ابن‌ سمان: تفاوت میان نسخه‌ها

[[ابوسعد اسماعیل بن علی بن حسین بن زَنجویه سمّان رازی]] معروف به [[ابن سمان]] و [[ابن زَنجویه]] [[محدث]]، [[حافظ]]، [[فقیه]]، [[متکلم]]، [[مفسر]]، ادیب، [[واعظ]] و متبحر در [[قرائات]]، [[انساب]]، [[رجال]] و حساب و [[فرایض]] ([[ارث]]) که در سال سیصد و هفتاد و اندی از [[هجرت]]<ref>سیر أعلام النبلاء، ج ۱۸، ص۵۶.</ref> در [[شهر]] [[ری]] متولد شد. <ref>معجم المفسرین، ج ۱، ص۹۱.</ref> وی در [[طلب علم]] و [[سماع حدیث]] مسافرت‌های بسیاری به بلاد گوناگون [[ایران]]، [[عراق]]، [[حجاز]]، [[شام]]، [[مصر]] و [[مغرب]] داشت و از محضر مشایخی چون [[ابوالحسن احمد بن ابراهیم بن فِراس عنقسی مکی]]، [[ابوطاهر بن مُخلِّص]]، [[ابومحمد بن نحّاس مصری]]، [[محمد بن علی بن سقطی]]، [[عبدالرحمان بن محمد بن احمد بن فضاله]]<ref>الانساب، ج ۳، ص۲۹۲.</ref> و [[عبدالرحمان بن ابی نصر تمیمی]] استفاده کرد. <ref>سیر اعلام النبلاء، ج ۱۸، ص۵۶.</ref> اسماعیل سمّان همچنین از [[ابوزکریا احمد بن محمد بن احمد صوفی نیشابوری]] معروف به [[ابن صائغ]]، [[ابومحمد ابراهیم بن خَضِر بن زکریا]]، [[ابوعلی حسن بن علی یمانی]] و برخی دیگر [[روایت]] کرده است. [[مشایخ]] او را ۳۶۰۰، بلکه تا حدود چهار هزار نفر نیز گفته‌اند. <ref>تاریخ مدینة دمشق، ج ۵، ص۱۹۱، ج ۶، ص۳۹۶، ج ۹، ص۲۱ و ۲۳ و ج ۱۳، ص۳۱۶.</ref> [[ذهبی]] [[معتقد]] است این شمار، مبالغه‌آمیز بوده و امکان ندارد. <ref>تذکرة الحفاظ، ج ۳، ص۱۱۲۲.</ref> ولی مسلم است وی [[حرص]] فراوانی بر سفرهای [[علمی]] و سماع حدیث از مشایخ هر شهر و [[دیار]] داشته است و در این زمینه، [[رافعی قزوینی]] از اثری از او با عنوان معجم الشیوخ یاد می‌‌کند که در این اثر ۱۴۳۰ تن از مشایخ خود را برشمرده است. <ref>التدوین فی اخبار القزوین، ج ۲، ص۲۹۹.</ref> شاگردان او را نیز تا سه هزار نفر گفته‌اند<ref>الوافی بالوفیات، ج ۹، ص۱۵۶ و ۱۵۷.</ref> که از جمله آنها [[ابوبکر خطیب بغدادی]]، [[عبدالعزیز بن احمد کتّانی]]، [[ابوالحسن مطهر بن علی علوی]]، <ref>تاریخ مدینة دمشق، ج ۹، ص۲۲.</ref> [[ابوعبداللّه طاحونی]]، [[ابومحمد عبدالعزیز بن محمد نخشبی]] و [[ابوسعد اسماعیل بن احمد رازی]] بوده‌اند. <ref>الانساب، ج ۳، ص۲۹۲؛ التدوین فی اخبار قزوین، ج ۲، ص۲۹۹.</ref> همچنین [[ابن سینا]] در مباحث [[فقهی]] همواره با او [[مباحثه]] و [[مناظره]] داشته است. <ref>وفیات الاعیان، ج ۲، ص۱۵۸.</ref> [[فقیه]] [[امامی مذهب]] [[ابومحمد عبدالرحمان بن احمد خزاعی]]؛ معروف به [[مفید نیشابور]] نیز [[روایت]] کننده آثار و کتاب‌های اوست. <ref>فهرست منتجب الدین، ص۸.</ref> شرح حال نگاران [[اهل سنت]] عموماً وی را [[حنفی مذهب]]<ref>الجواهر المضیئه، ج ۱، ص۴۲۴؛ البدایة و النهایه، ج ۱۲، ص۶۵.