آیه مسئولون: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان مدخل  =  

| مداخل مرتبط =  

| پرسش مرتبط  =  

== مقدمه ==

در روایاتی که از طریق [[شیعه]] و [[اهل سنت]] در [[تفسیر]] این [[آیه]] [[نقل]] شده است، آنچه افراد در [[قیامت]] از آن سؤال می‌شوند، [[ولایت]] [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} است<ref>بحرانی، سیدهاشم، غایة المرام، ج۳، ص۸۶- ۹۱؛ شواهد التنزیل، ج۲، ص۱۶۰- ۱۶۴؛ هیثمی، ابن حجر، الصواعق المحرقة، ص۱۸۷؛ میلانی، سیدعلی، نفحات الأزهار، ج۲۰، ص۳۷۸۳۷۳.</ref>. [[ابن اسحاق]]، [[اعمش]]، [[شعبی]]، [[ابواسحاق سبیعی]]، [[ابن جریر طبری]]، [[حسین بن حکم حبری]]، [[ابونعیم اصفهانی]]، [[حاکم حسکانی]]، [[ابن شاهین بغدادی]]، [[ابن مردویه اصفهانی]]، [[خطیب خوارزمی]]، [[سبط ابن جوزی]]، [[ابوعبدالله گنجی]]، [[جمال الدین زرندی]]، [[جونی حمونی]]، [[نورالدین سمهودی]]، [[شهاب الدین خفاجی]]، [[شهاب الدین آلوسی]] و [[قندوزی حنفی]] از جمله [[عالمان]] برجسته اهل سنت‌اند که [[نزول]] [[آیه]] مزبور را درباره [[ولایت]] [[علی]] {{ع}} [[نقل]] کرده‌اند. در برخی از نقل‌ها [[ولایت]] [[اهل بیت]] نیز [[روایت]] شده است<ref>هیثمی، ابن حجر، الصواعق المحرقة، ص۱۸۷.</ref>.

 

پرسش از [[اهل بیت پیامبر]] {{صل}} عموماً و از [[ولایت]] [[علی]] {{ع}} خصوصاً در [[احادیث]] دیگری نیز بیان شده است؛ چنان که در برخی از نقل‌های [[حدیث ثقلین]] آمده است: {{متن حدیث|وَ إِنِّي سَائِلُكُمْ حِينَ تَرِدُونَ عَلَيَّ عَنِ الثَّقَلَيْنِ}}<ref>ترمذی، محمد بن علی، نوادر الاصول، ص۶۸-۶۹.</ref>.<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت امام علی (مقاله)|امامت امام علی]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص ۴۵۱.</ref>

 

 

 

[[علامه حلی]] در بیان [[استدلال]] به [[آیه]] و [[روایات]] یاد شده گفته است: لازمه پرسش از [[علی]] {{ع}} این است که [[ولایت]] برای او ثابت باشد و از طرفی [[ولایت]] برای دیگر [[صحابه]] ثابت نشده است، بنابراین، [[علی]] {{ع}} [[افضل]] [[صحابه]] است و در نتیجه [[امام]] آنان خواهد بود<ref>منهاج الکرامه، ص۱۵۳.</ref> یعنی اگر چه کلمه [[ولایت]] [[نص در امامت]] نیست، ولی بر [[فضیلت]] ویژه‌ای دلالت می‌کند که از میان [[صحابه]] به [[علی]] {{ع}} اختصاص دارد، بر این اساس [[برترین]] [[اصحاب پیامبر]] {{صل}} است و چون [[افضلیت]]، [[شرط امامت]] است، [[امامت]] آن [[حضرت]] نیز ثابت می‌شود<ref>مظفر، محمد حسن، دلائل الصدق، ج۲، ص۱۵۲.</ref>.

