کارگزاران امام علی: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲: | خط ۲: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
[[حکومت]] تقریباً پنج ساله [[امام علی]] {{ع}} از جهات گوناگونی قابل بررسی است و [[تأمل]] در [[سیره حکومتی]] آن | [[حکومت]] تقریباً پنج ساله [[امام علی]] {{ع}} از جهات گوناگونی قابل بررسی است و [[تأمل]] در [[سیره حکومتی]] آن حضرت، از ابعاد مختلفی آموزنده است. [[کارگزاران حکومت علی]] {{ع}} یکی از ابعاد مهم [[سیاست علوی]] را مینمایاند: چگونگی [[گزینش]] آنان و نظارتی که [[امام]] {{ع}} پس از [[گزینش]] داشته است و... از این مسائل، گاهی در ابواب و فصول مختلف این اثر، سخن رفته است. اکنون در این مدخل، [[یادآوری]] میکنیم که کارگزاران امام علی {{ع}} را در چند دسته میتوان طبقهبندی کرد: | ||
# افراد [[متدین]]، مورد [[اعتماد]]، مدیر، [[مدبر]] و دارای [[شخصیت اجتماعی]] ویژهای که میتوان آنان را از [[یاران]] برجسته [[علی]] {{ع}} و از پیشتازان آنها نامید. اینان، بازوان ستبر [[علی]] {{ع}} در [[حکومت]] و [[مشاوران]] [[نیکخوی]] و [[مخلص]] آن بزرگوار بودند. [[مالک اشتر]]، از این مجموعه است که ابتدا [[امام]] وی را بر [[حکومت]] "جزیره" (منطقهای بین دجله و [[فرات]] که به لحاظ نزدیکی به [[شام]]، از اهمیت ویژهای برخوردار بود) گماشت و سپس، وی را راهی [[مصر]] کرد. همچنین در این مجموعه، [[عبد الله بن عباس]] است که [[فرماندار بصره]] بود و نیز [[قیس بن سعد بن عباده]]، که ابتدا به [[مصر]] رفت و آن گاه به [[حکومت]] [[آذربایجان]] گماشته شد. اینان به هنگام [[نبرد]]، در [[سپاه علی]] {{ع}} بودند، نه در منطقه [[حکومت]] خویش؛ زیرا کسانی که قابلیت [[فرماندهی]] و [[شایستگی]] مشاورت داشتند، اندک بودند. با نگاه [[تاریخی]]، دراین میان، | # افراد [[متدین]]، مورد [[اعتماد]]، مدیر، [[مدبر]] و دارای [[شخصیت اجتماعی]] ویژهای که میتوان آنان را از [[یاران]] برجسته [[علی]] {{ع}} و از پیشتازان آنها نامید. اینان، بازوان ستبر [[علی]] {{ع}} در [[حکومت]] و [[مشاوران]] [[نیکخوی]] و [[مخلص]] آن بزرگوار بودند. [[مالک اشتر]]، از این مجموعه است که ابتدا [[امام]] وی را بر [[حکومت]] "جزیره" (منطقهای بین دجله و [[فرات]] که به لحاظ نزدیکی به [[شام]]، از اهمیت ویژهای برخوردار بود) گماشت و سپس، وی را راهی [[مصر]] کرد. همچنین در این مجموعه، [[عبد الله بن عباس]] است که [[فرماندار بصره]] بود و نیز [[قیس بن سعد بن عباده]]، که ابتدا به [[مصر]] رفت و آن گاه به [[حکومت]] [[آذربایجان]] گماشته شد. اینان به هنگام [[نبرد]]، در [[سپاه علی]] {{ع}} بودند، نه در منطقه [[حکومت]] خویش؛ زیرا کسانی که قابلیت [[فرماندهی]] و [[شایستگی]] مشاورت داشتند، اندک بودند. با نگاه [[تاریخی]]، دراین میان، مالک اشتر، چهره منوری است که هیچ گونه پیرایهای ندارد. درباره [[ابن عباس]]، [[شایعه]] چنگاندازی وی بر [[بیت المال]] [[بصره]]، قابل [[تأمل]] است و درباره قیس بن سعد، با همه بزرگی، [[عزل]] وی از [[حکومت مصر]]، قابل توجه است. | ||
# افراد [[متدین]]، [[متعهد]] و معتمدی که به گونهای [[ضعف]] [[مدیریت]] داشتند و در [[تدبیر امور]]، از جایگاهی بلند برخوردار نبودند. اینان، چهرههایی موجه بودند؛ اما در کوران حوادث نتوانستند تصمیمی [[استوار]] بگیرند و به [[درستی]] از بحرانها [[نجات]] یابند. [[محمد