پرش به محتوا

اجرای حدود در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

 
خط ۹: خط ۹:
از جمله [[شئون]] فرعی [[رهبر]] [[جامعه اسلامی]] [[اجرای حدود]] است. [[شیخ مفید]] در آثار خود به این [[شأن]] تصریح کرده است<ref>محمد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید)، اوائل المقلات، ص۶۵؛ همو، الجمل، ص۲۱۲؛ همو، الفصول العشرة، ص۱۰۵-۱۰۶.</ref>. افزون بر آن، او در آثار فقهی‌اش بارها از [[لزوم]] [[اجرای حد]] یا [[تعزیر]] به وسیله [[امام]] {{ع}}[[سخن]] به میان آورده است<ref>برای نمونه، ر. ک: محمد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید)، المقنعة، ص۷۲۱، ۷۷۴-۷۷۶ و ۷۷۹.</ref>. شیخ در گفتاری دیگر تأکید می‌کند که [[اقامه حدود]] از سوی [[خداوند]] به [[امامان]] واگذار شده است و این [[مسئولیت]] در غیاب ایشان به فقهای [[شیعی]] می‌رسد<ref>محمد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید)، المقنعة، ص۸۱۰.</ref>.
از جمله [[شئون]] فرعی [[رهبر]] [[جامعه اسلامی]] [[اجرای حدود]] است. [[شیخ مفید]] در آثار خود به این [[شأن]] تصریح کرده است<ref>محمد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید)، اوائل المقلات، ص۶۵؛ همو، الجمل، ص۲۱۲؛ همو، الفصول العشرة، ص۱۰۵-۱۰۶.</ref>. افزون بر آن، او در آثار فقهی‌اش بارها از [[لزوم]] [[اجرای حد]] یا [[تعزیر]] به وسیله [[امام]] {{ع}}[[سخن]] به میان آورده است<ref>برای نمونه، ر. ک: محمد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید)، المقنعة، ص۷۲۱، ۷۷۴-۷۷۶ و ۷۷۹.</ref>. شیخ در گفتاری دیگر تأکید می‌کند که [[اقامه حدود]] از سوی [[خداوند]] به [[امامان]] واگذار شده است و این [[مسئولیت]] در غیاب ایشان به فقهای [[شیعی]] می‌رسد<ref>محمد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید)، المقنعة، ص۸۱۰.</ref>.


به [[باور]] [[سید]] نیز [[اجرای حدود]] یکی از [[شئون امام]] به شمار می‌رود<ref>سید مرتضی علم الهدی، الرسائل، تحقیق مهدی رجایی، ج۱، ص۲۹۶.</ref>. او تعطیلی حدود را برنمی‌تابد<ref>سید مرتضی علم الهدی، الرسائل، تحقیق مهدی رجایی، ج۱، ص۳۱۳.</ref>؛ با وجود این، وقتی با مسئله [[غیبت امام عصر]] {{ع}} مواجه می‌شود، تعطیلی حدود را می‌پذیرد و [[گناه]] آن را به گردن کسانی می‌اندازد که با [[ظلم]] خود مانع [[حضور امام]] می‌شوند<ref>سید مرتضی علم الهدی، الشافی فی الامامة، تحقیق سید عبدالزهرا حسینی، ج۱، ص۲۱۰؛ همو، تنزیه الانبیاء، ص۱۸۲.</ref>. پس اگر وقتی [[امام]] {{ع}} [[ظهور]] کرد، مستحق حد زنده بود، [[امام]] {{ع}} حد را بر او جاری می‌سازد<ref>سید مرتضی علم الهدی، الرسائل، تحقیق مهدی رجایی، ج۲، ص۳۰۰؛ همو، الشافی فی الامامة، تحقیق سید عبدالزهرا حسینی، ج۱، ص۲۰۸.</ref>. این دیدگاه [[سید]] را برخی [[متکلمان]] پس از وی همچون [[شیخ طوسی]]<ref>محمد بن حسن طوسی، النهایة، ص۳۷۶.</ref>، [[نوبختی]]<ref>ابراهیم بن اسحاق نوبختى، الیاقوت فی علم الکلام، تحقیق علی اکبر ضیائی، ص۷۵.</ref> و [[فاضل مقداد]] نیز پذیرفته‌اند<ref>فاضل مقداد سیوری حلی، اللوامع الالهیة، تحقیق شهید قاضی طباطبایی، ص۳۴۷.</ref>.
