شیعه در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = شیعه

| عنوان مدخل  = شیعه

| مداخل مرتبط = [[شیعه در لغت]] - [[شیعه در قرآن]] - [[شیعه در کلام اسلامی]] - [[شیعه در تاریخ اسلامی]] - [[شیعه در معارف و سیره نبوی]] - [[شیعه در معارف و سیره حسینی]] - [[شیعه در معارف مهدویت]] - [[شیعه در فقه سیاسی]] - [[شیعه در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] - [[شیعه از دیدگاه اهل سنت]]

}}

 

[[ابان‌ بن‌ تغلب]] از [[متکلمان]] و [[فقیهان]] و [[راویان]] سده دوم، کسانی را که در هنگام [[اختلاف]] دربارهٔ «[[سنت]]» [[پیامبر اسلام]]{{صل}} به سراغ علی بن ابی‌طالب{{ع}} و در هنگام اختلاف دربارهٔ «[[سیره]]» [[علی]]{{ع}} به سراغ [[جعفر بن محمد]]{{ع}} رفتند، شیعه نامیده‌است.<ref> نجاشی، رجال، ۱۲.</ref>

[[امام‌ خمینی]] که [[پیروان حضرت علی]]{{ع}} و [[فرزندان]] [[معصوم]] ایشان را شیعه نامیده‌است<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۸/۳۳۵، ۳۷۵، ۳۹۱ و ۱۱/۳۸.</ref> و خود از بزرگ‌ترین [[عالمان]] و [[رهبران]] [[شیعی]] می‌باشد، مانند دیگر [[اندیشمندان]]،<ref>اشعری قمی، المقالات و الفرق، ۱۵؛ نوبختی، فرق الشیعه، ۱۷–۱۸؛ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۲۸–۳۰.</ref> نخستین دوره [[حیات]] شیعه را در [[زمان حیات پیامبر]]{{صل}} شمرده‌ است.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۴/۵۰۸ و ۶/۳۶۰.</ref> ایشان [[پیروان مکتب اهل بیت]]{{ع}} را ادامه‌ دهنده راه [[اسلام]] پس از پیامبر{{صل}} می‌داند.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۴/۵۰۸ و ۲۰/۷۶.</ref>.<ref>[[احمد فکور افشاگر|فکور افشاگر]] و [[سید عباس رضوی|رضوی]]، [[شیعه - فکور افشاگر و رضوی (مقاله)| مقاله «شیعه»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۶ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۶]]، ص۵۷۹ – ۵۹۶.</ref>

در کنار [[ادله]] بسیار، [[واقعه غدیر]] و [[جانشینی علی]]{{ع}} از پیامبر{{صل}} در [[سال دهم هجری]]، <ref>ابن‌حنبل، مسند، ۱/۱۱۸–۱۱۹؛ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ۳/۱۱۰.</ref> مهم‌ترین منشأ پیروی [[شیعه]] از علی{{ع}} است. امام‌ خمینی نیز به این مطلب اشاره کرده‌ است.<ref>امام‌ خمینی، ولایت فقیه، ۱۳۶.</ref> افزون بر آن سفارش پیامبر{{صل}} به پیروی از کتاب و [[عترت]]<ref>حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ۳/۱۴۸؛ سیوطی، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، ۲/۶۰.</ref> که در [[منابع حدیثی شیعه]] و [[سنی]] آمده، دلیل دیگر امام‌ خمینی بر شکل‌گیری این گروه در [[زمان پیامبر]]{{صل}} است.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۹۴.</ref>.<ref>[[احمد فکور افشاگر|فکور افشاگر]] و [[سید عباس رضوی|رضوی]]، [[شیعه - فکور افشاگر و رضوی (مقاله)| مقاله «شیعه»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۶ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۶]]، ص۵۷۹ – ۵۹۶.</ref>

== عقاید شیعه ==

شکل‌گیری اصل شیعه بر پایه [[اعتقاد]] به [[جانشینی]] و [[امامت]] علی بن ابی‌طالب{{ع}} از سوی [[خداوند تعالی]] پس از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و با معرفی ایشان و [[استمرار امامت]] در یازده نفر از [[فرزندان علی]]{{ع}} و [[فاطمه]]{{س}} است که عبارت‌اند از: [[حسن بن علی]]{{ع}}، [[حسین بن علی]]{{ع}}، [[علی بن الحسین]]{{ع}}، [[محمد بن علی]]{{ع}}، [[جعفر بن محمد]]{{ع}}، [[موسی بن جعفر]]{{ع}}، [[علی بن موسی]]{{ع}}، [[محمد بن علی]]{{ع}}، [[ امام هادی علیه‌السلام|علی بن محمد]]{{ع}}، [[حسن بن علی]]{{ع}} و [[محمد بن حسن]]{{ع}}. [[شیعیان]] در اصولِ بنیادینِ [[اسلام]] چون اصل [[توحید]]، [[نبوت]]، [[معاد]] و ضرورتِ [[وجود امام]] و [[حاکم]] برای [[جامعه اسلامی]] با دیگر [[مسلمانان]] مشترک‌اند.<ref>حلی، الباب الحادی‌عشر، ۱–۱۱؛ تفتازانی، شرح المقاصد، ۵/۸۸؛ لاهیجی، گوهر مراد، ۴۶۱–۴۶۴.</ref> ازجمله عقاید شیعه، [[عدل الهی]] است که [[طایفه]] [[معتزله]] از [[اهل سنت]] نیز به سبب همین [[اعتقاد]]، به همراه [[شیعه]] به «[[عدلیه]]» [[شهرت]] یافتند و [[عدل]] به صورت اصلی از [[اصول دین]] شیعه معرفی شد.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱/۵۸، ۷۵ و ۴/۸۱۶.</ref>

