الواح موسی در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

[[قوم موسی]] پس از رفتن وی به [[میقات]]، با حیله‌های «[[سامری]]» از زیورهای خود، مجسمه‌ای به شکل گوساله ساخته و به [[پرستش]] آن پرداختند. هنگامی که [[موسی]] {{ع}} از [[نافرمانی]] و [[سرپیچی]] قومش [[آگاه]] شد، به سوی آنان بازگشت و با [[توبیخ]] و [[مذمت]] آنها از شدّت [[خشم]] الواح را افکند، [[موی سر]] برادرش [[هارون]] را گرفت به سوی خود کشید: «ولَمّا رَجَعَ موسی اِلی قَومِهِ غَضبـنَ اَسِفـًا قالَ بِئسَما خَلَفتُمونی مِن بَعدی اَعَجِلتُم اَمرَ رَبِّکُم واَلقَی الاَلواحَ واَخَذَ بِرَأسِ اَخیهِ یَجُرُّهُ اِلَیهِ..».. ([[اعراف]] / ۷، ۱۵۰) از [[ابن‌عباس]] نیز [[روایت]] شده که [[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: [[خداوند]] موسی {{ع}} را [[رحمت]] کند. شنیدن، چگونه مانند دیدن است؟ هنگامی که موسی از خداوند شنید که قومش در غیاب او [[فریب]] خورده‌اند، الواح را از روی خشم بر [[زمین]] نکوبید؛ ولی هنگامی که به سوی آنان بازگشت و انحرافشان را به چشم خود دید، با شدّت خشم، الواح را بر زمین زد.<ref>تفسیرعیاشی، ج۲، ص۲۹؛ الدرالمنثور، ج۳، ص۵۶۴؛ الفرقان، ج ۹، ص۳۱۷.</ref> برخی از [[مفسران]] گفته‌اند: چون موسی {{ع}} [[فضایل]] بی‌شمار [[امّت]] [[محمّد]] {{صل}} را از خداوند شنید الواح را افکند و از [[خدا]] خواست تا او را از آن امّت قرار دهد؛<ref>تفسیر ماوردی، ج ۲، ص۲۶۳؛ کشف‌الاسرار، ج ۳، ص۷۴۵.</ref> ولی این [[تفسیر]] با [[ظاهر آیه]] هیچ‌گونه سازگاری ندارد.

گروهی [[شبهه]] منافات افکندن الواح و کشیدن موی سر [[برادر]] با [[عصمت]] را چنین پاسخ داده‌اند<ref>التبیان، ج۴، ص۵۵۰؛ مجمع‌البیان، ج ۴، ص۷۴۲؛ المیزان، ج ۸، ص۲۵۱.</ref>: ادلّه عصمت این قبیل [[اشتباهات]] را که ریشه در [[اختلاف]] در سلیقه دارد [[نفی]] نمی‌کند؛ زیرا این‌گونه امور به [[حکم خدا]] مربوط نبوده، بلکه با امور [[زندگی]] ارتباط دارد، ازاین‌رو مفسران برای این برخورد موسی احتمالات ذیل را بیان کرده‌اند: ممکن است این کار موسی برای فهماندن [[عظمت]] [[خطا]] و [[انحراف]] قومش باشد، تا بار دیگر تکرار نشود، یا اینکه [[هارون]] را به سوی خود کشیده تا [[حال]] قومش را آهسته از وی بپرسد، ازاین‌رو وقتی هارون ماجرا را برای او بازگو کرد، عذر وی را پذیرفت و برایش [[دعا]] کرد: ([[اعراف]] / ۷، ۱۵۱) هنگامی که [[آتش]] [[خشم]] [[موسی]] {{ع}} فرو نشست الواحی را که نوشته‌های آن برای خداترسان مایه [[هدایت]] و [[رحمت]] بود برگرفت: «و لَمّا سَکَتَ عَن مُوسَی الغَضَبُ اَخَذَ الاَلواحَ وفی نُسخَتِها هُدًی ورَحمَةٌ لِلَّذینَ هُم لِرَبِّهِم یَرهَبون». (اعراف / ۷، ۱۵۴) برخی علّت فرو نشستن خشم موسی {{ع}} را [[توبه]] قومش و برخی دیگر [[اعتذار]] هارون می‌دانند.<ref>مجمع‌البیان، ج۴، ص۷۴۳؛ روح‌المعانی، مج۶، ج۹، ص۱۰۴؛ تفسیر المنار، ج ۹، ص۲۱۴.</ref> همچنین درباره «فی نُسخَتِها» گروهی از [[مفسران]] «[[نسخ]]» را به معنای «نقل» گرفته و بر این باورند که چون موسی {{ع}} از سر خشم [[الواح]] را افکند ۶ جزء از آن شکسته و تنها یک جزء باقی ماند و «وَ فی نُسخَتِها» یعنی آنچه که از آن یک جزء نقل شده است؛<ref>کشف الاسرار، ج ۳، ص۷۴۵؛ تفسیر قرطبی، ج ۷، ص۱۸۶؛ روح‌المعانی، مج ۶، ج ۹، ص۱۰۵.</ref> ولی به نظر می‌رسد در این [[آیه]] «نسخه» از «نسخ» به معنای [[نوشتن]] و نسخه به معنای نوشته است، همان‌گونه که «[[خطبه]]» به معنای «خطاب» است، بنابراین «وَ فی نُسخَتِها» یعنی در نوشته‌های آن الواح برای خداترسان هدایت و رحمت است.<ref>مجمع‌البیان، ج ۴، ص۷۴۳؛ کنز الدقائق، ج ۵، ص۱۹۱؛ الفرقان، ج ۹، ص۳۲۴.</ref>.<ref>[[ابوالفضل روحی|روی، ابوالفضل]]، [[الواح موسی - روحی (مقاله)|مقاله «الواح موسی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۴، ص.</ref>