بلوغ: تفاوت میان نسخه‌ها

بلوغ (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۳۱ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۵۲

۱ بایت حذف‌شده ، ۳۱ مارس

←‏آثار و احکام بلوغ

دیداریویکی‌متن

Msadeq

مدیران

۱۱۵٬۱۸۳

ویرایش

@@ خط ۴۰: / خط ۴۰: @@
 ==آثار و [[احکام]] بلوغ==
-با تحقق بلوغ،[[انسان]] به پایه‌‌ای از [[رشد]] جسمی و [[عقلانی]] می‌‌رسد که می‌‌تواند مخاطب [[احکام تکلیفی]] قرار گیرد و مشمول [[دستورات]] [[شرعی]] و برخی [[حقوق اجتماعی]] شود. بدین ترتیب وی موظف به رعایت کردن [[مقررات]] گوناگون [[عبادی]]، [[حقوقی]]، [[کیفری]]، [[مالی]]، [[اجتماعی]] و [[سیاسی]] می‌‌گردد. به نظر برخی [[مفسران]]، مراد از {{متن قرآن|وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنْفُسِهِمْ}} در [[آیه]] {{متن قرآن|وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُوا بَلَى شَهِدْنَا أَنْ تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَذَا غَافِلِينَ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت از پشت فرزندان آدم، زاده‌های آنها را برآورد و از آنان بر خودشان گواهی گرفت که آیا من پروردگارتان نیستم؟ گفتند: چرا، گواهی می‌دهیم؛ مبادا که در رستخیز بگویید ما از این ناآگاه بودیم» سوره اعراف، آیه ۱۷۲.</ref> [[گواه]] ساختن [[آدمیان]] بر خویشتن هنگام بلوغ و [[کمال عقلی]] آنهاست؛ زیرا پیش از بلوغ و [[زمان]] تکلیفِ آنان هیچ مسئولیتی متوجه آنان نیست.<ref>التبیان، ج ۵، ص۲۸.</ref> البته شماری از احکام تکلیفی، غیر‌‌بالغان را نیز دربرمی‌‌گیرد و بسیاری از [[احکام وضعی]] مانند مقررات باب [[ارث]]، [[دیات]]، [[ضمان]]، [[امانت]]، شفعه و [[ولایت]] بر [[قصاص]] به اشخاص بالغ اختصاص ندارد.<ref>العناوین الفقهیه، ج ۲، ص۶۶۰؛ المکاسب، ص۱۱۴.</ref> با این همه، آثار [[فقهی]] بلوغ بسیار مهم و چشمگیر است و تقریباً تمامی [[احکام]] * تکلیفی و بخش اعظم [[احکام وضعی]] را دربرمی‌‌گیرد و البته در ابواب گوناگون فقهی مانند [[عبادات]] و [[معاملات]] تأثیر آن یکسان نیست<ref>[[سید رضا هاشمی|هاشمی، سید رضا]]، [[بلوغ (مقاله)|مقاله «بلوغ»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶، ص.</ref>:
+با تحقق بلوغ،[[انسان]] به پایه‌‌ای از [[رشد]] جسمی و [[عقلانی]] می‌‌رسد که می‌‌تواند مخاطب [[احکام تکلیفی]] قرار گیرد و مشمول [[دستورات]] [[شرعی]] و برخی [[حقوق اجتماعی]] شود. بدین ترتیب وی موظف به رعایت کردن [[مقررات]] گوناگون [[عبادی]]، [[حقوقی]]، [[کیفری]]، [[مالی]]، [[اجتماعی]] و [[سیاسی]] می‌‌گردد. به نظر برخی [[مفسران]]، مراد از {{متن قرآن|وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنْفُسِهِمْ}} در [[آیه]] {{متن قرآن|وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُوا بَلَى شَهِدْنَا أَنْ تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَذَا غَافِلِينَ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت از پشت فرزندان آدم، زاده‌های آنها را برآورد و از آنان بر خودشان گواهی گرفت که آیا من پروردگارتان نیستم؟ گفتند: چرا، گواهی می‌دهیم؛ مبادا که در رستخیز بگویید ما از این ناآگاه بودیم» سوره اعراف، آیه ۱۷۲.</ref> [[گواه]] ساختن [[آدمیان]] بر خویشتن هنگام بلوغ و [[کمال عقلی]] آنهاست؛ زیرا پیش از بلوغ و [[زمان]] تکلیفِ آنان هیچ مسئولیتی متوجه آنان نیست.<ref>التبیان، ج ۵، ص۲۸.</ref> البته شماری از احکام تکلیفی، غیر‌‌ بالغان را نیز دربرمی‌‌گیرد و بسیاری از [[احکام وضعی]] مانند مقررات باب [[ارث]]، [[دیات]]، [[ضمان]]، [[امانت]]، شفعه و [[ولایت]] بر [[قصاص]] به اشخاص بالغ اختصاص ندارد.<ref>العناوین الفقهیه، ج ۲، ص۶۶۰؛ المکاسب، ص۱۱۴.</ref> با این همه، آثار [[فقهی]] بلوغ بسیار مهم و چشمگیر است و تقریباً تمامی [[احکام]] تکلیفی و بخش اعظم [[احکام وضعی]] را دربرمی‌‌گیرد و البته در ابواب گوناگون فقهی مانند [[عبادات]] و [[معاملات]] تأثیر آن یکسان نیست<ref>[[سید رضا هاشمی|هاشمی، سید رضا]]، [[بلوغ (مقاله)|مقاله «بلوغ»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶، ص.</ref>:
