پرش به محتوا

محدث: تفاوت میان نسخه‌ها

۹٬۸۱۲ بایت حذف‌شده ،  ‏۹ دسامبر ۲۰۱۸
بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{خرد}} {{مهدویت}} <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center;...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۰: خط ۱۰:


==مقدمه==
==مقدمه==
*در کانون خانواده [[امام عسکری]]{{ع}}، آن بانوی گرامی را به نام‏‌های مختلفی از قبیل نرجس، سوسن، صقیل "یا صیقل"، حدیثه، حکیمه، ملیکه، ریحانه و خمط صدا می‏‌زدند.
*محدّث اسم مفعول از ریشه "حدّث، یحدّث" به معنای کسی است که حدیث و خبر تازه به او گویند و منظور، آن است که [[امامان]]{{عم}} با فرشتگان رابطه دارند، سخن آنان را می‌‏شنوند و از آن‏ها حقایقی دریافت می‏‌کنند. این، کنایه از یک مقام معنوی است. این لفظ به این معنا، یکی از القاب ویژه [[امام]]{{ع}} است. [[امام باقر]]{{ع}} در این ‏باره فرمود: [[امیر مؤمنان]]{{ع}} به [[ابن عباس]] فرمود: "همانا شب قدر در هر سال وجود دارد و همانا در آن، امر یک ساله نازل می‌‏شود که این امر، به [[امامان]] پس از [[پیامبر]] خواهد بود. [[ابن عباس]] گفت:
*از دیدگاه یکی از پژوهشگران، سبب تعدد نام‏‌های آن بانو، علاقه و محبت فراوان مالک او به وی بوده است که باعث شده بود با بهترین اسم‏ها و زیباترین نام‌‏ها، او را صدا بزند؛ از این‌‏رو تمام نام‌‏های آن بانو، از اسامی گل‏ها و شکوفه‌‏ها است؛ چون مردم، این نام‌‏های مختلف را شنیده بودند، می‌‏پنداشتند همه این‏ها نام‏‌های آن بانوی بزرگوار است.
آنان کیانند؟ فرمود: من و یازده نفر از نسل من امامانی‌‏اند که همگی محدّث می‏‌باشند"<ref>شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۴۲، ح ۱۰۶</ref>.
*دیگر آن‏که این بانوی گرامی، پس از اینکه وارد کانون خانواده [[امام]]{{ع}} شد، خط مشی و مسیر دیگری- بر خلاف سایر کنیزان- داشت؛ زیرا او مادر [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏ بود. او، فشار و ظلم ستمگران و حکومت‌‏ها را می‌‏دید و می‌‏دانست مدتی باید در زندان به سر برد. او می‌‏دانست باید برای حفظ خود و فرزند گرامی‏اش، نقشه‌‏هایی بیندیشد، تا حاکمان وقت، ندانند صاحب کدام نام را باید زندانی کنند و حامل نور [[امام مهدی|مهدی]]{{ع}} کدام است. بر این اساس، هرروز نامی تازه‏ برای خود می‏‌نهاد و در خانواده [[امام]]{{ع}} او را به این نام‏‌ها می‏‌خواندند، تا دشمنان خیال کنند این نام‌‏های مختلف، مربوط به چند نفر است و نفهمند همه مربوط به یک نفر است<ref>  سید محمد صدر، پژوهشی در زندگی امام مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف و نگرشی به غیبت صغرا، ص ۲۰۴ و ۲۰۵</ref>.
*[[محمد بن مسلم]] گوید: کلمه محدّث نزد [[امام صادق]]{{ع}} ذکر شد، حضرت فرمود: "محدّث کسی است که صدا را بشنود و شخص را نبیند. به حضرت عرض کردم: قربانت گردم! [[امام]] از کجا می‏‌فهمد که آن، کلام فرشته است؟ فرمود: آرامش و وقاری به او داده می‌‏شود که می‌‏فهمد آن کلام از فرشته است"<ref>  محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، باب ان الائمة محدثون مفهمون، ح ۴</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]،[[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص:۳۷۵.</ref>.
*از سرگذشت مادر [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏ سخن صریح و روشنی در دست نیست؛ اما طبق قول مشهور که از برخی روایات به دست می‏‌آید، آن بانو، کنیزی بود که در جنگ اسیر شد و پس از آن، به خانواده گرامی [[امام عسکری]]{{ع}} پیوست.