# [[عدم تحریف قرآن]]: از نگاه [[شیعه]] [[قرآن کریم]] موجود [[معجزه جاویدان پیامبر]]{{صل}} و به دور از هر گونه [[تحریف]] و [[تغییر]] و دگرگونی است<ref>مفید، اوائل المقالات، ۸۱–۸۲.</ref> و روایاتی که جز این را نشان می‌دهد نوعاً مورد قبول نیست یا بر معانی دیگری بار می‌شود. امام‌ خمینی نیز بر این نظر تأکید دارد.

# [[مهدویت]]: مهدویت از مباحث مهم و ویژه [[مذهب شیعه]] است<ref> حر عاملی، اثبات الهداه، ۵/۲۸۰–۲۸۴؛ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۹۲–۱۹۶.</ref> و [[شیعیان]] برآن‌اند که دوازدهمین [[خلیفه]]، [[حضرت مهدی موعود]]{{ع}} فرزند [[امام عسکری|حسن‌ بن‌ علی عسکری]]{{ع}} به [[دنیا]] آمده و اکنون به سبب آماده‌ نبودن [[شرایط ظهور]]، از دیده‌ها غایب است.<ref>مفید، الرسالة الثانیه، ۱۱–۱۶؛ مفید، النکت الاعتقادیه، ۴۴–۴۵؛ طوسی، تلخیص الشافی، ۴/۲۱۶.</ref> به باور امام‌ خمینی یکی از عوامل [[غیبت امام زمان]]{{ع}} ذخیره‌بودن ایشان از سوی خداوند برای [[اجرای عدالت]] در [[جهان]] است<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۸۰–۴۸۱ و ۱۹/۲۴۶.</ref>.

# [[نفی]] [[غلوّ]]: کسانی که [[پیامبر]]{{صل}} یا [[ائمه]]{{ع}} را بالاتر از جایگاهشان می‌برند و [[خدا]] می‌خوانند، در [[مذهب شیعه]] [[کافر]] و بیرون از دایره [[اسلام]] شمرده شده‌اند.<ref>مفید، تصحیح اعتقادات الامامیه، ۱۳۱؛ امام‌ خمینی، تحریر الوسیله، ۱/۱۱۵.</ref> امام‌ خمینی از [[امام باقر]]{{ع}} روایتی<ref>کلینی، الکافی، ۲/۷۵.</ref> را [[شاهد]] آورده‌است که آن حضرت به [[شیعیان]] سفارش کرده در [[حد وسط]] حرکت کنند تا [[غالیان]] و افراد تندرو و افرادی که از حد [[اعتدال]] عقب افتاده‌اند، به آنان [[رجوع]] کنند.<ref>امام‌ خمینی، چهل حدیث، ۵۷۱.</ref>

در مجموع امام‌ خمینی [[اعتقادات شیعه]] را نسبت به دیگران، به [[توحید]] نزدیک‌تر دیده و تأکید کرده‌است که شیعیان به دلیل پیوند با [[اهل بیت]]{{ع}}، از همه [[مردم]] در توحید و [[تقدیس]] خدا ممتازند و کتاب‌های اصول [[عقاید شیعه]] و صادره‌شده از [[منبع وحی]] مانند [[الکافی (کتاب)|کافی]]، [[التوحید (کتاب)|توحید]] [[شیخ صدوق]]، [[خطبه‌ها]] و [[دعاهای ائمه]] [[معصوم]]{{ع}} در توحید و تقدیس [[خداوند]] [[شاهد]] بی‌سابقه‌ بودن این [[علوم]] در میان [[بشر]] است و پس از [[قرآن کریم]] هیچ‌کس نتوانسته خداوند را به مانند آنان تقدیس و [[تنزیه]] کند.<ref>امام‌ خمینی، آداب الصلاة، ۲۸۵.</ref> در [[منابع روایی شیعه]] و [[اهل سنت]] نیز احادیثی مانند [[حدیث غدیر]]،<ref>احمدابن‌حنبل، مسند، ۴/۳۶۶ و ۳۶۸–۳۷۰؛ مجلسی، بحار الانوار، ۳۷/۱۱۵.</ref> [[حدیث ولایت]]،<ref>طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۲/۷۸.</ref> [[حدیث وصایت]]<ref>ابن‌عساکر، تاریخ مدینه الدمشق، ۴۲/۳۹۲.</ref> و [[حدیث منزلت]]<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۸/۲۱۲.</ref> دلالت بر [[امامت]] و [[ولایت امیرالمؤمنین]]{{ع}} می‌کند. امام‌ خمینی در آثار خود به برخی از [[آیات]] و [[روایات]] یادشده اشاره کرده‌است<ref>امام‌ خمینی، کشف اسرار، ۱۴۱–۱۵۰؛ امام‌ خمینی، صحیفه، ۲۰/۱۱۲.</ref>.

