ابوضمضم: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[ابوضمضم در تراجم و رجال]] - [[ابوضمضم در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط  = }}

وی را ابوضیغم<ref>عقیلی، ج۴، ص۹۳.</ref>، ابوضمامه<ref>مرتضی، ج۴، ص۳۶۰.</ref> و ابو ضمره<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۱۹۱.</ref> نیز گفته‌اند ولی مشهور ابوضضم است<ref>ابن اثیر، ج۶، ص۱۷۴؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۱۹۱.</ref>. در اینکه او پیش از [[اسلام]] می‌زیسته یا صحابی بوده، [[اختلاف]] است. [[صحابه‌نگاران]]، ابوضمضم را به دلیل روایتی درباره‌اش، [[صحابی]] خوانده‌اند. این [[روایت]] با عبارات گوناگون و از چند طریق از [[رسول خدا]] {{صل}} نقل شده است که به [[اصحاب]] فرمود: آیا ناتوانید<ref>و به تعبیر ابن اثیر، ج۵، ص۲۳۲ آیا دوست ندارید.</ref> از اینکه همانند ابو ضمضم باشید؟ گفتند: ابوضمضم کیست؟ رسول خدا {{صل}} فرمود: او کسی بود که پیش از ما می‌زیست و صبحگاهان (و به قولی به گاهِ بیرون رفتن از [[خانه]]) می‌گفت: خدایا! من در راه تو آبرویم را برای همه [[مردم]] [[صدقه]] قرار دادم<ref>مصباح الشریعه، ص۱۵۹.</ref> یا می‌گفت: خدایا! من امروز آبروی خود را صدقه قرار می‌دهم برای کسی که به من [[ظلم]] کند یا [[دشنام]] دهد (یعنی او را می‌بخشم)<ref>عقیلی، ج۴، ص۹۳.</ref> یا خدایا! جانم و آبرویم را به تو بخشیدم. از این رو، در مقابل دشنام و ظلم دیگران واکنشی نداشت<ref>نووی، ص۸۴.</ref>. در واقع تمام این تعابیر، از [[عفو و گذشت]] حکایت دارند و [[رسول]] خدا {{صل}} [[یاران]] خود را به این امر [[پسندیده]] فرا می‌خواند. به نظر می‌رسد این تشتت عبارات از آن رو است که نه یک مرتبه، بلکه به تصریح برخی مآخذ، رسول خدا {{صل}} به چندین بار این مسئله را مطرح کرده است<ref>عقیلی، ج۴، ص۹۳؛ ذهبی، ج۳، ص۵۹۷؛ ابن حجر، لسان، ج۵، ص۲۱۹.</ref>. [[راویان حدیث]] هر کدام بنا به برداشتی که از واژه "[[تصدق]]" و "عرض" داشته‌اند، آن را در باب‌هایی چون [[عفو]]<ref>مصباح الشریعه، ص۱۵۹.</ref>، صدقه<ref>جصاص، ج۳، ص۳۵۲.</ref>، [[غیبت]]<ref>ابوداوود، ج۲، ص۴۵۳.</ref>، حد [[قذف]]<ref>البانی، ج۸، ص۳۱.</ref>، حد شراب<ref>مرتضی، ج۴، ص۳۶۰.</ref> و اعمالی که در صبح و شب توصیه شده<ref>نووی، ص۸۴.</ref> آورده‌اند و به آن استناد کرده‌اند. حتی در موضوع حد قذف، مستند [[فقهی]] قرار گرفته است<ref>سرخسی، ج۹، ص۱۰۹.</ref>. [[ابوداوود]]<ref>ابوداوود، ج۲، ص۴۵۳.</ref> این [[روایت]] را از چند طریق نقل می‌کند و طریق [[حماد]] را صحیح‌تر می‌داند.

گویا همین روایت ابوهریره، موجب [[اشتباه]] ابن عبدالبر و به تبع او [[ابن اثیر]]<ref>ابن اثیر، ج۶، ص۱۷۴.</ref> و [[ابن حجر]]<ref>الاصابه، ج۷، ص۱۹۱.</ref> شده است که بحث [[صحابی]] بودن ابوضمضم را مطرح کرده‌اند. با توجه به گزارش منابع، صحابی بودن ابوضمضم مردود است؛ زیرا زمانی که [[رسول خدا]] {{صل}} از صحابه می‌خواهد روش ابوضمضم را پیشه کنند، [[اصحاب]] می‌پرسند وی کیست. [[حضرت]] پاسخ می‌دهد: او پیش از آنان می‌زیسته است. بنابراین، ابوضمضم در آن هنگام درگذشته بوده و هیچ کدام از صحابه او را نمی‌شناخته‌اند و حسن بصری<ref>حسن بصری، ص۲۱-۱۱۰.</ref>، قتاده<ref>قتاده، ص۱۱۸-۶۰.</ref> و حتی ابوهریره نمی‌توانسته‌اند از وی روایت کنند. به همین دلیل ابن حجر<ref>الاصابه، ج۷، ص۱۹۲.</ref> می‌گوید: اگر رسول خدا {{صل}} تصریح نمی‌کرد او پیش از [[اصحاب]] می‌زیست، ابو ضمضم را کنیه "علبة بن زید انصاری" می‌دانستم؛ چرا که علبه نیز چنین عملی انجام داده است<ref>هیثمی، ج۳، ص۱۱۴.</ref>. همو به نقل از ابن فتحون ([[محمد بن خلف]])، صحابی بودن ابو ضمضم را اشتباه و او را از [[مردمان]] پیش از [[اسلام]] می‌داند و می‌گوید: کسی که ابوهریره از وی روایت کرده، علبة بن زید است<ref>ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۱۹۲.</ref>. اینکه [[کنیه]] علبه را ابوضمضم بدانیم صحیح نیست؛ زیرا کنیه وی [[ابو محمد]] است<ref>هیثمی، ج۳، ص۱۱۴.</ref>. از سوی دیگر، وی برای بیشتر صحابه شناخته شده بود و جای این گونه [[پرسش و پاسخ]] نیست. بنابراین، وجه جمع اقوال این است که ابوضمضم را به دلیل دعایی که می‌کرده و نیز [[تجلیل]] [[پیامبر]]، از موحّدان و [[زاهدان]] [[عصر جاهلی]] بدانیم که [[نبی اکرم]] {{صل}}، [[یاران]] خود را به کار [[پسندیده]] او [[تشویق]] کرده و [[علبة بن زید حارثی]]، به سفارش [[رسول خدا]] {{صل}} [[جامه]] عمل پوشانده و [[ابوهریره]] خبرش را گزارش کرده است.<ref>[[محمد غفوری|غفوری، محمد]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوضمضم»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص:۳۸۴-۳۸۵.</ref>