به [[باور]] [[سید]] نیز [[اجرای حدود]] یکی از [[شئون امام]] به شمار می‌رود<ref>سید مرتضی علم الهدی، الرسائل، تحقیق مهدی رجایی، ج۱، ص۲۹۶.</ref>. او تعطیلی حدود را برنمی‌تابد<ref>سید مرتضی علم الهدی، الرسائل، تحقیق مهدی رجایی، ج۱، ص۳۱۳.</ref>؛ با وجود این، وقتی با مسئله [[غیبت امام عصر]] {{ع}} مواجه می‌شود، تعطیلی حدود را می‌پذیرد و [[گناه]] آن را به گردن کسانی می‌اندازد که با [[ظلم]] خود مانع حضور امام می‌شوند<ref>سید مرتضی علم الهدی، الشافی فی الامامة، تحقیق سید عبدالزهرا حسینی، ج۱، ص۲۱۰؛ همو، تنزیه الانبیاء، ص۱۸۲.</ref>. پس اگر وقتی [[امام]] {{ع}} [[ظهور]] کرد، مستحق حد زنده بود، [[امام]] {{ع}} حد را بر او جاری می‌سازد<ref>سید مرتضی علم الهدی، الرسائل، تحقیق مهدی رجایی، ج۲، ص۳۰۰؛ همو، الشافی فی الامامة، تحقیق سید عبدالزهرا حسینی، ج۱، ص۲۰۸.</ref>. این دیدگاه [[سید]] را برخی متکلمان پس از وی همچون [[شیخ طوسی]]<ref>محمد بن حسن طوسی، النهایة، ص۳۷۶.</ref>، [[نوبختی]]<ref>ابراهیم بن اسحاق نوبختى، الیاقوت فی علم الکلام، تحقیق علی اکبر ضیائی، ص۷۵.</ref> و [[فاضل مقداد]] نیز پذیرفته‌اند<ref>فاضل مقداد سیوری حلی، اللوامع الالهیة، تحقیق شهید قاضی طباطبایی، ص۳۴۷.</ref>.
[[ابوالصلاح حلبی]] که افزون بر [[متکلم]] بودن، گرایش‌های [[فقهی]] نیز دارد، به جزئیات نقش [[امام]] در [[اجرای حدود]] اشاره کرده است. برای نمونه، بیان می‌کند که هنگام [[اجرای حد]] بر زناکار، [[امام]] باید نخستین کسی باشد که سنگ می‌زند<ref>ابوالصلاح حلبی، الکافی فی الفقه، تحقیق رضا استادی، ص۴۰۶.</ref>.
[[ابوالصلاح حلبی]] که افزون بر متکلم بودن، گرایش‌های [[فقهی]] نیز دارد، به جزئیات نقش [[امام]] در [[اجرای حدود]] اشاره کرده است. برای نمونه، بیان می‌کند که هنگام [[اجرای حد]] بر زناکار، [[امام]] باید نخستین کسی باشد که سنگ می‌زند<ref>ابوالصلاح حلبی، الکافی فی الفقه، تحقیق رضا استادی، ص۴۰۶.</ref>.