از نگاه شیعه منابع [[دریافت احکام]] [[دین]] کتاب، [[سنت]]، [[عقل]] و [[اجماع]] است. شیعه بر خلاف اهل سنت، سنت را اعم از [[سنت پیامبر]]{{صل}} و [[اهل بیت]]{{ع}} می‌داند و [[معتقد]] است [[پیامبر]]{{صل}} برای پس از خود، [[اهل بیت]]{{ع}} را [[مرجع علمی]] و دینیِ [[مردم]] معرفی کرده‌ است<ref>شرف‌الدین، المراجعات، ۶۰–۷۶.</ref>؛ اما [[اهل سنت]] به جای استفاده از [[سنت]] اهل بیت{{ع}} از [[قیاس]]، [[استحسان]]، [[مصالح مرسله]] و [[اجتهاد]] [[صحابه]] (عمل به [[رأی]]) برای [[استنباط احکام]] استفاده می‌کنند.<ref>جناتی، منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، ۳–۵.</ref>.<ref>[[احمد فکور افشاگر|فکور افشاگر]] و [[سید عباس رضوی|رضوی]]، [[شیعه - فکور افشاگر و رضوی (مقاله)| مقاله «شیعه»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۶ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۶]]، ص۵۷۹ – ۵۹۶.</ref>

زیدیه ازجمله [[فرقه‌های شیعه]] و کسانی‌اند که به [[امامت]] [[زید بن علی]] پس از [[امام سجاد]]{{ع}} معتقدند.<ref>نوبختی، فرق الشیعه، ۲۱؛ مفید، اوائل المقالات، ۳۹.</ref>

از سوی دیگر، امام‌ خمینی در آثار خود، در [[تحکیم]] و تقویت مبانی [[مذهب شیعه]] کوشیده‌است. [[کتاب کشف اسرار]] از نخستین نوشته‌های ایشان در [[دفاع]] از [[عقاید شیعه]] است؛ چنان‌که در دیگر کتاب‌ها و آثار ایشان نیز همین دیده می‌شود.<ref>امام‌ خمینی، آداب الصلاة، ۲۸۵؛ امام‌ خمینی، تقریرات، ۳/۱۹۶؛ امام‌ خمینی، چهل حدیث، ۵۷۶–۵۷۷.</ref> ایشان در آثار و سخنرانی‌های خود دربارهٔ ویژگی‌ها و [[وظایف شیعیان]] [[سخن]] گفته‌است<ref>امام‌ خمینی، چهل حدیث، ۵۶۸–۵۷۲؛ امام‌ خمینی، حدیث جنود، ۲۹۰–۲۹۱؛ امام‌ خمینی، صحیفه، ۵/۴۰۷، ۵۳۲ و ۱۵/۳۳۰.</ref> و در [[وصیت‌نامه]] خود به [[پیروی]] از [[مذهب]] [[حق]] دوازده‌امامی [[افتخار]] کرده و برخی [[نعمت‌های الهی]] را که از طریق [[اهل بیت]]{{ع}} به [[مردم]] رسیده، برشمرده است<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۲۱/۳۹۶–۳۹۷.</ref>؛ چنان‌که در مقابله با برخی [[منحرفان]] از گروه‌های [[اسلامی]] و غیر اسلامی که علیه [[تشیع]] و [[اعتقادات]] آن سخن می‌گفتند و برخی از آنان خود را از طرفداران [[امام‌ خمینی]] معرفی می‌کردند، بر جایگاه والا و [[مقدس]] [[مذهب تشیع]] و برخی ویژگی‌های آن ازجمله مقابله آن با [[بیگانگان]] و دست‌نشاندگان آنان تأکید کرد و دربارهٔ دسیسه‌های [[دشمنان]] برای شکستن این [[سد]] [[استوار]] هشدار داد و به‌شدت [[رفتار]] چنین گروه‌های منحرفی را محکوم و مردود ساخت.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۳/۲۰۳–۲۰۵.</ref>.<ref>[[احمد فکور افشاگر|فکور افشاگر]] و [[سید عباس رضوی|رضوی]]، [[شیعه - فکور افشاگر و رضوی (مقاله)| مقاله «شیعه»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۶ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۶]]، ص۵۷۹ – ۵۹۶.</ref>

