تقلید در فقه اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
←چگونگی تقلید
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = | | موضوع مرتبط = تقلید | ||
| عنوان مدخل = | | عنوان مدخل = تقلید | ||
| مداخل مرتبط = [[تقلید در قرآن]] - [[تقلید در فقه سیاسی]] - [[تقلید در فقه اسلامی]] | | مداخل مرتبط = [[تقلید در قرآن]] - [[تقلید در فقه سیاسی]] - [[تقلید در فقه اسلامی]] - [[تقلید در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
[[تقلید]] از ریشه قِلاده (چیزی که بر گردن می‌اندازند) است. کاربرد آن در معنای نخست بدین جهت است که مقلّد [[مسئولیّت]] [[اعمال]] خود را به گردن کسی می‌اندازد که از او تقلید می‌کند | [[تقلید]] از ریشه قِلاده (چیزی که بر گردن می‌اندازند) است. کاربرد آن در معنای نخست بدین جهت است که مقلّد [[مسئولیّت]] [[اعمال]] خود را به گردن کسی می‌اندازد که از او تقلید می‌کند<ref>مجمع الفائدة، ج ۱۲، ص۲۰؛ کتاب الطهارة (شیخ انصاری)، ج ۱، ص۳۰</ref>. | ||
در کلمات [[فقها]] برای تقلید از [[مجتهد]] چند تعریف ذکر شده است: | در کلمات [[فقها]] برای تقلید از [[مجتهد]] چند تعریف ذکر شده است: | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۶: | ||
#[[آموختن]] فتاوای مجتهد جهت عمل به آن. | #[[آموختن]] فتاوای مجتهد جهت عمل به آن. | ||
بنابر این، [[تقلید]] به صرف التزام محقّق می‌شود؛ در حالی که بر اساس تعریف دوم التزام با عمل، تحقّق بخش تقلید است. و طبق تعریف سوم، قوام تقلید، مطابقت عمل با فتوای مجتهدی است که شخص باید از او تقلید کند هرچند قصد تطبیق و استناد نداشته باشد. در مقابل، تعریف چهارم قوام تقلید را به دو چیز دانسته است: عمل و توأم بودن آن با قصد تطبیق و استناد. و بالاخره بنابر تعریف پنجم تقلید نه التزام است و نه عمل بلکه [[یاد گرفتن]] جهت عمل است<ref>العروة الوثقی (و حواشی)، ج۱، ص۱۴ ـ ۱۵</ref>. | بنابر این، [[تقلید]] به صرف التزام محقّق می‌شود؛ در حالی که بر اساس تعریف دوم التزام با عمل، تحقّق بخش تقلید است. و طبق تعریف سوم، قوام تقلید، مطابقت عمل با فتوای مجتهدی است که شخص باید از او تقلید کند هرچند قصد تطبیق و استناد نداشته باشد. در مقابل، تعریف چهارم قوام تقلید را به دو چیز دانسته است: عمل و توأم بودن آن با قصد تطبیق و استناد. و بالاخره بنابر تعریف پنجم تقلید نه التزام است و نه عمل بلکه [[یاد گرفتن]] جهت عمل است<ref>العروة الوثقی (و حواشی)، ج۱، ص۱۴ ـ ۱۵.</ref>. | ||
==[[حکم]] تقلید== | ==[[حکم]] تقلید== | ||
تقلید ـ که [[حقیقت]] آن | تقلید ـ که [[حقیقت]] آن رجوع جاهل به عالم و متخصّص می‌باشد ـ ضرورتی عقلایی است و در [[مشروعیت]] آن شکی نیست. از این‌رو اصل [[حکم]] تقلید، [[تقلیدی]] نمی‌باشد و این معنا را هر [[خردمندی]] به ضرورت عقلایی می‌یابد<ref>التنقیح (الإجتهاد و التقلید)، ص۸۳.</ref>. | ||
