فساد اداری در معارف و سیره علوی: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

از آنجا که راه‌‎حل‎هایی که برای [[اصلاح]] جوامع ارائه می‌گردد، باید بر اساس ارزش‎های پذیرفته شده در آن جامعه باشد، در [[جامعه اسلامی]] نیز می‎بایست راه‎حل‎های [[اصلاحی]]، متناسب با [[الگوها]] و [[آموزه‌های اسلامی]] ارائه گردد. بی‌تردید، امروزه یکی از معضلات جامعه اسلامی ما [[فساد اداری]] می‌باشد که گریبان‎گیر سازمان‎ها و ادارات شده است. از آنجا که بهترین درمان، در [[جلوگیری از فساد]]، اقدامات پیشگیرانه برای برون رفت از این مشکل می‌باشد، باید راه‌‎حل‌‎های [[اسلامی]] را که بازدارنده از فساد اداری هستند [[شناسایی]] و معرفی شوند. از این رو، با مراجعه به سیره قولی و [[رفتاری]] [[اهل بیت]] [[عصمت]] و [[طهارت]]{{عم}} ـ به ویژه امیرالمؤمنین علی{{ع}} ـ می‌توان راه ‎حلی برای پاسخ به این [[پرسش]] که «عوامل و راه‎کارهای جلوگیری از فساد [[اداری]] چیست؟» ارائه داد<ref>[[علی رضاییان|رضاییان]] و [[حامد اسدالله زاده|اسدالله زاده]]، [[عوامل بازدارنده فساد اداری از نگاه امیرالمؤمنین علی (مقاله)|عوامل بازدارنده فساد اداری از نگاه امیرالمؤمنین علی]].</ref>.

== معناشناسی ==

ارائه تعریفی واحد، از اصطلاح «فساد اداری» کاری بس دشوار است؛ چراکه فساد اداری، دارای گستره مصداقی فراوانی است که بیان تعریفی جامع، که شامل همه آنها گردد، به سادگی ممکن نیست. از این رو، باید با تعریف مفهوم فساد اداری، از طریق [[نشانه‌ها]] و عوارض فساد اداری، مصادیق آن را تشخیص داد. بنابراین، هر تعریفی که ارائه شود، یا کاملاً در مقابل تعریف‌‎های دیگر قرار می‌گیرد، یا ناظر به تعداد محدودی از ابعاد این پدیده می‌شود. از این رو، نمی‎تواند بیانگر تمامی ویژگی‌ها و مشخصات آن باشد و آن را کاملاً از پدیده‌‎ها و مفاهیم نزدیک به آن متمایز سازد<ref>[[علی رضاییان|رضاییان]] و [[حامد اسدالله زاده|اسدالله زاده]]، [[عوامل بازدارنده فساد اداری از نگاه امیرالمؤمنین علی (مقاله)|عوامل بازدارنده فساد اداری از نگاه امیرالمؤمنین علی]].</ref>.