 
[[ابوالفتح کراجکی]] و [[ابراهیم]] [[نوبختی]] نیز [[اجرای حدود]] را از جمله [[شئون امام]] می‌دانند، اما جزئیات آن را بیان نکرده‌اند<ref>ابوالفتح محمد بن علی کراجکی، التعجب، ص۴۹-۵۱.</ref>. همچنین [[شیخ طوسی]] در آثار [[کلامی]] خود بر اصل [[شأن]] [[اجرای حدود]] برای [[امام]] {{ع}} تأکید کرده است<ref>محمد بن حسن طوسی، الغیبة، تحقیق عبادالله تهرانی و علی احمد ناصح، ص۹۴-۹۵.</ref>. به [[باور]] وی، این مدعا به وسیله [[نقل]] – نه عقل– ثابت می‌شود<ref>محمد بن حسن طوسی، تمهید الأصول فی علم الکلام، تصحیح عبدالمحسن مشکوة الدینی، ص۳۵۹.</ref>. او همچنین در آثار فقهی‌اش، با تفصیل بیشتری به بیان جزئیات این [[شأن]] پرداخته است<ref>محمد بن حسن طوسی، النهایة، ص۷۰۰.</ref>.
[[ابوالفتح کراجکی]] و [[ابراهیم]] [[نوبختی]] نیز [[اجرای حدود]] را از جمله [[شئون امام]] می‌دانند، اما جزئیات آن را بیان نکرده‌اند<ref>ابوالفتح محمد بن علی کراجکی، التعجب، ص۴۹-۵۱.</ref>. همچنین [[شیخ طوسی]] در آثار [[کلامی]] خود بر اصل [[شأن]] [[اجرای حدود]] برای [[امام]] {{ع}} تأکید کرده است<ref>محمد بن حسن طوسی، الغیبة، تحقیق عبادالله تهرانی و علی احمد ناصح، ص۹۴-۹۵.</ref>. به [[باور]] وی، این مدعا به وسیله [[نقل]] – نه عقل– ثابت می‌شود<ref>محمد بن حسن طوسی، تمهید الأصول فی علم الکلام، تصحیح عبدالمحسن مشکوة الدینی، ص۳۵۹.</ref>. او همچنین در آثار فقهی‌اش، با تفصیل بیشتری به بیان جزئیات این [[شأن]] پرداخته است<ref>محمد بن حسن طوسی، النهایة، ص۷۰۰.</ref>.


در قرن [[ششم هجری]]، مرحوم [[سدیدالدین حمصی]] از جمله شئونی که برای [[امام]] در نظر می‌گیرد، [[شأن]] [[اجرای حدود]] است<ref>سدیدالدین محمود بن على حمصی رازی، المنقذ من التقلید، ج۲، ص۲۴۲.</ref>. حمصی [[معتقد]] است کیفیت این حدود از [[شریعت]] گرفته می‌شود<ref>سدیدالدین محمود بن على حمصی رازی، المنقذ من التقلید، ج۲، ص۲۴۵.</ref>. البته نفس [[انزجار]] از [[قبایح]] و [[تشویق]] به [[خیرات]] متوقف بر [[شریعت]] نیست، ازاین‌رو در تمام کشورها و [[ملت‌ها]]، [[فرمانروا]] [[مردم]] را از [[قبایح]] می‌ترساند و به [[خوبی‌ها]] [[تشویق]] می‌کند<ref>سدیدالدین محمود بن على حمصی رازی، المنقذ من التقلید، ج۲، ص۲۴۴-۲۴۵.</ref>. در [[مذهب تشیع]] نیز [[امام]] چنان‌که با [[نص الهی]] به [[امامت]] می‌رسد، از راه [[شریعت]] با [[حدود الهی]] آشنا می‌شود و بر اساس آنها، [[جامعه]] را [[مدیریت]] می‌کند و به امر [[اجرای حدود]] [[همت]] می‌گمارد<ref>سدیدالدین محمود بن على حمصی رازی، المنقذ من التقلید، ج۲، ص۲۴۸.</ref>.
