انسان در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

مجموعه غرایزی نیز در انسان وجود دارد که از آن به نفس<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با شرکت کنندگان در هفدهمین اجلاس سراسری نماز، ۲۹/۸/۱۳۸۷.</ref> – به همان اصطلاح [[اخلاقی]]، نه اصطلاح [[فلسفی]] آن – و [[نفس اماره]]<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز عید سعید فطر، ۱۱/۱۲/۱۳۷۳.</ref> تعبیر می‌شود. این نفس که در مراتب [[نفوس]] بشری مختلف است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با فرماندهان رده‌های مختلف «سپاه پاسداران»، ۲۹/۶/۱۳۷۳.</ref>، [[سرکش]]، فراموش‌کار<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، ۲۳/۵/۱۳۷۰.</ref> و زیاده‌خواه<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با نمایندگان هفتمین دوره مجلس شورای اسلامی، ۲۷/۳/۱۳۸۳.</ref> بوده، [[انسان]] را به پستی‌ها و [[زشتی‌ها]] [[دعوت]] می‌کند و از [[عروج]] و [[تکامل]] بازمی دارد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، پیام به مناسبت آغاز سال جدید، ۱/۱/۱۳۷۶.</ref> و در [[حقیقت]]، [[دشمن]] درونی انسان به شمار می‌آید<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز عید سعید فطر، ۱۱/۱۲/۱۳۷۳.</ref>. [[نفس انسان]]، مثل شرورترین حیوانات است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در سالروز عید سعید مبعث، ۲۹/۴/۱۳۸۸.</ref> که او را به [[زندگی]] [[حیوانی]] دعوت می‌کند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در اجتماع بزرگ مردم مشهد و زایران حضرت رضا{{ع}}، ۲۹/۱/۱۳۷۰.</ref> و در واقع همان جنبه حیوانیت انسان را تشکیل می‌دهد. به همین خاطر باید به عقال [[عقل]] و جنبه [[انسانیت]] انسان در آید، چه اینکه در غیر این صورت، به مثابه [[حیوان]] وحشی‌ای خواهد شد که [[سرگردان]] بوده و مشکلاتی را برای فرد و [[جامعه انسانی]] به وجود خواهد می‌آورد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در سالروز عید سعید مبعث، ۲۹/۴/۱۳۸۸.</ref>.<ref>[[ابراهیم ابراهیمی|ابراهیمی، ابراهیم]]، [[انسان‌شناسی اسلامی - ابراهیمی (مقاله)|مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۲۹۲.</ref>

[[هدف از آفرینش]] هر فرد انسان هم همان [[هدف آفرینش]] [[بشریت]] است؛ یعنی [[رسیدن به کمال]] بشری و بهره بردن از بیشترین فضایلی که یک انسان می‌تواند به آن [[فضایل]] آراسته بشود<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با گروهی از زنان پزشک سراسر کشور، ۲۶/۱۰/۱۳۶۸.</ref>. [[فلسفه آفرینش انسان]] این است که استعدادهای برجسته مثبت مفید و ممتاز – از لحاظ [[ارزش‌های الهی]] - با [[اختیار]] و با [[مجاهدت]] خود انسان، بر خصلت‌های حیوانی‌اش [[غلبه]] پیدا کند که در این صورت، همان استعدادهای [[حیوانی]] هم جهت‌گیری [[درستی]] پیدا خواهد کرد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با معلمان و اساتید دانشگاه‌های خراسان شمالی، ۲۰/۷/۱۳۹۱.</ref>.<ref>[[ابراهیم ابراهیمی|ابراهیمی، ابراهیم]]، [[انسان‌شناسی اسلامی - ابراهیمی (مقاله)|مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۲۹۶.</ref>