تقلید یکی از سه [[واجب عقلی]] بر هر مکلّفی است. بدین معنا که بر مکلّف [[واجب]] است یا مجتهد باشد یا مقلّد و یا محتاط.<ref>مستمسک العروة، ج ۱، ص۶</ref> بر کسی که مجتهد نیست و توان [[احتیاط]] را نیز ندارد، تقلید متعیّن خواهد بود؛ چنان‌که غیر مجتهدِ [[توانمند]] بر احتیاط، بین تقلید و عمل به احتیاط مخیّر است. | تقلید یکی از سه [[واجب عقلی]] بر هر مکلّفی است. بدین معنا که بر مکلّف [[واجب]] است یا مجتهد باشد یا مقلّد و یا محتاط.<ref>مستمسک العروة، ج ۱، ص۶</ref> بر کسی که مجتهد نیست و توان [[احتیاط]] را نیز ندارد، تقلید متعیّن خواهد بود؛ چنان‌که غیر مجتهدِ [[توانمند]] بر احتیاط، بین تقلید و عمل به احتیاط مخیّر است. | ||
==موضوع [[تقلید]]== | ==موضوع [[تقلید]]== | ||
[[اصول دین]] که تحصیل [[یقین]] از روی دلیل در آن [[واجب]] است، موضوع تقلید نیست؛ ولی [[احکام]] فرعی دین ـ جز احکامی که از ضروریات به شمار می‌رود، مانند [[وجوب]] نمازهای یومیّه و [[روزه]] [[ماه رمضان]] و نیز احکامی که مکلّف به آنها یقین دارد ـ موضوع تقلید است | [[اصول دین]] که تحصیل [[یقین]] از روی دلیل در آن [[واجب]] است، موضوع تقلید نیست؛ ولی [[احکام]] فرعی دین ـ جز احکامی که از ضروریات به شمار می‌رود، مانند [[وجوب]] نمازهای یومیّه و [[روزه]] [[ماه رمضان]] و نیز احکامی که مکلّف به آنها یقین دارد ـ موضوع تقلید است<ref>العروة الوثقی، ج ۱، ص۴ و ۲۴ ـ ۲۵؛ توضیح المسائل مراجع، ج ۱، ص۱۳ م ۱.</ref>. | ||
==مرجع تقلید== | ==مرجع تقلید== | ||
مجتهدی که از او تقلید می‌شود باید دارای شرایط زیر باشد: | مجتهدی که از او تقلید می‌شود باید دارای شرایط زیر باشد: | ||
#[[عقل]]. | #[[عقل]]. | ||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
#[[اعلم بودن]]. در این شرط نیز اختلافاتی وجود دارد. | #[[اعلم بودن]]. در این شرط نیز اختلافاتی وجود دارد. | ||
#[[حریص]] نبودن بر [[دنیا]]. برخی این شرط را در فرض عدم اضرار آن به عدالت نپذیرفته‌اند. در فرض اضرار نیز گفته‌اند: با وجود شرط عدالت نیازی به این شرط نیست. | #[[حریص]] نبودن بر [[دنیا]]. برخی این شرط را در فرض عدم اضرار آن به عدالت نپذیرفته‌اند. در فرض اضرار نیز گفته‌اند: با وجود شرط عدالت نیازی به این شرط نیست. | ||
#[[آزاد]] بودن (برده نبودن) بنا بر قولی. بسیاری از [[فقها]] این شرط را نپذیرفته‌اند | #[[آزاد]] بودن (برده نبودن) بنا بر قولی. بسیاری از [[فقها]] این شرط را نپذیرفته‌اند<ref>العروة الوثقی، ج ۱، ص۵ و ۸ ـ ۹؛ العروة الوثقی (حواشی)، ج ۱، ص۱۶ ـ ۱۷ و ۲۴ ـ ۲۶؛ مستمسک العروة، ج ۱، ص۲۲ و ۴۰ ـ ۴۵؛ مهذب‌الاحکام، ج ۱، ص۱۸ـ ۲۱ و ۳۸ ـ ۴۲.</ref>. | ||
==احکام تقلید== | ==احکام تقلید== | ||
بنابر قول مشهور میان اصولیان تقلید ابتدایی از مجتهد مرده جایز نیست؛ لکن در جواز بقا بر تقلید مجتهد پس از [[مرگ]] وی [[اختلاف]] است. بسیاری آن را جایز دانسته‌اند. | بنابر قول مشهور میان اصولیان تقلید ابتدایی از مجتهد مرده جایز نیست؛ لکن در جواز بقا بر تقلید مجتهد پس از [[مرگ]] وی [[اختلاف]] است. بسیاری آن را جایز دانسته‌اند. | ||
