|
|
| خط ۳۷: |
خط ۳۷: |
| در خدمت [[امام]] نشسته بودم. حضرت درباره مشارکت [[شیطان]] در بسته شدن نطفه و [[سختی]] و [[دشواری]] آن به گونه‌ای سخن گفت که مرا به [[هراس]] انداخت. گفتم: جانم به فدایت! راه [[فرار]] از مشارکت شیطان در نطفه چیست؟ حضرت فرمودند: «هرگاه خواستی آمیزش کنی، بگو: به [[نام خداوند]] [[بخشاینده]] [[مهربانی]] که جز او خدایی نیست؛ خدایی که پدید آورنده [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] است. خدایا! اگر در این شب از من [[جانشینی]] مقرر کردی، برای شیطان در آن سهم و نصیب و بهره‌ای قرار مده و او را با [[ایمان]] و [[اخلاص]] و [[پاک]] شده از شیطان و [[پلیدی]] او قرارده؛ همانا احسان‌های تو [[نیکو]] و بلند است»<ref>{{متن حدیث|إِذَا أَرَدْتَ الْجِمَاعَ فَقُلْ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ بَدِيعُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ اللَّهُمَّ إِنْ قَضَيْتَ مِنِّي فِي هَذِهِ اللَّيْلَةِ خَلِيفَةً فَلَا تَجْعَلْ لِلشَّيْطَانِ فِيهِ شِرْكاً وَ لَا نَصِيباً وَ لَا حَظّاً وَ اجْعَلْهُ مُؤْمِناً مُخْلِصاً مُصَفًّى مِنَ الشَّيْطَانِ وَ رِجْزِهِ جَلَّ ثَنَاؤُكَ}}؛ الکافی، ج۳، ص۵۰۳، ح۴.</ref>. | | در خدمت [[امام]] نشسته بودم. حضرت درباره مشارکت [[شیطان]] در بسته شدن نطفه و [[سختی]] و [[دشواری]] آن به گونه‌ای سخن گفت که مرا به [[هراس]] انداخت. گفتم: جانم به فدایت! راه [[فرار]] از مشارکت شیطان در نطفه چیست؟ حضرت فرمودند: «هرگاه خواستی آمیزش کنی، بگو: به [[نام خداوند]] [[بخشاینده]] [[مهربانی]] که جز او خدایی نیست؛ خدایی که پدید آورنده [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] است. خدایا! اگر در این شب از من [[جانشینی]] مقرر کردی، برای شیطان در آن سهم و نصیب و بهره‌ای قرار مده و او را با [[ایمان]] و [[اخلاص]] و [[پاک]] شده از شیطان و [[پلیدی]] او قرارده؛ همانا احسان‌های تو [[نیکو]] و بلند است»<ref>{{متن حدیث|إِذَا أَرَدْتَ الْجِمَاعَ فَقُلْ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ بَدِيعُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ اللَّهُمَّ إِنْ قَضَيْتَ مِنِّي فِي هَذِهِ اللَّيْلَةِ خَلِيفَةً فَلَا تَجْعَلْ لِلشَّيْطَانِ فِيهِ شِرْكاً وَ لَا نَصِيباً وَ لَا حَظّاً وَ اجْعَلْهُ مُؤْمِناً مُخْلِصاً مُصَفًّى مِنَ الشَّيْطَانِ وَ رِجْزِهِ جَلَّ ثَنَاؤُكَ}}؛ الکافی، ج۳، ص۵۰۳، ح۴.</ref>. |
| علاوه بر رعایت مطالب مذکور، نقش [[دعا]] نیز بی‌مثال است. در مجموع، بررسی توصیه‌های یادشده نشان می‌دهد که [[تعالیم اسلام]]، نقش مهمی برای [[زمان]] و مکان عمل جنسی و وضعیت روانی زوجین در آن حالت، در [[پیشگیری]] از نابهنجاری‌های [[نسل]] [[آینده]] و ارتقای توانایی‌های آن، قائل است.<ref>[[حامد ولی‌زاده|ولی‌زاده، حامد]]، [[سیره خانوادگی پیامبر و اهل بیت (کتاب)|سیره خانوادگی پیامبر و اهل بیت]]، ص ۲۰۷</ref>. | | علاوه بر رعایت مطالب مذکور، نقش [[دعا]] نیز بی‌مثال است. در مجموع، بررسی توصیه‌های یادشده نشان می‌دهد که [[تعالیم اسلام]]، نقش مهمی برای [[زمان]] و مکان عمل جنسی و وضعیت روانی زوجین در آن حالت، در [[پیشگیری]] از نابهنجاری‌های [[نسل]] [[آینده]] و ارتقای توانایی‌های آن، قائل است.<ref>[[حامد ولی‌زاده|ولی‌زاده، حامد]]، [[سیره خانوادگی پیامبر و اهل بیت (کتاب)|سیره خانوادگی پیامبر و اهل بیت]]، ص ۲۰۷</ref>. |
|
| |
| ==[[روش‌های تربیتی]] آغاز تولد==
| |
| [[والدین]] پس از تولد وجود نازک و لطیف کودک دلبند خویش، [[وظایف]] پرشماری بر عهده دارند که به [[سلامت]] [[فکری]] و جسمی [[کودک]] کمک می‌کند.
| |
|
| |
| ۱. '''پذیرش کودک چه دختر و چه پسر''': اولین [[وظیفه]] [[والدین]]، تلقی مثبت نسبت به فرزندشان است. آنان باید فرزند را چه دختر و چه پسر، [[نعمت]] و رحمتی از جانب [[خدا]] بدانند و سلامت نوزاد مهم‌ترین و نخستین چیزی باشد که توجه‌شان را جلب می‌کند و این پذیرش را در گفتار و [[رفتار]] در حد توان نشان دهند.
| |
| چنان که رفتار [[زینت]] [[عبادت کنندگان]] از [[اهل بیت پیامبر]] بزرگوارمان این‌گونه بوده است [[محمد بن سنان]] می‌گوید: زمانی که به [[امام سجاد]]{{ع}} [[بشارت]] [[فرزندی]] داده می‌شد، نمی‌پرسید که پسر است یا دختر، تا اینکه می‌پرسید: «آیا سالم و کامل است؟»؛ اگر سالم بود، می‌فرمود: «[[سپاس]] خدایی را که از من، چیز ناقص و نا سالمی نیافرید»<ref>{{متن حدیث|كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ{{ع}} إِذَا بُشِّرَ بِالْوَلَدِ لَمْ يَسْأَلْ: أَ ذَكَرٌ هُوَ، أَمْ أُنْثى حَتّى يَقُولَ: «أَ سَوِيٌّ؟» فَإِنْ كَانَ سَوِيّاً، قَالَ: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يَخْلُقْ مِنِّي شَيْئاً مُشَوَّهاً}}؛ الکافی، ج۶، ص۲۱، ح۱.</ref>. تبریک، [[دعا]] و [[شادمانی]] هنگام تولد نوعی از این پذیرش و [[بزرگداشت]] برای والدین و دیگران به [[حساب]] می‌آید. همچنین پذیرش و بزرگداشت فرزند می‌تواند در برگزاری [[جشن]] تولد هر ساله به منظور [[سپاسگزاری]] از نخستین [[نعمت الهی]] نمایان شود.