[[شیعیان]] پس از [[درگذشت پیامبر]]{{صل}} در آغاز، فعالیت‌هایی برای [[خلافت امیرالمؤمنین علی]]{{ع}} انجام دادند<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ۲/۱۲۵–۱۲۶.</ref> و برای [[احقاق حق]] [[امام علی]]{{ع}} با [[مخالفان]] [[گفتگو]] و [[مناظره]] کردند<ref>شرف‌الدین، المراجعات، ۱۸۰.</ref> و سرانجام بنا به سفارش [[امیرالمؤمنین]]{{ع}}<ref>نهج البلاغه، ن۶۲، ۴۸۲.</ref> برای رعایت [[مصالح اسلام]] و از سر [[تقیه]] [[سکوت]] کردند. امام‌ خمینی [[فاطمه زهرا]]{{س}}، [[امام‌ حسن]]{{ع}}، [[امام‌ حسین]]{{ع}}، [[ابوذر غفاری]]، [[مقداد]] و [[عمار]] را از کسانی شمرده که برای [[حقانیت]] راه آن حضرت با خلفای وقت [[احتجاج]] کردند.<ref>امام‌ خمینی، انوار الهدایه، ۱/۲۴۵–۳۴۶.</ref> [[سلمان فارسی]] نیز که از شیعیان و تابع امیرالمؤمنین{{ع}} بود،<ref>امام‌ خمینی، تقریرات، ۱/۳۱۹.</ref> دربارهٔ حقانیت راه امام‌علی{{ع}} با مخالفان مناظره کرد.<ref>طبرسی، الاحتجاج علی أهل اللجاج، ۱/۱۱۱.</ref> [[یاران]] امام‌ علی{{ع}} در [[زمان]] [[خلافت]] ایشان برای [[تحکیم]] و [[گسترش اسلام]] اصیل و مبانی [[اعتقادی]] و [[احکام]] [[راستین]] آن تلاش کرده‌اند.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ۲/۱۷۹؛ ابن‌اعثم، الفتوح، ۲/۴۳۴–۴۳۶.</ref>

امام‌ خمینی [[عمار یاسر]] را از [[شیعیان امیرالمؤمنین]]{{ع}} می‌داند که [[زندگی]] خود را در [[دفاع]] از راه [[عدالت]] به پایان برد و سرانجام ـ چنان‌که [[پیامبر]]{{صل}} خبر داده بود ـ در نودسالگی در [[صفین]] به دست گروه [[طغیانگر]] [[شام]] به سرکردگی [[معاویة بن‌ ابی‌‌سفیان]] به [[شهادت]] رسید.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱/۱۶۴.</ref>

در دوره [[امام کاظم]]{{ع}} محدودیت [[شیعیان]] و به‌ویژه آن حضرت شدّت یافت و ایشان سال‌ها در [[زندان]] و [[حصر]] به سر برد. فرصت دوره امام‌ صادق{{ع}} در دوره [[امام رضا]]{{ع}} نیز رخ داد و حتی [[امید]] به اینکه [[بنی‌هاشم]] و [[علویان]] [[خلافت]] را به دست گیرند، افزایش یافت. [[شیعه]] ریشه‌های خود را تا اعماق دربار [[مأمون]] پیش برد؛ چنان‌که برخی از [[کارگزاران]] مؤثر [[حکومت عباسی]]، شیعه بودند و این شرایط، مأمون را به [[ولایتعهدی]] امام‌ رضا{{ع}} وادار کرد<ref>مظفر، تاریخ شیعه، ۱۱۰–۱۱۲.</ref>. پس از مأمون دوباره فشار بر شیعه شدت گرفت<ref>مظفر، تاریخ شیعه، ۱۱۹–۱۲۰.</ref> و به جز شیعیانِ برخی از [[شهرها]] مانند [[قم]] یا شیعیان ساکن در حوزه [[مدیریت]] دولت‌های کوچک [[شیعی]]، دیگر شیعیان در آن [[روزگار]] پیوسته در حال [[استتار]] و [[تقیه]] به سر می‌بردند.<ref>مدنی، الدرجات الرفیعة، ۸.</ref> [[امام زمان]] [[مهدی موعود]]{{ع}} در این شرایط متولد شد و به [[امر خدا]] از دیدگان [[مردم]] پنهان شد<ref>نعمانی، الغیبه، ۱۴۰–۱۴۱.</ref>.

در نگاه [[امام‌ خمینی]] شیعیان هم‌اکنون نیز مظلوم‌اند؛ چنان‌که در اوج [[انقلاب اسلامی]] و [[کشتار]] [[مردم ایران]] به دست [[محمد رضا پهلوی]]، برخی از سران [[کشورهای اسلامی]] [[سرکوب]] شیعیان را به دست پهلوی روا و جایز می‌دانستند.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۲/۴۴۸.</ref> به [[باور]] ایشان با آنکه شیعیان در رأس [[موحدان]] [[جهان]] جای دارند، بعضی از طایفه‌های [[اسلامی]] که [[عقاید]] و کتاب‌هایشان [[گواه]] [[الحاد]] و شرکشان است، بر اثر [[دشمنی]] با [[اهل بیت]]{{ع}}، شیعیان را متهم به [[شرک]] و [[کفر]] می‌کنند و با [[اغفال]] مردمِ بی‌خبر، از این منظر جنایتی غیرقابل جبران در [[حق]] [[بشریت]] مرتکب می‌شوند<ref>امام‌ خمینی، آداب الصلاة، ۲۸۵.</ref>؛ چنان‌که در برخی کشورهای اسلامی به‌رغم [[جمعیت]] فراوان آنان از جایگاه و [[حقوق]] خود بازداشته شده‌اند؛ ازجمله در [[پاکستان]] که امام‌ خمینی چند [[روز]] پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] در [[دیدار]] با [[وزیر مختار]] این [[کشور]] همراه با [[ابلاغ]] [[سلام]] به [[مردم]] [[پاکستان]] و تأکید بر [[وحدت]] و [[برادری]] [[مسلمانان]] و [[لزوم]] [[مبارزه]] برای قطع دست [[استعمارگران]] و دستیابی به [[حقوق]] خود، از [[دولت]] این کشور خواست به [[شیعیان]] [[احترام]] بیشتری بگذارد و [[مذهب شیعه]] را که در آن [[زمان]] بیش از ده میلیون نفر می‌شدند، به رسمیت بشناسد<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۶/۳۱۷.</ref>.<ref>[[احمد فکور افشاگر|فکور افشاگر]] و [[سید عباس رضوی|رضوی]]، [[شیعه - فکور افشاگر و رضوی (مقاله)| مقاله «شیعه»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۶ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۶]]، ص۵۷۹ – ۵۹۶.</ref>

