علم فعلی معصوم: تفاوت میان نسخه‌ها

علم فعلی معصوم (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۰ دسامبر ۲۰۱۸، ساعت ۱۶:۵۳

۱۲٬۵۰۷ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۰ دسامبر ۲۰۱۸

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Bahmani

مدیران

۱۱۳٬۲۵۵

ویرایش

@@ خط ۸: / خط ۸: @@
 : <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[علم معصوم (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
 <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
+==مقدمه==
+*در قالب مقدمه توضیح داده شود که علم فعلی، حضوری، دائمی و احاطی یکی هستند.
+==چیستی علم فعلی==
+*در برخی از کلمات فقها در مورد علم امامان(علیهم السلام) از تعبیر علم حضوری و فعلی استفاده شده است،<ref>ر.ک. هاشمی، سیدعلی، ویژگی های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه، صفحه؟؟؟</ref> بسیاری از اندیشمندان و محققین، از علم غیب فعلی و مطلق پیامبران و امامان(علیهم السلام) جانبداری می‌کنند و بر این باورند که بندگان برگزیدۀ الهی همواره از همۀ امور مربوط به حال و گذشته و آینده آگاهند و چیزی از رویدادهای جهان بر آنان پوشیده نمی‌ماند.<ref>ر.ک. موسوی، سیدامین، گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی، ص 248</ref> مراد از فعلی بودن علم امام، آن است که علم، نزد ایشان حاضر (بالفعل) باشد، یعنی علم به اشیاء یا به تعبیر صحیح‌تر اشیاء و حقایق در پیش امام حاضر هستند و امام به همۀ اشیا به حسب مقام نورانیت خود آگاه است.<ref>ر.ک. زرین جویی، عین الله، مسألۀ علم امام در آثار دانشمندان معاصر شیعی، ص 62 ـ 65</ref> مراد، انکشاف معلومات است برای امام به صورت فعلی.<ref>ر.ک. نجفی لاری، سیدعبدالحسین، آگاهی های آسمانی، ص 35؛ رستمی، محمد زمان، آل بویه، طاهره، علم امام، ص 123</ref> به عبارتی دیگر مراد از علم حضوری انبیا و امامان(علیهم السلام) علم باطنی فطری لدنی موهوبی از جانب خداوند عالم است، با وحی مع‌الواسطه یا بلاواسطه یا الهام و یا هر اسبابی که اختصاص به انبیا و اوصیا آنها دارد.<ref>ر.ک. موسوی، سیدامین، گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی، ص 248</ref> از علم فعلی به علم حضوری و احاطی یا دائمی نیز تعبیر شده است.<ref>ر.ک. واعظی، حسین، گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل، ص 190 ـ 191</ref> در این صورت تفاوت علم امام با علم خداوند در این است که علم آنها غیرذاتی و علم خداوند ذاتی است.<ref>ر.ک. کرباسی زاده، علی، رضایی، محمدجعفر، علم امام در اندیشه علمای معاصر حوزه اصفهان، فصلنامه نقد و نظر، ش 69، ص 132 و 133</ref> در مقابلِ علم فعلی، علم شأنی قرار دارد؛ شأنی دانستن علم امام بدین معنا است که امام به برخی موضوعات علم ندارد؛ اما توان دریافت آنها را به شیوه های خاص خود دارد.<ref>ر.ک. هاشمی، سیدعلی، ویژگی های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه، صفحه؟؟؟</ref> یعنی آنان هر وقت بخواهند و اراده کنند می‌دانند و خداوند آنان را آگاه می‌کند و اگر نخواهند نمی‌دانند؟<ref>ر.ک. مهدی فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی ها ابعاد و مبادی آن، ص 218؛ رضایی اصفهانی، محمد علی، تفسیر قرآن مهر، ج 21، ص 292؛ رستمی، محمد زمان، آل بویه، طاهره، علم امام، ص 123</ref>
+==ادلۀ فعلی بودن علم امام==
+*برای فعلی بودن علم امام به برخی از ادله استناد کرده اند<ref>ر.ک. واعظی، حسین، گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل، ص 190 ـ 191</ref> مانند اینکه اصل در علم فعلی بودن است و یا اینکه آیات و روایات علم را برای ایشان به صورت مطلق اثبات می کند و قید ارادی ندارد، همچنین روایاتی<ref>ر.ک. رهبری، حسن، بازاندیشی در علم امام، ص 51؛ افقی، داوود، بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات، ص ص 75 و 76</ref> وجود دارد که بیانگر احاطه امام بر دنیا است و این با فعلی بودن علم آنان سازگاری دارد،<ref>ر. ک. لطیفی، رحیم، علم غیب معصوم، ماهنامۀ معرفت، ش 48، صفحه؟؟؟</ref> مانند روایت سماعة بن مهران از امام صادق(علیه السلام) که فرمودند:<ref>مفید، محمد بن محمد، اختصاص، ص 217</ref> «دنیا برای امام تمثل پیدا می‌کند مثل نصف یک گردو (گردوی شکافته) که چیزی از آن، از او پنهان نیست.» یعنی امام به کل دنیا احاطه دارد.<ref>ر.ک. مهدی فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص 218</ref> و یا اینکه از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است:<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۶۱، ح ۸</ref> «رسول خدا(صلی الله علیه و آله) مرا متولد کرد (من فرزند او هستم) در حالی که به کتاب خدا عالم هستم که در آن ابتداء آفرینش و آنچه موجود می‌شود تا روز قیامت، در آن هست، و خبر آسمان و خبر زمین و خبر بهشت و خبر جهنم و خبر آنچه بود و هست، در آن می‌باشد، این امور را آن چنان که به کف دستم نگاه می‌کنم، می‌دانم، زیرا خداوند می‌فرماید: در قرآن بیان هر چیزی وجود دارد.»<ref>ر.ک. تحریری، محمد باقر، جلوه های لاهوتی، ج 1، ص 256</ref> البته این ادله مورد نقد و بررسی قرار گرفته است که در جای خود به آن اشاره شده است.<ref>ر.ک. مهدی فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص 218</ref>
