوند]] آنها را از [[پلیدی]] دور و مطهرشان کرده است. در ادامه، بعضی از آن [[احادیث]] را بیان می‌کنیم: [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: "[[حکومت]] [[قائم]] ما {{ع}}، [[نوزده سال و چند ماه]] است"<ref>{{عربی|" مَلَكَ‏ الْقَائِمُ‏ مِنَّا تِسْعَ‏ عَشْرَةَ سَنَةً وَ أَشْهُراً ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}}؛ غیبت؛ نعمانی؛ باب ۲۶، حدیث ۲.</ref>. [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: "[[قائم]] {{ع}} [[نوزده سال و چند ماه]] پادشاهی می‌کند"<ref>{{عربی|" يَمْلِكُ‏ الْقَائِمُ‏ {{ع}}‏ تِسْعَ‏ عَشْرَةَ سَنَةً وَ أَشْهُراً ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}}؛ غیبت؛ نعمانی؛ باب ۲۶، حدیث ۱.</ref>. [[جابر بن یزید جعفی]] از [[امام باقر]] {{ع}} پرسید: [[قائم]] {{ع}} چه مقدار در [[دنیا]] [[حکومت]] می‌کند تا بمیرد؟ [[امام]] {{ع}} فرمود: "[[نوزده سال]] از روز قیامش تا روز مرگش"<ref>{{عربی|" كَمْ‏ يَقُومُ‏ الْقَائِمُ‏ فِي‏ عَالَمِهِ‏ حَتَّى‏ يَمُوتَ‏ قَالَ فَقَالَ تِسْعَةَ عَشَرَ مِنْ يَوْمِ قِيَامِهِ إِلَى يَوْمِ مَوْتِه‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}}؛ غیبت؛ نعمانی؛ ص ۳۳۲.</ref>. بین این [[حدیث]] و [[حدیث]] قبل در تعیین مدت [[حکومت]] [[امام]] {{ع}} تناقص و منافات نیست؛ زیرا [[ظهور]] [[امام]] {{ع}} قبل از [[قیام]] و نهضتش به چند ماه است، همان طور که این مطلب از بعضی از [[احادیث]] روشن می‌شود»<ref>[[سید محمد کاظم قزوینی|قزوینی، سید محمد کاظم]]، [[امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور (کتاب)|امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور]]، ص۴۶۸-۴۶۹.</ref>.

«آنچه مسلم است، مدت [[حکومت]] و [[حاکمیت]] [[مهدی]] {{ع}}، باید به اندازه‌ای باشد که پایه‌های [[ظلم]] و [[ستمگری]] ویران گردد و بر جای آن بنیاد [[عدل]] و داد استوار گردد بدون [[تردید]]، این مسأله اساسی، زمان می‌طلبد و فرصت می‌خواهد. کاری است کارستان و بنا نیست که همه امور را آن حضرت براساس [[معجزه]] و روش غیر عادی به پیش ببرد، بنابراین [[عقل]] و شواهد دیگری اقتضا می‌کند که آن حضرت مدتی طولانی حیات داشته باشد تا بتواند در این دنیای گسترده، تحولی همه‌جانبه و فراگیر، ایجاد کند و [[جهان]] را به [[اسلام]] و ارزش‌های اسلامی آشنا سازد. اما این مدت چه اندازه به طول می‌انجامد، خیلی روشن نیست، [[روایات]] وارده از طریق [[عامه]] و [[خاصه]]، گوناگون است: پنج، بیست، سی و چهل سال، در منابع [[اهل سنت‌]]<ref>سنن ابی داوود، ج ۴، ۱۱۶؛ دار احیاء السنة النبویة.</ref>. نوزده، بیست، [[سیصد و نه سال]]، در منابع [[شیعه|شیعی‌]]<ref>اعلام الوری بأعلام الهدی، طبرسی، ۴۳۴، دار المعرفة، بیروت؛ کتاب الغیبة شیخ طوسی، ۴۷۱، ۴۷۴؛ بحار الأنوار، ج ۵۲، ۲۸۰، ۲۹۹.</ref>»<ref>[[ابوالقاسم یعقوبی|یعقوبی، ابوالقاسم]]، [[نگاهی به تولد و زندگی امام زمان (مقاله)|نگاهی به تولد و زندگی امام زمان]]، [[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]، ص ۳۵۶.</ref>.

«[[احادیث]] بسیار متفاوتی درباره طول مدت [[حکومت]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} وارد شده است. این مدت از پنج تا ۳۰۹ <ref> مقدار توقف اصحاب کهف در غار .</ref> سال متغیر می‌نماید.<ref> در مورد روایات مربوط به مدت [[حکومت]] آن [[امام مهدی|حضرت]] {{ع}} ر.ک: [[لطف الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف الله]]، منتخب الاثر في الامام الثاني عشر {{ع}}، ص۶۱۷ - ۶۱۸ و بحار الانوار، ج ۵۲.</ref> برخی از محققان این تفاوت در پیش‌بینی را اشاره به مراحل و دوران [[حکومت]] آن حضرت می‌دانند و معتقدند، آغاز شکل گرفتن و پیاده شدنش پنج یا هفت سال و دوران تکاملش چهل سال و دوران نهایی‌اش بیش از سیصد سال است.<ref> [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[حکومت جهانی]] مهدی {{ع}}، ص۳۱۴.</ref> [[قضاوت]] نهایی درباره مدت [[حکومت]] آن حضرت به [[دلیل]] نبود [[اخبار]] و منابع کافی امکان‌پذیر نیست، اما با این حال می‌توان چنان نتیجه گرفت که قطع نظر از [[روایات اسلامی]]، مسلم است که این همه آوازه‌ها و مقدمات برای دورانی کوتاه مدت نیست، بلکه قطعا برای مدتی است طولانی که ارزش این همه [[تحمل]] زحمت و تلاش و کوشش را داشته باشد.<ref> [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[حکومت جهانی]] مهدی {{ع}}، ص۳۱۴.</ref>. البته این مدت هر [[قدر]] باشد، در مقایسه با کل [[تاریخ]] بسیار ناچیز است. در این موقعیت پرسشی جدید رخ می‌نماید: آیا مدتی چنین کوتاه در مقایسه با کل [[تاریخ]]، دردها و رنج‌های [[انسان‌ها]] در طول [[تاریخ]] را جبران می‌کند؟ در پاسخ می‌توان گفت، [[فلسفه]] [[ظهور]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} همانند [[فلسفه بعثت]] [[انبیا]] و [[رسولان الهی]] است. منظور از برانگیخته شدن [[رسولان الهی]] [[ابلاغ]] دستورهای [[خداوند]] و [[نصب]] مشعل فروزان [[هدایت]] بر سر راه کاروان [[بشر]] است. طولانی یا کوتاه بودن مدت [[ابلاغ]] [[رسالت]] به اصل آن آسیب نمی‌رساند. دوران [[پیامبری]] [[پیامبر خاتم|پیامبر اسلام]] {{صل}} ۲۳ سال بود، ولی واپسین [[پیام]] الهی را [[ابلاغ]] کرد و این مشعل [[هدایت]] را برافروخت. از سوی دیگر، می‌توان به مدت [[نبوت]] [[حضرت نوح]] اشاره کرد که به [[دلیل]] عدم تحقق شرایط مساعد، نتیجه قابل توجهی به بار نیاورد. دوران [[امامت]] و [[حکومت]] [[امام مهدی|امام عصر]] {{ع}} نیز چنین است. مقصود اصلی، [[ابلاغ]] [[رسالت الهی]] و تحقق بخشیدن به [[حکومت جهانی]] [[خداوند]] و [[حاکمیت]] [[مستضعفان]] است، هر چند در مقایسه با کل [[تاریخ]] سالیانی محدود باشد.<ref> ر.ک: علامه محمدتقی جعفری، امام زمان {{ع}}، تنظیم محمد رضا جوادی، ص ۴۸ - ۴۹.</ref>»<ref>[[غلام رضا بهروز لک|بهروز لک، غلام رضا]]؛ [[حکومت جهانی حضرت مهدی (مقاله)|حکومت جهانی حضرت مهدی]]، ص ۳۴۳ - ۳۴۴.</ref>.