| |
|
| |
| ۲. '''گفتن [[اذان]] و اقامه''': این [[سنت]] [[اسلامی]]، حاکی از نقش‌آفرینی نخستین صداها در [[طبیعت]] کودک و تأثیر آن در [[تربیت]] و [[سرنوشت]] اوست. گفتن اذان در گوش راست و اقامه در گوش چپ نوزاد<ref>{{متن حدیث|أَذِّنْ فِي أُذُنِهِ الْيُمْنَى وَ أَقِمْ فِي الْيُسْرَى}}؛ (الکافی، ج۶، ص۲۳، ح۱).</ref> او را از اولین ساعات [[زندگی]] در [[دنیا]] با [[ذکر خدا]] و [[شهادت]] به [[وحدانیت خداوند]] و [[رسالت پیامبر]]{{صل}} آشنا و همراه می‌کند. [[صادق آل محمد]] درباره تأثیر اذان و اقامه بر [[سلامت جسم]] نوزاد می‌فرمایند: «در گوش راستش اذان و در گوش چپ اقامه بگو. این کار را با مولود پیش از آنکه نافش را ببرند انجام بده چون دیگر هیچ‌گاه نمی‌ترسد و [[بیماری]] ام الصبیان نمی‌گیرد»<ref>{{متن حدیث|أَذِّنْ فِي أُذُنِهِ الْيُمْنَى وَ أَقِمْ فِي الْيُسْرَى تَفْعَلُ بِهِ ذَلِكَ قَبْلَ أَنْ تُقْطَعَ سُرَّتُهُ فَإِنَّهُ لَا يَفْزَعُ أَبَداً وَ لَا تُصِيبُهُ أُمُّ الصِّبْيَانِ}}؛ الکافی، ج۶، ص۲۳، ح۲.</ref>.
| |
|
| |
| از [[حضرت امیر]]{{ع}} [[روایت]] شده است که فرمود:
| |
| هنگامی که وضع حمل حضرت [[فاطمه اطهر]]{{س}} نزدیک شد [[پیامبر اسلام]]{{صل}} به [[اسماء بنت عمیس]] و [[ام‌سلمه]] فرمود: «[[فاطمه]]{{س}} را حاضر نمایید. وقتی فرزندش متولد شد، [[اذان]] بگوش راست و اقامه بگوش چپش بگویید؛ زیرا این عمل باعث می‌شود که [[انسان]] از [[شر]] [[شیطان]] محفوظ بماند»<ref>{{متن حدیث|احْضُرَاهَا فَإِذَا وَقَعَ وَلَدُهَا وَ اسْتَهَلَّ فَأَذِّنَا فِي أُذُنِهِ الْيُمْنَى وَ أَقِيمَا فِي أُذُنِهِ الْيُسْرَى فَإِنَّهُ لَا يُفْعَلُ ذَلِكَ بِمِثْلِهِ إِلَّا عُصِمَ مِنَ الشَّيْطَانِ}}؛ کشف الغمة، ج۱، ص۵۲۵؛ بحار الأنوار، ج۴۳، ص۲۵۵.</ref>.
| |
| خود حضرت نیز برای [[حسنین]] این [[سنت حسنه]] را انجام دادند. [[اسماء]] می‌گوید: «چون یک سال از تولد حسن{{ع}} گذشت، حسین{{ع}} تولد یافت. در این هنگام [[پیامبر]]{{صل}} بر من وارد شد و فرمود: پسرم را بیاور. حسین{{ع}} را به او دادم، در حالی که وی را به جامه‌ای سپید پوشانیده بودم. آن حضرت درگوش راست وی اذان و درگوش چپش اقامه گفت، و او را در دامن خود نهاد و [[گریه]] کرد»<ref>{{متن حدیث|فَلَمَّا كَانَ بَعْدَ حَوْلٍ مِنْ مَوْلِدِ الْحَسَنِ- وُلِدَ الْحُسَيْنُ فَجَاءَ النَّبِيُّ فَقَالَ يَا أَسْمَاءُ- هَلُمِّي هَاتِ ابْنِي- فَدَفَعْتُهُ إِلَيْهِ فِي خِرْقَةٍ بَيْضَاءَ فَأَذَّنَ فِي أُذُنِهِ الْيُمْنَى- وَ أَقَامَ فِي الْيُسْرَى وَ وَضَعَهُ فِي حَجْرِهِ وَ بَكَى}}؛ صحیفة الرضا، ص٧٣.</ref>.
| |
|
| |
| ۳. '''گرفتن کام [[کودک]]''': مقصود از این عمل، مالیدن مقداری [[تربت]] [[سیدالشهدا]]{{ع}} و [[آب فرات]] در صورت امکان به کام نوزاد است. در [[روایات]] آمده است:
| |
| {{متن حدیث|حَنِّكُوا أَوْلَادَكُمْ بِمَاءِ الْفُرَاتِ وَ بِتُرْبَةِ قَبْرِ الْحُسَيْنِ{{ع}} فَإِنْ لَمْ يَكُنْ فَبِمَاءِ السَّمَاءِ}}؛
| |
| «کام مولود با آب فرات برداشته می‌شود و در گوش او اقامه گفته می‌شود و در روایت دیگر آمده: کام فرزندانتان را با آب فرات و با [[تربت]] [[قبر امام حسین]]{{ع}} بردارید و اگر نبود، با آب [[آسمان]]»<ref>الکافی، ج۶، ص۲۴، ح۳.</ref>.
| |
| [[حکمت]] این کار، آن است که [[حق‌طلبی]]، [[عدالت‌خواهی]] و [[دوستی اهل بیت]]{{عم}} در آغاز [[زندگی]] در [[جان]] [[کودک]] [[نفوذ]] کند، چنان که [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} بدان اشاره فرموده‌اند، آنجا که می‌فرمایند: «[[آگاه]] باشید که اگر [[اهل کوفه]]، کام فرزندانشان را با [[آب فرات]] بر می‌داشتند، هر آینه، پیرو ما می‌شدند»<ref>{{متن حدیث|أَمَا إِنَّ أَهْلَ الْكُوفَةِ لَوْ حَنَّكُوا أَوْلَادَهُمْ بِمَاءِ الْفُرَاتِ، لَكَانُوا شِيعَةً لَنَا}}؛ الکافی، ج۶، ص۳۸۹۶، ح۵.</ref>.
| |
|
| |
| [[نجمه]] [[مادر امام رضا]]{{ع}} می‌گوید:
| |
| بعد از تولد ایشان پدرش نزد من آمد و فرمود: {{متن حدیث|هَنِيئاً لَكِ يَا نَجْمَةُ كَرَامَةُ رَبِّكِ فَنَاوَلْتُهُ إِيَّاهُ فِي خِرْقَةٍ بَيْضَاءَ فَأَذَّنَ فِي أُذُنِهِ الْأَيْمَنِ وَ أَقَامَ فِي الْأَيْسَرِ وَ دَعَا بِمَاءِ الْفُرَاتِ فَحَنَّكَهُ بِهِ ثُمَّ رَدَّهُ إِلَيَّ فَقَالَ خُذِيهِ فَإِنَّهُ بَقِيَّةُ اللَّهِ تَعَالَى فِي أَرْضِهِ}}<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۲۰.</ref>؛ «[[موسی بن جعفر]]{{ع}} بر من وارد شدند و فرمودند: نجمه! این [[کرامت الهی]] که به تو [[مرحمت]] فرموده، بر تو [[مبارک]] باد. نوزاد را در پارچه‌ای سفید به [[امام کاظم]]{{ع}} دادم. ایشان در گوش راست او [[اذان]] و در گوش چپش اقامه گفتند، سپس آب فرات‌طلبیدند و با آن آب کام او را برداشتند، سپس او را به من بازگرداندند و فرمودند: او را بگیر؛ او «[[بقیة الله]]» در [[زمین]] است».
