بقیع: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
[[پیامبر خدا]] {{صل}} بارها به زیارت بقیع می‌رفت و برای مدفونین آنجا از [[خداوند]]، طلب [[رحمت]] و [[آمرزش]] می‌کرد. بقعه‌هایی که در گذشته روی قبور امامان و برخی بستگان [[پیامبر اسلام]] بوده، در دوران [[سلطه]] وهّابی‌ها خراب شده است و بقیع را به صورت مزاری غربت گرفته و [[مظلوم]] در آورده است. | [[پیامبر خدا]] {{صل}} بارها به زیارت بقیع می‌رفت و برای مدفونین آنجا از [[خداوند]]، طلب [[رحمت]] و [[آمرزش]] می‌کرد. بقعه‌هایی که در گذشته روی قبور امامان و برخی بستگان [[پیامبر اسلام]] بوده، در دوران [[سلطه]] وهّابی‌ها خراب شده است و بقیع را به صورت مزاری غربت گرفته و [[مظلوم]] در آورده است. | ||
== | == مقدمه == | ||
بقیع نام مقدس‌ترین و بافضیلت‌ترین مکان‌ها و بقعه‌ها پس از مدفن [[رسول خدا]]{{صل}} در [[مدینه منوره]] است | بقیع نام مقدس‌ترین و بافضیلت‌ترین مکان‌ها و بقعه‌ها پس از مدفن [[رسول خدا]]{{صل}} در [[مدینه منوره]] است که به «جنة البقیع» مشهور است. برای بقیع معانی مختلفی آورده‌اند از جمله: به مکانی وسیع که در آن درخت و یا ریشه آن باشد گفته شده است<ref>معجم البلدان یاقوت حموی ج ۲، ص۴۷۳.</ref>. این درختان در مکان‌های مختلفی وجود داشته و به «[[غرقد]]» معروف بوده‌اند؛ لذا قبرستان عمومی [[مدینه]] را که زمینی مملو از آن درختان بوده «بقیع الغرقد» نامیده‌اند. برخی نیز بقیع را از بقعه گرفته‌اند<ref> لسان العرب، ابن منظور ج ۱، ص۴۶۳.</ref>؛ زیرا [[قبور]] این قبرستان دارای بقعه بوده است. این قبرستان، مشهورترین قبرستان [[تاریخی]] [[جهان اسلام]] است که در فاصله حدود ۲۰۰ متری شرق [[مسجد النبی]] قرار دارد و محدود است از شمال به [[شارع]] "ملک عبد العزیز"، از شرق به شارع ستین، از غرب به شارع [[ابوذر]] و از جنوب به شارع باب العوالی. | ||
اولین مدفن و مزاری است که به دستور [[رسول اکرم]]{{صل}} و به وسیله [[مسلمانان]] صدر اسلام به وجود آمده است. این قبرستان جایگاه حرم مطهر چهار [[امام]] [[معصوم]]{{ع}} ([[امام حسن مجتبی]]، [[امام زین العابدین]]، [[امام باقر]] و [[امام صادق]] {{عم}}) و مدفن [[همسران]] و [[فرزندان]] و اقوام و [[عشیره]] [[پیامبر اسلام]] و جمع کثیری از [[صحابه]] و [[یاران]] آن حضرت و تعداد بیشماری از [[شهدا]] و [[علما]] و [[تاریخ]] سازان در طول تاریخ است مانند: [[فاطمه مادر حضرت علی]] {{ع}} و [[عباس عموی پیامبر]]، [[عقیل برادر امیرالمؤمنین]] و [[ام البنین]] [[مادر اباالفضل العباس]]. این قبرستان از دیدگاه معنوی جایگاهی والا و از نظر تاریخی از [[ارزش]] فوق العاده برخوردار است. سمهودی از امام مالک نقل می‌کند که تعداد ده هزار نفر از [[صحابه رسول خدا]] در مدینه از [[دنیا]] رفته‌اند و طبیعی است که همه یا بیشتر آنان در بقیع به خاک سپرده شده‌اند. | |||
شمال غربی این قبرستان را که عمه‌های [[پیامبر]] در آن مدفونند «بقیع العمات» نام نهاده‌اند. این قسمت قبلا به وسیله دیواری از بقیه بقیع جدا بوده و در سال ۱۳۷۳ ق، دیوار آن را برداشته‌اند. جنوب شرقی بقیع را که [[محل دفن]] اموات، [[یهود]] و غیر مسلمان بوده «حش کوکب» خوانده‌اند. بعدها در دوران [[اموی]] دیوار آن را خراب و به بقیع ملحق کرده‌اند. | شمال غربی این قبرستان را که عمه‌های [[پیامبر]] در آن مدفونند «بقیع العمات» نام نهاده‌اند. این قسمت قبلا به وسیله دیواری از بقیه بقیع جدا بوده و در سال ۱۳۷۳ ق، دیوار آن را برداشته‌اند. جنوب شرقی بقیع را که [[محل دفن]] اموات، [[یهود]] و غیر مسلمان بوده «حش کوکب» خوانده‌اند. بعدها در دوران [[اموی]] دیوار آن را خراب و به بقیع ملحق کرده‌اند. | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۲: | ||