# [[عبد الکریم بن عمرو خثعمی]] گوید: از [[امام صادق]] {{ع}} درباره [[مدت حکومت امام مهدی]] [[قائم]] {{ع}} پرسیدم: [[حضرت قائم]] {{ع}} چند سال [[حکومت]] می‌کند؟ آن حضرت در پاسخ فرمود: هفت سالی که روزها و شب‌های آن به درازا کشد تا جایی که یک سال آن به اندازه ده سال از سال‌های معمول میان شما باشد پس سال‌های [[حکومت]] او به اندازه هفتاد برابر این سال‌ها باشد<ref>{{عربی|"رَوَى عَبْدُ الْكَرِيمِ الْخَثْعَمِيُّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} كَمْ يَمْلِكُ الْقَائِمُ {{ع}} قَالَ سَبْعَ سِنِينَ تَطُولُ لَهُ الْأَيَّامُ وَ اللَّيَالِي حَتَّى تَكُونَ السَّنَةُ مِنْ سِنِيهِ مِقْدَارَ عَشْرِ سِنِينَ مِنْ سِنِيكُمْ فَيَكُونُ سِنُو مُلْكِهِ سَبْعِينَ سَنَةً مِنْ سِنِيكُمْ هَذِه‏"}}؛ الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج۱، ص۳۸۱؛ اعلام الوری بأعلام الهدی، ص۴۶۲.</ref>؛

# [[ابو الجارود]] [[نقل]] کرده که [[امام باقر]] {{ع}} فرمود: "همانا [[قائم]] {{ع}} [[سیصد و نه سال]] [[حکومت]] می‌کند، همان‌گونه که [[اصحاب کهف]] (این مدت را) در غار خود توقف کردند"<ref>{{عربی|"َ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ {{ع}} إِنَّ الْقَائِمَ يَمْلِكُ ثَلَاثَمِائَةٍ وَ تِسْعَ سِنِينَ كَمَا لَبِثَ أَهْلُ الْكَهْفِ فِي كَهْفِهِمْ "}}؛ الغیبة، طوسی، ص۴۷۴؛ بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۲۹۱.</ref>؛  

# [[جابر بن یزید جعفی]]، گفتگویش با [[امام باقر]] {{ع}} در این باره را چنین بازگو کرده است: به [[خدا]] سوگند که حتما مردی از ما [[اهل بیت]] {{عم}} [[سیصد و سیزده]] سال به اضافه نه سال [[حکومت]] می‌کند، عرض کردم: کی چنین خواهد شد؟ فرمود: پس از فوت [[قائم]] {{ع}}. دوباره عرض کردم: [[قائم]] {{ع}} در دوران خود چقدر [[حکومت]] می‌کند تا بمیرد؟ فرمود: [[نوزده سال]] از هنگام [[قیام]] تا روزی که [[وفات]] کند<ref>{{عربی|"وَ اللَّهِ لَيَمْلِكَنَّ رَجُلٌ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ ثَلَاثَمِائَةِ سَنَةٍ وَ ثَلَاثَ عَشْرَةَ سَنَةً وَ يَزْدَادُ تِسْعاً قَالَ فَقُلْتُ لَهُ وَ مَتَى يَكُونُ ذَلِكَ قَالَ بَعْدَ مَوْتِ الْقَائِمِ {{ع}} قُلْتُ لَهُ وَ كَمْ يَقُومُ الْقَائِمُ {{ع}} فِي عَالَمِهِ حَتَّى يَمُوتَ فَقَالَ تِسْعَ عَشْرَةَ سَنَةً مِنْ يَوْمِ قِيَامِهِ إِلَى يَوْمِ مَوْتِهِ"}}؛ الغیبة، نعمانی، ص ۳۳۲.</ref>؛  

# از [[حضرت صادق]] {{ع}} [[روایت]] کرده که فرمود: [[ولی خدا]] ([[حضرت قائم]] {{ع}}) به اندازه [[عمر]] [[حضرت ابراهیم]] [[خلیل]] {{ع}} [[عمر]] خواهند کرد که صدو بیست سال بود و [[هنگام ظهور]] به شکل جوان سی ساله آشکار می‌شود<ref>{{عربی|"عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} قَالَ: إِنَّ وَلِيَّ اللَّهِ يُعَمَّرُ عُمُرَ إِبْرَاهِيمَ الْخَلِيلِ عِشْرِينَ وَ مِائَةَ سَنَةٍ وَ يَظْهَرُ فِي صُورَةِ فَتًى مُوَفَّقٍ ابْنِ ثَلَاثِينَ سَنَةً"}}؛ بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۲۸۷.</ref>؛

علامه [[محمد باقر مجلسی]]: در کتاب "[[بحار الانوار]]" [[اختلاف]] و تعدد زمانی در [[روایات]] مربوط به مدت [[حکومت]] [[امام مهدی]] {{ع}} را به مراحل مختلف [[قیام]] و شکل‌گیری [[حکومت]] آن حضرت، حمل کرده است. به [[اعتقاد]] وی، برخی از این [[روایات]] ناظر به کل مدت [[فرمانروایی]] حضرت است، برخی دیگر مربوط به مدت زمان استقرار [[دولت]] آن حضرت، برخی بر سال‌ها و ماه‌هایی که در نزد ما وجود دارد و برخی نیز بر سال‌ها و ماه‌های طولانی زمان ایشان حمل می‌شود<ref>علامه مجلسی می‌نویسد: {{عربی|" بَيَانُ الْأَخْبَارِ الْمُخْتَلِفَةِ الْوَارِدَةُ فِي أَيَّامِ مِلْكِهِ {{ع}} بَعْضُهَا مَحْمُولُ عَلَى جَمِيعِ مُدَّةِ مِلْكِهِ وَ بَعْضُهَا عَلَى زَمَانِ اسْتِقْرَارِ دَوْلَتَهُ وَ بَعْضُهَا عَلَى حِسَابِ مَا عِنْدَنَا مِنَ السِّنِينَ وَ الشُّهُورِ وَ بَعْضُهَا عَلَى سِنِيهِ وَ شهوره الطَّوِيلَةِ "}}؛ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص۲۸۰.</ref>. وی [[معتقد]] به تداوم [[حکومت]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} به وسیله دیگر [[ائمه]] {{عم}} در [[زمان رجعت]] است، از این‌رو، مراد از "موت" در [[روایت]] پیشین از [[امام باقر]] {{ع}} که فرمود: {{عربی|"تِسْعَ عَشْرَةَ سَنَةً مِنْ يَوْمِ قِيَامِهِ إِلَى يَوْمِ مَوْتِهِ"}}<ref>الغیبة، نعمانی، ص ۳۳۲.</ref> را ناظر به [[زمان رجعت]] و بازگشت [[امام حسین]] {{ع}} و دیگر [[ائمه]] {{عم}} می‌داند<ref>ر.ک: بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۲۹۹.</ref>.