امیرالمؤمنین [[حضرت علی]]{{ع}} بیست و پنج سال پس از [[رحلت پیامبر اکرم]]{{صل}} خانه‌‎نشین شد. پس از این مدت طولانی، با اقبال عمومی و اصرار [[مردم]]، [[حکومت]] و [[رهبری جامعه اسلامی]] را بر عهده گرفت. یکی از علل اقبال مردم به [[امیرمؤمنان]]{{ع}}، به ستوه آمدن مردم از [[فساد]] موجود در هیأت حاکمه و [[انحرافات]] موجود و روی آوردن عده‎ای به بازگشت به [[سنت‌های جاهلی]] بود. انحرافات و فساد به موجود در حکومت و زمام‎داران و [[کارگزاران حکومتی]] در زمان خلیفه سوم به اوج خود رسید. [[عثمان]] در دوره [[خلافت]] خود، خلاف‎ها و اشتباهات بسیاری را مرتکب شد. او حتی ظواهر را هم رعایت نمی‌کرد. خود را صاحب [[بیت المال]] و [[اختیار]] مردم می‌‎پنداشت. این نگرش وی، [[مفاسد اداری]] و [[اقتصادی]] فراوانی را در پی داشت. امیرمؤمنان{{ع}} در بیان موقعیت عثمان می‌فرماید: «بالأخره سومی به پا خواست و همانند شتر پرخور و شکم برآمده، همّی جز جمع‌آوری و خوردن بیت المال نداشت. بستگان پدری او، به همکاری‌اش برخاستند. آنها هم چون شتران گرسنه‎ای که بهاران به علفزار بیفتند و با ولع عجیبی گیاهان را ببلعند، برای خوردن اموال خدا [[دست]] از آستین برآوردند، اما عاقبت بافته‎هایش پنبه شد و [[کردار]] ناشایست او کارش را تباه ساخت و سرانجام، شکمبارگی و ثروت‎اندوزی، برای ابد نابودش ساخت»<ref>سید رضی، نهج البلاغه، خطبه ۳.</ref>.

بنابراین، هنگامی که امیرالمؤمنین{{ع}} به حکومت رسید، با انبوهی از [[مفاسد]] و انحرافات در [[نظام اداری]] و [[حکومتی]] مواجه بود. ایشان [[مبارزه]] با این مفاسد را از همان نخستین روزهای حکومت آغاز کرد. [[امام]]{{ع}} در دومین [[روز]] از حکومت خود، با صراحت به بخشی از [[سیاست]] [[اصلاحی]] خویش اشاره کرده، می‌فرماید: «بدانید هر زمینی را که عثمان بخشید و هر ثروتی را که از [[اموال]] خداوندی [[هدیه]] کرد، به بیت المال باز می‌گردد؛ چراکه [[حقوق]] گذشته را چیزی از میان [[نبرد]] و اگر این ثروت‎ها را بیایم، در حالی که مهریه [[زنان]] شده یا در [[شهرها]] توزیع شده باشد، به جایگاهش بازگردانم؛ چراکه [[عدالت]] را گشایشی است و هر آن کس که عدالت برایش تنگ باشد، [[ستم]] بر او تنگ‎تر خواهد بود»<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص٢۶٩.</ref>.

بزرگان [[قوم]]، آنگاه که صراحت [[عزم]] جدی علی{{ع}} را برای [[مبارزه]] با [[مفاسد]] و تحقق بخشیدن به [[عدالت اجتماعی]] مشاهده کردند، [[اعتراض]] و اشکال تراشی را آغاز نمودند. اما آن حضرت، در مقابل مخالفت‌ها و اعتراض‎ها کوتاه نیامد و تردید نکرد و با [[قاطعیت]] بیشتر بر ادامه کار تأکید و فرمود: «[[خدا]] قسم! اگر بمانم و سالم باشم، آنان را بر راه روشن [[استوار]] خواهم داشت»<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص٣٨.</ref>. در مورد [[مبارزه با فساد]] استخدامی و برخورد با [[کارگزاران]] [[فاسد]] نیز مخالفت‌‎های بسیاری با آن حضرت صورت گرفت و مقاومت‎های فراوانی شد، اما هیچ یک نتوانست تصمیم جدی و [[قاطع]] ایشان در مبارزه با فساد را [[تغییر]] دهد و آن حضرت را از این کار منصرف نماید<ref>خدمتی، ابوطالب، «سیره حضرت علی{{ع}} در مبارزه با فساد اداری»، روش‌شناسی علوم انسانی، ش۴۵، ص۳۰.</ref>.<ref>[[علی رضاییان|رضاییان]] و [[حامد اسدالله زاده|اسدالله زاده]]، [[عوامل بازدارنده فساد اداری از نگاه امیرالمؤمنین علی (مقاله)|عوامل بازدارنده فساد اداری از نگاه امیرالمؤمنین علی]].</ref>