| |
| البته در شماری از [[روایات]] موارد دیگری مانند عسل، آب گرم، آب [[باران]] و خرما نیز ذکر شده است که نشان دهنده نقش نخستین [[خوردنی‌ها]]، مانند نخستین شنیدنی‌ها در [[تربیت کودک]] است. [[امیرمؤمنان]]{{ع}} در این باره فرمود: «کام فرزندانتان را با خرما بردارید؛ [[رسول خدا]]{{صل}} این‌گونه با [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{عم}} انجام داد»<ref>{{متن حدیث|حَنِّكُوا أَوْلَادَكُمْ بِالتَّمْرِ، هكَذَا فَعَلَ النَّبِيُّ{{صل}} بِالْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ{{عم}}}}؛ الکافی، ج۶، ص۲۴، ح۵.</ref>.
| |
|
| |
| ۴. '''[[انتخاب نام نیکو]]''': [[انتخاب نام]] شایسته و [[زیبا]] و پر معنا برای کودک، اولین [[هدیه]] و [[نیکی]] در [[حق فرزند]] است. [[پیامبر خدا]]{{صل}} می‌فرمایند: «نخستین هدیه هر پدری به فرزندش، نام نیکوست. پس نام [[نیکو]] بر فرزند خویش بگذارید»<ref>{{متن حدیث|إِنَّ أَوَّلَ مَا يَنْحَلُ بِهِ أَحَدُكُمْ وَلَدَهُ الِاسْمُ الْحَسَنُ فَلْيُحْسِنْ أَحَدُكُمْ اسْمَ وَلَدِهِ}}؛ نوادر راوندی، ص۶.</ref>.
| |
| حتی بهتر است این [[هدیه]] قبل از تولدش به او داده شود؛ در روایتی از علی{{ع}} می‌خوانیم که فرمودند: «فرزندانتان را پیش از تولد نام نهید و اگر ندانید پسر یا دخترند اسم آنها را از اسم‌هایی [[انتخاب]] کنید که برای [[مذکر]] و مؤنث هر دو می‌گذارند، پس فرزند سقط شده شما بدون این که نامی برایش گذارده باشید [[روز قیامت]] که با شما [[ملاقات]] کند به پدر می‌گوید: آیا برای من نامی نگذاشتی، در حالی که [[رسول خدا]]{{صل}} نام [[محسن]] را برای فرزندش، قبل از تولد گذاشت»<ref>{{متن حدیث|أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} سَمُّوا أَوْلَادَكُمْ قَبْلَ أَنْ يُولَدُوا فَإِنْ لَمْ تَدْرُوا أَ ذَكَرٌ أَمْ أُنْثَى فَسَمُّوهُمْ بِالْأَسْمَاءِ الَّتِي تَكُونُ لِلذَّكَرِ وَ الْأُنْثَى فَإِنَّ أَسْقَاطَكُمْ إِذَا لَقُوكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ لَمْ تُسَمُّوهُمْ يَقُولُ السِّقْطُ لِأَبِيهِ أَلَّا سَمَّيْتَنِي وَ قَدْ سَمَّى رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} مُحَسِّناً قَبْلَ أَنْ يُولَدَ}}؛ الکافی، ج۶، ص۱۸، ح۲.</ref>.
| |
|
| |
| بهترین نام‌ها، نام [[پیامبران]] و [[اولیای دین]] است. [[امام باقر]]{{ع}} فرمودند:
| |
| {{متن حدیث|أَصْدَقُ الْأَسْمَاءِ مَا سُمِّيَ بِالْعُبُودِيَّةِ، وَ أَفْضَلُهَا أَسْمَاءُ الْأَنْبِيَاءِ}}<ref>«راست‌ترین نام‌ها، نامی است که گویای عبودیت خدا باشد، و بهترین نام‌ها، نام پیامبران است»؛ الکافی، ج۶، ص۱۸، ح۱.</ref>.
| |
|
| |
| [[پیامبر خدا]]{{صل}} در این باره فرمودند:
| |
| {{متن حدیث|سُمُّوا أَوْلَادَكُمْ أَسْمَاءَ الْأَنْبِيَاءِ وَ أَحْسَنُ الْأَسْمَاءِ عَبْدُ اللَّهِ وَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ}}<ref>الکافی، ج۶، ص۱۹.</ref>؛
| |
| «فرزندانتان را به نام‌های [[پیامبران خدا]] نامگذاری کنید و بهترین نام‌ها عبدالله و عبدالرحمان است»
| |
|
| |
| [[امام کاظم]]{{ع}} نیز می‌فرمایند:
| |
| {{متن حدیث|لَا يَدْخُلُ الْفَقْرُ بَيْتاً فِيهِ اسْمُ مُحَمَّدٍ أَوْ أَحْمَدَ أَوْ عَلِيٍّ أَوِ الْحَسَنِ أَوِ الْحُسَيْنِ أَوْ جَعْفَرٍ أَوْ طَالِبٍ أَوْ عَبْدِ اللَّهِ أَوْ فَاطِمَةَ مِنَ النِّسَاءِ}}<ref>«در خانه‌ای که نام محمد، احمد، علی، حسن، حسین، جعفر، طالب، عبدالله و فاطمه باشد، فقر داخل نمی‌شود»؛ مکارم الأخلاق ۲۲٠، بحار الأنوار ج۱۰۱، ص۹۲.</ref>.
| |
| در [[روایات]] آمده است:
| |
| شخصی از [[امام صادق]]{{ع}} در مورد تأثیرگذاری این شیوه نامگذاری سؤال کرد: {{متن حدیث|جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنَّا نُسَمِّي بِأَسْمَائِكُمْ وَ أَسْمَاءِ آبَائِكُمْ فَيَنْفَعُنَا ذَلِكَ}}؛ «فدایت شوم! ما فرزندانمان را به نام شما و پدرانتان نامگذاری می‌کنیم؛ آیا این برای ما فایده‌ای هم دارد؟ حضرت فرمودند: {{متن حدیث|إِي وَ اللَّهِ وَ هَلِ الدِّينُ إِلَّا الْحُبُّ قَالَ اللَّهُ {{متن قرآن|إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ}}<ref>«بگو اگر خداوند را دوست می‌دارید از من پیروی کنید تا خداوند شما را دوست بدارد و گناهانتان را بیامرزد و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره آل عمران، آیه ۳۱.</ref>}}<ref>تفسیر العیاشی، ج۱، ص۱۶۷.</ref>؛
| |
| «آری به [[خدا]]، مگر [[دین]] جز [[محبت]] است؟ [[خداوند]] فرموده است: اگر خدا را [[دوست]] دارید از من [[پیروی]] کنید تا خدا دوستتان بدارد و گناهانتان را ببخشاید».