از پایان [[سده اول هجری]]، [[کوفه]] از مناطق ایران و پیوسته به قلمرو مسلمانان، مرکز تجمع و فعالیت شیعیان بود.<ref>آل قاسم، تاریخ الحوزات العلمیه، ۱/۳۸۲–۴۰۶.</ref> [[قم]] نیز در این سده به یکی از پایگاه‌های بانفوذ [[شیعه]] تبدیل شد<ref>قمی، تاریخ قم، ۲۴۲–۲۶۴.</ref> و این [[نفوذ]] با حکومت‌های [[علویان]] [[طبرستان]]<ref>ابن‌خلدون، تاریخ، ۴/۲۹.</ref> و [[آل بویه]] در [[ایران]] و [[عراق]] و دیگر [[دولت‌های شیعی]] گسترش یافت.<ref>جعفریان، اطلس شیعه، ۱۵۸–۱۶۱.</ref> به گفته [[امام‌ خمینی]] ایران ازجمله مناطقی بود که با آغوش باز به [[اسلام]] و [[تشیع]] روی آورد<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۵/۵۳۳.</ref> و به عنوان مهد اسلام و تشیع مطرح شد <ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۴۴.</ref> و مجاهدت‌های [[ایرانیان]] در دوره [[انقلاب اسلامی]] در گسترش [[مذهب شیعه]] مؤثر بود.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۷/۸۴.</ref>.<ref>[[احمد فکور افشاگر|فکور افشاگر]] و [[سید عباس رضوی|رضوی]]، [[شیعه - فکور افشاگر و رضوی (مقاله)| مقاله «شیعه»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۶ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۶]]، ص۵۷۹ – ۵۹۶.</ref>

[[صفویه]] در [[قرن دهم]] با تکیه بر [[مذهب تشیع]] [[دوازده امامی]] توانست در ایران یک [[کشور]] مستقل شیعی بنا کند و [[ایرانیان]] را به صورت [[ملت]] واحد شیعی‌مذهب درآورد.<ref>راوندی، تاریخ اجتماعی ایران و کهن‌ترین ملل باستانی از آغاز تا اسلام، ۸/۴۶–۴۸؛ حلبی، تاریخ علم کلام در ایران و جهان، ۱۳۷.</ref> در این مقطع به علت [[آمادگی مردم]] ایران برای پذیرش [[تشیع]]، شیعه در ایران رشد کرد.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۴/۱۲۶.</ref> در این دوره برخی از [[مجتهدان]] و [[علما]] با [[همکاری]] با [[دولت]] صفوی در [[اصلاح]] و [[خدمت]] به [[اسلام]] نقش‌آفرینی کردند<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۸/۴۳۷؛ جعفریان، اطلس شیعه، ۳۲۲–۳۲۸.</ref>. از آن دوران تاکنون [[ایران]] مرکز [[تشیع]] در [[جهان اسلام]] است. [[امام‌ خمینی]] ایران را مهد و مرکز [[شیعیان]] جهانِ معاصر شمرده‌است<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۶/۳۴۴.</ref> و [[جمهوری اسلامی ایران]] [[پرچمدار]] شیعیان و حامی همه [[مسلمانان]] به صورت عام و شیعیان به صورت خاص است.<ref>[[احمد فکور افشاگر|فکور افشاگر]] و [[سید عباس رضوی|رضوی]]، [[شیعه - فکور افشاگر و رضوی (مقاله)| مقاله «شیعه»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۶ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۶]]، ص۵۷۹ – ۵۹۶.</ref>