بن ابی بکر]]، با همه ارجمندی، نتوانست [[مصر]] را آرام نگه دارد و پس از [[شورش]] هواداران [[معاویه]]، توان [[دفاع]] را از دست داد. [[ابو ایوب انصاری]]، با همه جلالت و [[عظمت]]، از رویارویی با [[بُسر]] | # افراد [[متدین]]، [[متعهد]] و معتمدی که به گونهای [[ضعف]] [[مدیریت]] داشتند و در [[تدبیر امور]]، از جایگاهی بلند برخوردار نبودند. اینان، چهرههایی موجه بودند؛ اما در کوران حوادث نتوانستند تصمیمی [[استوار]] بگیرند و به [[درستی]] از بحرانها [[نجات]] یابند. [[محمد بن ابی بکر]]، با همه ارجمندی، نتوانست [[مصر]] را آرام نگه دارد و پس از [[شورش]] هواداران [[معاویه]]، توان [[دفاع]] را از دست داد. [[ابو ایوب انصاری]]، با همه جلالت و [[عظمت]]، از رویارویی با [[بُسر بن أرطأة]]، عاجز آمد و فرار کرد. [[سهل بن حنیف]]، پس از [[شورش]] [[فارس]] و سر برتافتن [[مردمان]] آن سامان از پرداخت [[مالیات]]، نتوانست بر آنها چیره شود و از این رو، برکنار شد. [[عبید الله بن عباس]] نیز از مقابل [[بُسر]]، فرار کرد. [[عثمان بن حنیف]]، در رویارویی با فریبگری جَمَلیان، میدان را از دست داد و [[شکست]] خورد و دستگیر شد. [[کمیل بن زیاد]]، در رویارویی با هجومها و غارتگریهای [[معاویه]]، تاب نیاورد. از این رو، آهنگ "مقابله به مِثْل" کرد و به [[غارت]] مناطق [[شام]]، روی آورد که [[علی]] {{ع}} او را [[سرزنش]] کرد. | ||
# کسانی که باوری [[استوار]] نداشتند و از [[ایمانی]] ریشهدار، برخوردار نبودند، گو | # کسانی که باوری [[استوار]] نداشتند و از [[ایمانی]] ریشهدار، برخوردار نبودند، گو اینکه سیاستمدارانی بودند [[اهل]] [[تدبیر]] با [[مدیریتی]] کارآمد. اینان، از چنگانداختن بر [[بیت المال]] و [[اسراف]] و [[تبذیر]] در آن، باکی نداشتند. [[امام]] {{ع}} از چنین کارگزارانی [[شکایت]] داشت و خطاب به آنان میفرمود: "اگر کاسهای به یکی از شما بسپارم، دستهاش را میدزدد!"<ref>{{متن حدیث|لَوِ ائْتَمَنْتُ أَحَدَکم عَلی قَدَحٍ، لأخَذَ عِلاقَتَهُ!}}؛ البدایة والنهایة، ج ۷، ص ۳۲۶.</ref> [[زیاد بن ابیه]]، از این گونه کسان است. او به سبب تصرفهای ناروا در [[بیتالمال]]، [[اعتراض]] [[امام علی]] {{ع}} را علیه خود برانگیخت و پس از [[شهادت امام]] {{ع}} به [[معاویه]] پیوست و از ارتکاب جنایت، روی برنتافت. [[منذر بن جارود]] نیز بدان جهت که در [[بیت المال]]، [[حیف]] و میلْ روا داشته بود، مورد [[عتاب]] [[امام]] {{ع}} قرار گرفت. [[نعمان بن عجلان]]، پس از [[بذل و بخشش]] [[بیت المال]] به افراد قبیلهاش و تصرفات ناروا به نفع خود، [[عتاب]] [[علی]] {{ع}} را برانگیخت. آنگاه فرار کرد و به [[معاویه]] پیوست. [[یزید بن حجیه]] و [[مَصْقَلة بن هُبَیره]] و [[قَعْقاع بن شور]] نیز چنین کردند<ref>[[محمد محمدی ریشهری|محمدی ریشهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۸۱۷.</ref>. | ||
== فهرست گارگزارن == | == فهرست گارگزارن == | ||
خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
#[[ابوقتاده انصاری]] | #[[ابوقتاده انصاری]] | ||
#[[قثم بن عباس]] | #[[قثم بن عباس]] | ||
=== [[کارگزاران مدینه]] === | === [[کارگزاران مدینه]] === | ||
#[[تمیم بن عمرو]] (ابو حبیش) ([[فرماندار مدینه]]) | #[[تمیم بن عمرو]] (ابو حبیش) ([[فرماندار مدینه]]) | ||
خط ۱۸: | خط ۱۹: | ||