# [[روحاء]]: قسمتی در بخش میانی بقیع است که [[قبر]] حضرت ابراهیم فرزند رسول الله و قبر [[عثمان بن مظعون]] در آن واقع است و وجه تسمیه روحاء به معنی جایگاه انبساط از بیان [[حضرت رسول]] بود که هنگام [[دفن]] عثمان بن مظعون فرمودند: «هذه الروحاء». [[شهداء]] الجنه قبور شهیدانی است که در قسمت شمالی بقیع مدفونند و دیوار کوتاهی در اطراف آرامگاه آنها کشیده شده بود. این [[شهیدان]] عبارت بودند از شهدای [[احد]] (یعنی آن دسته از شهیدان [[غزوه احد]] که در [[مدینه]] به خاک سپرده شدند و شهدای [[حره]] آنان که در [[واقعه حره]] در سال ۶۲ یا ۶۳ هجری توسط [[سپاه]] [[یزید بن معاویه]] به [[فرماندهی]] [[مسلم بن عقبه]] در مدینه به [[شهادت]] رسیدند). | # [[روحاء]]: قسمتی در بخش میانی بقیع است که [[قبر]] حضرت ابراهیم فرزند رسول الله و قبر [[عثمان بن مظعون]] در آن واقع است و وجه تسمیه روحاء به معنی جایگاه انبساط از بیان [[حضرت رسول]] بود که هنگام [[دفن]] عثمان بن مظعون فرمودند: «هذه الروحاء». [[شهداء]] الجنه قبور شهیدانی است که در قسمت شمالی بقیع مدفونند و دیوار کوتاهی در اطراف آرامگاه آنها کشیده شده بود. این [[شهیدان]] عبارت بودند از شهدای [[احد]] (یعنی آن دسته از شهیدان [[غزوه احد]] که در [[مدینه]] به خاک سپرده شدند و شهدای [[حره]] آنان که در [[واقعه حره]] در سال ۶۲ یا ۶۳ هجری توسط [[سپاه]] [[یزید بن معاویه]] به [[فرماندهی]] [[مسلم بن عقبه]] در مدینه به [[شهادت]] رسیدند). | ||
# بقیع العمات: مقابر عمه‌های [[رسول الله]] ([[صفیه]] و عاتکه است واقع در شمال غربی): بقیع که ابتدا به عنوان جزیی از بقیع الغرقد به وسیله دیواری از آن جدا بود ولی بعدا این دیوار برداشته شد و به صورت یک قبرستان درآمد اما این را نیز نوشته‌اند که در این محل تنها «صفیه» مدفون است و تا نیمه قرن سیزدهم نه هیچ یک از نویسندگان از عاتکه یاد کرده‌اند و نه تعبیر بقیع العمات را آورده‌اند و این خود حاکی از آن است که [[قبر]] دوم متعلق به هر کسی که باشد پس از این [[تاریخ]] به‌وجود آمده و اصولا از نظر [[تاریخی]] [[هجرت]] عاتکه به [[مدینه]] معلوم نیست. | # بقیع العمات: مقابر عمه‌های [[رسول الله]] ([[صفیه]] و عاتکه است واقع در شمال غربی): بقیع که ابتدا به عنوان جزیی از بقیع الغرقد به وسیله دیواری از آن جدا بود ولی بعدا این دیوار برداشته شد و به صورت یک قبرستان درآمد اما این را نیز نوشته‌اند که در این محل تنها «صفیه» مدفون است و تا نیمه قرن سیزدهم نه هیچ یک از نویسندگان از عاتکه یاد کرده‌اند و نه تعبیر بقیع العمات را آورده‌اند و این خود حاکی از آن است که [[قبر]] دوم متعلق به هر کسی که باشد پس از این [[تاریخ]] به‌وجود آمده و اصولا از نظر [[تاریخی]] [[هجرت]] عاتکه به [[مدینه]] معلوم نیست. | ||
# [[بیت]] الاحزان<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۱۸۹ ـ ۱۹۰.</ref> | # [[بیت]] الاحزان<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۱۸۹ ـ ۱۹۰.</ref>. | ||
=== بقیع العمه === | === بقیع العمه === | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۵: | ||
