محمد بن ابی‌بکر در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
←منابع
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←منابع) برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
| خط ۴۵۲: | خط ۴۵۲: | ||
#برای نزدیک و دور [[مسلمانان]] نمونه باش. | #برای نزدیک و دور [[مسلمانان]] نمونه باش. | ||
#«و [[امر به معروف و نهی از منکر]] کن و بدانچه تو را رسد، [[صبر]] کن که این از کارهای [[استوار]] است»<ref>{{متن حدیث|وَ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ يَا أَهْلَ مِصْرَ أَنْ يُصَدِّقَ قَوْلَكُمْ فِعْلُكُمْ وَ سِرَّكُمْ عَلَانِيَتُكُمْ وَ لَا تُخَالِفَ أَلْسِنَتُكُمْ قُلُوبَكُمْ فَافْعَلُوا عَصَمَنَا اللَّهُ وَ إِيَّاكُمْ بِالْهُدَى وَ سَلَكَ بِنَا وَ بِكُمُ الْمَحَجَّةَ الْوُسْطَى. وَ إِيَّاكُمْ وَ دَعْوَةَ الْكَذَّابِ ابْنِ هِنْدٍ وَ تَأَمَّلُوا وَ اعْلَمُوا أَنَّهُ لَا سَوَاءٌ إِمَامُ الْهُدَى وَ إِمَامُ الرَّدَى وَ وَصِيُّ النَّبِيِّ وَ عَدُوُّ النَّبِيِّ جَعَلَنَا اللَّهُ وَ إِيَّاكُمْ مِمَّنْ يُحِبُّ وَ يَرْضَى وَ قَدْ قَالَ النَّبِيُّ{{صل}} إِنِّي لَا أَخَافُ عَلَى أُمَّتِي مُؤْمِناً وَ لَا مُشْرِكاً أَمَّا الْمُؤْمِنُ فَيَمْنَعُهُ اللَّهُ بِإِيمَانِهِ وَ أَمَّا الْمُشْرِكُ فَيُخْزِيهِ اللَّهُ [فَيَحْجُزُهُ اللَّهُ عَنْكُمْ] بِشِرْكِهِ وَ لَكِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ كُلَّ مُنَافِقٍ عَالِمِ اللِّسَانِ يَقُولُ مَا تَعْرِفُونَ وَ يَعْمَلُ مَا تُنْكِرُونَ لَيْسَ بِهِ خَفَاءٌ (ر.ک: بحار الأنوار، ج۳۳؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه؛ تقفی، الغارات؛ تحف العقول؛ نهج البلاغه و امالی مفید و نهج السعاده با تفاوت در عبارات). وَ قَدْ قَالَ النَّبِيُّ{{صل}}: مَنْ سَرَّتْهُ حَسَنَاتُهُ وَ سَاءَتْهُ سَيِّئَاتُهُ فَذَلِكَ الْمُؤْمِنُ حَقّاً وَ قَدْ كَانَ يَقُولُ: خَصْلَتَانِ لَا تَجْتَمِعَانِ فِي مُنَافِقٍ حُسْنُ سَمْتٍ وَ فِقْهٌ فِي سُنَّةٍ. وَ اعْلَمْ يَا مُحَمَّدَ بْنَ أَبِي بَكْرٍ أَنَّ أَفْضَلَ الْفِقْهِ الْوَرَعُ فِي دِينِ اللَّهِ وَ الْعَمَلُ بِطَاعَةِ اللَّهِ أَعَانَنَا اللَّهُ وَ إِيَّاكَ عَلَى شُكْرِهِ وَ ذِكْرِهِ وَ أَدَاءِ حَقِّهِ وَ الْعَمَلِ بِطَاعَتِهِ إِنَّهُ سَمِيعٌ عَلِی (ر.ک: بحار الأنوار، ج۳۳، ص۵۴۹ و جلد ۷۴، ص۳۹۲؛ ثقفی، الغارات، ص۱۵۸؛ حرانی، تحف العقول، ص۱۷۹، دو حدیث نبوی در مصادر دیگر نیست). وَ إِنِّي أُوصِيكَ بِتَقْوَى اللَّهِ فِي سِرِّ أَمْرِكَ وَ عَلَانِيَتِكَ وَ عَلَى أَيِّ حَالٍ كُنْتَ عَلَيْهِ، فَإِنَّ الدُّنْيَا دَارُ بَلَاءٍ وَ دَارُ فَنَاءٌ وَ الْآخِرَةُ دَارُ الْجَزَاءِ وَ دَارُ الْبَقَاءِ فَاعْمَلْ لِمَا يَبْقَى وَ اعْدِلْ عَمَّا يَفْنَى {{متن قرآن|وَلَا تَنْسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا}} (ر.ک: مفید، امالی، ص۲۶۸؛ محمودی، نهج السعاده، ج۴، ص۱۲۱ و با اختلافاتی در مصادر دیگر). فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تُزَيِّنَ مَا يَبْقَى عَلَى مَا يَفْنَى فَافْعَلْ رَزَقَنَا اللَّهُ بَصَرَ مَا بَصَّرَنَا وَ فَهْمَ مَا فَهَّمَنَا حَتَّى لَا نُقَصِّرَ عَمَّا أَمَرَنَا وَ لَا نَتَعَدَّى إِلَى مَا نَهَانَا عَنْهُ فَإِنَّهُ لَا بُدَّ لَكَ مِنْ نَصِيبِكَ مِنَ الدُّنْيَا وَ أَنْتَ إِلَى نَصِيبِكَ مِنَ الْآخِرَةِ أَحْوَجُ. فَإِنْ عَرَضَ لَكَ أَمْرَانِ أَحَدُهُمَا لِلْآخِرَةِ وَ الْآخَرُ لِلدُّنْيَا فَابْدَأْ بِأَمْرِ الْآخِرَةِ وَ إِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تُعْظِمَ رَغْبَتَكَ فِي الْخَيْرِ وَ تُحْسِنَ فِيهِ نِيَّتَكَ فَافْعَلْ فَإِنَّ اللَّهَ يُعْطِي الْعَبْدَ عَلَى قَدْرِ نِيَّتِهِ إِذَا أَحَبَّ الْخَيْرَ وَ أَهْلَهُ وَ إِنْ لَمْ يَفْعَلْهُ كَانَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ كَمَنْ فَعَلَهُ (این قسمت از «فان استطعت» تا «فعله» از تحف العقول است، ص۱۷۹-۱۸۰ و در غارات و کتاب‌های دیگری که از آن نقل شده، ضمن نامه‌ای مستقل مشابه آنچه نقل شد، آمده است. ثقفی، الغارات، ص۱۴۵؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۶۶؛ محمودی، نهج السعاده، ج۴، ص۱۰۲؛ بحار الأنوار، (چاپ قدیم)، ج۸، ص۵۴۶؛ (جدید)، ج۳۳، ص۵۴۲)، فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ{{صل}} قَالَ حِينَ رَجَعَ مِنْ تَبُوكَ: لَقَدْ كَانَ بِالْمَدِينَةِ أَقْوَامٌ مَا سِرْتُمْ مِنْ مَسِيرٍ وَ لَا هَبَطْتُمْ مِنْ وَادٍ إِلَّا كَانُوا مَعَكُمْ مَا حَبَسَهُمْ إِلَّا الْمَرَضُ يَقُولُ كَانَتْ لَهُمْ نِيَّةٌ (ر.ک: همان مدارک ذیل نامه‌ای مستقل، به جز تحف العقول. این روایت را انس بن مالک از رسول خدا{{صل}} با تفاوت اندک نقل کرده است، (بحار الأنوار، ج۲۱، ص۲۴۸)). إِنِّی أُوصِيكَ بِسَبْعٍ هُنَّ جَوَامِعُ الْإِسْلَامِ اخْشَ اللَّهَ وَ لَا تَخْشَ النَّاسَ فِي اللَّهِ وَ خَيْرُ الْقَوْلِ مَا صَدَّقَهُ الْعَمَلُ وَ لَا تَقْضِ فِي أَمْرٍ وَاحِدٍ بِقَضَاءَيْنِ مُخْتَلِفَيْنِ فَيَتَنَاقَضَ أَمْرُكَ وَ يَزِيغَ عَنِ الْحَقِّ. وَ أَحِبَّ لِعَامَّةِ رَعِيَّتِكَ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ وَ أَهْلِ بَيْتِكَ فَإِنَّ ذَلِكَ أَوْجَبُ لِلْحُجَّةِ وَ أَصْلَحُ لِلرَّعِيَّةِ وَ خُضِ الْغَمَرَاتِ إِلَى الْحَقِّ وَ لَا تَخَفْ فِي اللَّهِ لَوْمَةَ لَائِمٍ وَ انْصَحِ الْمَرْءَ إِذَا اسْتَشَارَكَ- وَ اجْعَلْ نَفْسَكَ أُسْوَةً لِقَرِيبِ الْمُسْلِمِينَ وَ بَعِيدِهِمْ (ر.ک: مفید، امالی، ص۲۶۹؛ محمودی، نهج السعاده، ج۴، ص۱۲۲؛ حرانی، تحف العقول، ص١٨٠؛ ثقفی، الغارات، ص۱۵۸؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۷۱؛ بحار الأنوار، ج۳۳، ص۵۵۰، ۵۸۸ و ج۷۴، ص۳۹۲). {{متن قرآن|وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ}} (آیه تنها در تحف العقول و بحار الأنوار، ج۳۳، ص۵۸۹، ذکر شده است).</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج۲، ص 244 - 248.</ref> | #«و [[امر به معروف و نهی از منکر]] کن و بدانچه تو را رسد، [[صبر]] کن که این از کارهای [[استوار]] است»<ref>{{متن حدیث|وَ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ يَا أَهْلَ مِصْرَ أَنْ يُصَدِّقَ قَوْلَكُمْ فِعْلُكُمْ وَ سِرَّكُمْ عَلَانِيَتُكُمْ وَ لَا تُخَالِفَ أَلْسِنَتُكُمْ قُلُوبَكُمْ فَافْعَلُوا عَصَمَنَا اللَّهُ وَ إِيَّاكُمْ بِالْهُدَى وَ سَلَكَ بِنَا وَ بِكُمُ الْمَحَجَّةَ الْوُسْطَى. وَ إِيَّاكُمْ وَ دَعْوَةَ الْكَذَّابِ ابْنِ هِنْدٍ وَ تَأَمَّلُوا وَ اعْلَمُوا أَنَّهُ لَا سَوَاءٌ إِمَامُ الْهُدَى وَ إِمَامُ الرَّدَى وَ وَصِيُّ النَّبِيِّ وَ عَدُوُّ النَّبِيِّ جَعَلَنَا اللَّهُ وَ إِيَّاكُمْ مِمَّنْ يُحِبُّ وَ يَرْضَى وَ قَدْ قَالَ النَّبِيُّ{{صل}} إِنِّي لَا أَخَافُ عَلَى أُمَّتِي مُؤْمِناً وَ لَا مُشْرِكاً أَمَّا الْمُؤْمِنُ فَيَمْنَعُهُ اللَّهُ بِإِيمَانِهِ وَ أَمَّا الْمُشْرِكُ فَيُخْزِيهِ اللَّهُ [فَيَحْجُزُهُ اللَّهُ عَنْكُمْ] بِشِرْكِهِ وَ لَكِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ كُلَّ مُنَافِقٍ عَالِمِ اللِّسَانِ يَقُولُ مَا تَعْرِفُونَ وَ يَعْمَلُ مَا تُنْكِرُونَ لَيْسَ بِهِ خَفَاءٌ (ر.ک: بحار الأنوار، ج۳۳؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه؛ تقفی، الغارات؛ تحف العقول؛ نهج البلاغه و امالی مفید و نهج السعاده با تفاوت در عبارات). وَ قَدْ قَالَ النَّبِيُّ{{صل}}: مَنْ سَرَّتْهُ حَسَنَاتُهُ وَ سَاءَتْهُ سَيِّئَاتُهُ فَذَلِكَ الْمُؤْمِنُ حَقّاً وَ قَدْ كَانَ يَقُولُ: خَصْلَتَانِ لَا تَجْتَمِعَانِ فِي مُنَافِقٍ حُسْنُ سَمْتٍ وَ فِقْهٌ فِي سُنَّةٍ. وَ اعْلَمْ يَا مُحَمَّدَ بْنَ أَبِي بَكْرٍ أَنَّ أَفْضَلَ الْفِقْهِ الْوَرَعُ فِي دِينِ اللَّهِ وَ الْعَمَلُ بِطَاعَةِ اللَّهِ أَعَانَنَا اللَّهُ وَ إِيَّاكَ عَلَى شُكْرِهِ وَ ذِكْرِهِ وَ أَدَاءِ حَقِّهِ وَ الْعَمَلِ بِطَاعَتِهِ إِنَّهُ سَمِيعٌ عَلِی (ر.