#[[ابوایوب انصاری]] ([[فرماندار مدینه]]) | #[[ابوایوب انصاری]] ([[فرماندار مدینه]]) | ||
#[[حارث بن ربیع]] (ابو زیاد) ([[کارگزار مدینه]]) | #[[حارث بن ربیع]] (ابو زیاد) ([[کارگزار مدینه]]) | ||
=== [[کارگزاران کوفه]] === | === [[کارگزاران کوفه]] === | ||
#[[ابوموسی اشعری]] ([[استاندار کوفه]]) | #[[ابوموسی اشعری]] ([[استاندار کوفه]]) | ||
خط ۲۳: | خط ۲۵: | ||
#[[عقبة بن عمرو انصاری]] ([[جانشین امیرالمؤمنین]] در [[کوفه]]) | #[[عقبة بن عمرو انصاری]] ([[جانشین امیرالمؤمنین]] در [[کوفه]]) | ||
#[[هانی بن هوذه]] ([[جانشین امام علی]] در [[کوفه]]) | #[[هانی بن هوذه]] ([[جانشین امام علی]] در [[کوفه]]) | ||
=== [[کارگزاران یمن]] === | === [[کارگزاران یمن]] === | ||
#[[حبیب بن منتجب]] (فرماندار یکی از شهرهای [[یمن]]) | #[[حبیب بن منتجب]] (فرماندار یکی از شهرهای [[یمن]]) | ||
#[[سعید بن نمران همدانی]] ([[کارگزار جند]]) | #[[سعید بن نمران همدانی]] ([[کارگزار جند]]) | ||
#[[عبیدالله بن عباس بن عبدالمطلب]] ([[کارگزار یمن]]) | #[[عبیدالله بن عباس بن عبدالمطلب]] ([[کارگزار یمن]]) | ||
=== [[کارگزاران نهروان و فرات و بهرسیر]] === | === [[کارگزاران نهروان و فرات و بهرسیر]] === | ||
#[[عبدالله بن خباب بن ارت]] ([[کارگزار نهروان]]) | #[[عبدالله بن خباب بن ارت]] ([[کارگزار نهروان]]) | ||
#[[عبیده سلمانی]] ([[کارگزار فرات]]) | #[[عبیده سلمانی]] ([[کارگزار فرات]]) | ||
#[[عدی بن حارث]] ([[کارگزار بهرسیر]]) | #[[عدی بن حارث]] ([[کارگزار بهرسیر]]) | ||
=== [[کارگزاران مداین]] === | === [[کارگزاران مداین]] === | ||
#[[حذیفة بن یمان]] ([[فرماندار مداین]]) | #[[حذیفة بن یمان]] ([[فرماندار مداین]]) | ||
خط ۳۶: | خط ۴۱: | ||
#[[لام بن زیاد بن غطیف]] ([[کارگزار مداین]]) | #[[لام بن زیاد بن غطیف]] ([[کارگزار مداین]]) | ||
#[[سعد بن مسعود ثقفی]] ([[فرماندار مداین]]) | #[[سعد بن مسعود ثقفی]] ([[فرماندار مداین]]) | ||
=== [[کارگزاران جزیره و اطراف آن]] === | === [[کارگزاران جزیره و اطراف آن]] === | ||
# [[ابو حسان بن حسان بکری]] ([[فرماندار شهر انبار]]) | # [[ابو حسان بن حسان بکری]] ([[فرماندار شهر انبار]]) | ||
خط ۴۲: | خط ۴۸: | ||
# [[مالک اشتر]] ([[کارگزار]] جزیره) | # [[مالک اشتر]] ([[کارگزار]] جزیره) | ||
# [[شبیب بن عامر]] ([[کارگزار نصیبین]]) | # [[شبیب بن عامر]] ([[کارگزار نصیبین]]) | ||
=== [[کارگزاران جبّل و کسکر]] === | === [[کارگزاران جبّل و کسکر]] === | ||
# [[سلیمان بن صرد خزاعی]] ([[کارگزار جبل]]) | # [[سلیمان بن صرد خزاعی]] ([[کارگزار جبل]]) | ||
# [[قدامه بن عجلان]] ([[کارگزار کسکر]]) | # [[قدامه بن عجلان]] ([[کارگزار کسکر]]) | ||
# [[قعقاع بن شور ذهلی]] ([[کارگزار کسکر]]) | # [[قعقاع بن شور ذهلی]] ([[کارگزار کسکر]]) | ||
=== [[کارگزاران بحرین و عمان و اهواز]] === | === [[کارگزاران بحرین و عمان و اهواز]] === | ||
# [[عمر بن ابی سلمه]] ([[فرماندار بحرین]]) | # [[عمر بن ابی سلمه]] ([[فرماندار بحرین]]) | ||
خط ۵۲: | خط ۶۰: | ||
# [[حلو بن عوف ازدی]] ([[کارگزار عمان]]) | # [[حلو بن عوف ازدی]] ([[کارگزار عمان]]) | ||
# [[خریت بن راشد ناجی]] ([[کارگزار اهواز]]) | # [[خریت بن راشد ناجی]] ([[کارگزار اهواز]]) | ||
=== [[کارگزاران فارس]] === | === [[کارگزاران فارس]] === | ||