 ===عبادات===
 بلوغ شرط [[وجوب عبادات]] به شمار می‌‌رود،<ref>المبسوط، طوسی، ج ۱، ص۲۶۶.</ref> از این‌‌رو با ثبوت بلوغ هر شخص، وی مشمول [[احکام تکلیفی]] عبادات می‌‌شود. شماری از [[فقها]] برای [[اثبات]] شرطیت بلوغ در برخی عبادات به [[آیات]] مربوط به بلوغ مانند [[آیه]] ۵۹ [[نور]] / ۲۴ استدلال‌‌کرده‌‌اند؛<ref>الام، ج ۲، ص۱۲۰.</ref> همچنین گاه برخی آیات مربوط به عبادات را تنها شامل بالغان شمرده‌‌اند؛ مانند آیه ۱۸۳ بقره / ۲: «یـاَیُّهَا الَّذینَ ءامَنوا کُتِبَ عَلَیکُمُ الصّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذینَ مِن قَبلِکُم..».<ref>مستند العروه، ج ۲، ص۵، «الصوم».</ref> یا آیه ۱۸۵ بقره / ۲: «فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ الشَّهرَ فَلیَصُمه»<ref>المنیر، ج ۲، ص۱۴۱ ـ ۱۴۲.</ref> درباره [[روزه]]، یا آیه ۴۱ [[انفال]] / ۸ درباره [[خمس]]: «واعلَموا اَنَّما غَنِمتُم مِن شَیء فَاَنَّ لِلّهِ خُمُسَه..»..<ref>کتاب الخمس، ص۲۷۶.</ref> البته برخی [[فقهای اهل سنت]] بلوغ را شرط [[وجوب]] [[زکات]] نمی‌‌دانند؛ از جمله [[شافعی]] برای وجوب زکات بر غیر بالغان به آیه‌‌۶۰‌‌توبه / ۹: «اِنَّمَا الصَّدَقـتُ لِلفُقَراءِ..». و آیات ۲۴ ـ ۲۵ معارج / ۷۰: «والَّذینَ فی اَمولِهِم حَقٌّ مَعلوم * لِلسّائِلِ والمَحروم» استناد کرده است؛<ref> بدائع الصنائع، ج ۲، ص۴.</ref> ولی برخی فقهای اهل سنت <ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۶، ص۱۷۹؛ المنیر، ج ۱۱، ص۳۳ ـ ۳۴.</ref> و بیشتر [[فقهای شیعه]] <ref>مختلف الشیعه، ج ۳، ص۱۵۲؛ الحدائق، ج ۱۲، ص‌‌۱۹.</ref> با استناد به [[ادله]] گوناگون از جمله آیه ۱۰۳ [[توبه]] / ۹: «خُذ مِن اَمولِهِم صَدَقَةً تُطَهِّرُهُم و تُزَکّیهِم بِها..». [[اموال]] [[کودکان]] را مشمول زکات نمی‌‌دانند؛ زیرا [[پاک شدن از گناه]] که در این [[آیه]] آمده، در مورد نابالغان معقول نیست.<ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۶، ص۱۷۹؛ الحدائق، ج ۱۲، ص‌‌۱۹؛ مستند العروه، ج ۱، ص۱۴، «الزکاة».</ref> با این همه، برخی موافقان این نظریه، [[استدلال]] مزبور را نپذیرفته‌‌اند؛<ref> مستند الشیعه، ج ۹، ص۱۲.</ref> به نظر بیشتر فقهای امامی و برخی [[مذاهب]] اهل‌‌سنت، بلوغ شرط صحتِ بیشتر [[عبادات]] نیست.<ref>العناوین الفقهیه، ج ۲، ص۶۶۴ ـ ۶۷۲؛ الفقه الاسلامی، ج ۱، ص۵۶۸ـ۵۶۹، ج ۲، ص۶۱۲، ج ۳، ص۲۰، ۲۳، ج ۴، ص۱۲۲.</ref> آنان با استناد به ادله‌‌ای از جمله احادیثی که درباره [[ترغیب]] [[کودکان]] به انجام دادن برخی عبادات آمده،<ref>ر. ک: وسائل الشیعه، ج ۴، ص۱۸ ـ ۲۲، ج ۱۰، ص۲۳۳ ـ ۲۳۷.</ref> عبادات [[کودک]] ممیز را صحیح می‌‌دانند. از جمله [[ادله]] قائلان به این نظر، شمول ادله عام مانند «اَقیموا الصَّلوةَ»(بقره / ۲، ۴۳، ۱۱۰) و «فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ الشَّهرَ فَلیَصُمه»(بقره / ۲، ۱۸۵) بر عبادتهای کودک است.<ref>القواعد الفقهیه، ج ۴، ص۱۱۲، ۱۷۹.</ref> حتی برخی [[فقها]] [[عبادت]] کودک ممیز را [[شرعی]] و مشمول [[ثواب]] دانسته و به ادله‌‌ای مانند آیه ۱۶۰ انعام / ۶: «مَن جاءَ بِالحَسَنَةِ فَلَهُ عَشرُ اَمثالِها» استناد جسته‌‌اند.<ref>کشف القناع، ج ۱، ص۲۶۴.</ref> البته برخی دیگر، عبادت * غیر بالغ را تمرینی می‌‌دانند نه شرعی.<ref>جواهرالکلام، ج ۷، ص۲۶۲؛ الحدائق، ج ۱۳، ص۵۳.</ref><ref>[[سید رضا هاشمی|هاشمی، سید رضا]]، [[بلوغ (مقاله)|مقاله «بلوغ»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶، ص.</ref>