| |
| اساساً [[نامگذاری فرزندان]] به نام شخصیت‌ها، بزرگان، [[مفاخر]] ملی و اقتداری، بین همه [[اقوام]] و [[ملل]]، یک [[فرهنگ]] [[پسندیده]] است تا در [[سایه]] آن برزگان و مفاخر خود را [[احیا]] کنند. بی‌شک این [[سنت حسنه]]، تأثیر روانی مثبت بر [[کودکان]] دارد؛ چراکه سعی می‌کنند [[اخلاق]] و [[رفتار]] خود را به همنام خویش نزدیک کنند و به همان شیوه [[رشد]] کنند تا به مرحله کمال برسند که البته توجه و یادآوری [[والدین]] را در این زمینه می‌طلبد.
| |
|
| |
| شایان ذکر است که [[انتخاب نام]] و [[لقب]] [[نیکو]] برای [[فرزندان]] از جمله [[حقوق]] آنان است که بر عهده والدین گذاشته شده است، [[رسول اکرم]]{{صل}} فرمودند: {{متن حدیث|مِنْ حَقِّ الْوَلَدِ عَلَى الْوَالِدَيْنِ يُحَسِّنُ اسْمَهُ وَ يُحَسِّنُ أَدَبَهُ}}<ref>مستدرک الوسائل، ج۱۵، ص۱۲۸، ح۸.</ref>؛ «از [[حقوق فرزند]]، نهادن [[نام نیک]] بر او، از سوی والدین است». [[امام هشتم]]، علی بن الموسی [[الرضا]]{{ع}} نیز می‌فرمایند: {{متن حدیث|سَمِّهِ بَأَحْسَنِ الْأَسْمَاءِ وَ كَنِّهِ بَأَحْسَنِ الْكُنَى}}<ref>مستدرک الوسائل، ج۱۵، ص۱۲۷، ح۵.</ref>؛ «به بهترین نام‌ها و [[کنیه‌ها]] فرزند را نامگذاری کن».
| |
| [[قرآن]] از صدا زدن افراد با نام‌ها و [[القاب]] بد [[نهی]] کرده است: {{متن قرآن|وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ}}<ref>«و (همدیگر را) با لقب‌های ناپسند مخوانید!» سوره حجرات، آیه ۱۱.</ref>. صدا زدن [[مؤمنین]] با نام‌هایی که دوست دارند، از [[حقوق]] آنان است. [[پیامبر اکرم]]{{صل}} فرمودند: «یکی از حقوق [[مؤمن]]، صدا زدن او با [[دوست]] داشتنی‌ترین اسم‌هایش است»<ref>{{متن حدیث|مِنْ حَقِّ الْمُؤْمِنِ عَلَى الْمُؤْمِنِ أَنْ يُسَمِّيَهُ بِأَحَبِّ أَسْمَائِهِ عَلَيْهِ}}؛ تفسیر قرطبی، ج۱۶، ص۳۳۰.</ref>.
| |
| تأثیرگذاری نام، چه خوب و چه بد، تا حدی است که [[پیامبر خدا]]{{صل}} نام افراد و حتی شهرهایی که [[زشت]] بوده و معنای خوبی نداشتند را [[تغییر]] می‌دادند. [[امام باقر]]{{ع}} فرمودند: {{متن حدیث|كَانَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} يُغَيِّرُ الْأَسْمَاءَ الْقَبِيحَةَ فِي الرِّجَالِ وَ الْبُلْدَانِ}}<ref>قرب الاسناد، ص۴۵.</ref>؛ «[[رسول خدا]]{{صل}} نام‌های زشت مردها و [[شهرها]] را تغییر می‌داد».
| |
|
| |
| ۵. '''[[غسل]] نوزاد''': یکی دیگر از آدابی که هنگام تولد نوزاد [[پسندیده]] و مورد سفارش [[معصومین]]{{عم}} است و خود بدان عمل می‌کرده‌اند، [[غُسل]] نوزاد به مفهوم [[شرعی]] آن است. بنابراین کسی که نوزاد را غسل می‌دهد، باید [[احکام]] غسل مانند: [[قصد قربت]] و ترتیب را رعایت کند تا اهمیت [[بهداشت]] و [[طهارت]] نوزاد در [[سلامت جسم]] و [[جان]] [[کودک]] و توجه [[دین]] به این موضوع را نشان دهد. [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرمایند: {{متن حدیث|غُسْلُ الْمَوْلُودِ وَاجِبٌ}}<ref>الکافی، ج۳، ص۴۰، ح۲؛ تهذیب الأحکام، ج۱، ص۱۰۴، ح۲۷۰، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۷۸، ح۱۷۶.</ref>؛ «غسل دادن نوزاد [[واجب]] است». تعبیر «واجب» در این سخن، به معنای تأکید بر [[مستحب]] بودن این مسئله است.
| |
|
| |
| ۶. '''[[پوشش]] نوزاد''': یکی دیگر از [[آداب]] پسندیده ای که در [[سیره]] [[هدایت کنندگان]] به نوروروشنایی کانون توجه بوده است، پوشاندن لباسی با رنگ روشن بر تن نوزاد است. [[حضرت علی بن الحسین]] [[زین العابدین]]{{ع}} از [[اسماء بنت عمیس]] [[روایت]] می‌کند که گفت: هنگام ولادت حضرت [[حسنین]] من قابله جده‌ات [[فاطمه زهرا]]{{س}} بودم. «موقعی که [[حضرت حسن]]{{ع}} متولد شد رسول خدا{{صل}} آمد و فرمود: ای [[اسماء]]! فرزندم را بیاور! من آن نوزاد عزیز را در حالی که یک پارچه زرد به او پیچیده بودم به حضور [[پیغمبر]] [[خدا]] بردم. [[رسول اکرم]]{{صل}} آن پارچه را به دور انداخت و فرمود: آیا به شما نگفتم نوزاد را در میان پارچه زرد نپیچید! من آن حضرت را در میان یک پارچه سفید پیچیدم و به حضور آن [[بزرگوار]] بردم و در گوش راستش [[اذان]] و در گوش چپش اقامه خواندند»<ref>{{متن حدیث|لَمَّا حَمَلْتُ بِالْحَسَنِ{{ع}} وَ وَلَدْتُهُ جَاءَ النَّبِيُّ{{صل}} فَقَالَ يَا أَسْمَاءُ هَلُمِّي ابْنِي فَدَفَعْتُهُ إِلَيْهِ فِي خِرْقَةٍ صَفْرَاءَ فَرَمَى بِهَا النَّبِيُّ{{صل}} وَ أَذَّنَ فِي أُذُنِهِ الْيُمْنَى وَ أَقَامَ فِي أُذُنِهِ الْيُسْرَى}}؛ عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۲۵.</ref>.
| |
|
| |
| ۷. '''[[ختنه]] کردن''': ختنه کردن پسران در [[روز]] هفتم تولد، یکی دیگر از آدابی است که در [[سیره معصومان]]{{عم}} دیده می‌شود. انجام این آئین سبب [[پاکیزگی]] و [[رشد]] بهتر نوزاد می‌گردد. [[امام صادق]]{{ع}} ثمره آن را چنین بیان می‌کنند:
| |
| {{متن حدیث|اخْتِنُوا أَوْلَادَكُمْ لِسَبْعَةِ أَيَّامٍ فَإِنَّهُ أَطْهَرُ وَ أَسْرَعُ لِنَبَاتِ اللَّحْمِ وَ إِنَّ الْأَرْضَ لَتَكْرَهُ بَوْلَ الْأَغْلَف}}<ref>«فرزندان خود را در روز هفتم ختنه کنید که پاکیزه‌تر است و بهتر و زودتر گوشت می‌روید زیرا زمین از ادرار شخص ختنه نشده اکراه دارد»؛ الکافی، ج۶، ص۳۴، ح۱.</ref>.