ک: بحار الأنوار، ج۳۳، ص۵۴۹ و جلد ۷۴، ص۳۹۲؛ ثقفی، الغارات، ص۱۵۸؛ حرانی، تحف العقول، ص۱۷۹، دو حدیث نبوی در مصادر دیگر نیست). وَ إِنِّي أُوصِيكَ بِتَقْوَى اللَّهِ فِي سِرِّ أَمْرِكَ وَ عَلَانِيَتِكَ وَ عَلَى أَيِّ حَالٍ كُنْتَ عَلَيْهِ، فَإِنَّ الدُّنْيَا دَارُ بَلَاءٍ وَ دَارُ فَنَاءٌ وَ الْآخِرَةُ دَارُ الْجَزَاءِ وَ دَارُ الْبَقَاءِ فَاعْمَلْ لِمَا يَبْقَى وَ اعْدِلْ عَمَّا يَفْنَى {{متن قرآن|وَلَا تَنْسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا}} (ر.ک: مفید، امالی، ص۲۶۸؛ محمودی، نهج السعاده، ج۴، ص۱۲۱ و با اختلافاتی در مصادر دیگر). فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تُزَيِّنَ مَا يَبْقَى عَلَى مَا يَفْنَى فَافْعَلْ رَزَقَنَا اللَّهُ بَصَرَ مَا بَصَّرَنَا وَ فَهْمَ مَا فَهَّمَنَا حَتَّى لَا نُقَصِّرَ عَمَّا أَمَرَنَا وَ لَا نَتَعَدَّى إِلَى مَا نَهَانَا عَنْهُ فَإِنَّهُ لَا بُدَّ لَكَ مِنْ نَصِيبِكَ مِنَ الدُّنْيَا وَ أَنْتَ إِلَى نَصِيبِكَ مِنَ الْآخِرَةِ أَحْوَجُ. فَإِنْ عَرَضَ لَكَ أَمْرَانِ أَحَدُهُمَا لِلْآخِرَةِ وَ الْآخَرُ لِلدُّنْيَا فَابْدَأْ بِأَمْرِ الْآخِرَةِ وَ إِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تُعْظِمَ رَغْبَتَكَ فِي الْخَيْرِ وَ تُحْسِنَ فِيهِ نِيَّتَكَ فَافْعَلْ فَإِنَّ اللَّهَ يُعْطِي الْعَبْدَ عَلَى قَدْرِ نِيَّتِهِ إِذَا أَحَبَّ الْخَيْرَ وَ أَهْلَهُ وَ إِنْ لَمْ يَفْعَلْهُ كَانَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ كَمَنْ فَعَلَهُ (این قسمت از «فان استطعت» تا «فعله» از تحف العقول است، ص۱۷۹-۱۸۰ و در غارات و کتاب‌های دیگری که از آن نقل شده، ضمن نامه‌ای مستقل مشابه آنچه نقل شد، آمده است. ثقفی، الغارات، ص۱۴۵؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۶۶؛ محمودی، نهج السعاده، ج۴، ص۱۰۲؛ بحار الأنوار، (چاپ قدیم)، ج۸، ص۵۴۶؛ (جدید)، ج۳۳، ص۵۴۲)، فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ{{صل}} قَالَ حِينَ رَجَعَ مِنْ تَبُوكَ: لَقَدْ كَانَ بِالْمَدِينَةِ أَقْوَامٌ مَا سِرْتُمْ مِنْ مَسِيرٍ وَ لَا هَبَطْتُمْ مِنْ وَادٍ إِلَّا كَانُوا مَعَكُمْ مَا حَبَسَهُمْ إِلَّا الْمَرَضُ يَقُولُ كَانَتْ لَهُمْ نِيَّةٌ (ر.ک: همان مدارک ذیل نامه‌ای مستقل، به جز تحف العقول. این روایت را انس بن مالک از رسول خدا{{صل}} با تفاوت اندک نقل کرده است، (بحار الأنوار، ج۲۱، ص۲۴۸)). إِنِّی أُوصِيكَ بِسَبْعٍ هُنَّ جَوَامِعُ الْإِسْلَامِ اخْشَ اللَّهَ وَ لَا تَخْشَ النَّاسَ فِي اللَّهِ وَ خَيْرُ الْقَوْلِ مَا صَدَّقَهُ الْعَمَلُ وَ لَا تَقْضِ فِي أَمْرٍ وَاحِدٍ بِقَضَاءَيْنِ مُخْتَلِفَيْنِ فَيَتَنَاقَضَ أَمْرُكَ وَ يَزِيغَ عَنِ الْحَقِّ. وَ أَحِبَّ لِعَامَّةِ رَعِيَّتِكَ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ وَ أَهْلِ بَيْتِكَ فَإِنَّ ذَلِكَ أَوْجَبُ لِلْحُجَّةِ وَ أَصْلَحُ لِلرَّعِيَّةِ وَ خُضِ الْغَمَرَاتِ إِلَى الْحَقِّ وَ لَا تَخَفْ فِي اللَّهِ لَوْمَةَ لَائِمٍ وَ انْصَحِ الْمَرْءَ إِذَا اسْتَشَارَكَ- وَ اجْعَلْ نَفْسَكَ أُسْوَةً لِقَرِيبِ الْمُسْلِمِينَ وَ بَعِيدِهِمْ (ر.ک: مفید، امالی، ص۲۶۹؛ محمودی، نهج السعاده، ج۴، ص۱۲۲؛ حرانی، تحف العقول، ص١٨٠؛ ثقفی، الغارات، ص۱۵۸؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۷۱؛ بحار الأنوار، ج۳۳، ص۵۵۰، ۵۸۸ و ج۷۴، ص۳۹۲). {{متن قرآن|وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ}} (آیه تنها در تحف العقول و بحار الأنوار، ج۳۳، ص۵۸۹، ذکر شده است).</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج۲، ص 244 - 248.</ref> | ||