[[آیت الله]] [[ناصر مکارم شیرازی]]: در کتاب "[[حکومت جهانی مهدی (کتاب)|حکومت جهانی مهدی]] {{ع}}" دیدگاهی مشابه آنچه از مرحوم [[علامه مجلسی]] بیان شد، ارائه کرده است. ایشان درباره مدت زمان [[حکومت]] [[امام مهدی]] {{ع}} پس از [[ظهور]] می‌نویسد: "گرچه درباره مدت [[حکومت]] او [[احادیث]] مختلفی در منابع اسلامی دیده می‌شود که از پنج یا هفت سال تا ۳۰۹ سال (مقدار توقف [[اصحاب کهف]] در آن غار تاریخی) ذکر شده است که در واقع ممکن است اشاره به مراحل و دوران‌های آن [[حکومت]] باشد (آغاز شکل گرفتن و پیاده شدنش پنج یا هفت سال و دوران تکاملش چهل سال و دوران نهایی‌اش بیش از سیصد سال)، ولی قطع نظر از [[روایات اسلامی]]، مسلم است که این آوازه‌ها و مقدمات برای یک دوران کوتاه مدت نیست، بلکه قطعاً برای مدتی است طولانی که ارزش این همه [[تحمل]] زحمت و تلاش و کوشش را داشته باشد"<ref>حکومت جهانی مهدی {{ع}}، ص ۲۸۱.</ref>.

«گویی بنابراین بوده است که مدت دقیق [[حکومت]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}‏- مانند برخی موضوعات دیگر مربوط به آن حضرت- به روشنی بیان نشود. روایاتی که از [[معصومان]] {{عم}}- اعم از [[روایات]] [[شیعه]] و [[اهل سنت]]- در دست است، دیدگاه‌‏های متفاوتی را در این‌‏باره، [[نقل]] کرده‌‏اند. اگرچه با یک بررسی عمیق می‌‏توان نظرهای پرشماری ارائه کرد<ref> البته برخی از این دیدگاه‏ها، مستند روایی محکمی ندارد</ref>. اما به طور عمده [[روایات]] به چهار دیدگاه کلّی قابل تقسیم است:

# روایاتی که مدت [[حکومت]] حضرت را هفت سال و [[حدود]] هفت سال، ذکر کرده‏‌اند: این دیدگاه، به ویژه در [[روایات]] [[اهل سنت]]<ref>  مسند احمد، ج ۳، ص ۲۸</ref> بسیار به چشم می‏‌خورد و در برخی از [[منابع روایی]] [[شیعی]] نیز با [[سند]] [[راویان]] [[اهل سنت]] مورد اشاره قرار گرفته است. [[علامه مجلسی]] در [[بحار الانوار]] از [[ابو سعید خدری]] [[نقل]] کرده که [[پیامبر اکرم]] {{صل}} فرمود: [[امام مهدی|مهدی]]- با پیشانی بلند و بینی کشیده- از من است. [[زمین]] را از [[قسط]] و [[عدل]] سرشار می‌‏سازد آن گونه که از [[بیداد]] و [[ستم]] آکنده شده باشد. هفت سال [[حکومت]] می‌‏کند<ref>{{عربی|" الْمَهْدِيُ‏ مِنِّي‏ أَجْلَى‏ الْجَبْهَةِ أَقْنَى‏ الْأَنْفِ‏ يَمْلَأُ الْأَرْضَ‏ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ‏ جَوْراً وَ ظُلْماً يَمْلِكُ‏ سَبْعَ‏ سِنِينَ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}}، محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۹۰</ref>. آن‏گاه پس از اشاره به [[حسن]] بودن [[روایت]] می‌‏نویسد: این [[روایت]] را [[حافظ أبو داوود سجستانی]] در صحیح خود و غیر او از [[راویان]] بزرگ [[حدیث]] همچون طبرانی و دیگران [[نقل]] کرده‏‌اند. جالب توجه این‏که تمام روایاتی که مدت [[حکومت]] حضرت را هفت سال ذکر کرده‏‌اند به [[روایت]] [[ابو سعید خدری]] برمی‌‏گردد. البته در برخی [[روایات]] بین هفت و هشت و نه سال [[تردید]] شده است<ref>  ابن ابی شیبة، المصنف، ج ۱۵، ح ۱۹۴۸۴</ref>. این نامعین بودن به دو گونه است: الف. به دلایلی در [[کلام]] [[معصوم]] {{ع}} به صورت نامعین ذکر شده است. ب. در [[کلام]] [[معصوم]] {{ع}} معین شده و [[تردید]] از [[راوی]] است. برخی از این‏که مدت [[حکومت]] در [[روایات]] یاد شده هفت سال ذکر شده به شگفت آمده، دنبال توجیه آن برآمده‌‏اند. به ویژه که در برخی [[روایات]] نیز سخنی بس تعجب‌‏برانگیز دیده‌‏اند. و آن این‏که [[شیخ طوسی]] روایتی [[نقل]] کرده از [[فضل]] از [[عبد اللّه بن القاسم الحضرمی]] از [[عبد الکریم بن عمرو الخثعمی]] که گفت: به [[امام صادق]] {{ع}} عرض کردم: چه مدت [[امام مهدی|قائم]] {{ع}} [[حکومت]] خواهد کرد؟ فرمود: هفت سال. که به سال‏های شما هفتاد سال می‌‏شود<ref>{{عربی|" كَمْ‏ يَمْلِكُ‏ الْقَائِمُ‏ قَالَ‏ سَبْعَ‏ سِنِينَ‏ يَكُونُ‏ سَبْعِينَ‏ سَنَةً مِنْ‏ سِنِيكُمْ‏ هَذِهِ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}}، شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۴۷۴</ref>. البته سخنان فراوانی در توجیه این [[روایت]] - که اساس روایاتی از این قبیل است- به میان آوردند که برخی شگفت‏‌آورتر از خود [[روایت]] است. افزون بر آن‏که در [[سند]] [[روایت]] [[عبد اللّه بن القاسم الحضرمی]]‏<ref>  نجاشی، رجال، ص ۲۲۶؛ نیز ر. ک: علامه حلی، خلاصة الاقوال، ص ۳۷۰، سید ابو القاسم خویی، معجم رجال الحدیث، ج ۱۱، ص ۳۰۴؛ شیخ طوسی، رجال الطوسی، ص ۳۴۱؛ علامه حلی، ایضاح الاشتباه، ص ۲۴۱؛ ابن غضایری، رجال، ج ۴، ص ۴۷</ref> و [[عبد الکریم بن عمرو الخثعمی]]<ref>[[شیخ طوسی]]، رجال الطوسی، ص ۳۳۹؛ سید ابو القاسم خویی، معجم رجال الحدیث، ج ۱۱، ص ۷۱</ref>،  به شدت تضعیف شده‏‌اند؛ هیچ عقلی چنین تحولی را نمی‌‏پذیرد. چرا که [[نظام]] امروزین [[آفرینش]]، [[نظام]] احسن است و لزومی ندارد به گونه‌‏ای که می‌‏گویند تغییر داده شود.