از سوی دیگر، شیعه با بهره‌گیری از مضامین عمیق [[قرآن]] و [[سنت]] و آموزه‌های [[باطنی]] [[اهل بیت]]{{ع}}، [[معتقد]] به [[حقایق باطنی]] در [[شریعت]] است و شریعت را با [[طریقت]] و [[حقیقت]] پیوند می‌زند<ref>آملی، جامع الاسرار، ۳۸.</ref>. [[عرفان]] در شیعه بر محور [[ولایت]] و [[خلافت]] انسانِ کامل و [[عشق]] و [[محبت]] شکل گرفته‌است<ref>کربن، مقدمه جامع الاسرار، ۴۴.</ref>؛ اگرچه بعضی گرایش‌های [[عرفانی]] در [[شیعه]] دچار [[انحراف]] شده‌اند که از آنان به صوفیان [[جاهل]] تعبیر می‌شود.<ref>آملی، انوار الحقیقه، ۵۹۸؛ ملاصدرا، ۲۱؛ امام‌ خمینی، آداب الصلاة، ۲۲۳.</ref> [[علمای شیعه]] برخی از [[افکار]] متصوفه را که متمایز با مبانی شیعه‌اند، رد کرده‌اند و برخی از [[عارفان]] [[شیعی]] مانند [[سید حیدر آملی]] به تبیین درست و تفکیک افکار عرفانیِ درست از نادرست [[همت]] گماشته‌اند و سازگاری [[عرفان]] را با [[مکتب شیعه]] نشان داده‌اند.<ref>کربن، مقدمه جامع الاسرار، ۳۰.</ref> به [[اعتقاد]] سید حیدر آملی تصوف و [[تشیع]] دارای یک [[مرجع]] و یک مشرب‌اند و مرجع هر دو [[امام علی]]{{ع}} و [[اولاد]] و [[فرزندان]] او می‌باشد.<ref>آملی، جامع الاسرار، ۴.</ref>

از سوی دیگر، امام‌ خمینی خود به عنوان [[رهبر]] [[شیعه]] در [[جهان]] معاصر بزرگ‌ترین [[انقلاب]] مردمی را [[رهبری]] کرد و موفق شد بر پایه [[اصول اسلامی]] و شیعه، تمدن اسلامی را زنده کند.<ref>داستانی بیرکی، امام‌ خمینی از نگاه نخبگان جهان، ۱۹؛ دهشیری، بازتاب مفهومی و نظری انقلاب اسلامی ایران در روابط بین‌الملل، سیزده.</ref> [[پیروزی انقلاب اسلامی]] در سال ۱۳۵۷ به رهبری ایشان در [[هویت‌یابی]]، معرفی و گسترش شیعه، تأثیر بسزایی داشت. تا پیش از [[انقلاب اسلامی]] [[شیعیان]] نقش زیادی در مناسبات [[سیاسی]] [[حکومت‌ها]] و [[ساختار قدرت]] [[جهانی]] نداشتند؛ اما پس از آن، [[امید]] و [[خودباوری]] و [[اعتماد به نفس]] در آنان تقویت شد و نقطه عطفی در احیای [[هویت دینی]] شیعیان بلکه [[مسلمانان]] [[جهان]] شد و حرکت‌های بسیاری با الهام‌ گرفتن از [[انقلاب اسلامی ایران]] ظهور کردند. تأثیرپذیری شیعیان جهان در شکل‌گیری یا تقویت [[احزاب]] و [[تشکل‌های سیاسی]] در کشورهای منطقه، همچون [[عراق]]، لبنان، [[بحرین]]، [[پاکستان]]، افغانستان و [[فلسطین]] نمایان شد. با انقلاب اسلامی از [[نفوذ]] اندیشه‌های مادی ازجمله [[مارکسیسم]] کاسته شد و [[اسلام]] [[شیعی]] راهنمای عملی [[جوامع اسلامی]] بلکه [[مستضعفان]] و [[ستمدیدگان]] جهان مطرح شد.<ref>[[احمد فکور افشاگر|فکور افشاگر]] و [[سید عباس رضوی|رضوی]]، [[شیعه - فکور افشاگر و رضوی (مقاله)| مقاله «شیعه»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۶ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۶]]، ص۵۷۹ – ۵۹۶.</ref>

== جمعیت [[شیعه]] ==

امروز بخش قابل توجهی از [[مردم مدینه]] و نیز مناطق شرقی [[عربستان]] شیعه‌اند<ref>فؤاد ابراهیم، شیعیان عربستان، ۲۳–۲۴؛ امین، اعیان الشیعه، ۱/۲۰۰ و ۲۰۸.</ref>؛ اما بیشتر شیعیان جهان در [[ایران]]، عراق، بحرین، پاکستان، افغانستان و [[جمهوری]] [[آذربایجان]] زندگی می‌کنند.<ref>صدای شیعه، پایگاه اطلاع‌رسانی، آمار و ارقام مسلمانان و شیعیان در جهان، ۱۳/۱/۱۳۹۳ش؛ مظفر، تاریخ شیعه، ۱۸۳–۱۸۴.</ref> بخش بزرگی از [[مردم یمن]] [[شیعه]] زیدی‌ مذهب‌اند و عده‌ای از [[شیعیان]] [[امامیه]] نیز در آن [[کشور]] [[زندگی]] می‌کنند.<ref>مظفر، تاریخ شیعه، ۲۱۴.</ref> در [[سوریه]]،<ref>مظفر، تاریخ شیعه، ۲۳۱.</ref> لبنان و [[اردن]] نیز شماری از شیعیان زندگی می‌کنند. در [[ترکیه]] بیش از دو میلیون شیعه [[جعفری]] وجود دارد<ref>نواب، جغرافیای تشیع، ۱/۲۹۹.</ref> و شمار [[علویان]] این کشور حدود بیست میلیون نفرند.<ref>منصوری، روزنامه رسالت، ۱۴/۷/۱۳۹۰ش، ۶.</ref> پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]] و [[رهبری]] [[امام‌ خمینی]] روزبه‌روز بر شمار شیعیان [[جهان]] به‌ویژه در [[آفریقا]] و [[آسیا]] افزوده شد.<ref>شریف، مصاحبه، ۱۴/۶/۹۱؛ امین‌آبادی، انقلاب رهبرساز، ۷.</ref>.<ref>[[احمد فکور افشاگر|فکور افشاگر]] و [[سید عباس رضوی|رضوی]]، [[شیعه - فکور افشاگر و رضوی (مقاله)| مقاله «شیعه»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۶ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۶]]، ص۵۷۹ – ۵۹۶.</ref>

