بیت المال در معارف و سیره علوی: تفاوت میان نسخه‌ها
←شیوه تقسیم بیت المال
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
|||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
=== شیوه تقسیم بیت المال === | === شیوه تقسیم بیت المال === | ||
{{اصلی|تقسیم بیت المال}} | {{اصلی|تقسیم بیت المال}} | ||
== شیوه تقسیم بیت المال == | |||
تقسیم بیت المال در دوران [[حکومت امیرالمؤمنین]]{{ع}} یکی از موارد مسئله‌ساز و مهم [[شهر کوفه]] بوده است. شیوه تقسیم عادلانه حضرت، گروهی را ناراحت کرده و برخی را بهانه ساز شد تا به [[معاویه]] ملحق شوند. | |||
نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که شهر کوفه تنها در دوران [[حکومت علی]]{{ع}} مرکز [[خلافت]] بوده است؛ اما در عین حال همیشه کوفه از نظر [[تاریخی]] شهری مهم و در خور توجه بوده که همه [[خلفا]] می‌باید در معادلات [[سیاسی]] خود به آن توجه کنند و به جهت روحیه [[طغیانگر]] [[مردم]] آن، همیشه تحت کنترل شدید باشد. به ویژه در دوران [[خلافت بنی امیه]]<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج۳، ص ۶۰۷.</ref>. | |||
پنج موضوعی که نشانه شیوه تقسیم بیت المال توسط علی{{ع}} است، عبارت‌اند از: | |||
# رؤسای اسباع: کوفه را [[سعد بن ابی وقاص]] در سال هفدهم هجری به شهر تبدیل کرد و مقر سپاه [[اسلام]] گردید. حدود پنج سال طول کشید تا ساختمان‌ها در آنجا ساخته شد و حالت یک شهر پیدا کرد<ref>تاریخ الکوفه، ص١٠١.</ref>. [[شهر کوفه]] بر اساس [[سازمان]] نظامی سپاه اسلام به هفت دسته تقسیم شد و در هر منطقه، قبایلی مستقر شدند. به هر یک از این دسته‌ها «سبع» گفته می‌‌شد<ref>تاریخ الکوفه، ص۱۴۱-۱۴۲؛ تاریخ طبری، ج۳، ص۱۵۴.</ref>. هر یک از این هفت گروه، یک فرمانده داشت که از آنان به «رؤسای اسباع» یا «أمراء الأسباع» و یا «أمراء الأجناد» یاد شده است<ref>تاریخ الکوفه، ص۴۳.</ref>. | |||
# عرفا: عرفا جمع [[عریف]] است و عریف [[مسئول]] امور [[قبیله]] یا [[ریاست]] بر کارهای گروهی از [[مردم]] است. [[امیر]] از طریق وی با کارهای آنان آشنا می‌شود و در واقع وی پاسخگوی امیر است. هنگامی که سعد در سال ۱۷ هجری [[شهر کوفه]] را بنیان‌گذاری کرد و [[مردم]] آن [[شهر]] را به هفت بخش و شبع تقسیم نمود و سازماندهی عرفا را به گونه‌ای دیگر پی ریزی کرد. در این سازماندهی جدید، ملاک، شمار افراد تحت [[سرپرستی]] هر عریف بود که باید مجموع دریافتی جنگجویان، [[همسران]] آنها و فرزندانشان به صد هزار درهم می‌رسید<ref>تاریخ طبری، ج۳، ص۱۵۴.</ref>. [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} هنگامی که به [[حکومت]] می‌رسد، همه این تقسیمات را به هم می‌زند و تمام [[طوایف]] و [[قبایل]] و مردان [[جنگجو]] و [[زنان]] را سهم یکسانی می‌دهد. | |||
# [[موالی]] و [[ایرانیان]]: موالی جمع مولاست و مولا هم به معنای آقا و [[سرور]] می‌آید و هم به معنای [[غلام]]. از آنجا که تقسیم‌بندی جنگجویان بر پایه [[قبایل]] بوده و غیر [[عرب‌ها]] که عموماً [[اسیر]] و سپس [[آزاد]] می‌شدند انتساب خود را به یکی از قبایل عربی قرار می‌دادند؛ مانند ابورافع که به او و فرزندش گفته می‌شود [[مولا]] [[بنی هاشم]]. بنابراین، همه [[مسلمانان]] [[غیر عرب]] از نظر مورخان جزو موالی هستند. هنگامی که علی{{ع}} به [[حکومت]] رسید نسبت به [[موالیان]]، همان عطا را می‌داد که به عرب‌های [[مسلمان]] می‌پرداخت و [[مساوات]] میان همه [[مسلمانان]] برقرار کرد. | |||
# عطا و [[رزق]]: درباره تقسیم اموال [[بیت المال]] در [[اخبار]] و [[روایات]] دو عنوان می‌‌بینیم: عطا و رزق؛ عطاء سهمیه سالیانه‌ای بود که [[حاکم اسلامی]] به [[مردم]] می‌داد و رزق به اجناسی گفته می‌شود که ماهیانه به [[خانواده‌ها]] داده می‌‌شد. هنگامی که علی{{ع}} به [[خلافت]] رسید [[مالی]] را در بیت المال ذخیره نمی‌کرد و آنچه در بیت المال گرد می‌آمد به گونه برابر میان مردم تقسیم می‌نمود. | |||
# تقسیم [[هدایا]]: برخورد [[نیک]] و [[انسانی]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} با غیرعرب‌ها و [[موالی]]، اثر مثبتی بر ساکنان [[عراق]] گذاشت؛ این برخوردها باعث شد که ایرانیان برابر سنت‌هایی که از گذشته داشتند، هدایایی تقدیم حاکم و [[رهبر]] مسلمانان و [[نزدیکان]] وی بنمایند<ref>التاج فی اخلاق الملوک، ص۱۴۴-۱۴۶.</ref>. علی{{ع}} نسبت به هدایای [[ایرانیان]] [[احساس]] کرد که بازگرداندن آنها یا دادن بهای آنها ناراحتی دهقانان را در پی دارد لذا [[هدایا]] را میان مردم تقسیم می‌کرد. | |||
برخی دیگر از موارد مصرف بیت المال عبارت بود از: [[حقوق]] [[حاکم]] و [[رهبر]] [[مسلمانان]]؛ حقوق کارگزاران؛ پرداخت دیه؛ [[تشویق]] [[قاریان قرآن]]؛ مخارج [[زندانیان]]؛ [[ازدواج]] بی‌همسران؛ [[نفقه]] غیر مسلمان نابینا؛ نیاز [[مؤذن]]؛ نیاز [[خانواده]] [[شهدا]]؛ حیوانات گم شده؛ پرداخت دیه برده؛ مخارج [[اسیر]]<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج۳، ص ۶۰۷ ـ ۶۹۶.</ref>. | |||
=== عدالت امام علی {{ع}} در تقسیم بیت المال === | === عدالت امام علی {{ع}} در تقسیم بیت المال === | ||