==درباره [[روزه]] و [[اعتکاف]]== | |||
بر تو باد به روزه گرفتن؛ بدرستی که [[رسول خدا]]{{صل}} در سالی در دهه اول [[ماه رمضان]] [[معتکف]] شد و در سال بعد از آن در دهۀ [[میانه]] (دوم) [[معتکف]] شد، [[سال]] سوم که از [[جنگ بدر]] بازگشت، قضای اعتکاف‌اش را (در دهه سوم) انجام داد، آنگاه خوابید و [[شب قدر]] را در دهۀ آخر [[خواب]] دید، گویا در آب و گل [[سجده]] می‌کرد و چون بیدار شد، همان شب همراه [[همسران]] و عده‌ای از یارانش که با او بودند، برگشت. همراهان در [[شب بیست و سوم]] [[باران]] دیدند. [[پیامبر]]{{صل}} در بامداد [[نماز]] خواند و در چهره پیامبر گل دیده شد. از این رو پیامبر همیشه در دهه آخر [[ماه رمضان]] [[اعتکاف]] می‌کرد، تا اینکه [[وفات]] یافت. و پیامبر{{صل}} فرمود: «هر که ماه رمضان و شش [[روز]] از [[ماه شوال]] را روزه‌دارد، گویا همه سال را [[روزه]] داشته است»<ref>{{متن حدیث|وَ عَلَيْكَ بِالصَّوْمِ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ{{صل}} عَكَفَ عَاماً فِي الْعَشْرِ الْأُوَلِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ عَكَفَ فِي الْعَامِ الْمُقْبِلِ فِي الْعَشْرِ الْأَوْسَطِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَلَمَّا كَانَ الْعَامُ الثَّالِثُ رَجَعَ مِنْ بَدْرٍ فَقَضَى اعْتِكَافَهُ فَنَامَ فَرَأَى فِي مَنَامِهِ لَيْلَةَ الْقَدْرِ فِي الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ كَأَنَّهُ يَسْجُدُ فِي مَاءٍ وَ طِينٍ فَلَمَّا اسْتَيْقَظَ رَجَعَ مِنْ لَيْلَتِهِ وَ أَزْوَاجُهُ وَ أُنَاسٌ مَعَهُ مِنْ أَصْحَابِهِ ثُمَّ إِنَّهُمْ مُطِرُوا لَيْلَةَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِينَ فَصَلَّى النَّبِيُّ{{صل}} حِينَ أَصْبَحَ فَرُئِيَ فِي وَجْهِ النَّبِيِّ{{صل}} الطِّينُ فَلَمْ يَزَلْ يَعْتَكِفُ فِي الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ حَتَّى تَوَفَّاهُ اللَّهُ. وَ قَالَ النَّبِيُّ{{صل}}: مَنْ صَامَ رَمَضَانَ ثُمَّ صَامَ سِتَّةَ أَيَّامٍ مِنْ شَوَّالٍ فَكَأَنَّمَا صَامَ السَّنَةَ}}؛ قسمت مربوط به روزه و اعتکاف فقط در غارات و بحار الأنوار آمده و در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید و امالی مفید این قسمت ذکر نشده؛ ثقفی، الغارات، ص۱۵۸، ۱۵۹ و دو جلدی، ج۱، ص۲۴۹-۲۵۰؛ بحار الأنوار، (چاپ قدیم)، ج۸، ص۵۴۸ و جدید: ج۳۳، ص۵۴۹، مجلسی این حدیث نبوی را به نقل از نامه امیرالمؤمنین به محمد بن ابی بکر در بحار الأنوار، ج۹۴، ص۱۰۸، نیز نقل کرده است.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج۲، ص 249 - 250.</ref> | |||
==پایان نامه== | |||
[[خداوند]] [[دوستی]] ما را در [[دین]] و [[محبت]] ما و شما را [[دوستی]] [[پرهیزگاران]] و [[مخلصان]] قرار دهد و [[طاعت]] شما را باقی گذارد تا به خاطر آن ما و شما را برادرانی قرار دهد که بر تخت‌ها روبه‌روی هم تکیه زنیم. | |||
ای [[مردم مصر]]، به خوبی از محمد امیرتان [[پشتیبانی]] کنید و در [[فرمانبری]] خود [[پایدار]] بمانید تا در کنار [[حوض کوثر]] به [[دیدار]] پیامبر خود نایل شوید. خداوند ما و شما را بر آنچه موجب [[خشنودی]] اوست، [[یاری]] کند. و [[السلام]] علیکم و [[رحمة]] [[الله]] و برکاته<ref>{{متن حدیث|جَعَلَ اللَّهُ مَوَدَّتَنَا فِي الدِّينِ، وَ خُلَّتَنَا وَ إِيَّاكُمْ خُلَّةَ الْمُتَّقِينَ، [وَ وُدَّ الْمُخْلَصِينَ] وَ أَبْقَى لَكُمْ طَاعَتَكُمْ، حَتَّى يَجْعَلَنَا وَ إِيَّاكُمْ بِهَا {{متن قرآن|إِخْوَانًا عَلَى سُرُرٍ مُتَقَابِلِينَ}} أَحْسِنُوا أَهْلَ مِصْرَ مُؤَازَرَةَ مُحَمَّدٍ أَمِيرِكُمْ، وَ اثْبُتُوا عَلَى طَاعَتِكُمْ، تَرِدُوا حَوْضَ نَبِيِّكُمْ{{صل}}، أَعَانَنَا اللَّهُ وَ إِيَّاكُمْ عَلَى مَا يُرْضِيهِ، وَ السَّلَامُ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ}}؛ طوسی، امالی، ص۳۱؛ مفید، امالی، ص۲۶۹؛ محمودی، نهج السعاده، ج۴، ص۱۲۲-۱۲۳؛ الغارات و بحار الأنوار، با تفاوت اندک، در عبارات.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج۲، ص 250.</ref> | |||