در قرن [[ششم هجری]]، مرحوم [[سدیدالدین حمصی]] از جمله شئونی که برای [[امام]] در نظر می‌گیرد، [[شأن]] [[اجرای حدود]] است<ref>سدیدالدین محمود بن على حمصی رازی، المنقذ من التقلید، ج۲، ص۲۴۲.</ref>. حمصی [[معتقد]] است کیفیت این حدود از [[شریعت]] گرفته می‌شود<ref>سدیدالدین محمود بن على حمصی رازی، المنقذ من التقلید، ج۲، ص۲۴۵.</ref>. البته نفس [[انزجار]] از [[قبایح]] و [[تشویق]] به [[خیرات]] متوقف بر [[شریعت]] نیست، ازاین‌رو در تمام کشورها و [[ملت‌ها]]، [[فرمانروا]] [[مردم]] را از [[قبایح]] می‌ترساند و به [[خوبی‌ها]] [[تشویق]] می‌کند<ref>سدیدالدین محمود بن على حمصی رازی، المنقذ من التقلید، ج۲، ص۲۴۴-۲۴۵.</ref>. در [[مذهب تشیع]] نیز [[امام]] چنان‌که با [[نص الهی]] به [[امامت]] می‌رسد، از راه [[شریعت]] با [[حدود الهی]] آشنا می‌شود و بر اساس آنها، [[جامعه]] را [[مدیریت]] می‌کند و به امر [[اجرای حدود]] [[همت]] می‌گمارد<ref>سدیدالدین محمود بن على حمصی رازی، المنقذ من التقلید، ج۲، ص۲۴۸.</ref>.
[[علامه حلّی]] بارها بر این [[وظیفه امام]] تأکید کرده است<ref>حسن بن یوسف حلی، الالفین، ج۲، ص۲۴-۲۵؛ همو، نهج الحق و کشف الصدق، ص۱۶۴.</ref>، تا آنجا که گاه [[ضرورت وجود امام]] را همین [[اجرای حدود]] می‌داند<ref>حسن بن یوسف حلی، الالفین، ج۱، ص۲۷۸.</ref>. او با اشاره به [[آیه]] {{متن قرآن|وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَيْدِيَهُمَا}}<ref>«و دست مرد و زن دزد را به سزای آنچه کرده‌اند به کیفری از سوی خداوند ببرید و خداوند پیروزمندی فرزانه است» سوره مائده، آیه ۳۸.</ref> بیان می‌کند که [[مسئول]] قطع دست سارق، مجموع [[امت]] نیست، بلکه [[امام]] است، پس [[خداوند]] ما را به چیزی امر می‌کند که تنها با [[نصب امام]] امکان‌پذیر است<ref>حسن بن یوسف حلی، انوار الملکوت، تحقیق محمد نجمی زنجانی، ص۲۰۳.</ref>.
[[علامه حلّی]] بارها بر این [[وظیفه امام]] تأکید کرده است<ref>حسن بن یوسف حلی، الالفین، ج۲، ص۲۴-۲۵؛ همو، نهج الحق و کشف الصدق، ص۱۶۴.</ref>، تا آنجا که گاه [[ضرورت وجود امام]] را همین [[اجرای حدود]] می‌داند<ref>حسن بن یوسف حلی، الالفین، ج۱، ص۲۷۸.</ref>. او با اشاره به [[آیه]] {{متن قرآن|وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَيْدِيَهُمَا}}<ref>«و دست مرد و زن دزد را به سزای آنچه کرده‌اند به کیفری از سوی خداوند ببرید و خداوند پیروزمندی فرزانه است» سوره مائده، آیه ۳۸.</ref> بیان می‌کند که [[مسئول]] قطع دست سارق، مجموع [[امت]] نیست، بلکه [[امام]] است، پس [[خداوند]] ما را به چیزی امر می‌کند که تنها با [[نصب امام]] امکان‌پذیر است<ref>حسن بن یوسف حلی، انوار الملکوت، تحقیق محمد نجمی زنجانی، ص۲۰۳.</ref>.