'''فسادپذیری''': یکی دیگر از ویژگی‌های انسان، فسادپذیری او است که همانند [[تربیت]] پذیری انسان، فرع بر تغیرپذیر بودن او می‌باشد. مراد از فسادپذیری انسان این است که [[انسانی]] که می‌تواند [[مظهر]] [[برترین]] و [[زیباترین]] [[حقایق]] هستی باشد، گاه محل بروز [[زشتی‌ها]] و پستی‌های بی‌همانند نیز می‌گردد. در چنین حالتی است که باید گفت [[تسلیم]] [[ضعف‌ها]] و [[هوس‌ها]] و خودخواهی‌ها یا جهل‌ها و [[غفلت‌ها]] و عادت‌های خود شده است و خود را از همه آن [[بشارت‌ها]] و [[امیدها]] و معراج‌ها [[محروم]] ساخته است. این همان است که آن را باید «فسادپذیری انسان» نامید و همان است که در [[عمر]] دراز [[بشریت]] و نیز در عمر هر یک از [[آحاد]] [[بشر]]، بزرگ‌ترین [[مصیبت]] و خطرناک‌ترین [[تهدید]] او به شمار رفته است و می‌رود<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، پیام به اجلاس سراسری نماز، ۱۵/۶/۱۳۸۰.</ref>.<ref>[[ابراهیم ابراهیمی|ابراهیمی، ابراهیم]]، [[انسان‌شناسی اسلامی - ابراهیمی (مقاله)|مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۲۹۷.</ref>

به طور کلی، گذشت [[زمان]]، تغییری را در نیازهای اصلی انسان ایجاد نکرده است، بلکه نیازهای اصلی انسان امروز با نیازهای انسان ده هزار سال قبل، هیچ تفاوتی نکرده است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با علما و روحانیون و مبلغان در آستانه ماه محرم الحرام، ۲۳/۱/۱۳۷۸.</ref>، مثلاً امروز [[بشر]] به [[عدالت]]، [[آزادی]]، [[پیشرفت]]، [[رفاه]]، خلقیات عالی<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با دانشجویان کرمانشاه، ۲۴/۷/۱۳۹۰.</ref>، [[علم]]، [[امنیت]]، [[آرامش]]، [[امانت]] و [[ارتباط]] مستحکم با مبدا [[آفرینش]] نیاز دارد. این نیازها، نیازهای اصلی است که در طول [[تاریخ]] بشر [[تغییر]] پیدا نکرده است. اینها خواسته‌های اصلی [[بشریت]] است که از [[فطرت انسان]] بر می‌خیزد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در سالروز میلاد نبی اکرم{{صل}}، ۲۱/۱۱/۱۳۹۰.</ref>. این نیازهای اصلی انسان، فقط به [[برکت]] [[دین خدا]] است که تأمین می‌شود و لا غیر. البته نیازهای متبادر زمانی هم چیزهایی است که در چارچوب نیازهای اصلی و در زیر [[سایه]] آنها ممکن است تأمین شود<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با علما و روحانیون و مبلغان در آستانه ماه محرم الحرام، ۲۳/۱/۱۳۷۸.</ref>.<ref>[[ابراهیم ابراهیمی|ابراهیمی، ابراهیم]]، [[انسان‌شناسی اسلامی - ابراهیمی (مقاله)|مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۳۰۰.</ref>

از طرف دیگر، انسان نیازمند این است که در [[سایه]] معنویات، [[انسانی]] متخلق شود؛ متخلق به خلقیات [[اسلامی]] شود که در [[روایات]]، از آن به [[جنود]] [[عقل]] تعبیر شده است، چه اینکه تهیدستی از این خلقیات، [[انسانیت]] را به [[پریشانی]] می‌کشاند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، پیام به مناسبت آغاز سال جدید، ۱/۱/۱۳۷۶.</ref>. چنین تخلقی در سایه معنویت، انجام [[فرائض]]، [[یاد خدا]]، اجتناب از [[محرمات]]، انس با [[قرآن]]، مطالعه سرگذشت بزرگان و تمرین و ممارست محقق می‌شود<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با هزاران نفر از اعضای بسیج دانشجویی دانشگاه‌های سراسر کشور، ۳۱/۲/۱۳۸۶.</ref>.<ref>[[ابراهیم ابراهیمی|ابراهیمی، ابراهیم]]، [[انسان‌شناسی اسلامی - ابراهیمی (مقاله)|مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۳۰۱.</ref>