==[[نامه]] حضرت به نقل [[نهج البلاغه]]== | |||
این نامه را [[سید رضی]] در نهج البلاغه آورده است که به نظر می‌رسد گزارشی از آن نامه مفصل باشد. موضوعات ذکر شده در آن عبارت است از [[مساوات]] بین [[ناتوانان]] و بزرگان در [[قضاوت]]، استفاده [[پرهیزگاران]] از [[دنیا]] و [[آخرت]]، بر [[حذر]] داشتن وی از [[مرگ]]، کسب [[رضایت خدا]]، توجه به [[خواندن نماز]] در وقت آن و نقل [[حدیثی]] از [[رسول خدا]]{{صل}} دربارۀ [[نفاق]]. [[خطبه]] حضرت چنین است: | |||
با آنان [[فروتن]] و خوش [[رفتار]] و گشاده رو باش، و به یک چشم به همگان بنگر، خواه به گوشه چشم نگری و خواه [[خیره]] شوی به آنان، تا بزرگان در تو [[طمع]] [[ستم]] بر ناتوانان نبندند و ناتوانان از عدالتت [[مأیوس]] نگردند، که [[خدای تعالی]] میپرسد از شما [[بندگان]]، از [[خرد]] و درشت کارهاتان و از آشکار و [[نهان]] آن. پس اگر [[عذاب]] کند، شما ستم‌کارتر، و اگر ببخشد، او بزرگوارتر است. و ای [[بندگان خدا]] بدانید که پرهیزگاران دنیای گذرا و آخرت دیرپا را بردند. با [[مردم]] دنیا در دنیاشان [[شریک]] گشتند، و مردم دنیا در آخرت آنان شرکت نداشتند. | |||
هرچه نیکوتر در دنیا زیستند و سکونت گزیدند و بهترین [[نعمت]] دنیا را خوردند. پس، از دنیا چون ناز پروردگان بهره بردند، و چون [[سرکشان]] نعمت آن را خوردند. سپس از این [[جهان]] رخت بربستند با توشه‌ای که به مقصدشان رساند، و سودایی که سودشان را فراهم گرداند. در دنیا طعم [[لذت]] [[پارسایی]] را چشیدند، و [[یقین]] کردند که فردا در آخرت [[همسایه]] [[خدا]] گردند. دعای آنان رد نمی‌شود و بهره شان از لذت و [[خوشی]] کاهش نیابد. | |||
پس بندگان خدا، از مرگ و نزدیکی آن بترسید و برگ آن را آماده‌سازید، که مرگ، کاری بزرگ را پیش می‌آرد و حادثه‌ای سترگ را همراه دارد: خیری که هرگز شری با آن نیست، یا شری که همیشه از خیر تهی است. پس به [[بهشت]] چه کسی نزدیک‌تر از آنکه برای [[بهشت]] کار کند، و به [[دوزخ]] چه کسی نزدیک‌تر از آنکه کار دوزخ را عهده دار است شما رانده‌های [[مرگ]] هستید اگر بایستید شما را برباید و اگر بگریزید، به سر وقتتان آید، و از سایه‌تان پیوسته‌تر در پی شما آید. مرگ به پیشانی‌هاتان چسبیده است و [[دنیا]] در پس شما پیچیده می‌شود. | |||
پس، از آتشی بترسید که ژرفای آن دور و گرمای آن بی‌اندازه و [[عذاب]] آن تازه است. سرایی که در آن رحمتی نباشد و درخواستی پذیرفته نگردد و اندوهی گشوده نمی‌شود. و اگر توانستید که هم از [[خدا]] سخت بترسید و هم بدو [[گمان]] [[نیکو]] [[برید]]، این دو را با هم فراهم آورید، که [[بنده]] گمان [[نیک]] به [[پروردگار]] خود بدان اندازه برد که از او بترسد، و نیکو گمان‌ترین [[مردمان]] به خدا کسی است که [[ترس]] وی از خدا بیشتر باشد. و بدان ای محمد، پسر [[ابو بکر]] که من تو را بر [[مردم مصر]] [[والی]] گردانیدم که در نظرم بزرگترین [[سپاهیان]] منند. (بر مردم مصر والی نمودم) پس تو را باید که با نفس خویش به [[پیکار]] در آیی و [[دین]] خود را [[حمایت]] نمایی، گرچه در [[روزگار]] بیش از ساعتی نمانی، و خدا را به خاطر [[خشنودی]] هیچ‌یک از آفریدگانش به [[خشم]] میاور، که [[خشنودی خدا]] [[جانشین]] دیگر چیزهاست، و چیزی نیست (که توان گفت) جای نشین رضای خداست. [[نماز]] را در وقت معین آن به جای آر، و به خاطر [[آسوده]] بودن از کار پیش از رسیدن وقت آن را بر پای مدار، و آن را تأخیر مینداز به سبب کار، و بدان که هر چیز از کارهایت، پیرو نماز توست که بر پا می‌داری. | |||