| |
| برای این [[آیین]] دعایی هم ذکر شده که اگر همان موقع خوانده نشده، بهتر است قبل از [[بلوغ]] فرزند خوانده شود تا سبب [[ایمنی]] بیشتر او از حوادث ناگوار گردد. شرح این [[دعا]] از این قرار است: «بار الها! این [[فرمان]] تو است و [[روش پیامبر]] تو [[صلوات]] [[الله]] علیه، و [[پیروی]] ما است از تو و رسولت بخواست و اراده‌ات، و انجام امری که تو آن را خواسته و ناگزیر فرموده و آن را [[اجرا]] ساخته‌ای، پس سوزش تیزی آهن را بدو چشانیدی در ختنه کردنش و حجامت نمودنش برای امری که تو خود از من بدان داناتری، پروردگارا وی را از پلیدی‌های [[اخلاقی]] و روانی [[پاک]] گردان و بر عمرش بیفزا، و آفات را از بدنش دور ساز و دردها را از پیکروی بگردان، و [[بی‌نیازی]] او را افزون کن، و [[ناداری]] را از او دور بنما، آری تو می‌دانی و ما نمی‌دانیم»<ref>{{متن حدیث|اللَّهُمَّ هَذِهِ سُنَّتُكَ وَ سُنَّةُ نَبِيِّكَ صَلَوَاتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ اتِّبَاعٌ مِنَّا لَكَ وَ لِنَبِيِّكَ بِمَشِيَّتِكَ وَ بِإِرَادَتِكَ وَ قَضَائِكَ لِأَمْرٍ أَنْتَ أَرَدْتَهُ وَ قَضَاءٍ حَتَمْتَهُ وَ أَمْرٍ أَنْفَذْتَهُ فَأَذَقْتَهُ حَرَّ الْحَدِيدِ فِي خِتَانِهِ وَ حِجَامَتِهِ لِأَمْرٍ أَنْتَ أَعْرَفُ بِهِ مِنِّي اللَّهُمَّ فَطَهِّرْهُ مِنَ الذُّنُوبِ وَ زِدْ فِي عُمُرِهِ وَ ادْفَعِ الْآفَاتِ عَنْ بَدَنِهِ وَ الْأَوْجَاعَ عَنْ جِسْمِهِ وَ زِدْهُ مِنَ الْغِنَى وَ ادْفَعْ عَنْهُ الْفَقْرَ فَإِنَّكَ تَعْلَمُ وَ لَا نَعْلَمُ}}؛ من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۴۸۸، ح۴۷۲۶.</ref>.
| |
|
| |
| در [[روایت]] آمده است: «[[پیامبر خدا]] نامگذاری، [[عقیقه]]، [[ختنه]]، تراشیدن [[موی سر]] و به وزن آن [[صدقه دادن]] از [[نقره]] را در [[روز]] هفتم [[تولد امام حسن]] و [[امام حسین]]{{عم}} انجام دادند»<ref>{{متن حدیث|سَمَّى رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ{{عم}} لِسَبْعَةِ أَيَّامٍ وَ عَقَّ عَنْهُمَا لِسَبْعٍ وَ خَتَنَهُمَا لِسَبْعٍ وَ حَلَقَ رُءُوسَهُمَا لِسَبْعٍ وَ تَصَدَّقَ بِزِنَةِ شُعُورِهِمَا فِضَّةً}}؛ قرب الإسناد، ص۵۷؛ بحار الأنوار، ج۱۰۱، ص۱۰۸.</ref>.
| |
| [[محمد بن زیاد ازدی]] گفت:
| |
| از [[حضرت موسی بن جعفر]]{{ع}} شنیدم می‌فرمود: «البته پسرم [[حضرت رضا]]{{ع}} ختنه شده و [[پاک]] و [[پاکیزه]] متولد شد. هیچ یک از [[امامان]] متولد نمی‌شوند، مگر پاک و پاکیزه، ولی ما تیغ را به جهت انجام [[سنت]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و [[پیروی]] از روش [[دین اسلام]] به کار می‌بریم»<ref>{{متن حدیث|إِنَّ ابْنِي هَذَا وُلِدَ مَخْتُوناً طَاهِراً مُطَهَّراً وَ لَيْسَ مِنَ الْأَئِمَّةِ أَحَدٌ يُولَدُ إِلَّا مَخْتُوناً طَاهِراً مُطَهَّراً وَ لَكِنْ سَنُمِرُّ الْمُوسَى عَلَيْهِ لِإِصَابَةِ السُّنَّةِ وَ اتِّبَاعِ الْحَنِيفِيَّةِ}}؛ مکارم الأخلاق، ص۲۳۰.</ref>.
| |
|
| |
| ۸. '''سوراخ کردن گوش''': سوراخ کردن گوش نوازد، چه دختر و چه پسر از سنت‌هایی است که دین اسلام به آن سفارش کرده است. برای [[آراستگی]] و زیباتر شدن [[کودکان]]، امامان و [[پیشوایان]]{{عم}} خود نیز بدان عمل می‌کردند. [[امام رضا]]{{ع}} می‌فرماید: «آیا نه چنین است موقعی که [[حسن بن علی]]{{ع}} متولد شد، [[جبرئیل]] روز هفتم نازل گردید و به [[رسول خدا]]{{صل}} تبریک گفت و گفت: نام و [[کنیه]] آن حضرت را تعیین نماید؛ سر مبارکش را بتراشد؛ برایش عقیقه کند و گوش وی را سوراخ کند. هنگامی که [[امام حسین]]{{ع}} متولد شد، همین [[دستورها]] انجام داده شد. حضرت [[حسنین]] هر کدام دو گیسو در طرف چپ سر خود داشتند، سوراخ گوش راست ایشان در نرمه گوش و سوراخ گوش چپ در بالای گوش بود. در [[روایت]] دیگری که صحیح‌تر است نقل شده: گیسوان ایشان در وسط سر مبارکشان بود»<ref>{{متن حدیث|سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا{{ع}} عَنِ التَّهْنِئَةِ بِالْوَلَدِ مَتَى فَقَالَ إِنَّهُ قَالَ لَمَّا وُلِدَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ هَبَطَ جَبْرَئِيلُ بِالتَّهْنِئَةِ عَلَى النَّبِيِّ صفِي الْيَوْمِ السَّابِعِ وَ أَمَرَهُ أَنْ يُسَمِّيَهُ وَ يُكَنِّيَهُ وَ يَحْلِقَ رَأْسَهُ وَ يَعُقَ عَنْهُ وَ يَثْقُبَ أُذُنَهُ وَ كَذَلِكَ كَانَ حِينَ وُلِدَ الْحُسَيْنُ{{ع}} أَتَاهُ فِي الْيَوْمِ السَّابِعِ فَأَمَرَهُ بِمِثْلِ ذَلِكَ قَالَ وَ كَانَ لَهُمَا ذُؤَابَتَانِ فِي الْقَرْنِ الْأَيْسَرِ وَ كَانَ الثَّقْبُ فِي الْأُذُنِ الْيُمْنَى فِي شَحْمَةِ الْأُذُنِ وَ فِي الْيُسْرَى فِي أَعْلَى الْأُذُنِ فَالْقُرْطُ فِي الْيُمْنَى وَ الشَّنْفُ فِي الْيُسْرَى وَ قَدْ رُوِيَ أَنَّ النَّبِيَّ{{صل}} تَرَكَ لَهُمَا ذُؤَابَتَيْنِ فِي وَسَطِ الرَّأْسِ وَ هُوَ أَصَحُّ مِنَ الْقَرْنِ}}؛ الکافی، ج۶، ص۳۳، ح۶؛ بحار الأنوار، ج۴۳، ص۲۵۷.</ref>.