# روایاتی که مدت [[حکومت]] حضرت را [[نوزده سال]] گفته‌‏اند: [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: [[حکومت]] [[قائم]]، [[نوزده سال و چند ماه]] خواهد بود<ref>  نعمانی، الغیبة، ص ۳۳۱</ref>.  

# روایاتی که مدت [[حکومت]] حضرت را چهل سال دانسته‏‌اند<ref>  ر. ک: طبری، دلایل الامامة، ص ۲۵۸</ref>.  

# روایاتی که مدت [[حکومت]] حضرت را [[سیصد و نه سال]] ذکر کرده‏‌اند<ref>  ر. ک: طبری، دلایل الامامة، ص ۲۴۱</ref>.  

* برخی این تفاوت را اشاره به مراحل و دوران‏‌های [[حکومت]] آن حضرت می‏‌دانند<ref>  ناصر مکارم شیرازی، حکومت جهانی مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف، ص ۳۱۴</ref>؛ ولی به هرحال، [[داوری]] نهایی درباره مدت [[حکومت]] آن حضرت- به [[دلیل]] نبود [[اخبار]] و منابع کافی- امکان‏‌پذیر نیست. اما با این حال می‏‌توان چنین نتیجه گرفت: قطع نظر از [[روایات اسلامی]]، مسلم است که این همه آوازه‌‏ها و مقدمات برای یک دوران کوتاه مدت نیست؛ بلکه قطعا برای مدتی است طولانی که [[ارزش]] این همه [[تحمل]] زحمت و کوشش را داشته باشد<ref>  ناصر مکارم شیرازی، حکومت جهانی مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف، ص ۳۱۴</ref>.  

* البته این مدت - هر [[قدر]] باشد- در مقایسه با کل [[تاریخ]]، بسیار ناچیز است. این‏جا پرسش جدیدی رخ می‏‌نماید که آیا مدتی چنین کوتاه در مقایسه با کل [[تاریخ]]، دردها و رنج‏های انسان‏ها را در طول [[تاریخ]] جبران می‏کند؟ در پاسخ می‌‏توان گفت: [[فلسفه]] [[امام مهدی]] {{ع}} همانند [[فلسفه بعثت]] [[انبیا]] و [[رسولان الهی]] است. منظور از برانگیخته شدن [[رسولان الهی]]، [[ابلاغ]] دستورهای [[خداوند]] سبحانه و تعالی و [[نصب]] مشعل فروزان [[هدایت]] بر سر راه کاروان [[بشریت]] است. طولانی یا کوتاه بودن مدت [[ابلاغ]] [[رسالت]]، به اصل آن آسیب نمی‌‏رساند. دوران [[پیامبر اسلام]] {{صل}} بیست و سه سال بود؛ ولی واپسین [[پیام]] الهی را [[ابلاغ]] کرد و این مشعل [[هدایت]] را برافروخت. از سوی دیگر، می‌‏توان به مدت [[نبوت]] [[حضرت نوح]] {{ع}} اشاره کرد که بر خلاف مدت طولانی آن، به [[دلیل]] عدم تحقق‏ شرایط مساعد، نتیجه قابل ‏توجهی به بار نیاورد.

* دوران [[امامت]] و [[حکومت]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}‏ نیز چنین است. مقصود اصلی [[ابلاغ]] [[رسالت الهی]] و تحقق بخشیدن به [[حکومت جهانی]] [[خداوند]] سبحانه و تعالی و [[حاکمیت]] [[مستضعفان]] است؛ هر چند در مقایسه با کل [[تاریخ]]، سالیانی محدود باشد. افزون بر آن، [[شیعه]] با [[اعتقاد]] به [[رجعت]]، [[بهترین]] پاسخ را به محدود بودن مدّت [[حکومت]] [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} داده است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۱۷۲ - ۱۸۴.</ref>.

# '''مدت زمان‌های ذکر شده در [[روایات]]:''' هفت سال، هشت سال، نه سال، ده سال، [[نوزده سال]]، بیست سال، چهل سال و ۳۰۹ سال، مدت زمان‌هایی هستند که در [[روایات]] از آنها به عنوان مدت [[حکومت]] [[قائم]] {{ع}} یاد شده است. هر یک از [[دانشمندان]] اسلامی نیز یکی از این زمان‌ها را ترجیح داده و در کتاب‌های خود آورده‌اند. روایت‌هایی که مستند مدت‌های یاد شده هستند، از نظر تعداد و اعتبار یکسان نیستند، ولی در هر حال، برای هر یک از آنها می‌توان [[روایت]] یا روایت‌هایی را [[نقل]] کرد<ref>ر.ک: منتخب الأثر، ج ۳، صص ۱۸۵–۱۸۹.</ref>.

## '''روایت‌های هفت و نه سال:''' در بسیاری از روایاتی که از طریق [[اهل سنت]] از [[پیامبر خاتم|پیامبر اعظم]] {{صل}} [[نقل]] شده، مدت زمان [[حکومت]] [[امام مهدی]] {{ع}}، هفت یا نه سال ذکر شده است. در یکی از این‌روایات چنین می‌خوانیم: [[زمین]] از [[ظلم]] و [[جور]] پر می‌شود؛ آن‌گاه مردی از [[خاندان]] من [[قیام]] می‌کند. او هفت یا نه سال [[حکومت]] می‌کند و [[زمین]] را از [[عدل]] و داد آکنده می‌سازد<ref>المسند (ابن حنبل)، ج ۳، ص ۲۸.</ref>. نکته قابل توجه در مورد این دسته از [[روایات]] آن است که در بیشتر آنها [[پیامبر خاتم]] {{صل}} در پاسخ این پرسش که [[امام مهدی]] {{ع}} چند سال [[حکومت]] می‌کند، به جای سخن گفتن و بیان عددی مشخص، تمام انگشتان دست چپ و دو انگشت دست راست خود را می‌گشود و بدین‌وسیله پرسش کننده را متوجه مدت زمان [[حکومت]] آن حضرت می‌ساخت. [[محدثان]] [[اهل سنت]] هم با توجه به این عمل [[پیامبر خاتم|پیامبر]]، [[حکومت]] [[امام مهدی]] {{ع}} هفت یا نه سال ذکر کرده‌اند. از این‌رو، این احتمال وجود دارد که مراد [[پیامبر خاتم|پیامبر]] از عددی که با نشان دادن انگشتان‌شان بیان می‌کرد، نه هفت سال، بلکه هفت دوره زمانی باشد<ref>ر.ک: الهیئه العلمیه فی مؤسسه المعارف الاسلامیه، معجم أحادیث الامام المهدی چاپ اول: قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه، ۱۴۱۱ ه.ق، ج ۲، ص ۵۲۷.</ref>. گفتنی است [[علامه مجلسی]] هم برخی روایت‌هایی را که در آنها مدت [[حکومت]] [[امام زمان]] {{ع}} هفت یا نه سال بیان شده است، [[نقل]] کرده که [[روایت]] زیر از آن جمله است: "... پس [[خداوند]]، مردی از [[عترت]] و [[خاندان]] مرا بر می‌انگیزد و [[زمین]] را از [[عدل]] و داد پر می‌کند، چنان که از [[ظلم]] و [[جور]] پر شده بود. ساکنان [[آسمان]] و [[زمین]] از او خشنودند. [[آسمان]] چیزی از بارانش را نگه نمی‌دارد و همه را پی در پی فرو می‌فرستد. [[زمین]] هیچ روییدنی را در خود نگه نمی‌دارد و همه را خارج می‌سازد تا آن جا که [[انتظار]] می‌رود مردگان نیز زنده شوند. جهانیان هفت یا هشت یا نه سال در این وضع زندگی می‌کنند"<ref>بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۱۰۴، ح ۳۹.</ref>.