 

از تقریر یاد شده نادرستی سخن [[فضل بن روزبهان]] روشن می‌شود که گفته است: بر فرض درستی این [[روایات]] بر این که [[علی]] {{ع}} از اولیای [[خداوند]] است دلالت می‌کند و [[ولایت]] به معنای [[محبت]] است، پس [[نص در امامت]] نخواهد بود<ref>مظفر، محمد حسن، دلائل الصدق، ج۲، ص۱۵۰.</ref>.

نادرستی سخن [[ابن تیمیه]] نیز روشن است که گفته است: لفظ مسئولون مطلق است و در سیاق نیز قرینه‌ای بر این که مقصود [[محبت]] [[علی]] {{ع}} است وجود ندارد (منهاج السنة) پاسخ به [[ابن تیمیه]] این است که [[محبت]] [[علی]] {{ع}} از سیاق [[آیه]] به دست نیامده است، بلکه از [[احادیث]] [[شأن نزول]] و شواهد بسیار آن در [[روایات]] دیگر استفاده شده است، و پاسخ [[فضل بن روزبهان]] این است که [[علامه حلی]] [[ولایت]] را [[نص]] آشکار بر [[امامت]] ندانسته است، بلکه به قرینه [[افضلیت]] که مدلول التزامی [[روایات]] است، بر [[امامت علی]] {{ع}} [[استدلال]] کرده است. شگفت‌آورتر این که آلوسی، [[ولایت]] [[خلفای راشدین]] را نیز بر [[ولایت]] [[علی]] {{ع}} عطف کرده و گفته است [[ولایت]] آنان در [[قیامت]] مورد سؤال واقع خواهد شد<ref>آلوسی، محمود، روح المعانی، ج۲۳، ص۸۰.</ref>. اما وی هیچ دلیلی بر مدعای خود [[نقل]] نکرده است.

 

# [[دهلوی]] چند اشکال سندی و دلالی بر [[استدلال]] [[شیعه]] به [[آیه]] {{متن قرآن|وَقِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْئُولُونَ}}<ref>«و آنان را باز دارید، که آنان بازخواست خواهند شد» سوره صافات، آیه ۲۴.</ref> و [[احادیث]] مربوط به آن وارد کرده است:

# [[روایت]] از کتاب [[فردوس]] دیلمی [[نقل]] شده که [[احادیث ضعیف]] را گرد آورده و در [[سند]] آن، افراد ضعیف و مجهول قرار دارد؛

# [[آیه]] در سیاق مربوط به [[مشرکان]] واقع شده است؛

# مقصود از [[ولایت]]، [[محبت]] است و بر [[امامت]] دلالت نمی‌کند؛

# بر فرض دلالت آن بر [[امامت]]، ناظر به وقت خاصی نیست، و این مطلب با [[مذهب]] [[اهل سنت]] هماهنگ است<ref>شکری آلوسی، سید محمود، مختصر التحفة الإثناعشریه، ص۱۷۷- ۱۷۸.</ref>.

 

پاسخ اشکال اول این است که [[روایت]] به کتاب [[فردوس]] دیلمی اختصاص ندارد، و [[سند]] برخی از نقل‌های آن معتبر است؛ چنان که شواهد بسیاری نیز آن را [[تأیید]] می‌کند، بنابراین، در اصل این مطلب که [[ولایت]] [[علی]] {{ع}} در [[قیامت]] مورد سؤال واقع خواهد شد، تردیدی راه ندارد. از این جا پاسخ اشکال دوم نیز معلوم گردید، زیرا با وجود [[روایات]] یاد شده، سیاق اعتبار ندارد.

 

پاسخ اشکال سوم او نیز از مطالب قبل به دست آمد، زیرا دلالت [[ولایت]] و [[محبت]] بر [[امامت]] از نوع دلالت التزامی است، نه دلالت مطابقی، و پاسخ اشکال چهارم این است که پرسش از [[ولایت]] [[علی]] {{ع}} [[خلفا]] را نیز شامل می‌شود، بنابراین، [[علی]] {{ع}} [[امام]] [[خلفا]] نیز خواهد بود<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت امام علی (مقاله)|امامت امام علی]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص ۴۵۲-۴۵۳.</ref>.