اجتهاد فقاهتی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←پانویس) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
اجتهاد بدان گونه که در شیعه مطرح است، امری تخصصی بوده که از عهده هرکس ساخته نبوده و تنها [[فقها]] هستند که می‌توانند [[احکام]] فرعی را از [[ادله اربعه]] استخراج کرده و در دسترس مردم قرار دهند. این معنا همان است که در طول [[تاریخ شیعه]] به خصوص در عصر [[غیبت امام زمان]] {{ع}} وجود داشته است. همان «اجتهاد فقاهتی» است که سالیان درازی در [[حوزه‌های علمیه]] معمول بوده و [[مسلمانان]] با تکیه بر آن به [[تکالیف]] شرعیة خویش عمل می‌کردند. اجتهاد فقاهتی بر این فرض [[استوار]] است که [[استنباط احکام]] [[شرعی]]، امری تخصصی است نه عمومی. | اجتهاد بدان گونه که در شیعه مطرح است، امری تخصصی بوده که از عهده هرکس ساخته نبوده و تنها [[فقها]] هستند که می‌توانند [[احکام]] فرعی را از [[ادله اربعه]] استخراج کرده و در دسترس مردم قرار دهند. این معنا همان است که در طول [[تاریخ شیعه]] به خصوص در عصر [[غیبت امام زمان]] {{ع}} وجود داشته است. همان «اجتهاد فقاهتی» است که سالیان درازی در [[حوزه‌های علمیه]] معمول بوده و [[مسلمانان]] با تکیه بر آن به [[تکالیف]] شرعیة خویش عمل می‌کردند. اجتهاد فقاهتی بر این فرض [[استوار]] است که [[استنباط احکام]] [[شرعی]]، امری تخصصی است نه عمومی. | ||
[[استنباط]] و استخراج [[حکم]] مستلزم | [[استنباط]] و استخراج [[حکم]] مستلزم فهم دقیق و صحیح منابع است. [[قرآن]]، [[سنت]]، [[عقل]] و [[اجماع]] منابعی هستند که جنبه تخصصی دارند. هر کس نمی‌تواند به قرآن مراجعه کرده و از آن برداشت صحیحی داشته باشد. قرآن ظاهر و [[باطن]] دارد. [[آیات قرآن]] [[محکم و متشابه]]، [[ناسخ و منسوخ]]، مطلق و مقید، خاص و عام، [[شأن نزول]] و.. دارد که تشخیص این [[آیات]] از یکدیگر و فهم صحیح آن محتاج [[شناخت]] [[علوم]] دیگری است که به عنوان مقدمه باید فرا گرفته شوند. | ||
پیوستگی و ارتباط دقیق آیات قرآن با یکدیگر نیز بر ظرافت و پیچیدگی فهم آن می‌افزاید. مباحث قرآن، متنوع است. مسایل [[فقهی]]، [[فلسفی]]، [[کلامی]]، منطقی، [[تاریخی]] و... در قرآن مطرح است که فهم آنها محتاج به اطلاع و [[شناسایی]] با علوم لازمه است. [[تفسیر قرآن]] اصولاً یک فن و تخصص است. | |||
همین بحث در مورد سنت هم صادق است. [[روایات]] و [[احادیث]] [[معصومین]] {{ع}} به | همین بحث در مورد سنت هم صادق است. [[روایات]] و [[احادیث]] [[معصومین]] {{ع}} به زبان عربی است. در بین آیات، صحیح و [[ضعیف]]، موثق و مرسل و مسند و... وجود دارد، که [[انسان]] باید بتواند احادیث مختلف را از هم تشخیص بدهد. | ||
علاوه بر این، احادیث سلسله اسناد دارند که لازمه استفاده از آنها شناخت ناقلان و | علاوه بر این، احادیث سلسله اسناد دارند که لازمه استفاده از آنها شناخت ناقلان و راویان احادیث است. عقل نیز در [[اجتهاد]] و استنباط احکام حوزه و محدوده مشخصی دارند که استفاده از آن برای [[کشف]] حکم، نیازمند داشتن اطلاعات کافی و شناخت دقیق این محدوده است. | ||
اجماع نیز که به معنای اتفاق آرای [[فقها]] و کاشف از قول [[معصوم]] است، به | |||
اجماع نیز که به معنای اتفاق آرای [[فقها]] و کاشف از قول [[معصوم]] است، به راحتی قابل [[درک]] نیست، به دلیل همین پیچیدگی‌هاست که علوم مختلفی را برای اجتهاد برشمرده‌اند و کسب این علوم به عنوان مقدمه لازم است. برخی از این [[علوم]] عبارتند از [[تفسیر]]، منطق، ادبیات عرب، [[اصول فقه]]، رجال، [[درایه]] و... . | |||
به هر حال در اجتهاد فقاهتی از دید [[فقه سیاسی]] دو نکته قابل توجه خواهد بود: | به هر حال در اجتهاد فقاهتی از دید [[فقه سیاسی]] دو نکته قابل توجه خواهد بود: | ||
# ''' | # '''تفریع''': اصولی چون [[ولایت فقیه]]، [[شورا]]، [[بیعت]] رضای عمومی، النصیحة لائمة المسلمین، [[امر به معروف و نهی از منکر]]، مقررات و [[وظایف]] عمومی، وظایف اختصاصی [[عالمان]]، [[تقیه]] و مقوله‌هایی از این قبیل که به طور مستقیم یا غیر مستقیم با مسئله حکومت و دولت ارتباط موضوعی یا حکمی دارند، با نگرش تفریعی و [[اجتهادی]]، مورد علاقه قرار گرفته و نهادهای موجود نظام جمهوری اسلامی ایران با قرائت [[فقهی]] جدید از آنها استخراج شده است؛ | ||
# '''بهره‌وری از تجربیات پیشرفته بشری''': | # '''بهره‌وری از تجربیات پیشرفته بشری''': شیوه عقلایی و تجربیات معقول و مقبول بشری دومین اصلی است که در [[اجتهاد]] نوین برای پی افکندن [[نظام]] مدرن [[سیاسی]] در حوزه [[حاکمیت]] فقه شیعه یعنی [[ایران]] [[اسلامی]] استفاده شده و در اصل دوم [[قانون اساسی]] این نظام بر آن تأکید شده است<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص۹۶.</ref>. | ||
== منابع == | == منابع == | ||