تقلید بر مجتهد [[حرام]] است | تقلید بر مجتهد [[حرام]] است<ref>جواهر الکلام، ج ۱۹، ص۳۷؛ التنقیح (الإجتهاد و التقلید)، ص۲۸.</ref>. [[عمل]] [[جاهلی]] که نه مبتنی بر تقلید بوده و نه بر [[احتیاط]] اگر با واقع یا فتوای مجتهدی که باید از او تقلید می‌کرد منطبق نباشد [[باطل]] است و در صورت انطباق با یکی از آن دو، در عمل غیر [[عبادی]] یعنی توصّلی، محکوم به صحّت است و در [[عمل]] [[عبادی]] ـ که [[قصد قربت]] در آن شرط است ـ دو صورت دارد: | ||
#فرد [[جاهل]]، هنگام عمل، قاصر یا مقصّرِ [[غافل]] باشد؛ به‌گونه‌ای که قصد قربت به طور جزم از او بر آید. | #فرد [[جاهل]]، هنگام عمل، قاصر یا مقصّرِ [[غافل]] باشد؛ به‌گونه‌ای که قصد قربت به طور جزم از او بر آید. | ||
#فرد جاهل هنگام عمل، مقصّرِ ملتفت به [[جهل]] خود باشد که نتواند به طور جزم قصد قربت کند. | #فرد جاهل هنگام عمل، مقصّرِ ملتفت به [[جهل]] خود باشد که نتواند به طور جزم قصد قربت کند. | ||
عمل عبادیِ انجام گرفته در صورت اوّل صحیح است ولی در فرض دوم، بنابر اعتبار جزم در [[نیّت]]، صحیح نخواهد بود هرچند [[مطابق با واقع]] باشد؛ ولی از آنجا که بسیاری، جزم در نیّت ر ا معتبر نمی‌دانند در این صورت نیز [[حکم]] به صحّت عمل کرده‌اند | عمل عبادیِ انجام گرفته در صورت اوّل صحیح است ولی در فرض دوم، بنابر اعتبار جزم در [[نیّت]]، صحیح نخواهد بود هرچند [[مطابق با واقع]] باشد؛ ولی از آنجا که بسیاری، جزم در نیّت ر ا معتبر نمی‌دانند در این صورت نیز [[حکم]] به صحّت عمل کرده‌اند<ref>العروة الوثقی، ج ۱، ص۴ و ۷؛ مستمسک العروة، ج ۱، ص۱۰ و ۳۵ ـ ۳۶؛ مهذب الاحکام، ج ۱، ص۱۳ و ۳۲ ـ ۳۳.</ref>. | ||
==چگونگی [[تقلید]]== | ==چگونگی [[تقلید]]== | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
تقلید در حجِ [[قرآن]] به نظر اکثر [[فقها]] [[واجب]] تخییری است؛ بدین معنا که [[حاجی]] می‌تواند به تلبیه یا اِشعار و یا تقلید، [[محرم]] شود. در صورت [[گزینش]] تلبیه برای [[احرام]]، [[تقلید]] بعد از آن [[مستحب]] است. | تقلید در حجِ [[قرآن]] به نظر اکثر [[فقها]] [[واجب]] تخییری است؛ بدین معنا که [[حاجی]] می‌تواند به تلبیه یا اِشعار و یا تقلید، [[محرم]] شود. در صورت [[گزینش]] تلبیه برای [[احرام]]، [[تقلید]] بعد از آن [[مستحب]] است. | ||
از حیواناتی که قربانی می‌شوند گاو و گوسفند مخصوص تقلید؛ لکن شتر مشترک بین تقلید و اشعار است | از حیواناتی که قربانی می‌شوند گاو و گوسفند مخصوص تقلید؛ لکن شتر مشترک بین تقلید و اشعار است<ref>غنیة‌النزوع، ص۱۹۰؛ جواهر الکلام، ج ۱۸، ص۵۵ ـ ۵۸.</ref>.<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۲، صفحه ۵۸۰-۵۸۲.</ref> | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:تقلید]] | |||