| |
|
| |
| ۹. '''[[عقیقه]] کردن و [[ولیمه]]''': عقیقه کردن، یعنی [[قربانی کردن]] در [[روز]] هفتم ولادت نوزاد برای [[اطعام]] [[مؤمنین]]. بهتر است برای پسر گوسفند نر و برای دختر، گوسفند ماده عقیقه شود و دعای مخصوص آن را بخوانند و هنگام تقسیم آن استخوان‌های آن را نشکنند و پا و ران، بلکه یک چهارم آن را برای ماما بفرستند و بخش دیگر گوشت آن را پخته و حداقل از ده نفر از مؤمنین به شکرانه این [[نعمت الهی]] برای خوردن آن [[دعوت]] کنند. تا عضو جدیدی به [[جامعه اسلامی]] معرفی شود و مورد پذیرش آنان قرار گیرد و [[دعای خیر]] مؤمنین همراه خوبی برای [[کودک]] در [[مشکلات]] پیش رو باشد. خوردن از عقیقه برای پدر و مادر نوزاد و عائله پدر [[مکروه]] است.
| |
| هنگام عقیقه باید دعای آن خوانده شود. [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرمایند: «[[رسول خدا]]{{صل}} با دست خود برای [[امام حسن]]{{ع}} عقیقه کرد و فرمود: [[به نام خدا]] این [[عقیقه]] برای حسن است؛ خدایا! استخوان عقیقه در برابر استخوان حسن و گوشتش در برابر گوشت حسن و خونش در برابر [[خون]] حسن و مویش در برابر موی حسن؛ خدایا این عقیقه را مایه [[حفظ]] محمد وآل محمد قرار ده»<ref>{{متن حدیث|عَقَّ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} عَنِ الْحَسَنِ{{ع}} بِيَدِهِ، وَ قَالَ: بِسْمِ اللَّهِ، عَقِيقَةٌ عَنِ الْحَسَنِ، وَ قَالَ: اللَّهُمَّ عَظْمُهَا بِعَظْمِهِ، وَ لَحْمُهَا بِلَحْمِهِ، وَ دَمُهَا بِدَمِهِ، وَ شَعْرُهَا بِشَعْرِهِ، اللَّهُمَّ اجْعَلْهَا وِقَاءً لِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ}}؛ الکافی، ج۶، ص۳۲.</ref>.
| |
|
| |
| پس از آن هنگامی که حسن{{ع}} هفت [[روزه]] شد، [[پیامبر اکرم]]{{صل}} او را به دو قوچ که سفیدی آنها از سیاهی آنها بیشتر بود عقیقه کرد، و به قابله قوچی بخشید. و سر حسن{{ع}} را تراشید و به وزن موی او [[نقره]] [[صدقه]] داد و سپس سر حسن{{ع}} را روغنی خوش بو مالید و فرمود: «ای [[اسماء]]، خون از [[آداب]] [[جاهلیت]] است»<ref>{{متن حدیث|فَلَمَّا كَانَ يَوْمُ سَابِعِهِ- عَقَّ عَنْهُ النَّبِيُّ{{صل}} بِكَبْشَيْنِ أَمْلَحَيْنِ- وَ أَعْطَى الْقَابِلَةَ فَخِذَ كَبْشٍ- وَ حَلَقَ رَأْسَهُ وَ تَصَدَّقَ بِوَزْنِ الشَّعْرِ وَرِقاً- وَ طَلَى رَأْسَهُ بِالْخَلُوقِ ثُمَّ قَالَ- يَا أَسْمَاءُ الدَّمُ فِعْلُ الْجَاهِلِيَّةِ}}؛ (صحیفة الإمام الرضا{{ع}}، ص۷۳).</ref>. که مقداری از خون [[حیوان]] [[ذبح]] شده را به سرنوزاد می‌مالیدند و این کار نوعی از [[شرک]] است.
| |
| و چون حسین{{ع}} هفت روزه شد [پیامبر اکرم{{صل}} او را عقیقه کرد] به دو قوچ که سپیدی آنها از سیاهیشان افزون بود و [[سر حسین]]{{ع}} را تراشید، و به وزن [[موی سر]] أو نقره صدقه داد و سر او را روغنی خوش‌بو مالید سپس فرمود: «ای اسماء! خون از آداب جاهلیت [[عرب]] است، و قابله را ران گوسفندی بخشید»<ref>{{متن حدیث|ثُمَّ عَقَّ عَنْهُ يَوْمَ سَابِعِهِ بِكَبْشَيْنِ أَمْلَحَيْنِ- وَ أَعْطَى الْقَابِلَةَ فَخِذَ كَبْشٍ- وَ حَلَقَ رَأْسَهُ وَ تَصَدَّقَ بِوَزْنِ شَعْرِهِ وَرِقاً- وَ طَلَى رَأْسَهُ بِالْخَلُوقِ ثُمَّ قَالَ- الدَّمُ فِعْلُ الْجَاهِلِيَّةِ}}؛ (صحیفة الإمام الرضا{{ع}}، ص۷۴).</ref>.
| |
|
| |
| در [[روایات]] آمده است: «[[پیامبر]] عالی قدر [[اسلام]] [[روز]] هفتم حضرت [[حسنین]] را نامگذاری کرد و نام حسین{{ع}} را از نام حسن{{ع}} گرفت و برای هر کدام گوسفند [[عقیقه]] نمود و یک ران گوسفند را برای قابله فرستادند و از ما بقی آن خوردند و برای [[همسایگان]] نیز فرستادند. حضرت [[فاطمه اطهر]]{{س}} سر [[مبارک]] [[حسنین]]{{عم}} را تراشید و به وزن موی سرشان [[نقره]] [[صدقه]] داد<ref>{{متن حدیث|سَمَّى رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} حَسَناً وَ حُسَيْناً{{عم}} يَوْمَ سَابِعِهِمَا وَ عَقَّ عَنْهُمَا شَاةً شَاةً وَ بَعَثُوا بِرِجْلِ شَاةٍ إِلَى الْقَابِلَةِ وَ نَظَرُوا مَا غَيْرُهُ فَأَكَلُوا مِنْهُ وَ أَهْدَوْا إِلَى الْجِيرَانِ وَ حَلَقَتْ فَاطِمَةُ{{ع}}رُءُوسَهُمَا وَ تَصَدَّقَتْ بِوَزْنِ شَعْرِهِمَا فِضَّةً}}؛ الکافی، ج۶، ص۳۳، ح۵.</ref>.