[[عدالت]] [[انسانی]] در دو قلمرو خود را نشان می‌دهد؛ اول، عدالت [[انسان]] در قلمرو فردی او است. دوم، عدالت انسان در زمینه [[حکومت]] و [[فرمانروایی]] اوست که به آن [[عدالت اجتماعی]] می‌گوییم<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران، ۲۶/۱۲/۱۳۷۹.</ref>. این قسم از عدالت، [[هدف]] بزرگی در میان اجتماعات بشری<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با گروهی از خانواده‌های شهدا و جانبازان و اقشار مختلف مردم و جمعی از مسئولان ادارات و سازمان‌های شهرهای تهران، شهداد کرمان، قم، و مسئولان و دانشجویان دانشگاه هنر، ۱/۸/۱۳۷۰.</ref> بوده و مقدمه [[تخلق]] به [[اخلاق]] [[الله]] و [[نورانی]] شدن انسان‌ها می‌باشد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مسئولان وزارت امور خارجه و سفرا و کارداران جمهوری اسلامی ایران، ۸/۴/۱۳۷۰.</ref>. این مهم که بزرگ‌ترین [[آرمان]] [[بشر]] از اول [[تاریخ]] انسان تا امروز به شمار می‌آید، همان چیزی است که در اصطلاح [[دینی]] ما بدان [[قسط و عدل]] نامیده می‌شود و تنها در [[سایه]] [[اصلاح انسان]] و در سایه [[توجه به خدا]] و ذکر حاصل خواهد شد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با کارگزاران در روز «عید مبعث»، ۲۹/۱۰/۱۳۷۴.</ref>.<ref>[[ابراهیم ابراهیمی|ابراهیمی، ابراهیم]]، [[انسان‌شناسی اسلامی - ابراهیمی (مقاله)|مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۳۰۲.</ref>

از همین رو است که در [[قرآن کریم]] و در کلمات [[ائمه]]{{عم}}، به طور مؤکد و مکرر روی مسأله آزادی تأکید شده است؛ {{متن قرآن|الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ فَالَّذِينَ آمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ أُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ}}<ref>«همان کسان که از فرستاده پیام‌آور درس ناخوانده پیروی می‌کنند، همان که (نام) او را نزد خویش در تورات و انجیل نوشته می‌یابند؛ آنان را به نیکی فرمان می‌دهد و از بدی باز می‌دارد و چیزهای پاکیزه را بر آنان حلال و چیزهای ناپاک را بر آنان حرام می‌گرداند و بار (تکلیف)‌های گران و بندهایی را که بر آنها (بسته) بود از آنان برمی‌دارد، پس کسانی که به او ایمان آورده و او را بزرگ داشته و بدو یاری رسانده‌اند و از نوری که همراه وی فرو فرستاده شده است پیروی کرده‌اند رستگارند» سوره اعراف، آیه ۱۵۷.</ref>؛ [[خداوند]] یکی از [[خصوصیات پیامبر]]{{صل}} را این قرار می‌دهد که [[غل]] و زنجیرها را از گردن [[انسان‌ها]] بر می‌دارد و «[[اصر]]» یعنی تعهدات تحمیلی بر انسان‌ها را از آنها می‌گیرد. این «اصر» شامل بسیاری از [[عقاید]] [[باطل]] و [[خرافی]] و بسیاری از قیود [[اجتماعی]] غلطی که دست‌های [[استبداد]] یا [[تحریف]] یا [[تحمیق]] بر [[مردم]] [[تحمیل]] کرده بود، می‌شود<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دانشگاه تربیت مدرس، ۱۲/۶/۱۳۷۷.</ref>.<ref>[[ابراهیم ابراهیمی|ابراهیمی، ابراهیم]]، [[انسان‌شناسی اسلامی - ابراهیمی (مقاله)|مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۳۰۳.</ref>

