تقوا در معارف و سیره علوی: تفاوت میان نسخه‌ها

با دقت در سخنان [[حضرت علی]] {{ع}} درباره تقوا، چند نکته به دست می‌آید: اولاً باید توجه داشت که در [[کلام]] حضرت، مفهوم پرهیز و اجتناب نیز همچون [[خوف از خدا]]، نه عین تقوا، که از لوازم و آثار تقوا است<ref>برای مثال آن حضرت می‌فرماید: {{متن حدیث|إِنَّ تَقْوَى اللَّهِ حَمَتْ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ مَحَارِمَهُ وَ أَلْزَمَتْ قُلُوبَهُمْ مَخَافَتَهُ}}؛ (گفتار امیرالمؤمنین علی {{ع}}، ص۱۵۴۶).</ref>. تقوا در سخنان امام علی {{ع}}، حالتی [[مقدس]] و معنوی و ملکه‌ای [[قدرتمند]] و [[روحانی]] است که ترک و پرهیز و [[اجتناب از گناه]]، هم از مقدمات و هم ثمرات آن و خوف از خدا نیز از آثار و ثمرات دیگر آن است<ref>استاد مطهری در این زمینه می‌نویسد: «طبق این تفسیر (تقوا به معنای پرهیزگاری، که یک روش عملی منفی است) اولاً تقوا مفهومی است که از مرحله عمل انتزاع می‌شود، ثانیاً روشی است منفی، ثالثاً هر اندازه، جنبه منفی شدیدتر باشد تقوا کامل‌تر است... (در حالی که) تقوا در نهج البلاغه، نیرویی است روحانی که بر اثر تمرین‌های زیاد پدید می‌آید و پرهیزهای معقول و منطقی از یک طرف، سبب و مقدمه پدید آمدن این حالت روحانی است و از طرف دیگر، معلول و نتیجه آن است و از نتایج آن به شمار می‌رود». (مجموعه آثار، ج۱۶، ص۵۰۳ - ۵۰۴).</ref>. پس اگر در سخنان آن حضرت درباره تقوا، به مفاهیمی می‌رسیم که جنبه منفی و سلبی دارند<ref>مانند: {{متن حدیث|التَّقْوَى اجْتِنَابٌ‌}}؛ {{متن حدیث|رَأْسُ التَّقْوَى تَرْكُ الشَّهْوَةِ}}؛ {{متن حدیث|إِذَا اتَّقَيْتَ فَاتَّقِ مَحَارِمَ اللَّهِ‌}}؛ {{متن حدیث|لَا تَقْوَى كَالْكَفِ عَنِ الْمَحَارِمِ‌}}؛ {{متن حدیث|مِلَاكُ الْتُّقَى رَفْضُ الدُّنْيَا}} (گفتار امیرالمؤمنین علی {{ع}}، ج۲، ص۱۵۴۹ - ۱۵۵۵).</ref>، باید به این نکته توجه کنیم که آنها پیش‌نیاز تقوایند، نه [[حقیقت]] [[تقوا]] که حالتی [[معنوی]] و [[روحانی]] است و [[حافظ]] و حارس [[متقی]] از [[گناه]] و [[معصیت]]<ref>مطهری، مرتضی، ده گفتار، ص۲۳ و ۲۴.</ref>. همین حالت است که باعث می‌شود متقی با فرض استقرار در محیط گناه، خویش را [[آلوده]] نسازد و خود را از [[گناه‌کاری]] نگاه دارد.

ثانیاً بر تقوا، آثار و فوایدی بسیار مترتب است. در این جا به دلیل ضیق مجال، تنها دو بخش از سخنان آن حضرت را می‌آوریم که بر بسیاری از آثار تقوا دست گذارده‌اند: «بی‌گمان [[تقوای الهی]]، کلید [[درستی]] و [[ذخیره]] [[روز قیامت]] و [[آزادی]] از هر رقیت و [[نجات]] از هر [[هلاکت]]، نجات گریزنده، رسیدن به [[هدف‌ها]] و نیل به [[آرزوها]] است»<ref>{{متن حدیث|إِنَّ تَقْوَى اللَّهِ مِفْتَاحُ سَدَادٍ وَ ذَخِيرَةُ مَعَادٍ وَ عِتْقٌ مِنْ كُلِّ مَلَكَةٍ وَ نَجَاةٌ مِنْ كُلِّ هَلَكَةٍ بِهَا يَنْجُو الْهَارِبُ وَ تَنْجَحُ الْمَطَالِبُ وَ تُنَالُ الرَّغَائِبُ}}؛ (گفتار امیرالمؤمنین علی {{ع}}، ص۱۵۴۹؛ ترجمه نهج البلاغه، خطبه ۲۲۱، ص۷۲۳).</ref>. و «تقوای الهی، دوای درد سینه‌ها و برطرف شدن [[کوری]] [[دل‌ها]] و بهبود [[بیماری]] تن‌ها و [[اصلاح]] [[فساد]] سینه‌ها و [[پاکیزگی]] چرک نفس‌ها و روشنی [[پوشش]] دیده‌ها و [[ایمنی]] [[ترس]] دل‌ها و روشن کننده سیاهی ظلمت‌ها است»<ref>{{متن حدیث|فَإِنَّ تَقْوَى اللَّهِ دَوَاءُ دَاءِ قُلُوبِكُمْ وَ بَصَرُ عَمَى أَفْئِدَتِكُمْ وَ شِفَاءُ مَرَضِ أَجْسَادِكُمْ وَ صَلَاحُ فَسَادِ صُدُورِكُمْ وَ طُهُورُ دَنَسِ أَنْفُسِكُمْ وَ جِلَاءُ غِشَاءِ أَبْصَارِكُمْ وَ أَمْنُ فَزَعِ جَأْشِكُمْ وَ ضِيَاءُ سَوَادِ ظُلْمَتِكُمْ}}؛ (ترجمه نهج البلاغه، خطبه ۱۸۹).</ref>.

از آثار مهم و شگفت‌انگیز تقوا - که در [[قرآن کریم]] نیز از آن سخن رفته است<ref>برای مثال: {{متن قرآن|وَمَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا * وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ}} «و هر کس از خداوند پروا کند (خداوند) برای او دری می‌گشاید * و به او از جایی که گمان نمی‌برد روزی می‌دهد» سوره طلاق، آیه ۲-۳.</ref>- خروج از مضایق و تنگناها و [[گرفتاری‌ها]] است. آن حضرت می‌فرماید: «هرکس [[تقوای الهی]] پیشه کند، [[خداوند]] برایش از هر اندوهی [[گشایش]] و از هر تنگنایی، راه خروجی بر می‌نهد»<ref>{{متن حدیث|مَنِ اتَّقَى اللَّهَ سُبْحَانَهُ جَعَلَ لَهُ مِنْ كُلِّ هَمٍ فَرَجاً وَ مِنْ كُلِّ ضِيقٍ مَخْرَجاً}}؛ (گفتار امیرالمؤمنین علی {{ع}}، ص۱۵۵۹) برای آشنایی بیشتر با این موضوع و اینکه این مضایق و تنگناها و شدائد، کدام است، نگاه کنید به: مطهری، مرتضی، ده گفتار، ص۵۷-۶۴.</ref>.