پرش به محتوا

سیره: تفاوت میان نسخه‌ها

برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
خط ۲۱: خط ۲۱:
لازم به ذکر است که در [[فرهنگ شیعه]]، اصطلاح «سنّت» اختصاص به گفتار و [[کردار]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}} ندارد، بلکه گفتار و رفتار و تقریر دیگر [[امامان معصوم]] {{عم}} و [[حضرت زهرا]] {{س}} را نیز در بر می‌گیرد. از این رو، همان گونه که [[سیره نبوی]]، [[سنت]] به شمار می‌رود و [[حجّت]] است، [[سیره اهل بیت]] [[عصمت]] {{عم}} نیز [[حجت]] بوده و [[همتای قرآن]] شمرده می‌شود.<ref>[[قنبر علی صمدی|صمدی، قنبرعلی]]، [[سیره امام مهدی در عصر ظهور (کتاب)|سیره امام مهدی در عصر ظهور]]، ص ۱۸.</ref>
لازم به ذکر است که در [[فرهنگ شیعه]]، اصطلاح «سنّت» اختصاص به گفتار و [[کردار]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}} ندارد، بلکه گفتار و رفتار و تقریر دیگر [[امامان معصوم]] {{عم}} و [[حضرت زهرا]] {{س}} را نیز در بر می‌گیرد. از این رو، همان گونه که [[سیره نبوی]]، [[سنت]] به شمار می‌رود و [[حجّت]] است، [[سیره اهل بیت]] [[عصمت]] {{عم}} نیز [[حجت]] بوده و [[همتای قرآن]] شمرده می‌شود.<ref>[[قنبر علی صمدی|صمدی، قنبرعلی]]، [[سیره امام مهدی در عصر ظهور (کتاب)|سیره امام مهدی در عصر ظهور]]، ص ۱۸.</ref>


== گونه‌های سیره ==
== اقسام و گونه‌ها ==
«سیره» را می‌توان از چند منظر و به اعتبارهای مختلف تقسیم نمود:
سیره دارای انواع و اقسامی است که هر کدام در زمینه خاصی به کار می‌رود و در حوزه کاربرد خود، معتبر و تأثیرگذار است. # [[سیره فردی]]: سیره فردی به رفتارهایی اطلاق می‌شود که بیشتر جنبه شخصی دارد و ناظر به عملکرد فرد است، نه دیگران. به عبارت دیگر، منظور از سیره فردی [[رفتار]] و مَشی است که هدف آن متوجه خود فرد است و اغلب به قصد [[خودسازی]] و تکامل روحی و [[معنوی]] فرد و یا جهت گذران [[زندگی]] صورت می‌گیرد؛ نظیر [[عبادات]] و یا کارهای معمول شبانه‌روزی.
# [[سیره فردی]] و اجتماعی: سیره فردی به رفتارهایی اطلاق می‌شود که بیشتر جنبه شخصی دارد و به عملکرد فرد مربوط است نه دیگران. به عبارت دیگر، سیره فردی رفتار و مَنشی است که هدف و آثار آن معطوف به خود فرد است؛ نظیر [[عبادت]]، [[ساده زیستی]]، [[نظم]]، [[قناعت]]، [[انضباط]] و امثال آن. اما [[سیره اجتماعی]]، ناظر به رفتارهایی است که در [[ارتباط با دیگران]] انجام می‌گیرند و اگر فرد تنها باشد، چنین [[رفتاری]] موضوعیت پیدا نمی‌کند مانند [[تعاون]] و [[همکاری]]، [[حسن معاشرت]]، [[مدارا]] و گذشت و....
# '''سیره اجتماعی:''' سیره اجتماعی در برابر سیره فردی قرار دارد و منظور از آن، رفتارهایی است که در ارتباط با دیگران انجام می‌گیرند و اگر فرد تنها باشد، به انجام آن اقدام نمی‌کند. [[تعاون]] و [[همکاری]] و [[حسن معاشرت]] را می‌توان در زمره سیره اجتماعی شمرد؛ چراکه همکاری در صورت وجود دیگران معنی پیدا می‌کند و اگر [[انسان]] تنها باشد، تعاون مصداق ندارد.
# [[سیره اخلاقی]] و [[تربیتی]]: [[سیره]] در حوزه [[اخلاق]] و [[تربیت]]، با سیره در حیطه فردی و [[اجتماعی]] [[ارتباط]] نزدیک دارد. تفاوت آنها در این است که [[سیره تربیتی]] به منظور [[دیگرسازی]] انجام می‌گیرد و در [[سیره فردی]] و اجتماعی ممکن است چنین هدفی نداشته باشد. [[سیره معصومین]] {{عم}} از آن جهت که همراه با [[آداب]] و سنت‌های خاص است، آثار [[اخلاقی]] و تربیتی فراوانی دارد و چون جنبه ارزشی و دیگر‌سازی دارد، در حوزه‌های فردی و اجتماعی قابل [[تأسی]] است.
# '''[[سیره اخلاقی]] و [[تربیتی]]:''' [[سیره]] در حوزه [[اخلاق]] و [[تربیت]]، با سیره در حیطه فردی و [[اجتماعی]] ارتباط نزدیک دارد. شاید با دید سطحی نتوان تفاوتی میان سیره فردی و [[اخلاقی]] و همچنین میان سیره اجتماعی و تربیتی قائل شد و تفاوت آنها را به دست آورد؛ زیرا سیره اخلاقی تفاوت چندانی با سیره فردی ندارد و هر دو ناظر به رفتارهای شخصی انسان هستند. سیره اجتماعی هم تمایز قابل توجهی از سیره تربیتی نداشته و هر دو در ارتباط با دیگران شکل می‌گیرند و ظرف وجودی آنها، فضای [[اجتماع]] است. تفاوت آنها در این است که سیره تربیتی به منظور دیگر‌سازی انجام می‌گیرد و سیره اجتماعی ممکن است چنین هدفی نداشته باشد. بدین ترتیب، اگر به مفهوم و کاربرد [[سیره]] در حوزه‌های مختلف دقت شود، تفاوت‌هایی هرچند جزئی میان آنها وجود دارد.
# سیره قولی و فعلی: مفهوم «سیره» که بیانگر سبک و روشی خاص است، در هر دو حوزه گفتار و [[رفتار]] مصداق پیدا می‌کند. از این رو، سیره را می‌توان به قولی و فعلی تقسیم نمود. سیره قولی، به اطوار و احوال گفتار اطلاق می‌گردد و به آن سبک و روش گفتاری گفته می‌شود. سیره فعلی، ناظر به سبک و روش خاص [[انسان]] در عرصه فعل و عمل است که هر کس می‌تواند رفتار ویژه‌ای داشته باشد. در باره [[پیشوایان معصوم]] {{عم}} نیز این دو نوع سیره، قابل بازیابی است و مجموع گفتارهای زبانی و نوشتاری و شیوه‌ای [[اعمال]] و ریزه کاری رفتاری آن الگوهای [[هدایت]] و [[پاکی]]، می‌تواند به عنوان سیره قولی و عملی، مستند اعمال و رفتار دیگران باشد.
# '''سیره قولی و فعلی:''' یکی دیگر از تقسیمات [[سیره]]، تقسیم آن به قولی و فعلی است؛ زیرا سیره، اعم از گفتاری و رفتاری است و سبک و روشی که معنای خاص سیره است، در هر دو حوزه، مصداق پیدا می‌کند. از آنجا که گفتار، نوعی رفتار است و می‌تواند سبک‌ها و روش‌های گوناگون داشته باشد، وقتی سیره مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد، تنها رفتار منظور نیست، بلکه گفتار را هم شامل می‌شود.
# [[سیره عقلا]] و متشرعه: یکی از تقسیم‌های سیره، که در [[فقه]] کاربرد زیاد دارد و در [[علم اصول]] مورد بحث قرار می‌گیرد، تقسیم آن به سیره عقلا یا همان بنای عقلا و سیره متشرعه است.
# '''سیره عقلایی (بنای عقلا):''' سیره عقلا نیز از اقسام سیره است که در [[فقه]] کاربرد زیاد دارد و در [[علم اصول]] مورد بحث قرار می‌گیرد.
 