## '''روایت‌های [[نوزده سال]]:''' [[نعمانی]] در آخرین باب کتاب خود، چهار [[روایت]] را در زمینه مدت زمان [[حکومت]] [[قائم]] {{ع}} [[نقل]] کرده که در همه آنها از [[نوزده سال]] یا [[نوزده سال و چند ماه]] سخن به میان آمده است<ref>کتاب الغیبه ([[نعمانی]])، صص ۳۳۱ و ۳۳۲</ref>. در یکی از این‌روایات که از [[امام صادق]] {{ع}} [[نقل]] شده است، چنین می‌خوانیم: همانا [[قائم]] [بر او [[درود]] باد] [[نوزده سال و چند ماه]] [[حکومت]] خواهد کرد<ref>کتاب الغیبه ([[نعمانی]])، ص ۳۳۲، ح ۴.</ref>. در یکی از [[روایات]] این باب، افزون بر [[نوزده سال]]، از ۳۰۹ سال هم به عنوان مدت [[حکومت]] [[امام مهدی]] {{ع}} یاد شده است که در ادامه، درباره آن سخن خواهیم گفت.

## '''روایت‌های چهل سال:''' برخی [[روایات]]، مدت [[حکومت]] [[امام مهدی]] {{ع}} را چهل سال ذکر کرده‌اند. از جمله در روایتی که [[امام حسن|امام حسن مجتبی]] {{ع}} از پدر بزرگوارش [[نقل]] کرده، چنین آمده است: [[خداوند]] در [[آخرالزمان]]، مردی را بر می‌انگیزد... او [[زمین]] را از [[عدل]]، داد، [[برابری]]، [[نور]] و [[برهان]] پر می‌کند... او به مدت چهل سال بر شرق و غرب عالم [[فرمانروایی]] می‌کند. پس خوشا به حال کسی که زمان او را ادرک کند و سخن او را بشنود<ref>بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۲۸۰، ح ۶.</ref>.  

## '''روایت‌های هفتاد سال:''' برخی [[روایات]]، ابتدا مدت [[حکومت]] [[قائم]] {{ع}} را هفت سال اعلام کرده، ولی در ادامه یادآور شده‌اند که هر یک سال از [[حکومت]] آن حضرت، با ده سال از سال‌های معمولی برابر است.[[عبدالکریم خثعمی]] می‌گوید به [[امام صادق]] {{ع}} عرض کردم: "[[قائم]] -بر او ادرود باد- چند سال [[حکومت]] می‌کند؟" آن حضرت فرمود: هفت سال؛ روزها و شب‌ها طولانی می‌شوند تا آنجا که هر سال از سال‌های او با ده سال از سال‌های شما [[برابری]] می‌کند و بدین‌گونه مدت [[حکومت]] او با هفتاد سال از سال‌های شما برابر می‌شود<ref>بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۳۳۷، ح ۷۷.</ref>. این موضوع که در عصر [[امام مهدی]] {{ع}}، سال‌ها طولانی‌تر می‌شود و هر سال با ده سال از سال‌های کنونی [[برابری]] می‌کند، در روایت‌های متعددی آمده است. از جمله در روایتی از [[امام صادق|امام ششم]] [[شیعیان]] چنین [[نقل]] شده است: [[خداوند]] در [[عهد]] او به چرخ گردون [[فرمان]] می‌دهد که آرام‌تر بگردد تا آنجا که در روزگار او، یک روز برابر با ده روز از روزهای شما، یک ماه برابر با ده ماه از ماه‌های شما و هر سال برابر با ده سال از سال‌های شما می‌شود<ref>بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۳۳۳، ح ۶۱، کتاب الغیبه (طوسی)، ص۲۸۳.</ref>.

## '''روایت‌های ۳۰۹ سال:''' آخرین گروه از [[روایات]]، شامل روایاتی است که مدت زمان [[حکومت]] [[امام مهدی]] {{ع}} را به تعداد سال‌های اقامت [[اصحاب کهف]] در غار؛ یعنی ۳۰۹ سال دانسته‌اند. در یکی از این [[روایات]] که از [[امام محمد باقر]] {{ع}} [[نقل]] شده، چنین آمده است: [[قائم]] مدت ۳۰۹ سال [[حکومت]] می‌کند؛ به تعداد سال‌هایی که [[اصحاب کهف]] در غار خود درنگ کردند. او [[زمین]] را از [[عدل]] و داد پر می‌کند، هم‌چنان که از [[ستم]] و بیداد پر شده بود<ref>بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۲۹۱، ح ۳۴.</ref>. [[نعمانی]] در کتاب خود از [[جابر بن یزید جعفی]] [[نقل]] می‌کند که [[امام محمد باقر]] {{ع}} می‌فرمود: به [[خدا]] سوگند، مردی از ما [[اهل بیت]]، سیصد سال [و سیزده سال] به اضافه نه [سال] [[حکومت]] خواهد کرد." به آن حضرت عرض کردم: [و] این کی خواهد شد؟ فرمود: "پس از [[وفات]] [[قائم]] {{ع}}." به آن حضرت گفتم: [[قائم]] {{ع}} چه [[قدر]] در عالم خود برپاست تا از [[دنیا]] برود؟ فرمود: "[[نوزده سال]] از روز قیامش تا روز مرگش<ref>کتاب الغیبه (نعمانی)، صص ۳۳۱ و ۳۳۲، ح ۳.</ref>.  