| |
| چنین [[روایت]] شده است: «[[امام کاظم]]{{ع}} برای تولد فرزندش سه [[روز]] در [[مساجد]] و کوچه‌ها نوعی [[حلوا]] که در کاسه ریخته بودند، [[ولیمه]] می‌دادند»<ref>{{متن حدیث|أَوْلَمَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَى{{ع}} وَلِيمَةً عَلَى بَعْضِ وُلْدِهِ فَأَطْعَمَ أَهْلَ الْمَدِينَةِ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ الْفَالُوذَجَاتِ فِي الْجِفَانِ فِي الْمَسَاجِدِ وَ الْأَزِقَّةِ}}؛ الکافی، ج۶، ص۲۸۱، ح۱.</ref>.
| |
|
| |
| ۱۰. '''تراشیدن [[موی سر]] و [[صدقه دادن]]''': [[مستحب]] است در روز هفتم ولادت نوزاد، چه دختر و چه پسر، موهای سر نوزاد، تراشیده شود و هم وزن آن، طلا و یا نقره، صدقه داده شود، چنان که در [[سیره اهل بیت]]{{عم}} نیز [[مشاهده]] می‌شود: «[[حضرت فاطمه]]{{س}} برای دو پسرش عقیقه کرد و در روز هفتم سرهایشان را تراشید و به وزن مو نقره صدقه داد و حضرت فرمود: مردمی سر بچه را آغشته به [[خون]] عقیقه می‌کند و پدرم می‌فرمود: این [[شرک]] است»<ref>{{متن حدیث|عَقَّتْ فَاطِمَةُ عَنِ ابْنَيْهَا وَ حَلَقَتْ رُءُوسَهُمَا فِي الْيَوْمِ السَّابِعِ وَ تَصَدَّقَتْ بِوَزْنِ الشَّعْرِ وَرِقاً وَ قَالَ كَانَ نَاسٌ يُلَطِّخُونَ رَأْسَ الصَّبِيِّ فِي دَمِ الْعَقِيقَةِ وَ كَانَ أَبِي يَقُولُ ذَلِكَ شِرْكٌ}}؛ الکافی، ج۶، ص۳۳.</ref>.
| |
|
| |
| ۱۱. '''[[تغذیه]] با شیر مادر''': یکی دیگر از عوامل مؤثر در [[رشد]] [[جسمانی]]، روانی و [[اخلاقی]] نوزاد، تغذیه با شیر مادر است. [[تعالیم اسلام]] بهترین غذای نوزاد را شیر مادر می‌داند. [[رسول خدا]]{{صل}} فرمودند: {{متن حدیث|لَيْسَ لِلصَّبِيِّ لَبَنٌ خَيْرٌ مِنْ لَبَنِ أُمِّهِ}}<ref>صحیفة الرضا، ص۵۰.</ref>؛ «برای [[کودک]]، شیری بهتر از شیر مادرش نیست». تأثیرگذاری شیر مادر به حدی است که اگر زنی به مدت و دفعات معین به [[کودکی]] شیر دهد، [[حکم]] مادر او را پیدا می‌کند و برخی از [[قوانین]] [[خویشاوندی]] نسبی بین [[کودک]] و وابستگان آن [[زن]] ایجاد می‌شود. [[قرآن کریم]] می‌فرماید:
| |
| {{متن قرآن|حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهَاتُكُمْ وَبَنَاتُكُمْ وَأَخَوَاتُكُمْ وَعَمَّاتُكُمْ وَخَالَاتُكُمْ وَبَنَاتُ الْأَخِ وَبَنَاتُ الْأُخْتِ وَأُمَّهَاتُكُمُ اللَّاتِي أَرْضَعْنَكُمْ وَأَخَوَاتُكُمْ مِنَ الرَّضَاعَةِ...}}<ref>«بر شما حرام است (ازدواج با) مادرانتان و دخترانتان و خواهرانتان و عمه‌هایتان و خاله‌هایتان و دختران برادر و دختران خواهر و مادران شیرده‌تان و خواهران شیرخورده‌تان و مادرزن‌هایتان و ختران زنانتان (از شوهر پیشین) که (اینک) در سرپرستی شمایند، (اگر) از همسرانی (باشند) که با آنان همخوابگی کرده‌اید، که اگر با آنها همخوابگی نکرده‌اید بر شما گناهی نیست؛ و همسران آن پسرانتان که از پشت شمایند؛ و (نیز) جمع میان دو خواهر، مگر آنکه از پیش (در زمان جاهلیت) روی داده است، که خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره نساء، آیه ۲۳.</ref>.
| |
|
| |
| [[اولیای دین]] بر تأثیرگذاری عمیق شیر مادر تأکید می‌کنند. در صورتی که کودک نمی‌تواند از شیر مادر استفاده کند، پدر موظف است دایه‌ای شایسته برای شیر دادن او [[انتخاب]] کند؛ چراکه بهره هوشی پایین، نوع [[باورهای دینی]] و رفتارهای نابهنجار و حتی [[زیبایی]] و [[زشتی]] زن شیرده، در نوزاد اثر می‌گذارد و در ویژگی‌های شخصیتی و [[سلامت روانی]] و [[جسم]] او نیز تأثیر دارد. [[امام باقر]]{{ع}} می‌فرمایند: «برای شیر دادن کودک خود دایه خوب‌روی [[استخدام]] کن و از دایه‌های [[زشت]] دوری کن؛ زیرا شیر (ویژگی‌های مادر را به فرزند) سرایت می‌دهد»<ref>{{متن حدیث|اسْتَرْضِعْ لِوَلَدِكَ بِلَبَنِ الْحِسَانِ وَ إِيَّاكَ وَ الْقِبَاحَ فَإِنَّ اللَّبَنَ قَدْ يُعْدِي}}؛ الکافی، ج۶، ص۴۴، ح۱۲.</ref>.
| |
| [[امام علی]]{{ع}} نیز می‌فرمایند: {{متن حدیث|لَا تَسْتَرْضِعُوا الْحَمْقَاءَ فَإِنَّ اللَّبَنَ يَغْلِبُ الطِّبَاعَ}}<ref>«زنان کم خرد را به شیردهی انتخاب نکنید؛ زیرا شیر بر طبیعت انسان چیره می‌شود»؛ الکافی، ج۶، ص۴۳، ح۹.</ref>.
| |
| [[امام صادق]]{{ع}} در این باره می‌فرمایند: {{متن حدیث|رَضَاعُ الْيَهُودِيَّةِ وَ النَّصْرَانِيَّةِ خَيْرٌ مِنْ رَضَاعِ النَّاصِبِيَّةِ}}<ref>«شیردایه یهودی و مسی بهتر از شیر دایه ناصبی (دشمن اهل بیت{{عم}}) است؛ وسائل الشیعه، ج۲۱، ص۴۶۶، ح۲۷۵۹۹.</ref>.
| |
|
| |
| پس بر [[مادران]] عزیز و [[دلسوز]] لازم است که [[فرزندان]] خویش را با نام و یاد و [[محبت اهل بیت]]{{عم}} شیر دهند که فرزندان به [[لطف خدا]] [[دوستدار]] و خدمتگذار [[دین]] و [[اولیای الهی]] باشند.