موضعی است در [[مدینه]] که طبق نقل [[رسول خدا]] لله در آنجا [[نماز عید]] به جا آوردند<ref>فرهنگ اصطلاحات حج، حریری، ص۳۱.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص۱۸۸ ـ ۱۹۷.</ref> | موضعی است در [[مدینه]] که طبق نقل [[رسول خدا]] لله در آنجا [[نماز عید]] به جا آوردند<ref>فرهنگ اصطلاحات حج، حریری، ص۳۱.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص۱۸۸ ـ ۱۹۷.</ref> | ||
=[امامان بقیع{{عم}}== | |||
چهار [[امام]] [[معصوم]] در بقیع [[دفن]] شده‌اند که ترتیب دفن و [[قبر]] آنان چنین است: [[امام حسن]]، [[امام سجاد]]، [[امام باقر]] و [[امام صادق]]{{عم}}. اکنون [[زندگی]] و [[شخصیت]] هر کدام از آن بزرگواران را به صورت گذرا مرور می‌کنیم. | چهار [[امام]] [[معصوم]] در بقیع [[دفن]] شده‌اند که ترتیب دفن و [[قبر]] آنان چنین است: [[امام حسن]]، [[امام سجاد]]، [[امام باقر]] و [[امام صادق]]{{عم}}. اکنون [[زندگی]] و [[شخصیت]] هر کدام از آن بزرگواران را به صورت گذرا مرور می‌کنیم. | ||
۱. '''[[امام حسن بن علی]] بن [[ابی طالب]]{{ع}}''': | ۱. '''[[امام حسن بن علی]] بن [[ابی طالب]]{{ع}}''': دومین امام][[شیعه]] است. آن امام همام در نیمه [[ماه رمضان]] [[سال سوم هجری]] متولد شد و [[پیامبر]]{{صل}} او را حسن نامید. آن [[مظلوم]] با [[توطئه]] [[معاویه]] توسط [[همسر]] خود «جعده بنت اشعث» [[مسموم]] و پس از چهل [[روز]] در هشتم ماه صفر سال پنجاه هجری درگذشت. از نوفل بن فرات نقل شده است که [[حسن بن علی]]{{ع}} وقتی در حال [[احتضار]] بود، [[برادر]] گرامی خود حسین{{ع}} را فراخواند و به او فرمود: من [[تمایل]] دارم که اگر [[وفات]] یافتم کنار قبر جدم [[رسول خدا]]{{صل}} دفن شوم؛ نمی‌دانم آیا چنین خواهد شد؟ آیا [[بنی امیه]] [[اجازه]] خواهند داد؟ اگر تو را منع کردند مرا در بقیع دفن کن. | ||
هنگامی که امام حسن{{ع}} وفات یافتند، خبر [[تشییع]] و تصمیم به خاکسپاری ایشان کنار [[قبر پیامبر]]{{صل}} به [[گوش]] [[مروان]] رسید. وی دست به [[سلاح]] برد و [[امام حسین]]{{ع}} نیز دست به سلاح بردند. مروان گفت نمی‌گذارم [[فرزند علی]]{{ع}} را جایی دفن کنند که فرزند عفان را نگذاشتند. امام حسین{{ع}} نیز بر اساس [[وصیت]] برادر از این امر گذشته و ایشان را در بقیع و در مقابر [[بنی هاشم]] دفن کردند<ref>تاریخ المدینه المنوره، ابن شبد، ج۱، ص۱۱۰-۱۱۱؛ مروج الذهب، مسعودی، ج۳، ص۱۰.</ref>. بعضی می‌گویند [[بنی‌امیه]] به سوی تشییع کنندگان [[تیراندازی]] کردند که بعضی از تیرها به [[تابوت]] امام اصابت کرد<ref>سیرة الائمه اثنی عشر، هاشم معروف الحسینی، ج۱، ص۵۶۴.</ref>. | |||
قبر [[شریف]] آن حضرت در ابتدای بقیع و نزدیک قبر «[[عباس بن عبدالمطلب]]» است که سه امام دیگر نیز بعدها کنار ایشان به خاک سپرده شدند. | قبر [[شریف]] آن حضرت در ابتدای بقیع و نزدیک قبر «[[عباس بن عبدالمطلب]]» است که سه امام دیگر نیز بعدها کنار ایشان به خاک سپرده شدند. | ||