# '''جمع بین [[روایات]]:''' با توجه به اختلاف‌هایی که در زمینه مدت [[حکومت]] [[امام زمان|امام عصر]] {{ع}} در [[روایات]] وجود دارد، عده‌ای از [[عالمان]] و [[محدثان]] [[شیعه]] و [[سنی]] به توجیه این اختلاف‌ها و جمع میان [[روایات]] پرداخته‌اند که در این جا به برخی از آنها اشاره می‌کنیم. [[علامه مجلسی]] در این زمینه می‌نویسد: [[اخبار]] متفاوتی که در زمینه مدت [[حکومت]] [[امام مهدی]] {{ع}} وارد شده است، برخی بر همه مدت فرمان‌روایی آن حضرت، برخی ابر زمان استقرار [[دولت]] او، برخی بر سال‌ها و ماه‌هایی که نزد ما وجود دارد و برخی هم بر سال‌ها و ماه‌های طولانی زمانی ایشان حمل می‌شود<ref>بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۸۰.</ref>. نویسنده کتاب الشیعة و الرجعة پس از [[نقل]] [[روایات]] مختلفی که در زمینه مدت [[حکومت]] [[امام مهدی]] {{ع}} از وارد شده است، می‌نویسد: این اقوال در ظاهر متناقض هستند و به هیچ یک از آنها نمی‌توان اعتماد کرد. بله، [[روایت]] هفت سال در [[احادیث]] سنیان و [[اخبار]] ما ([[شیعیان]]) تکرار شده است و چه بسا این [[روایت]] بر دیگر [[روایات]] ترجیح داشته باشد؛ زیرا این [[روایت]]، مطابق با برخی [[اخبار]] ماست که می‌گویند مراد از هفت سال، هفتاد سال است و آن حضرت با [[قدرت]] [[خدای تعالی]]، پس از [[ظهور]] این مدت زندگی می‌کند؛ یعنی هر یک سال [از مدت زندگی ایشان] برابر با ده سال از سال‌های ما خواهد بود. این موضوع در [[اخبار]] ما که [[ائمه]] [[حدیث]] و حافظان [[علم]] درایه و [[حدیث]] آنها را [[نقل]] کرده‌اند، تبیین شده است<ref>محمدرضا طبسی نجفی، الشیعة والرجعة: کتاب علمی، تاریخی، ادبی، اخلاقی یبحث فیه بحثاً تحلیلیاً حول الامام الثانی عشر المهدی المنتظر {{ع}} چاپ دوم: نجف اشرف، المطبعة الحیدریه، ۱۳۸۵ ه.ق، ج ۱، ص ۲۲۵.</ref>. [[سید صدرالدین صدر]] در کتاب خود پس از اشاره به [[اختلاف]] [[روایات]] وارد شده در زمینه مدت [[حکومت]] [[امام مهدی]] {{ع}} به ویژه در روایاتی که از طریق [[اهل سنت]] [[نقل]] شده است، ابتدا سخنی را از إسعاف الراغبین (ص ۱۵۵) در ترجیح [[روایات]] هفت سال -به شرح زیر- [[نقل]] می‌کند: بیشتر [[روایات]] بر این موضوع اتفاق دارند که مدت [[حکومت]] او هفت سال است و [[تردید]] در زیادتر از این مقدار تا تمام شدن به سال است و در مورد [[روایت]] شش سال هم همین موضوع مطرح است. [[ابن حجر]] گفته است: آنچه [[احادیث]] بر آن اتفاق دارند، این است که او بی‌تردید هفت سال [[حکومت]] می‌کند و از ابی الحسین ابری هم [[نقل]] شده است.  که [[اخبار]] مستفیض و [[متواتر]]<ref>"تواتر [در لغت] یعنی یکی پس از دیگری و همراه با فاصله... و در اصطلاح، حدیث "متواتر"، خبر جماعتی است که سلسله روایت آن تا به [[معصوم]] در هر طبقه به حدی باشد که امکان توافق آنها بر کذب به طور عادی محال باشد و موجب علم گردد." سیدرضا مؤدب، علم الحادیث: پژوهشی در مصطلح الحدیث یا علم الدرایه، چاپ اول، قم، احسن الحدیث، ۱۳۷۸، ص ۲۳، ر.ک: کاظم مدیر شانه‌چی، علم الحدیث و درایة الحدیث، چاپ پانزدهم: قم، دفتر انتشارات اسلامی، بی‌تا، ج ۲، ص ۳۳. خبر متواتر به لفظی، معنوی و اجمالی تقسیم شده است. "متواتر لفظی، خبری است که همه ناقلین، مضمون آن را یکسان و با الفاظ واحد ذکر نمایند و با هم تطابق لفظی دارند... متواتر معنوی، اخیری است که همه ناقلین مضمون واحدی را با عبارات مختلف نقل می‌نمایند، علم الحدیث: پژوهشی در مصطلح الحدیث یا عام الدرابیه، ص ۲۷. "متواتر اجمالی و آن علم اجمالی به صحت یکی از چند حدیثی است که در یک موضوع وارد شده) علم الحدیث و درایه الحدیث، ص ۳۷.</ref>. دلالت دارند که او هفت سال [[حکومت]] می‌کند<ref>سید صدرالدین صدر، المهدی {{ع}}، چاپ اول: تهران، بنیاد بعثت، ۱۴۰۳ه.ق، صص ۲۴۱ و ۲۴۲.</ref>. و در ادامه می‌نویسد: این قول ظاهر‌تر و مشهورتر است و این، خود فضیلتی بزرگ برای [[مهدی]] است که [[قیام]] او برای [[اصلاح]] دینی و دنیایی وعده داده شده، در این مدت کوتاه رخ می‌دهد، چنان که [[قیام]] جد بزرگوار او -درود و [[سلام]] [[خدا]] بر او و خاندانش باد- نیز در مدت هشت سال؛ یعنی از سال دوم هجری به بعد به ثمر نشست<ref>سید صدرالدین صدر، المهدی {{ع}}، چاپ اول: تهران، بنیاد بعثت، ۱۴۰۳ه.ق، ص ۲۴۲.</ref>. ایشان در پایان بحث، دیدگاه خود در زمینه جمع بین [[روایات]] را این‌گونه بیان می‌کند: ممکن است گفته شود [[دلیل]] [[اختلاف]] [[روایات]] این است که اساساً نمی‌خواسته‌اند [[حقیقت]] را در مورد مدت زمان زندگی [[مهدی]] بیان کنند - چنان که وقت [[ظهور]] او را نیز پوشیده نگه داشته‌اند. تا شنونده خود هر یک از اقوال را که مایل بود برگزیند و طولانی‌ترین زمان را برای بقای [[مهدی]] آرزو کند، اگرچه ترجیح -چنان‌که دانستی- با قول هفت سال است و همین هم اقواست<ref>سید صدرالدین صدر، المهدی {{ع}}، چاپ اول: تهران، بنیاد بعثت، ۱۴۰۳ه.ق، ص ۲۴۲.</ref>. [[سید محمد کاظم قزوینی]] و پس از اشاره به روایت‌های مختلفی که در زمینه مدت [[زمامداری]] [[امام مهدی]] {{ع}} ان وارد شده است، می‌نویسد: به نظر نگارنده، [[روایات]] دسته دوم که سال‌های [[حکومت]] آن حضرت پس از [[قیام]] برای [[اصلاح]] [[جهان]] را [[حدود]] بیست سال عنوان می‌کند، بیشتر است و بدان دسته بهتر می‌توان اعتماد کرد؛ چرا که این گروه از [[روایات]]، از [[امامان]] [[اهل بیت]] {{عم}} که [[خداوند]] آنان را از هر لغزش و اشتباه و [[پلیدی]]، [[پاک]] و [[پاکیزه]] ساخته، رسیده است<ref>امام مهدی از ولادت تا ظهور، ص ۷۷۹.</ref>. حضرت [[ناصر مکارم شیرازی|آیت الله مکارم شیرازی]] نیز در این باره می‌نویسد: گرچه درباره مدت [[حکومت]] او [[احادیث]] مختلفی در منابع اسلامی دیده می‌شود که از پنج یا هفت سال تا ۳۰۹ سال (مقدار توقف [[اصحاب کهف]] در آن غار تاریخی ذکر شده است که در واقع ممکن است، اشاره به مراحل و دوران‌های آن [[حکومت]] باشد (آغاز شکل گرفتن و پیاده شدنش پنج یا هفت سال و دوران تکاملش چهل سال و دوران نهایی‌اش بیش از سیصد سال! دقت کنید)، ولی قطع نظر از [[روایات اسلامی]]، مسلم است که این آوازه‌ها و مقدمات، برای یک دوران کوتاه مدت نیست، بلکه قطعا برای مدتی است طولانی که ارزش این همه [[تحمل]] زحمت و تلاش و کوشش را داشته باشد<ref>ناصر مکارم شیرازی، حکومت جهانی موعود، چاپ سوم: قم، نسل جوان، ۱۳۸۴، ص ۲۸۱.</ref>. [[ابن حجر عسقلانی]]، از علمای [[اهل سنت]]، درباره جمع [[روایات]] ملت [[حکومت]] [[امام مهدی|مهدی موعود]]، چنین می‌نویسد: در نشانه‌های [[مهدی]] [[منتظر]]، روایت‌های هفت سال، بیشتر و مشهورتر هستند.