*در مجموع می‌‏توان روایات مربوط به مادر [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏ را به چهار دسته تقسیم کرد:
#روایاتی که آن بانوی بزرگوار را شاهزاده‌‏ای رومی معرفی کرده است؛
#روایاتی که آن بانوی بزرگ را تربیت ‏شده خانه [[حکیمه خاتون]] دانسته است؛
#روایتی که علاوه‏ بر تربیت وی، ولادت آن بانوی بزرگ را نیز در خانه حکیمه ذکر کرده است<ref>  مسعودی، اثبات الوصیة، ص ۲۷۲</ref>؛
#روایاتی که مادر [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏ را بانویی سیاه‌‏پوست دانسته است.
*یکی از روایت‏‌های مشهور، حکایت از آن دارد که مادر [[امام مهدی]]{{ع}}، شاهزاده‏‌ای رومی است که اعجازگونه به بیت شریف [[امام عسکری]]{{ع}} راه یافته است.
*[[شیخ صدوق]] در داستان مفصلی، حکایت مادر [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} را نقل کرده است<ref>  شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، باب ۴۱، ح ۱</ref>.
*'''روایات دسته اول:‏''' این روایت، نخست از طریق [[شیخ صدوق]]، در کتاب "کمال الدین و تمام النعمة" نقل شده است. آن‏گاه [[محمد بن جریر طبری]] آن را با سندی متفاوت، در کتاب "دلائل الامامة"<ref>  محمد بن جریر طبری، دلائل الامامة، ص ۲۶۲</ref> آورده و  [[شیخ طوسی]]" در کتاب "الغیبة" به نقل آن پرداخته است<ref>  شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۰۸، ح ۱۷۸</ref>. وی، روایت را درست مانند روایت "کمال الدین و تمام النعمة" آورده است؛ امّا سند وی با سند کتاب کمال الدین متفاوت است.
*[[فتّال نیشابوری]]، [[ابن شهرآشوب]]<ref>  ابن شهرآشوب، المناقب، ج ۴، ص ۴۴۰</ref>، [[عبد الکریم نیلی‏]]<ref>  عبد الکریم نیلی، منتخب الانوار المضیئة، ص ۱۰۵</ref> و از متأخران صاحب "إثبات الهداة فی النصوص و المعجزات" از کسانی هستند که این حکایت را نقل کرده‏‌اند. [[علامه مجلسی]] نیز حکایت را، یک‏جا از کتاب الغیبة و در جای دیگر، از کمال الدین و تمام النعمة نقل کرده است<ref>  محمّد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۶</ref>.
*برخی گفته‏‌اند: این حکایت پس از سال ۲۴۲ ق اتّفاق افتاده است؛ در حالی که از سال ۲۴۲ ق به بعد، جنگ مهمّی میان مسلمانان و رومیان، رخ نداده است تا [[نرجس خاتون]] اسیر مسلمانان شوند<ref>  جاسم حسین، تاریخ سیاسی امام دوازدهم، ص ۱۱۵</ref>. در پاسخ گفته شده: در این دوران و پس از آن، درگیری و جنگ‏هایی میان آنان رخ داده است که در بسیاری از کتاب‏‌های تاریخی، می‌‏توان نمونه‏‌هایی از این درگیری‌‏ها را یافت<ref>ر. ک: محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج ۹، ص ۲۰۱؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج ۷، ص ۸۰، ۸۱، ۸۵، ۹۳؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج ۱۰، ص ۳۲۳، ۳۴۳، ۳۴۵، ۳۴۷؛ همچنین در مقدمه کتاب مهدی موعود{{ع}}، ص ۱۵۲ مطلب مستندی در رد کسانی که جنگ در آن دوران را منتفی دانسته‌‏اند، آورده است</ref>.
*'''روایات دسته دوم‏:''' در بعضی از احادیث- بدون اشاره به سرگذشت آن بانوی بزرگوار- فقط به تربیت وی در بیت شریف حکیمه دختر [[امام جواد]]{{ع}} اشاره شده است<ref>  شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، باب ۴۲، ح ۲</ref>. عموم روایات این دسته، با احادیث دسته نخست منافاتی ندارد؛ زیرا می‌‏توان روایات مربوط به [[نرجس خاتون]] را پس از ورود او به خانه آن بانوی بزرگ دانست.