+==دائمی بودن علم امام و دائمی نبودن علم تفصیلی ایشان==
+*بر اساس روایات علم امام(علیه السلام) دائمی و همیشگی بوده<ref>ر.ک. مولوی، محمد، نیاز جهان به امام زمان، ص 19؛ سبحانی، سید محند جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص 147 ـ 150</ref> و متصل به سرچشمۀ غیبی است و دائماً در حال افزایش است. در غیر این صورت موجب نقص می‌شود.<ref>ر.ک. مولوی، محمد، نیاز جهان به امام زمان، ص 19</ref> مقام معصوم از همگان بالاتر و برتر است، لذا طبیعی است که جامعیت و سعۀ وجودیشان اقتضاء‌ نماید که بتوانند به راحتی در آن واحد به عوالم مختلف دسترسی داشته و تفصیلاً به همۀ آنها توجه نموده و همه را با هم داشته باشند.<ref>ر.ک. وکیلی، محمد حسن، علم غیب امام (تکمیل نظریه اعتدالی و پاسخ به شبهات، وبگاه عرفان و حکمت در پرتو قرآن و عترت</ref> منتها آیا حالت علم تفصیلی برای ایشان همیشگی است؟ باید گفت صریح آیات و روایات این است که این حالت برای امام همیشگی نیست یعنی علم تفصیلی امامان(علیهم السلام) همیشگی و مستمر نیست بلکه گاه به جهت تنزّل به عالم پائین به عوالم بالاتر توجه نمی‌کنند و گاه به جهت غرق شدن در عوالم توحیدی از توجه به عالم کثرت باز می‌مانند.<ref>ر.ک. وکیلی، محمد حسن، علم غیب امام (تکمیل نظریه اعتدالی و پاسخ به شبهات، وبگاه عرفان و حکمت در پرتو قرآن و عترت؛ قدردان قراملکی، محمد حسن، امامت، ص 462</ref> مرحوم کراجکی می‌فرماید:<ref>کراجکی، محمد بن علی، کنزالفوائد، ص 112</ref> "امامان(علیهم السلام) در کمال دانش و عصمت هستند و خداوند تمام آنها را به ایشان تعلیم داده و به تمام اسرار آگاهند، اما نه به صورت مستمر و پیوسته، بلکه در مقاطعی ممکن است امری طبق مصلحت از ایشان پنهان بماند"،<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامۀ مجازی امامت و ولایت، پژوهشگران رهروان ولایت </ref> یعنی علم غیب ایشان ذاتی و استقلالی نیست بلکه ارادی بوده<ref>ر.ک. رفیعی، ناصر، علم غیب ائمه، ص دوفصلنامه مطالعات اهل بیت‌شناسی، ص ۱۷ و ۱۸</ref> و احتیاج به افاضۀ خداوند دارند.<ref>ر.ک. امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص 295 ـ 298</ref>
+==روایاتی دربارۀ دائمی بودن علم امام==
+*در این رابطه روایاتی<ref>ر.ک. امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص 295 ـ 298؛ رفیعی، ناصر، علم غیب ائمه، دوفصلنامه مطالعات اهل بیت‌شناسی، ص ۱۷ و ۱۸</ref> وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از:
+#امام صادق(علیه السلام) می فرمایند:<ref>قمی مشهدی، محمد بن محمد رضا، کنزالدقائق، ج 8، ص 357</ref> «اگر بر دانش ما افزوده نمی‌شد بی‌علم می‌ماندیم.»<ref>ر.ک. مولوی، محمد، نیاز جهان به امام زمان، ص 19</ref>
+#در روایتی دیگر مفضل بن عمر می گوید: روزی امام صادق(علیه السلام) به من فرمودند:<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج ۱، ص ۳۷۳</ref> «ما را هر شب جمعه شادی و سروری است! گفتم: خدایش افزایش دهد، آن شادی چیست؟ فرمودند: هر شب جمعه روح پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) و امامان(علیهم السلام) تا عرش بالا می‌رود، و روح ما هم با روح آنان بالا می‌رود، و این ارواح به بدن‌های خود باز نگردند، مگر با معرفتی و علمی تازه و جدید، و اگر چنین نبود که علم ما تمام می‌شد.»<ref>ر.ک. مولوی، محمد، نیاز جهان به امام زمان، ص 19</ref>
+#همچنین روایاتی وجود دارد با عنوان «إِذَا شَاءُوا أَنْ یَعْلَمُوا علِمُوا»<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 1، ص 258</ref> معنای این روایات آن است که امامان(علیهم السلام) مقامی دارند که علم به هر چه که بخواهند در دسترس ایشان است، اما اگر مصلحت در ندانستن چیزی باشد کاری نمی‌کنند که آن را بدانند.<ref>ر.ک. مصباح یزدی، محمد تقی، شرح دعای 45 صحیفۀ سجادیه؛ غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی، صفحه؟؟؟</ref> به عبارتی دیگر علم غیب ایشان ممکن است بالفعل نباشد اما هنگامی که اراده کنند خداوند به آنها تعليم می‌دهد.<ref>ر.ک. مکارم، ناصر، تفسیر نمونه، ج 17، ص 100؛ جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، ج 3، ص 418</ref>
 ==مقدمه==