* بر فرض درستی همه روایت‌های وارد شده در این موضوع، می‌توان آنها را این‌گونه جمع کرد: [[حکومت]] او از نظر [[ظهور]] و [[قدرت]] متفاوت است. پس چهل سال به عنوان مثال -به اعتبار همه مدت [[حکومت]] اوست- هفت سال و مانند آن، به اعتبار نهایت [[ظهور]] و [[قدرت]] [[حکومت]] او و بیست سال و مانند آن نیز به اعتبار حد میانه [[ظهور]] و [[قدرت]] [[حکومت]] او است<ref>به نقل از: المهدی، ص ۲۴۲.</ref>.  

* با توجه به مطالب یاد شده، شاید بتوان گفت که دوران [[زمامداری]] [[امام مهدی]] {{ع}} به طور خاص، ۳۰۹ سال است و دیگر سال‌هایی که در [[روایات]] ذکر شده است -بر فرض صحت روایات- ناظر به دوران‌های مختلف استقرار [[حکومت مهدوی]] از [[ظهور]] [[امام مهدی]] {{ع}} تا [[تشکیل حکومت]] است. البته این نکته را نیز باید در نظر داشت که بر اساس برخی [[روایات]]، [[دولت]] [[اهل بیت]] {{عم}} پس از [[وفات]] یا [[شهادت]] [[امام مهدی]] {{ع}} نیز تا صدها سال استمرار می‌یابد<ref>ر.ک: معرفت [[امام زمان]] {{ع}} و تکلیف منتظران، صص ۵۱۵-۵۱۷.</ref>. توجه به نکات زیر نیز در تأیید این برداشت مؤثر است:

# استقرار [[حکومت]] عادلانه در سراسر [[زمین]] پس از قرن‌ها [[حاکمیت]] [[کفر]] و [[ظلم]] نیازمند مجاهدتی طولانی و گسترده است و به [[یقین]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} باید سال‌ها در [[جهان]] حضور داشته باشد تا بتواند به همه اهداف خود جامه عمل بپوشاند.

# پذیرش این مطلب که [[مردم]]، قرن‌ها برای تحقق [[حکومت عدل]] مهدوی در [[انتظار]] باشند و سختی‌ها و مشکلات بسیاری را در این راه [[تحمل]] کنند، ولی این [[حکومت]] چند سالی بیشتر به طول نینجامد، بسیار دور از ذهن است.

# پس از [[ظهور]] [[امام مهدی]] {{ع}}، عصر [[رجعت]] آغاز می‎شود و [[پیشوایان]] [[معصوم]] {{عم}} یکی پس از دیگری به [[دنیا]] باز می‌گردند و پس از [[وفات]] یا [[شهادت]] [[امام مهدی]] {{ع}}، راه او را ادامه می‌دهند<ref>بر اساس روایات، پس از ظهور امام مهدی {{ع}}، ابتدا امام حسین {{ع}} به عنوان نخستین رجعت‌کننده به دنیا برمی‌گردد. پس از او امیرمؤمنان، علی {{ع}} و پیامبر اکرم {{صل}} نیز به دنیا رجعت می‌کنند و اسالیان سال به زندگی خود ادامه می‌دهند ر.ک: بحارالانوار، ج ۵۳، باب الرجعة، صص ۳۹–۱۴۴.</ref>»<ref>[[ابراهیم شفیعی سروستانی|شفیعی سروستانی؛ ابراهیم]]، [[پرسش از موعود (کتاب)|پرسش از موعود]]، ص ۱۱۴-۱۲۲.</ref>.

«بدون [[شک]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} سال‌هایی را [[پس از ظهور]] و [[قیام]] بر روی [[زمین]] [[حکومت]] خواهند نمود [[ظهور]] [[منجی آخرالزمان]] و [[حکومت]] او بر روی [[زمین]] در میان همه [[امت‌ها]] امری قطعی است. در [[روایات شیعه]] مدت این [[حکومت]] بسیار مختلف آمده است. مدت [[سلطنت]] [[حضرت]] را از دو سال تا سیصد و بیست و دو سال ذکر نموده‌اند<ref>سید محمود موسوی دهسرخی، یأتی علی الناس زمان، صص ۱۸۸ ـ ۱۸۵، صص ۴۸۴ ـ ۴۸۱.</ref>. در بعضی [[احادیث]] بیان شده که سال‌های [[حکومت]] [[حضرت]] بسیار طولانی است و هر سال از [[حکومت]] [[حضرت]] برابر ده سال امروزی است<ref>سید محمود موسوی دهسرخی، یأتی علی الناس زمان، ص ۱۸۷.</ref>. [[امام صادق]] {{ع}} در [[حدیثی]] مدت [[حکومت]] [[حضرت]] را بسته به [[اراده]] و خواست [[خداوند]] می‌‌داند<ref>سید محمود موسوی دهسرخی، یأتی علی الناس زمان، ص ۴۸۴ و بحار الانوار: ج ۵۳، ص ۳۴.</ref><ref>[[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص۲۲۱.</ref>.

«مدت [[حکومت]] [[امام مهدی]] {{ع}} به صورت دقیق، روشن و آشکار نیست. روایاتی که در این باره رسیده، متفاوت است. در بعضی از [[روایات]] هفت سال ذکر شده است، در برخی دیگر، اضافه شده که هر سال آن روزگار، معادل ده سال این دوران است.<ref>در نتیجه مدت [[حکومت]] حضرت، هفتاد سال خواهد بود.</ref> در تعدادی دیگر از [[روایات]]، مدت [[حکومت]]، [[حدود]] بیست سال و در برخی، [[حدود]] چهل سال و در روایتی، [[سیصد و نه سال]] گفته شده است.<ref>برای آگاهی از روایات، به کتاب چشم اندازی به [[حکومت]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}، نجم الدین طبسی، ص۱۷۳-۱۷۵ رجوع شود.</ref>

* با توجه به [[اختلاف]] [[روایات]] در متن و مشکل سندی برخی [[روایات]]، به نظر می‌آید مدت [[حکومت]]، روشن نیست؛ ولی این مطلب معلوم است که مدت [[حکومت]]، آن مقدار طول می‌کشد که [[عدالت]] فراگیر شود و [[احکام]] و [[فرهنگ]] و [[معنویت]] [[دین اسلام]]، در [[جهان]] سایه افکن و ریشه دار شود و در [[شؤون]] زندگی فردی و اجتماعی [[انسان‌ها]] جاری گردد.