امام‌ خمینی با نقل کردن این [[روایت]] که پیامبر{{صل}}، را به منزله تنه درخت و ائمه{{ع}} را شاخه و شیعیان را برگ‌های آن معرفی می‌کند، بر [[فضیلت]] شیعه در [[دین]] تأکید کرده<ref>امام‌ خمینی، چهل حدیث، ۳۳۹.</ref> و [[علمای شیعه]] را مشمول کرامت‌های خداوند در [[قیامت]] خوانده‌است.<ref>امام‌ خمینی، آداب الصلاة، ۹۶.</ref> ایشان با اشاره به [[اهل]] نجات‌بودن شیعیان، این مسئله را مشروط به [[تقوا]] و [[مراقبت]] از [[اوامر و نواهی]] خداوند دانسته‌است.<ref>امام‌ خمینی، چهل حدیث، ۵۷۰–۵۷۱.</ref> در کتاب‌های [[روایی]] همچون [[بصائر الدرجات]] [[محمد بن حسن صفار|صفار قمی]]، [[فضائل امیرالمؤمنین]]{{ع}} [[ابن‌عقده کوفی]]، [[مناقب آل ابی‌طالب (کتاب)|مناقب آل ابی‌طالب]] [[ابن شهرآشوب]] و [[کشف الیقین فی فضائل امیرالمؤمنین]]{{ع}} [[علامه حلی]] [[روایات]] بسیاری بر [[حقانیت شیعه]] و باورهای آن مبنی بر [[فضائل امیرالمؤمنین علی]]{{ع}} و [[اهل بیت]]{{ع}} تأکید شده‌است.

[[امام‌ خمینی]] نیز با توجه به این روایات عمل به دستورهای [[قرآن]] و [[پیامبر]]{{صل}} و امام‌ علی بن ابی‌طالب {{ع}} را از [[ویژگی‌های شیعه]] شمرده‌ است.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۰/۵۳۲–۵۳۳؛ امام‌ خمینی، چهل حدیث، ۴۸۰ و ۵۷۶.</ref> ایشان به نقل از [[امام باقر]]{{ع}}<ref>کلینی، الکافی، ۲/۷۳.</ref> ادعای شیعه بودن را برای [[رستگاری]] کافی نمی‌داند و [[سوگند]] یاد کرده‌ است که شیعه کسی است که از خدا بترسد و از او [[اطاعت]] کند و تنها شرط [[محبوبیت]] نزد [[پروردگار]] [[تقوا]] و عمل است<ref> امام‌ خمینی، چهل حدیث، ۵۷۱.</ref>؛ چنان‌که از [[امام‌ صادق]]{{ع}} نقل شده‌است در [[شهر]] صدهزار نفری یا بیشتر اگر تنها یک شیعه [[زندگی]] کند، باید در تقوا و [[ورع]] از همه [[برتر]] باشد وگرنه نمی‌تواند خود را شیعه بخواند<ref>کلینی، الکافی، ۲/۷۸.</ref> و در جای دیگر انجام نمازهای [[واجب]] و [[نافله]] و ۵۱ رکعت [[نماز]] در شبانه‌روز را از ویژگی‌های شیعه دانسته‌است.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۴/۵۷.</ref>