*'''روایت دسته سوم‏:''' [[مسعودی]] در "اثبات الوصیة" پس از نقل روایت پیشین، افزوده است: [[نرجس خاتون]]، علاوه بر این‏که در بیت شریف عمه [[امام عسکری]]{{ع}} تربیت یافته بود؛ در همان بیت شریف نیز به دنیا آمده بود<ref>  مسعودی، اثبات الوصیة، ص ۲۷۲</ref>.  
*[[شیخ طوسی]] این روایت را بدون‏ جمله {{عربی|اندازه=150%|" ولدت فی بیتها‏‏"}}، نقل کرده است<ref> شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۴۴</ref>.  
*در سه دسته روایت یاد شده، چند مطلب مورد اتفاق است:
#آن بانوی شریف، کنیز بوده است؛
#او در خانه [[حکیمه خاتون]]، دختر [[امام جواد]]{{ع}} بوده است؛
#[[حکیمه خاتون]] در موضوع ازدواج [[امام عسکری]]{{ع}}، از این کنیز سخن به میان آورده است.
*'''روایات دسته چهارم‏:''' در این دسته- بر خلاف روایات پیشین- سخن از کنیزی سیاه‏پوست به میان آمده است و عده‏‌ای نیز با تمسک به این روایات، خواسته‏‌اند دیدگاه مشهور را خدشه‌‏دار سازند.
*طرفداران این دیدگاه به روایت زیر از [[کناسی]]<ref>  قابل‏ توجه این‏که این روایت در غیبت نعمانی از یزید کناسی و در کمال الدین و تمام النعمة از ضریس کناسی نقل شده است</ref> استناد کرده‏‌اند. او می‏‌گوید: از [[امام باقر]]{{ع}} شنیدم که فرمود: همانا در صاحب این امر، سنّتی از [[حضرت یوسف|یوسف]]{{ع}} است و آن این‏که او فرزند کنیزی سیاه است. خداوند سبحانه و تعالی امرش را در یک شب اصلاح می‌‏فرماید<ref>ر. ک: نعمانی، الغیبة، ص ۱۶۳؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۲۹، باب ۳۲، ح ۱۲</ref>.
*[[علامه مجلسی]] با بیان این‏که این روایت، با بسیاری از روایات درباره مادر [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏ مخالفت دارد<ref>  گفتنی است روایات فراوانی از سوی مدعیان مهدویّت و طرفداران آن‏ها در طول تاریخ، جعل شده و به امامان معصوم علیهم السّلام نسبت داده شده است</ref>؛ راه حل را این دانسته است که مقصود از روایت، می‏‌تواند مادر با واسطه یا مربی آن حضرت باشد<ref>محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۲۱۹، باب ۱۳</ref>.
*در منابع معتبر، به سرگذشت مادر [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏ پس از ولادت آن حضرت هیچ اشاره‌‏ای نشده است. البته سخنی که در این باره نقل شده این است که: [[ابو علی خزیزرانی]]، کنیزی داشت که او را به [[امام حسن عسکری]]{{ع}} اهدا کرد و چون [[جعفر کذاب]]، خانه [[امام]] را غارت کرد؛ وی از دست [[جعفر کذاب]] گریخت و با [[ابو علی خزیزرانی]] ازدواج کرد. [[ابو علی خزیزرانی]] می‏‌گوید: او گفته است در ولادت سید حاضر بود و مادر او صقیل نام داشت. [[امام حسن‏ عسکری]]{{ع}} صقیل را از آنچه بر سر خاندانش می‌‏آید، آگاه کرد و او از [[امام]] خواست از خدای تعالی بخواهد مرگ وی را پیش از آن برساند. او در حیات [[امام حسن عسکری]]{{ع}} در گذشت و بر سر قبر وی لوحی است که بر آن نوشته‌‏اند: این، قبر مادر محمد است<ref>  شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۳۱، ح ۷</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]،[[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص: ۳۷۱ - ۳۷۵.</ref>.


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
۱۱۵٬۱۸۳

ویرایش