پرش به محتوا

مقابله به مثل در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
خط ۴۸: خط ۴۸:
{{متن قرآن|فَمَنْ عُفِيَ لَهُ مِنْ أَخِيهِ شَيْءٌ فَاتِّبَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَأَدَاءٌ إِلَيْهِ بِإِحْسَانٍ ذَلِكَ تَخْفِيفٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَرَحْمَةٌ فَمَنِ اعْتَدَى بَعْدَ ذَلِكَ فَلَهُ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}<ref>«و اگر به کسی از جانب برادر (دینی)‌اش (یعنی ولیّ دم) گذشتی شود، (بر ولیّ دم است) که شایسته پیگیری کند و (بر قاتل است که) خون‌بها را به نیکی به او بپردازد، این آسانگیری و بخشایشی از سوی پروردگار شماست و هر که پس از آن از اندازه درگذرد عذابی دردناک خواهد داشت» سوره بقره، آیه ۱۷۸.</ref>.
{{متن قرآن|فَمَنْ عُفِيَ لَهُ مِنْ أَخِيهِ شَيْءٌ فَاتِّبَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَأَدَاءٌ إِلَيْهِ بِإِحْسَانٍ ذَلِكَ تَخْفِيفٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَرَحْمَةٌ فَمَنِ اعْتَدَى بَعْدَ ذَلِكَ فَلَهُ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}<ref>«و اگر به کسی از جانب برادر (دینی)‌اش (یعنی ولیّ دم) گذشتی شود، (بر ولیّ دم است) که شایسته پیگیری کند و (بر قاتل است که) خون‌بها را به نیکی به او بپردازد، این آسانگیری و بخشایشی از سوی پروردگار شماست و هر که پس از آن از اندازه درگذرد عذابی دردناک خواهد داشت» سوره بقره، آیه ۱۷۸.</ref>.
هرچند [[اوامر]] [[قرآنی]] در زمینه مقابله‌به‌مثل در شرایط احتمال منع از عمل مشابه صادر شده (امر در [[مقام]] احتمال) و بسیاری از [[فقها]] و علمای [[علم اصول فقه]]، چنین اوامری را بر جواز و بیان اصل [[مشروعیت]] [[تفسیر]] می‌کنند، اما در هر حال ظاهر این اوامر، پیش از مشروعیت، [[لزوم]] و [[ضرورت]] را بیان می‌کنند<ref>فقه سیاسی، ج۱۰، ص۲۳۵ – ۲۳۴.</ref>.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۲ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی ج۲]]، ص ۵۹۱.</ref>
هرچند [[اوامر]] [[قرآنی]] در زمینه مقابله‌به‌مثل در شرایط احتمال منع از عمل مشابه صادر شده (امر در [[مقام]] احتمال) و بسیاری از [[فقها]] و علمای [[علم اصول فقه]]، چنین اوامری را بر جواز و بیان اصل [[مشروعیت]] [[تفسیر]] می‌کنند، اما در هر حال ظاهر این اوامر، پیش از مشروعیت، [[لزوم]] و [[ضرورت]] را بیان می‌کنند<ref>فقه سیاسی، ج۱۰، ص۲۳۵ – ۲۳۴.</ref>.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۲ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی ج۲]]، ص ۵۹۱.</ref>
==مقابله به مثل==
مقابله به مثل به معنای [[رویارویی]] و [[تلافی]] کردن است. [[فقها]] در موارد مختلف بر اساس قاعده مقابله به مثل [[فتوا]] داده‌اند؛ برای نمونه در [[ضمان]] [[غصب]] و تلف، تقاص و مماثلت در [[قصاص]]، [[معامله]] به مثل در میثاق‌هایی که با [[دشمنان]] بسته می‌شود و برخی [[رفتارها]] در معرکه [[جنگ]] بر اساس این قاعده [[حکم]] داده‌اند<ref>روح الله شریعتی، قواعد فقه سیاسی، ص۳۹۹.