همانا پیشوای [[رستگار]]، چون [[رهبر]] [[تبهکار]] نیست، و آنکه [[دوست]] [[پیامبر]] است چون [[دشمن پیامبر]] نیست. [[رسول خدا]]{{صل}} میفرمود: «من بر امتم نه از [[مؤمن]] هراسانم و نه از [[مشرک]] ترسان، چه مرد با [[ایمان]] را [[خدا]] به خاطر ایمان وی (از [[گمراهی]]) باز میدارد، و مشرک را به خاطر [[شرک]] او از پای در می‌آورد. لیکن من بر شما از [[مرد]] [[دورویی]] می‌ترسم که به [[حکم شرع]] داناست. او چیزی را می‌گوید که آن را [[نیکو]] می‌شمارید و کاری می‌کند که آن را [[ناپسند]] می‌دارید<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۷، صبحی صالح، ص۳۸۳؛ فیض الاسلام، ص۸۸۸؛ شهیدی، ص۲۹۰.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج۲، ص 250 - 252.</ref> | |||
==[[نقلی]] از [[امام حسن]]{{ع}}== | |||
جالب است بدانیم در کتاب [[شرح احقاق الحق]] به نقل از [[تبر المذاب فی بیان ترتیب الاصحاب (کتاب)|تبر المذاب فی بیان ترتیب الاصحاب]]، صفحه ۶۵، تألیف [[علامه]] [[احمد بن محمد خافی شیرازی]] خطبه‌ای را از امام حسن{{ع}} نقل کرده که حضرت بر [[معاویه]] وارد شد، معاویه گفت: ای [[ابو محمد]] بالای [[منبر]] برو و ما را [[موعظه]] کن؟ حضرت بالای منبر رفت و بعد از [[حمد]] و [[ثنای الهی]] و معرفی خود سخنانی ایراد فرمود که مانند نامۀ ۲۷ [[نهج البلاغه]] است و به طور دقیق همان موضوعات ذکر شده بالا را مطرح نمود. در آغاز [[خطبه]] و پایان آن نکاتی اضافی دارد و در ضمن سخن، معاویه را مخاطب قرار می‌دهد<ref>مرعشی، شرح إحقاق الحق، ج۲۶، ص۴۸۹.</ref>. | |||
==[[نامه]] [[محمد بن ابی بکر]] به [[معاویه]] در ذکر [[فضائل علی]]{{ع}}== | |||
[[منقری]] در کتاب خود نامه‌ای را نقل کرده است که محمد بن ابی بکر قبل از [[جنگ صفین]] به معاویه نوشته است و او را از [[مخالفت با علی]]{{ع}} که دارای [[فضایل]] و سابقه بسیار در [[اسلام]] است برحذر داشته است. به نظر می‌رسد که در آن [[زمان]] وی [[کارگزار مصر]] نبوده است،؛ چراکه به این مسئله اشاره‌ای نشده و امکان دارد که در آغاز ورود به [[مصر]] این نامه را نوشته است. | |||
به [[نام خداوند]] [[بخشاینده]] [[مهربان]]؛ از محمد بن ابی بکر به آن [[گمراه]] (معاویه) پسر [[صخر]]، [[درود]] و [[سلام]] بر [[مردم]] [[فرمانبردار]] از [[خدا]]، کسانی که [[تسلیم]] [[اهل]] [[ولایت الهی]] هستند. | |||
اما بعد، [[خداوند]] به جلال و [[عظمت]] و [[چیرگی]] و [[قدرت]] خود [[آفریدگان]] را بدون [[رنج]] و [[ضعف]] در [[توانایی]]، آفرید، بی‌آنکه خود به [[آفرینش]] آنان نیاز داشته باشد؛ ولی آنان را به عنوان [[بندگان]] خود، هستی بخشید. برخی را [[بدبخت]] و پاره‌ای را نیکبخت، گروهی را گمراه و عده‌ای را راه یافته ساخت. سپس بر پایۀ [[علم]] خود آنان را به گزین کرد و محمد{{صل}} را از جمع آنان برگزید و او را به [[پیامبری]] خود اختصاص داد و برای [[دریافت وحی]] خویش [[اختیار]] کرد و [[امین]] امر خود ساخت و او را [[رسول]] خویش قرار داد تا [[کتاب‌های آسمانی]] پیشین را [[تصدیق]] کند و [[راهنمای مردم]] به [[قوانین الهی]] باشد. پس وی مردم را به [[حکمت]] و [[اندرز]] [[نیکو]] به راه پروردگارش فرا خواند و نخستین کسی که به ندای او پاسخ داد و به او روی آورد و باورش کرد و با او [[همراهی]] نمود و اسلام آورد و تسلیم شد؛ [[برادر]] و پسر عمویش [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} بود. او را بر [[غیب]] [[نهان]]، تصدیق کرد و بر هر [[دوست]] دیگر رجحانش داد. آن گاه [[پیامبر]] را از هر حادثه هولناکی به [[جان]] [[حمایت]] کرد و خود را در هر [[توطئه]] هراسناک همدوش او نگاهداشت. با [[دشمن]] او جنگید و با [[دوست]] او [[صلح]] و [[سازش]] پیشه کرد و همواره در دشوارترین ساعات و ترسناک‌ترین جای‌ها برای او [[جان]] باخت. چنان پیش‌گام گشت که در [[جهاد]]، کسی چون او و در [[کردار]] کسی برابر او نبود. اینک می‌‌بینیم که تو دم از همتایی با او میزنی، در حالی که تو تویی (با آن سابقه بد در [[اسلام]]) و او، اوست، که دارای سابقه برجسته در تمام [[خیرات]] و نیکویی‌هاست. او نخستین کسی است که اسلام آورد و [[پاک]] نهادترین [[مردم]] است. [[خاندان]] او پاکیزه‌ترین خاندان و [[همسر]] ارجمند او از همه مردم والاتر؛ و پسر عمش بهترین کسان است. لکن تو خود [[لعنت]] شده و پسر لعنت شده بودی. همیشه تو و پدرت ([[ابوسفیان]]) [[فتنه‌ها]] و [[توطئه‌ها]] بر ضد [[دین خدا]] به راه انداختید و برای خاموش کردن پرتو اسلام کوشیدید و دسته‌بندی‌ها و [[احزاب]] ایجاد کردید و از [[مال]] مایه گذاشتید و با [[قبایل]] مخالف اسلام رفت و آمد کردید. بر این روش پدرت از [[دنیا]] رفت و تو بر همین [[عقیده]] و اساس جایش را گرفتی. [[گواه]] بر این، باقیمانده دسته‌ها و احزاب مخالف و سران [[منافق]] و مخالف [[رسول خدا]]{{صل}} هستند که به تو [[پناه]] آورده و از تو جایگاه می‌طلبند. | |||
گواه علی{{ع}} (در حقانیتش) با [[برتری]] آشکار و سابقه پیش‌گامی او در اسلام، [[یاران]] وی از [[مهاجر]] و انصارند که ذکر فضلشان در [[قرآن]] آمده و [[خداوند]] ایشان را [[ستوده]] است. اینان همراه وی هستند و به صورت گروه پیوسته پیرامون اویند، به خاطر او [[شمشیر]] از نیام کشند و برای او [[خون]] خود را بریزند و [[جانبازی]] کنند. [[فضیلت]] را در [[پیروی]] او و [[شقاوت]] را در [[مخالفت]] با وی می‌دانند. وای بر تو! چگونه خود را با علی{{ع}} مقایسه می‌کنی در حالی که او [[وارث پیامبر]] [[خدا]]{{صل}} و [[وصی]] او و پدر [[فرزندان]] وی و نخستین [[انسانی]] است که سر به [[فرمان]] او نهاده و آخرین کسی که با او (هنگام [[مرگ]]) [[دیدار]] کرد، [[پیامبر]] رازش را به او سپرده و وی را در کار خود [[شریک]] کرده است. در حالی که تو [[دشمن]] او و پسر دشمن وی هستی؟ پس چندان که خواهی از [[باطل]] خود بهره گیر و پسر عاص هم در این [[گمراهی]] و گردن کشی تو را مدد کند. گویا دیگر مهلتت سپری شده و [[مکر]] و نیرنگت رنگ باخته است. به زودی آشکار می‌شود که سرانجام [[نیکو]] از آن کیست. بدان هر چند که با پروردگارت که از [[کید]] او در [[امان]] مانده و از نیرومندیش [[مأیوس]] شده‌ای، [[نیرنگ]] [[بازی]]، او در کمین توست در حالی که تو به خود مغروری. [[خدا]] و [[خاندان پیامبر]] او از تو بی‌نیازند. [[درود]] بر کسی که (راه) [[هدایت]] را [[پیروی]] کند».<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج۲، ص 253 - 255.</ref> | |||
==پاسخ [[معاویه]] به [[محمد بن ابی بکر]]== | |||
به [[نام خداوند]] [[بخشاینده]] [[مهربان]]؛ از [[معاویة بن ابی‌سفیان]] به نکوهش‌گر پدر خویش، محمد بن ابی بکر، [[درود]] بر [[اهل]] [[طاعت خدا]]. | |||
اما بعد، [[نامه]] ات به من رسید، در آن از آنچه [[خداوند]] به [[توانایی]] و [[قدرت]] سزاوار است سخن راندی و یاد کردی که چگونه پیامبرش را برگزید. سخنانی نیز از خود به هم بر بافته و آورده بودی که نشان از کم خردی تو داشت، بر پدرت نیز ناروا رانده بودی و [[حق]] پسر [[ابوطالب]] را یادآوری کرده و از پیشینه و [[خویشاوندی]] او با [[پیامبر]]{{صل}} و [[یاری]] وی (علی) به او و همدوشی وی با او (پیامبر) در مواضع [[هول و هراس]] [[سخن]] گفته بودی. بر من به [[برتری]] و فضل دیگران و نه به فضل و [[فضیلت]] خود، [[احتجاج]] کرده بودی. [[سپاس]] خدایی را که فضل را از تو گرفت و آن را برای دیگری مقرر داشت. ما و پدرت در [[زمان]] [[زندگی پیامبر]]{{صل}} با هم بودیم، می‌‌دیدیم که نگهداشت حق پسر [[ابو طالب]] بر ما لازم و برتری او بر ما آشکار است. چون خداوند آن چه را میبایست برای پیامبرش{{صل}} برگزید و آنچه را به او [[وعده]] کرده بود، به تمامی رساند و دعوتش را آشکار کرد و حجتش را روشن و غالب ساخت، [[جان]] وی را به جوار خویش برد. | |||