وی درباره [[تکلیف]] [[اجرای حدود]] در [[عصر غیبت]] دیدگاه‌هایی متفاوت بیان کرده است. در آثار [[کلامی]] او آمده است کسی که باید بر او حد جاری شود، اگر تا هنگام [[ظهور]]، زنده باشد، [[امام عصر]] {{ع}} حد را بر او جاری می‌سازد، و اگر [[پیش از ظهور]] بمیرد، [[مسئولیت]] فوت [[اجرای حد]] بر عهده کسانی است که سبب [[غیبت امام زمان]] {{ع}} شده‌اند<ref>حسن بن یوسف حلی، انوار الملکوت، تحقیق محمد نجمی زنجانی، ص۲۱۱.</ref>. اما در آثار فقهی‌اش [[مسئولیت]] [[اجرای حدود]] را اصالتاً بر عهده [[امام]] {{ع}} می‌داند و تصریح می‌کند که در [[عصر غیبت]] این [[مسئولیت]] متوجه [[فقهای شیعه]] است<ref>حسن بن یوسف حلی، مختلف الشیعة، ج۲، ص۲۳۹؛ همو، قواعد الاحکام، ج۱، ص۵۲۵؛ همو، ارشاد الاذهان، تحقیق فارس حسون، ج۱، ص۳۵۳.</ref>؛ چراکه تعطیلی حدود سبب گسترش [[مفاسد]] می‌شود<ref>حسن بن یوسف حلی، مختلف الشیعة، ج۴، ص۴۶۴-۴۶۵.</ref>.
وی درباره [[تکلیف]] [[اجرای حدود]] در [[عصر غیبت]] دیدگاه‌هایی متفاوت بیان کرده است. در آثار [[کلامی]] او آمده است کسی که باید بر او حد جاری شود، اگر تا هنگام [[ظهور]]، زنده باشد، [[امام عصر]] {{ع}} حد را بر او جاری می‌سازد، و اگر [[پیش از ظهور]] بمیرد، [[مسئولیت]] فوت [[اجرای حد]] بر عهده کسانی است که سبب [[غیبت امام زمان]] {{ع}} شده‌اند<ref>حسن بن یوسف حلی، انوار الملکوت، تحقیق محمد نجمی زنجانی، ص۲۱۱.</ref>. اما در آثار فقهی‌اش [[مسئولیت]] [[اجرای حدود]] را اصالتاً بر عهده [[امام]] {{ع}} می‌داند و تصریح می‌کند که در [[عصر غیبت]] این [[مسئولیت]] متوجه [[فقهای شیعه]] است<ref>حسن بن یوسف حلی، مختلف الشیعة، ج۲، ص۲۳۹؛ همو، قواعد الاحکام، ج۱، ص۵۲۵؛ همو، ارشاد الاذهان، تحقیق فارس حسون، ج۱، ص۳۵۳.</ref>؛ چراکه تعطیلی حدود سبب گسترش [[مفاسد]] می‌شود<ref>حسن بن یوسف حلی، مختلف الشیعة، ج۴، ص۴۶۴-۴۶۵.</ref>.
چنان‌که که پیش‌تر [[گذشت]]، [[فاضل مقداد]] نیز بر برخورداری [[امام]] از [[شأن]] [[اجرای حدود]] تأکید کرده و در اثر فقهی‌اش به بیان جزئیات آن پرداخته است<ref>فاضل مقداد سیوری حلی، التنقیح الرائع، ج۴، ص۳۴۵.</ref><ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت (کتاب)|بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت]]، ص ۳۹۳.</ref>
 
چنان‌که که پیش‌تر [[گذشت]]، [[فاضل مقداد]] نیز بر برخورداری [[امام]] از [[شأن]] [[اجرای حدود]] تأکید کرده و در اثر فقهی‌اش به بیان جزئیات آن پرداخته است<ref>فاضل مقداد سیوری حلی، التنقیح الرائع، ج۴، ص۳۴۵.</ref>.<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت (کتاب)|بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت]]، ص ۳۹۳.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
۱۱۵٬۶۴۵

ویرایش