</ref>. این قاعده به [[آیات]] و [[روایات]] متعدد مستند شده است<ref>{{متن قرآن|وَإِنْ عَاقَبْتُمْ فَعَاقِبُوا بِمِثْلِ مَا عُوقِبْتُمْ بِهِ وَلَئِنْ صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِلصَّابِرِينَ}} «و اگر کیفر می‌کنید مانند آنچه خود کیفر شده‌اید کیفر کنید و اگر شکیبایی پیشه کنید همان برای شکیبایان بهتر است» سوره نحل، آیه ۱۲۶؛ {{متن قرآن|وَإِمَّا تَخَافَنَّ مِنْ قَوْمٍ خِيَانَةً فَانْبِذْ إِلَيْهِمْ عَلَى سَوَاءٍ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْخَائِنِينَ}} «و اگر از گروهی بیم خیانتی (در پیمان) داری به گونه برابر (پیمانشان را) به سوی آنها بیفکن که خداوند خیانتکاران را دوست نمی‌دارد» سوره انفال، آیه ۵۸؛ {{متن قرآن|الشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالشَّهْرِ الْحَرَامِ وَالْحُرُمَاتُ قِصَاصٌ فَمَنِ اعْتَدَى عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ}} «(این) ماه حرام در برابر (آن) ماه حرام است و حرمت شکنی‌ها قصاص دارد پس هر کس بر شما ستم روا داشت همان‌گونه که با شما ستم روا داشته است با وی ستم روا دارید، و از خداوند پروا کنید و بدانید که خداوند با پرهیزگاران است» سوره بقره، آیه ۱۹۴؛ ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ص۳۷.</ref>، از جمله [[آیه]] {{متن قرآن|وَإِنْ عَاقَبْتُمْ فَعَاقِبُوا بِمِثْلِ مَا عُوقِبْتُمْ بِهِ}}<ref>«و اگر کیفر می‌کنید مانند آنچه خود کیفر شده‌اید کیفر کنید» سوره نحل، آیه ۱۲۶.</ref>؛ همچنین [[رسول خدا]]{{صل}} می‌فرماید: {{متن حدیث|جُبِلَتِ الْقُلُوبُ عَلَى حُبِّ مَنْ أَحْسَنَ إِلَيْهَا وَ بُغْضِ مَنْ أَسَاءَ إِلَيْهَا}}<ref>ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ص۳۷.</ref>: «[[سرشت]] و [[فطرت]] [[دل‌ها]] بر دست داشتن فردی است که به [[انسان]] [[نیکی]] کرده و [[بغض]] داشتن از کسی که به وی [[بدی]] کرده است».
موارد کاربرد [[قاعده مقابله به مثل]] در [[سیاست خارجی]] [[دولت اسلامی]] و در قبال اقدامات [[دشمنان]] در عرصه‌های مختلف است؛ به عبارتی می‌توان آن را یکی از اصول تنظیم‌کننده روابط [[کشور اسلامی]] با کشورهای دیگر به شمار آورد؛ این عرصه‌ها عبارت‌اند از: روابط دیپلماتیک و کنسولی مانند پذیرش یا [[اخراج]] [[سفیر]] و مأموران دیپلماتیک و [[قطع روابط سیاسی]] – [[اجتماعی]]، در عرصه [[اقتصادی]] مانند برخورد متقابل با [[بازرگانان]] کشورهای دیگر و دریافت [[مالیات]] از آنها بر اساس قاعده مقابله به مثل و قطع [[روابط اقتصادی]] و [[تجاری]]، در عرصه نظامی – [[امنیتی]] مانند [[مقابله به مثل]] در [[جنگ]]، استفاده از سلاح‌های شیمیایی و حملات هوایی و موشکی به مناطق مسکونی، صنعتی و [[راهبردی]] و در عرصه [[قضایی]] مانند استرداد [[مجرمان]] و [[اعمال]] [[حقوق]] کنسولی یکسان<ref>روح الله شریعتی، قواعد فقه سیاسی، ص۴۰۲-۴۰۳.</ref>. البته این قاعده در [[امنیت فردی]]، روابط افراد با یکدیگر و [[امنیت]] فرد در برابر [[دولت]] نیز جاری است؛ مانند موضوع [[قصاص]]، [[غصب]]، [[تلافی]] و تقاص<ref>روح الله شریعتی، قواعد فقه سیاسی، ص۳۹۹-۴۰۰.</ref>.
به [[اعتقاد]] برخی، [[دفاع مشروع]] نیز بر مبنای مقابله به مثل است؛ از این رو سلب [[حق]] مقابله به مثل در بسیاری موارد به معنای [[نفی]] حق دفاع مشروع قلمداد خواهد شد<ref>عباسعلی عمید زنجانی، فقه سیاسی، ج۳، ص۴۶۱.</ref>.<ref>[[محمد اسماعیل نباتیان|نباتیان، محمد اسماعیل]]، [[فقه و امنیت (کتاب)|فقه و امنیت]] ص ۱۴۹.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده:1100701.jpg|22px]] [[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه فقه سیاسی ج۲''']]
# [[پرونده:1100701.jpg|22px]] [[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه فقه سیاسی ج۲''']]
# [[پرونده:IM010643.jpg|22px]] [[محمد اسماعیل نباتیان|نباتیان، محمد اسماعیل]]، [[فقه و امنیت (کتاب)|'''فقه و امنیت''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


== پانویس ==
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
۷۲٬۳۹۸

ویرایش