[[پیروی]] از [[علمای دین]] که [[نایبان عام امام]]{{ع}} در دوره [[غیبت امام زمان]]{{ع}} هستند،<ref>امام‌ خمینی، ولایت فقیه، ۱۴۶.</ref> [[مبارزه]] با قدرت‌های [[ستمگر]]<ref>امام‌ خمینی، ولایت فقیه، ۱۵۰؛ امام‌ خمینی، صحیفه، ۵/۷۰.</ref> و [[جهاد]] و [[شهادت]]<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۲۴/۸۰.</ref> با [[فرهنگ شیعه]] پیوند خورده‌است. به [[اعتقاد]] [[امام‌ خمینی]]، [[شیعیان]] از آغاز اسلام، نماد [[مقاومت]] و [[دفاع از حق]] و عدالت بوده‌اند و نه تنها خود به دیگران [[ستم]] نکرده‌اند، زیر بار ستم نیز نرفته‌اند<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۵/۵۳۳.</ref> و [[امامان شیعه]]{{ع}} به دلیل مبارزه با حکومت‌های [[باطل]] در طول [[تاریخ اسلام]]، همواره از [[حاکمان]]، [[اذیت]] و [[آزار]] دیده‌اند.<ref>امام‌ خمینی، ولایت فقیه، ۱۳۵.</ref> [[امام‌علی]]{{ع}} و فرزندانش در پیشبرد اسلام و [[قرآن]] پیش‌قدم بودند و قیام‌های پی‌درپی شیعیانِ آن حضرت، اسلام را زنده کرده‌ است و تنها [[طایفه]] درگیر با [[زورگویان]] و دیکتاتورهای زمانه، [[شیعیان امیرالمؤمنین علی]]{{ع}} بوده‌اند؛ چنان‌که [[پرچمداران]] قیام‌های معاصر علیه [[ستمگران]] نیز شیعیان علی‌اند.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۶/۳۶۰.</ref> از نگاه ایشان شیعیان با اعتقاد به شهادت و [[فداکاری]]، از [[مکتب]] خود [[پاسداری]] کرده‌اند و خواهان [[گسترش عدالت]] در جامعه‌اند.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۴/۵۰۸ و ۵/۵۳۲–۵۳۳.</ref>.<ref>[[احمد فکور افشاگر|فکور افشاگر]] و [[سید عباس رضوی|رضوی]]، [[شیعه - فکور افشاگر و رضوی (مقاله)| مقاله «شیعه»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۶ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۶]]، ص۵۷۹ – ۵۹۶.</ref>

امام‌ خمینی به شیعیان سفارش کرده پیرو قرآن و [[پیامبر]]{{صل}} و پیروانی [[شایسته]] و [[راستین]] برای [[ائمه]]{{ع}} باشند<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۴/۱–۲.</ref> و با [[رفتار ناشایست]] خود پیامبر{{صل}} و ائمه{{ع}} را [[اندوهگین]] نکنند.<ref>امام‌ خمینی، جهاد اکبر، ۴۳.</ref> ایشان با اشاره به جایگاه شیعیان در [[دین]]، یادآور شده‌ است ائمه{{ع}} شیعیان را [[زینت]] خود شمرده‌اند. [[رفتار]] [[ناپسند]] آنان به [[مکتب اهل بیت]]{{ع}} آسیب می‌زند و آنان باید مراقب [[رفتار]] خود باشند.<ref>امام‌ خمینی، چهل حدیث، ۳۳۹.</ref> [[شیعیان]] هرچند در [[پیروی]] همه‌جانبه از [[امام علی]]{{ع}} ناتوان‌اند، اما می‌توانند خود را به وی شبیه سازند <ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۳/۱۹۵.</ref> و در [[ترس از خدا]] و [[ترس]] از [[عاقبت]]<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۹/۶۵–۶۶.</ref> و در [[خداجویی]]<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۳/۱۹۵.</ref> از [[ائمه]]{{ع}} [[پیروی]] کنند.

توصیه به [[وحدت]] و [[همدلی]] با دیگر [[فرقه‌های اسلامی]] از دیگر سفارش‌های [[امام‌ خمینی]] به شیعیان است<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۳/۱۳۳ و ۱۴/۳۱.</ref>. ایشان خاطرنشان کرده‌ است که [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} به‌رغم [[اعتقاد]] به [[جانشینی]] خود برای [[حفظ اسلام]] [[سکوت]] کرد و امروز نیز [[معتقدان]] و مدعیان پیروی آن حضرت باید [[مصالح مسلمانان]] را در نظر بگیرند و [[وحدت امت اسلامی]] را [[پاس]] دارند.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۹/۶۶–۶۷.</ref> ایشان به شیعیان توصیه کرده‌است در [[نماز جماعت]] دیگر فرقه‌های اسلامی شرکت کنند<ref>امام‌ خمینی، استفتائات، ۱/۲۷۹.</ref> و از رفتار [[جاهلانه]] و تفرقه‌انگیز دوری کنند و در [[موسم حج]] از تشکیل [[نماز]] گروهی در [[خانه‌ها]] و بلند کردن صدای مخالف رویه و از افتادن روی [[قبور]] [[مطهر]] و کارهای مخالف [[شرع]] اجتناب کنند.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۰/۶۱–۶۲.</ref> نیز شیعیان همانند امیرالمؤمنین{{ع}} باید [[عدالت]] را در میان خود زنده کنند؛ زیرا با [[ستم]] در [[حق دیگران]] نمی‌شود ادعای پیروی از آن حضرت داشت.<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۹/۶۶.</ref> شیعیان باید در [[مبارزه با ظلم]]، [[دفاع از مظلوم]]<ref>امام‌ خمینی، جهاد اکبر، ۲۸.</ref> و مقدم‌ کردن مصلحت‌های [[مسلمانان]] بر مصلحت‌های شخصی<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۹/۶۶.</ref> و [[استقامت]] در [[راه خدا]] و [[تحمل]] [[مشکلات]]<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۱۱/۳۸.</ref> از [[پیشوایان]] خود پیروی کنند.<ref>[[احمد فکور افشاگر|فکور افشاگر]] و [[سید عباس رضوی|رضوی]]، [[شیعه - فکور افشاگر و رضوی (مقاله)| مقاله «شیعه»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۶ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۶]]، ص۵۷۹ – ۵۹۶.</ref>