پدر تو و [[فاروق]] ([[عمر]]) نخستین کسانی بودند که [[حق علی]]{{ع}} را گرفتند و با او به [[مخالفت]] پرداختند و هر دو بر این امر متفق و همداستان گشتند. آن گاه وی را به [[پذیرفتن]] ([[حکومت]]) خود خواندند و او در [[بیعت]] با آن دو، کوتاهی کرد و بر ضد ایشان به این سوی و آن سوی روی آورد. تا در کار او اندیشیدند و بر آن شدند که او را به اندوهی [[عظیم]] افکنند و لطمه‌ای گران بدو وارد آورند. علی نیز ناگزیر بیعت کرد و [[تسلیم]] شد، ولی آن دو وی را در کار خود مشارکت نمی‌دادند و بر رازهای خود [[آگاه]] نمی‌کردند تا در گذشتند و روزگارشان سپری شد. پس از آن دو، سومین [[خلیفه]] یعنی [[عثمان بن عفان]]، آمد که به روش آنان راه پیمود و به راه آن دو برفت. ولی تو و رفیقت ([[محمد بن ابی حذیفه]]) از او [[عیب جویی]] کردید، تا بدان‌جا که دورادور و نهانی [[تبهکاران]] را به [[طمع]] [[حکومت]] او افکندید و خود روی نهفتید و چهره نمودید و [[دشمنی]] و [[فریب‌کاری]] خود را بر ملا ساختید تا به آرزوی خود درباره او رسیدید. | |||
ای پسر [[ابوبکر]]، به [[هوش]] باش که به زودی نتیجه [[ناپسند]] کار خود را خواهی دید و اندازه و مقیاس وجب خود را داشته باش و پای از گلیم خویش بیش منه که تو در ترازوی سنجش، با آن کس که بردباریش کوه‌های گران را [[تحمل]] کند و نیزه‌اش به [[زور]] خم نمی‌شود و هیچ پرحوصله‌ای به گرد شکیباییش نمی‌رسد، برابر و همسان نیستی. پدرت شالوده این [[خلافت]] را نهاد و حکومت خود را پایه گذاشت و این بنا را برآورد. بنابراین اگر آنچه ما بر آنیم درست است، پدر تو آغازگرش بوده و اگر [[جور]] و [[ستم]] است، باز هم پدر تو پایه گذار آن بوده است. ما شرکای او هستیم و به رهنمود او رفته و از کار او [[پیروی]] کرده ایم. اگر پدرت، پیش از ما این راه نپیموده بود، ما با پسر [[ابو طالب]] مخالفتی نمی‌کردیم و در برابر او تسلیم میشدیم؛ ولی دیدیم پدرت چنان کرد و ما نیز پا به جای پای او نهادیم و [[رفتار]] او را [[سرمشق]] خود ساختیم. در ادعاهای خود، یا پدرت را [[سرزنش]] کن و یا از سر مدعا در گذر. [[درود]] بر آنکه پشیمان شود و از [[گمراهی]] به راه آید و [[توبه]] کند<ref>منقری، وقعة صفین، ص۱۱۸ و مترجم، پیکار صفین، ص۱۶۵، مسعودی، مروج الذهب، ج۳، ص۱۱.</ref>. | |||
شایان ذکر است که [[ابن غضائری]] نقل کرده است که [[معاویة بن حکیم]] گفته است که از [[مفضل بن صالح]] [[ابو جمیله اسدی نخاس]] شنیدم که می‌گفت: «من [[نامه معاویه]] به محمد بن ابی بکر را ساخته‌ام». | |||
[[علامه حلی]] در خلاصه وی را [[ضعیف]] و [[کذاب]] دانسته است که [[حدیث]] وضع می‌کند<ref>خلاصة الأقوال، ص۴۰۷؛ مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص۲۳۷؛ قهپائی، مجمع الرجال، ج۶، ص۱۲۲.</ref>. متأسفانه در [[وقعة صفین]] و کتاب‌های دیگر سند این [[نامه]] ذکر نشده است. برای ما مشخص نیست که ابو جمیله این نامه را نقل کرده و در این ادعایش راست گوست یا ممکن است که این سخن او نیز ناصواب باشد. اما می‌‌توان گفت این نامه را [[مسعودی]] در [[مروج الذهب]]<ref>مسعودی، مروج الذهب، ج۳، ص۱۱.</ref> و [[بلاذری]] در [[انساب الأشراف]]<ref>بلاذری، جمل من أنساب الأشراف، ج۳، ص۱۶۵ و أنساب الأشراف، تحقیق محمودی، ج۲، ص۳۹۳، در حاشیه به نقل از ابن ظهیر در، الفضائل الباهره فی محاسن مصر و القاهره، به اختصار.</ref> و دیگران<ref>طبرسی، الاحتجاج، ج۱، ص۲۶۹؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۸۸.</ref> نقل کرده‌اند.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج۲، ص 255 - 257.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||