</ref> و از نظر [[اعتقادی]] معتزلی، بلکه [[امام]] [[معتزله]] دانسته<ref>الانساب، ج ۳، ص۲۹۲؛ میزان الاعتدال، ج ۱، ص۲۳۹.</ref> و گویند: او بر [[فقه]] [[ابوحنیفه]] و [[اختلافات]] آن با [[فقه شافعی]]، فقه [[زیدیه]]، [[مذهب]] [[حسن بصری]] و مذهب [[ابوهاشم معتزلی]] تبحر و [[تسلط]] کامل داشت؛ <ref> تاریخ مدینة دمشق، ج ۹، ص۲۳.</ref> ولی برخی شرح حال نگاران معاصر [[شیعی]] با استناد به کتابی از سمّان با عنوان «سفینة النجاة فی الائمة الهداة» که در [[امامت]] نگاشته، <ref>فهرست منتجب الدین، ص۸.</ref> او را امامی مذهب دانسته و معتقدند علت اینکه برخی او را معتزلی دانسته‌اند، نزدیکی آرا و اندیشه‌های [[کلامی]] [[شیعه]] و معتزله در مسائلی چون [[نفی رؤیت]]، [[حدوث قرآن]] و [[اثبات]] [[حسن و قبح عقلی]] است. <ref>ریحانة الادب، ج ۷، ص۵۷۲؛ اعیان الشیعه، ج ۳، ص۲۸۹.</ref> [[اسماعیل سمان]] [[ثقه]]، [[صدوق]]، <ref>فهرست منتجب الدین، ص۸؛ میزان الاعتدال، ج ۱، ص۲۳۹.</ref> [[زاهد]]، [[عابد]] و بسیار [[پرهیزکار]] بود. هرگز [[ازدواج]] نکرد و تمام وقت خود را صرف تألیف، [[تدریس]]، [[نقل روایت]] و [[ارشاد]] [[مردم]] یا [[قرائت قرآن]] و [[عبادت]] می‌‌کرد. وی می‌‌گفت: کسی که بر [[علم حدیث]] و [[نوشتن]] آن [[توفیق]] نیافته باشد، شیرینی [[اسلام]] را [[درک]] نکرده است. او تمام کتاب‌های خود را [[وقف]] بر [[مسلمانان]] کرده و در نهایت بنابر مشهور در سال ۴۴۵ه در [[شهر]] [[ری]] از [[دنیا]] رفت. او را در [[جبل]] طَبَرک، کنار [[محمد بن حسن شیبانی]] [[دفن]] کردند. <ref>تاریخ مدینة دمشق، ج ۹، ص۲۲ ـ ۲۴.</ref> به غیر از کتاب‌های معجم الشیوخ و سفینة النجاة، دیگر آثار او عبارت‌اند از: البستان در [[تفسیر قرآن]] در ده مجلد، الرشاد در [[فقه]]، المدخل در نحو، الریاض در [[حدیث]]، کتاب الصلاة، کتاب الحج، المصباح در [[عبادات]]، النور در [[موعظه]]، <ref>فهرست منتجب الدین، ص۸.</ref> المسلسلات، الموافقة بین اهل البیت و الصحابه و مارواه کل فریق فی حق الآخر <ref>تاریخ الاسلام، ج ۳۰، ص۱۱۲.</ref> کتاب اخیر را [[جاراللّه زمخشری]] با حذف اسانید و مکررات مختصر کرده است، <ref>کشف الظنون، ج ۲، ص۱۸۹۰.</ref> معجم البلدان، رساله‌ای در [[نفی]] قضاو قدر، المجالس المائتین برادر زاده [[سمّان]]، [[طاهر بن حسین]] کتاب اخیر را از او [[روایت]] نموده است]، <ref>الانساب، ج ۳، ص۲۹۲ و ۲۹۳.</ref> الداعی الی وداع الدنیا. <ref>هدیة العارفین، ج ۱، ص۲۱۰.</ref>.<ref> [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۳ (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]]، ج۳، ص۱۰۰-۱۰۱.</ref>