# [[منذر بن جارود عبدی]] ([[فرماندار اصطخر فارس]]) | # [[منذر بن جارود عبدی]] ([[فرماندار اصطخر فارس]]) | ||
# [[مصقله بن هبیره شیبانی]] ([[فرماندار اردشیرخره]]) | # [[مصقله بن هبیره شیبانی]] ([[فرماندار اردشیرخره]]) | ||
# [[زیاد بن ابیه]] ([[کارگزار فارس]]) | # [[زیاد بن ابیه]] ([[کارگزار فارس]]) | ||
=== [[کارگزاران اصفهان و ری و قزوین و همدان]] === | === [[کارگزاران اصفهان و ری و قزوین و همدان]] === | ||
# [[مخنف بن سلیم ازدی]] ([[استاندار اصفهان]]، [[ری]]، [[قزوین]] و [[همدان]]) | # [[مخنف بن سلیم ازدی]] ([[استاندار اصفهان]]، [[ری]]، [[قزوین]] و [[همدان]]) | ||
خط ۶۲: | خط ۷۲: | ||
# [[ربیع بن خثیم کوفی]] ([[کارگزار قزوین]]) | # [[ربیع بن خثیم کوفی]] ([[کارگزار قزوین]]) | ||
# [[جریر بن عبدالله بجلی]] ([[کارگزار همدان]] از طرف [[عثمان]] که تا مدتی بعد از [[خلافت حضرت علی]] {{ع}} در این سمت باقی بود) | # [[جریر بن عبدالله بجلی]] ([[کارگزار همدان]] از طرف [[عثمان]] که تا مدتی بعد از [[خلافت حضرت علی]] {{ع}} در این سمت باقی بود) | ||
=== [[کارگزاران خراسان و سجستان و کرمان]] === | === [[کارگزاران خراسان و سجستان و کرمان]] === | ||
# [[جعده بن هبیره]] ([[کارگزار خراسان]]) | # [[جعده بن هبیره]] ([[کارگزار خراسان]]) | ||
خط ۶۹: | خط ۸۰: | ||
# [[ربعی بن کائس عنبری]] ([[کارگزار سجستان]]) | # [[ربعی بن کائس عنبری]] ([[کارگزار سجستان]]) | ||
# [[عبدالله بن اهتم]] ([[کارگزار کرمان]]) | # [[عبدالله بن اهتم]] ([[کارگزار کرمان]]) | ||
=== [[کارگزاران آذربایجان و حلوان]] === | === [[کارگزاران آذربایجان و حلوان]] === | ||
# [[اشعث بن قیس]] ([[کارگزار آذربایجان]]) | # [[اشعث بن قیس]] ([[کارگزار آذربایجان]]) | ||
خط ۷۵: | خط ۸۷: | ||
# [[عبدالله بن شبیل احمسی]] ([[جانشین]] [[قیس]] در [[آذربایجان]]) | # [[عبدالله بن شبیل احمسی]] ([[جانشین]] [[قیس]] در [[آذربایجان]]) | ||
# [[سعد بن حارث خزاعی]] ([[کارگزار آذربایجان]]) | # [[سعد بن حارث خزاعی]] ([[کارگزار آذربایجان]]) | ||
=== [[استانداران مصر]] === | === [[استانداران مصر]] === | ||
# [[محمد بن ابی حذیفه]] | # [[محمد بن ابی حذیفه]] | ||
خط ۸۰: | خط ۹۳: | ||
# [[مالک بن حارث اشتر نخعی]] ([[استاندار مصر]]) | # [[مالک بن حارث اشتر نخعی]] ([[استاندار مصر]]) | ||
# [[محمد بن ابی بکر]] ([[استاندار مصر]]) | # [[محمد بن ابی بکر]] ([[استاندار مصر]]) | ||
=== [[استانداران بصره]] === | === [[استانداران بصره]] === | ||
# [[عثمان بن حنیف انصاری]] ([[استاندار بصره]]) | # [[عثمان بن حنیف انصاری]] ([[استاندار بصره]]) | ||
خط ۸۵: | خط ۹۹: | ||
{{پایان فهرست اثر}} | {{پایان فهرست اثر}} | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
خط ۱۳۸: | خط ۱۰۶: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:13681148.jpg|22px]] [[محمد محمدی ریشهری|محمدی ریشهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|'''گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین''']] | # [[پرونده:13681148.jpg|22px]] [[محمد محمدی ریشهری|محمدی ریشهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|'''گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین''']] | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||