* این نکته نیز نباید مورد [[غفلت]] واقع شود که پایان [[حکومت]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} به معنای پایان [[عمر]] [[دنیا]] نیست؛ بلکه با [[رجعت]] [[امامان]] {{عم}}، [[حاکمیت]] [[عدل]] و [[دین]] پس از ایشان به وسیله سایر [[امامان]] {{عم}} دنبال می‌شود؛ بنابراین، بین مدت [[حکومت]] حضرت با مدت دوره [[حاکمیت عدل الهی]] که تا پایان [[عمر]] [[دنیا]] به طول می‌انجامد، فرق است»<ref>[[آفتاب مهر ج۱ (کتاب)|آفتاب مهر]]، ج۱، ص ۲۷۵-۲۷۶.</ref>.

«پس از اینکه عالم [[بشریت]]، یک دوره بسیار طولانی از [[حاکمیت]] [[ظلم]] و [[ستم]] را پشت سر گذاشت، [[جهان]] با [[ظهور]] آخرین [[حجّت]] [[پروردگار]] به سوی [[حاکمیت]] خوبی‌ها خواهد رفت و [[حکومت]] در دست [[حاکمان]] و [[نیکان]] قرار خواهد گرفت و این، وعده حتمی [[خداوند]] است. [[حکومت]] خوبان که با [[فرمانروایی]] [[امام مهدی]] {{ع}} آغاز می‌شود، تا پایان [[عمر]] [[دنیا]] ادامه خواهد یافت و دیگر روزگار [[ظلم]] و [[ظالمان]] تکرار نخواهد شد. در سخنی که پیش از این از [[پیامبر]] {{صل}} [[نقل]] شد، آمده است که [[خداوند]] بزرگ، [[حاکمیت]] آخرین پیشوای [[معصوم]] را به [[پیامبر خاتم|پیامبر اسلام]] {{صل}} [[بشارت]] می‌دهد و در پایان می‌افزاید: "پس از آنکه [[امام مهدی|مهدی]] {{صل}} به [[حکومت]] رسید [[دولت]] او را دوام خواهم بخشید و پیوسته تا [[قیامت]]، روزگار و [[حاکمیت]] [[زمین]] را در دست [[اولیا]] و [[دوستان]] خود، دست به دست خواهم کرد <ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، باب ۲۳، ح ۴، ص ۴۷۷.</ref>. بنابراین [[نظام]] عادلانه‌ای که [[امام مهدی]] {{ع}} برپا خواهد کرد، دولتی است که پس از آن، برای دیگران دولتی نخواهد بود و در [[حقیقت]]، [[تاریخ]] جدیدی از حیات [[بشر]] شروع خواهد شد که سراسر در زیر [[حاکمیت]] الهی به سر خواهد بُرد. [[امام باقر]] {{ع}} فرمود: [[دولت ما]] آخرین دولت‌هاست. هیچ [[خاندان]] [[صاحب]] دولتی نمی‌ماند، مگر اینکه پیش از ما، [[حاکم]] می‌شوند، تا وقتی [[[حکومت اهل بیت]] بر پا شد و] شیوه حکمرانی ما را دیدند، نگویند: اگر ما هم [[حاکم]] می‌شدیم، همین گونه عمل می‌کردیم.<ref>غیبت طوسی، ح ۴۹۳، ص ۴۷۲.</ref>

* بنابراین مدّت استمرار [[نظام]] الهی پس از [[ظهور]]، جدا از مدّت [[حکومت]] شخص [[امام مهدی]] {{ع}} است که مطابق [[روایات]]، آن حضرت باقی مانده [[عمر]] خود را [[حاکم]] بوده و سرانجام چشم از [[جهان]] فرو خواهد بست. تردیدی نیست که مدت [[حکومت]] [[امام مهدی]] {{ع}} باید به قدری باشد که امکان تحول جهانی و استقرار [[عدالت]] در همه مناطق عالم وجود داشته باشد؛ ولی اینکه این [[هدف]] در چند سال قابل دسترسی است، قابل تخمین و گمانه زنی نیست و باید به [[روایات]] [[امامان معصوم]] {{عم}} [[رجوع]] کرد. البته با توجه به قابلیت‌های آن [[رهبر]] الهی و توفیق و مدد غیبی برای آن حضرت و [[اصحاب]] و [[یاران]] شایسته‌ای که در [[اختیار]] اوست و [[آمادگی جهانی]] برای پذیرفتن [[حاکمیت]] ارزش‌ها و زیبایی‌ها در [[زمان ظهور]]، ممکن است [[رسالت]] [[امام مهدی|مهدی موعود]] {{ع}} در زمانی نسبتاً کوتاه انجام شود و جریانی که [[بشریت]] در طول قرون متمادی از ایجاد آن ناتوان بوده است، در کمتر از ده سال اتفاق افتد.

* روایاتی که مدت [[حکومت]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} را بیان می‌کنند، بسیار گوناگونند. بعضی از آنها مدت [[حکومت]] آن حضرت را پنج سال و تعدادی از آنها هفت سال و برخی دیگر هشت، نه و ده سال بیان کرده است. چند [[روایت]] هم [[حکومت]] را [[نوزده سال و چند ماه]] و بالاخره چهل و ۳۰۹ سال بر شمرده است.<ref>برای آگاهی از روایات، ر.ک: چشم اندازی به حکومت حضرت مهدی {{ع}}، ص ۱۷۳ – ۱۷۵.</ref> گذشته از اینکه علّت این همه [[اختلاف]] در [[روایات]]، روشن نیست، پیدا کردن مدت واقعی [[حکومت]] از میان این [[روایات]] کاری دشوار است؛ اما بعضی از علمای [[شیعه]] با توجه به فراوانی و شهرت [[روایات]] هفت سال، این نظر را [[انتخاب]] کرده‌اند.<ref>ر.ک: «المهدی»، سید صدر الدین صدر، ص ۲۳۹؛ تاریخ ما بعد الظهور، سید محمد صدر.</ref> بعضی دیگر نیز گفته‌اند مدت [[حکومت]] [[امام مهدی]] {{ع}} هفت سال است؛ ولی هر سال از سال‌های [[حکومت]] حضرت به اندازه ده سال از سال‌های ماست که این مطلب نیز در بعضی [[روایات]] آمده است: "[[راوی]] از [[امام صادق]] {{ع}} درباره مدت [[حکومت]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} سؤال می‌کند و [[امام]] می‌فرماید: "[[حضرت مهدی]] {{ع}}] هفت سال [[حکومت]] می‌کند که برابر هفتاد سال از سال‌های روزگار شماست.<ref>غیبت طوسی، ح ۴۹۷، ص ۴۷۴.</ref> [[مرحوم مجلسی]] می‌فرماید: "روایاتی را که درباره مدت [[حکومت]] [[امام]] {{ع}} رسیده است باید به احتمال‌های زیر توجیه کرد: برخی [[روایات]] به تمام مدت [[حکومت]] اشاره دارد و برخی بر مدت ثبات و استقرار [[حکومت]]. بعضی مطابق سال‌ها و روزهایی است که ما با آن آشناییم و بعضی مطابق سال‌ها و ماه‌های روزگار حضرت است که طولانی می‌باشد و [[خداوند]] به [[حقیقت]] مطلب [[آگاه]] است.<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۸۰.</ref>»<ref>[[محمد امین بالادستان|بالادستان، محمد امین]]؛ [[محمد مهدی حائری‌‎پور|حائری‌‎پور، محمد مهدی]]؛ [[مهدی یوسفیان|یوسفیان، مهدی]]، [[نگین آفرینش ج۱ (کتاب)|نگین آفرینش]]، ج۱، ص ۲۲۶ - ۲۲۸.</ref>.