# '''سیره متشرعه ([[شرعی]]):''' [[رفتار]] [[پیروان]] یک [[شریعت]] بر عمل یا ترک یک کار، به سیره متشرعه تعبیر می‌شود. هر چند این اصطلاح عمومیت دارد و به همه [[شرایع]] اطلاق می‌گردد، ولی در مباحث فقه و اصول، به [[شریعت اسلام]] انصراف دارد. وقتی گفته می‌شود سیره متشرعه، سیره مسلمانان منظور است، نه سیره [[پیروان ادیان]] دیگر<ref>[[محمد احسانی|احسانی، محمد]]، [[سیره اخلاقی و تربیتی معصومین (کتاب)|سیره اخلاقی و تربیتی معصومین]]، ص ۴۲.</ref>.
[[مرحوم مظفر]] سیره عقلا را به معنای توافق عقلای عالم از هر [[ملت]] و مذهبی بر انجام یا ترک کاری تعریف کرده است<ref>ر. ک: اصول الفقه، مظفر، ج۱، ص۱۷۱.</ref>. از این نظر [[سیره عقلا]] از همه انواع [[سیره]]، عام‌تر است و اختصاص به [[مسلمان]] و غیر مسلمان ندارد، بلکه همه عاقلان [[جهان]] را در بر می‌گیرد.
امّا سیره متشرعه، اگرچه به مفهوم عام آن، مطلق رویه [[شرعی]] [[پیروان]] همه [[شرایع]] را در بر می‌گیرد، امّا کاربرد این اصطلاح در مباحث [[فقه]] و اصول، به‌طور خاص به [[شریعت اسلام]] انصراف دارد. وقتی گفته می‌شود سیره متشرعه، منظور فقط [[سیره مسلمانان]] است نه سیره [[پیروان ادیان]] دیگر.
 
[[مرحوم مظفر]] نیز اصطلاح سیره متشرعه را ناظر به رویه شرعی و [[اسلامی]] مجموع [[مسلمانان]] بر فعل یا ترک امری دانسته است. به نظر ایشان، تفاوتی میان سیره متشرعه، شرعی و اسلامی وجود ندارد و منظور از هر سه اصطلاح، موافقت مسلمانان بر انجام یا ترک کاری است<ref>ر. ک: اصول الفقه، مظفر، ج۱، ص۱۷۱.</ref>. روشن است که سیره متشرعه، از نظر مصداقی اخص از سیره عقلا است.<ref>[[قنبر علی صمدی|صمدی، قنبرعلی]]، [[سیره امام مهدی در عصر ظهور (کتاب)|سیره امام مهدی در عصر ظهور]]، ص ۱۹.</ref>


== سیره معصوم ==
== سیره معصوم ==
۱۱۱٬۹۱۱

ویرایش