| |
| بنابراین شیردادن به نوزاد و [[رعایت آداب]] و شرایط آن باید مورد توجه مادران قرار گیرد تا از برخی [[مشکلات روانی]] [[آینده]] فرزند [[پیشگیری]] کنند و ظرفیت‌های روانی وی را ارتقا بدهند. غذای مادر نیز از طریق شیر او یا از راه‌های دیگر در [[شخصیت]] نوزاد اثر می‌گذارد و حتی [[روحیه]] [[انعطاف‌پذیری]] او را گسترش می‌دهد.
| |
| کار شیردادن تنها [[تغذیه]] نیست، بلکه «[[کودک]] در تغذیه از شیر مادر، در اثر تماس [[بدنی]] با او [[احساس ایمنی]] و [[خشنودی]] می‌کند. این [[ارتباط عاطفی]] در مادر نیز عواطفی مانند [[شادی]]، [[نشاط]] و خشنودی ایجاد می‌کند»<ref>بهداشت روانی، ص۳۱۰.</ref>. تغذیه با شیر، [[حق]] شیرخوار و نیز از [[حقوق]] مادر است. نوزاد باید از شیر مادر تغذیه کند و از مزایای جسمی، [[ذهنی]]، [[عاطفی]] و روانی آن بهره‌مند شود؛ از این رو نمی‌توان از حق شیر دادن و حضانت مادر جلوگیری کرد. توصیه [[قرآن کریم]] این است: {{متن قرآن|وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ}}<ref>«و مادران فرزندان خود را دو سال کامل شیر می‌دهند» سوره بقره، آیه ۲۳۳.</ref>.
| |
|
| |
| نکته آخر این است که به هر [[حال]] دوران بارداری، هنگام تولد و ایام شیردهی نوزاد با [[مشکلات]] و [[ناراحتی‌ها]] و دردهایی همراه است که البته نوع نگاه افراد به آسان و کمتر شدن این [[دشواری‌ها]] کمک می‌کند. [[تعالیم اسلام]] این‌گونه [[مسئولیت‌های والدین]] را دارای [[تقدس]] و [[ارزش معنوی]] و برابر با عبادت‌هایی چون [[نماز]]، [[روزه]] و [[جهاد]] می‌داند؛ از این رو [[پیامبر خدا]]{{صل}} فرمود: «هرگاه [[زن]] باردار شود همانند [[روزه‌دار]] و [[نمازگزار]] و مجاهدی است که با [[جان]] و مالش در [[راه خدا]] می‌جنگد و هرگاه زایمان کند، بزرگی [[پاداش]] وی را هیچ کس نمی‌داند و هرگاه شیر می‌دهد، هر مرتبه مکیدن [[کودک]] برابر است با [[آزاد]] ساختن برده ای از [[فرزندان]] اسماعیل{{ع}} و هرگاه از شیردهی فارغ می‌شود، [[فرشته]] [[بزرگواری]] به پهلویش می‌زند و می‌گوید: [[خدا]] تو را آمرزیده است؛ کارت را از نو آغاز کن»<ref>{{متن حدیث|إِذَا حَمَلَتِ الْمَرْأَةُ كَانَتْ بِمَنْزِلَةِ الصَّائِمِ الْقَائِمِ الْمُجَاهِدِ بِنَفْسِهِ وَ مَالِهِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَإِذَا وَضَعَتْ كَانَ لَهَا مِنَ الْأَجْرِ مَا لَا تَدْرِي مَا هُوَ لِعِظَمِهِ فَإِذَا أَرْضَعَتْ كَانَ لَهَا بِكُلِّ مَصَّةٍ كَعِدْلِ عِتْقِ مُحَرَّرٍ مِنْ وُلْدِ إِسْمَاعِيلَ فَإِذَا فَرَغَتْ مِنْ رَضَاعِهِ ضَرَبَ مَلَكٌ عَلَى جَنْبِهَا وَ قَالَ اسْتَأْنِفِي الْعَمَلَ فَقَدْ غُفِرَ لَكِ}}؛ امالی صدوق، ص۴۱۱.</ref>
| |
|
| |
| بعد از دوران شیردهی، نوبت به غذاهای جایگزین می‌رسد که [[معصومین]]{{عم}} در این زمینه نیز راهگشاست، چنان که به غذاهایی مناسب برای [[رشد]] کودک سفارش می‌کنند. [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرمایند: «[[فاطمه]]{{س}} غذای جویده شده به [[امام حسن]]{{ع}} و سپس به [[امام حسین]]{{ع}} می‌داد، در حالی که خود او در [[ماه رمضان]] [[روزه‌دار]] بود»<ref>{{متن حدیث|إِنَّ فَاطِمَةَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهَا كَانَتْ تَمْضَغُ لِلْحَسَنِ ثُمَّ لِلْحُسَيْنِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمَا وَ هِيَ صَائِمَةٌ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ}}؛ الکافی، ج۴، ص۱۱۴.</ref>.
| |
| [[امام سجاد]]{{ع}} نیز می‌فرمایند: «[[پیامبر خدا]] گوشت و خرما را می‌جوید تا نرم می‌شد؛ آن‌گاه در دهان علی{{ع}} که از [[کودکی]] در [[خانه]] آن حضرت بود می‌گذاشت»<ref>{{متن حدیث|کَانَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} يَمْضَغُ اللَّحْمَةَ وَ التَّمْرَةَ حَتَّى تَلِينَ فَيَجْعَلُهَا فِي فَمِ عَلِيٍّ وَ هُوَ صَغِيرٌ فِي حَجْرِهِ}}؛ بحار الأنوار، ج۳۸، ص۳۲۳.</ref>.
| |
| امام صادق{{ع}} نیز در این زمینه فرمودند: {{متن حدیث|اسْقُوا صِبْيَانَكُمُ السَّوِيقَ فِي صِغَرِهِمْ فَإِنَّ ذَلِكَ يُنْبِتُ اللَّحْمَ وَ يَشُدُّ الْعَظْمَ وَ قَالَ مَنْ شَرِبَ سَوِيقاً أَرْبَعِينَ صَبَاحاً امْتَلَأَتْ كَتِفَاهُ قُوَّةً}}<ref>مکارم الأخلاق، ص۱۹۲؛ بحار الأنوار، ج۶۳، ص۲۷۷.</ref>.
| |
| [[امیر مؤمنان علی]]{{ع}} می‌فرمایند: «به [[کودکان]] خود انار بخورانید زیرا خوردن انار رشد زبانی و گفتاری کودک شما را در پی دارد»<ref>{{متن حدیث|أَطْعِمُوا صِبْيَانَكُمُ الرُّمَّانَ، فَإِنَّهُ أَسْرَعُ لِأَلْسِنَتِهِمْ}}؛ امالی طوسی، ص۳۶۲؛ مکارم الأخلاق، ص۱۷۱؛ بحار الأنوار، ج۶۳، ص۱۵۵.</ref>.<ref>[[حامد ولی‌زاده|ولی‌زاده، حامد]]، [[سیره خانوادگی پیامبر و اهل بیت (کتاب)|سیره خانوادگی پیامبر و اهل بیت]]، ص ۱۸۳-۲۰۱</ref>.
| |
|
| |
|
| ==[[روش‌های تربیتی]] پس از تولد== | | ==[[روش‌های تربیتی]] پس از تولد== |