یکی از نیازهای اساسی [[بشر]]، [[صلح]] و امنیت است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم فارغ التحصیلی جمعی از پرسنل نیروی انتظامی، ۱۸/۷/۱۳۷۹.</ref>. در [[قرآن]]، [[نجات]] از [[ناامنی]] در کنار نجات از [[گرسنگی]] قرار داده شده است؛ {{متن قرآن|الَّذِي أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ وَآمَنَهُمْ مِنْ خَوْفٍ}}<ref>«همان که آنان را در گرسنگی خوراک داد و از بیم امان بخشید» سوره قریش، آیه ۴.</ref> و در [[احادیث]] نیز [[عدل]] [[سلامتی]] و [[صحت]] بیان کرده‌اند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با فرماندهان و مسئولان سازمان عقیدتی، سیاسی نواحی مختلف نیروی انتظامی در سراسر کشور، ۲/۱۱/۱۳۷۰.</ref>؛ {{متن حدیث|نِعْمَتَانِ مَكْفُورَتَانِ الصِّحَّةُ و الْأَمَانُ}}<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۷۸، ص۱۷۰.</ref> که این مطلب بیانگر این است که [[انسان‌ها]] برای [[زندگی]]، پرورش [[فکر]]، [[پیشرفت]] عمل و [[آسایش]] روان، به محیط و فضای [[امن]] و آرام احتیاج دارند؛ چه در درون خودشان، چه در محیط [[خانواده]]، چه در محیط [[جامعه]]، چه در محیط بین الملل<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مسئولان نظام در روز عید مبعث، ۱۹/۴/۱۳۸۹.</ref>.<ref>[[ابراهیم ابراهیمی|ابراهیمی، ابراهیم]]، [[انسان‌شناسی اسلامی - ابراهیمی (مقاله)|مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۳۰۴.</ref>

مهم‌ترین چیزی که بشر به آن احتیاج دارد، آرامش است. [[سعادت انسان]] در این است که از تلاطم و [[اضطراب]] [[روحی]] در [[امان]] و [[آرامش روحی]] داشته باشد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در همایش بزرگ خواهران در ورزشگاه آزادی به مناسبت جشن میلاد کوثر، ۳۰/۷/۱۳۷۶.</ref>. آسایش [[انسان]]، ناشی از آن [[روحیه]] و [[اخلاقی]] است که باید از [[دین]] [[استمداد]] بشود و سرچشمه بگیرد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با فضلا، طلاب و اقشار مختلف مردم قم، به مناسبت سالگرد قیام نوزدهم دی ماه، ۱۹/۱۰/۱۳۷۰.</ref>، چه اینکه [[یاد خدا]] به انسان آرامش می‌دهد و [[دل]] را [[نورانی]] می‌کند و غبارهای [[کینه]] و [[نفرت]] و [[خودخواهی]] را از [[دل‌ها]] می‌زداید و لنگری برای دل‌های متلاطم و مضطرب به وجود می‌آورد؛ آرامش می‌بخشد و [[اطمینان]] و [[اعتماد]] ایجاد می‌کند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، ۱۹/۴/۱۳۷۹.</ref>.<ref>[[ابراهیم ابراهیمی|ابراهیمی، ابراهیم]]، [[انسان‌شناسی اسلامی - ابراهیمی (مقاله)|مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۳۰۴.</ref>

از دیگر نیازهای [[انسان]]، امید است. امید، بزرگ‌ترین [[قوه]] محرکه انسان است که انسان را به حرکت وادار می‌کند؛ امید به [[پیروزی]]، امید به [[پیشرفت]] و امید به [[موفقیت]]. اگر امید از انسان گرفته شود، فعالیت و سرزندگی و [[شادابی]] از او گرفته خواهد شد و زانوان فعال و [[استوار]] به لرزه خواهد افتاد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در اجتماع با شکوه مردم کرج، ۲۴/۷/۱۳۷۶.</ref>.<ref>[[ابراهیم ابراهیمی|ابراهیمی، ابراهیم]]، [[انسان‌شناسی اسلامی - ابراهیمی (مقاله)|مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۳۰۵.</ref>