۲. '''امام سجاد{{ع}}''': [[چهارمین امام]] شیعه در سال ۳۸ | ۲. '''امام سجاد{{ع}}''': [[چهارمین امام]] شیعه در سال ۳۸ قمری در [[مدینه]] متولد شد و دوران [[رشد]] خود را در [[عهد]] [[امامت امام مجتبی]]{{ع}} و پدر خود [[حسین بن علی]]{{ع}} سپری کرد. آن حضرت در [[کربلا]] حضور داشت، اما به دلیل [[بیماری]] در [[جنگ]] شرکت نکرد. پس از آن نزدیک به ۳۴ سال یعنی تا سال ۹۴ قمری [[رهبری]] [[شیعه]] را بر عهده داشت. این دوره، دوره‌ای سخت بود و [[شیعیان]] به شدت تحت فشار [[امویان]] قرار داشتند. آن حضرت از راه‌های گوناگونی توانست شیعیان [[خالص]] را در اطراف خویش گرد آورد و راه را برای فرزندش [[امام باقر]]{{ع}} باز کند. از مهم‌ترین یادگارهای [[امام سجاد]]{{ع}} دعاهای آن حضرت است که سرشار از مفاهیم عالی [[اخلاقی]]، [[عبادی]] و [[سیاسی]] است. | ||
بخشی از آنها در [[صحیفه سجادیه]] است که پس از [[قرآن]] و [[نهج البلاغه]]، یکی از مهم‌ترین | |||
بخشی از آنها در [[صحیفه سجادیه]] است که پس از [[قرآن]] و [[نهج البلاغه]]، یکی از مهم‌ترین متون دینی ما به شمار می‌آید. به [[گواه]] منابع تاریخی، امام سجاد{{ع}} در سال ۹۴ قمری در ۵۷ سالگی به تحریک [[ولید بن عبدالملک]] [[مسموم]] شد و به [[شهادت]] رسید و در کنار [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} در بقیع [[دفن]] شد<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان، ص۳۳۷.</ref>. | |||
۳. '''امام باقر{{ع}}''': [[پنجمین امام]] شیعه در سال ۵۸ قمری به [[دنیا]] آمد و تا سال ۹۴ قمری در کنار پدرش در [[مدینه]] [[زندگی]] می‌کرد. پس از رحلت پدر، رهبری شیعه را در دست گرفت. آن [[امام]] مشغول حفظ عقاید دینی از [[تحریف]] شد و کوشید تا با ترتیب شاگردان معروف، معارف اصیل [[اسلام]] را از تحریف امویان [[حفظ]] کند. امام باقر را به دلیل علم و [[دانش]] بسیارش، [[باقرالعلوم]] شکافنده علوم [[لقب]] داده‌اند. [[جابر انصاری]] از آخرین [[صحابه]] بر جای مانده، [[سلام]] [[رسول خدا]]{{صل}} را به او رساند و امام را بوسید. امام در اوج نزاع‌هایی که میان [[عالمان]] مدینه بر سر [[مسائل اعتقادی]] و [[احکام فقهی]] در گرفته بود، خطوط روشنی را در [[فقه]] و [[تفسیر]] و [[سیره نبوی]] تبیین کرد که تکیه‌گاه شیعیان در [[مذهب]] اصیل شیعه است. امام باقر{{ع}} در سال ۱۱۴ یا ۱۱۷ قمری به تحریک [[هشام بن عبدالملک]] به [[شهادت]] رسید و در کنار پدرش [[امام سجاد]]{{ع}} در بقیع [[دفن]] شد. | |||
۴. '''[[امام صادق]]{{ع}}''': [[ششمین امام]] [[معصوم]] است و [[مذهب شیعه]] با نام او به عنوان [[مذهب جعفری]] شناخته می‌شود. در سال ۸۰ یا ۸۳ قمری در [[مدینه]] به [[دنیا]] آمد و پس از رحلت پدر، [[رهبری فکری]] و [[سیاسی]] [[شیعیان]] اصیل پیرو [[مذهب امامیه]] را بر عهده گرفت. آن حضرت تا سال ۱۴۸ قمری در قید [[حیات]] بود. در این مدت نزدیک به چهار هزار نفر شاگرد در محفل درسش حاضر شدند و از [[دانش]] آن حضرت بهره بردند. امام صادق{{ع}} مورد [[ستایش]] تمامی [[عالمان]] عصر خویش بود. در متون دینی [[شیعه]]، چندین هزار [[روایت]] از آن حضرت در [[تفسیر]]، [[اخلاق]] و به ویژه [[فقه]]، رسیده که باعث عظمت [[حدیث]] شیعه و موجب تقویت بنیه [[علمی]] آن است. | |||
امام صادق{{ع}} کوشید تا شیعیان را در برابر دیگران، [[مسلح]] به دانش حدیث و فقه کند و با انحرافاتی که ممکن بود در میان شیعه به وجود آید، به [[مبارزه]] برخیزد. در دوره این [[امام]] نیز جز در چند سال نخست [[دولت عباسی]]، فشاری سخت بر شیعیان وجود داشت. منصور دومین [[خلیفه عباسی]] نسبت به امام صادق{{ع}} و سخت [[کینه]] داشت و عاقبت نیز به نوشته مورخان، در ۲۵ [[شوال]] سال ۱۴۸ هجری، آن حضرت به تحریک وی [[مسموم]] شد و به شهادت رسید. امام صادق{{ع}} در کنار جد و پدرش در بقیع به خاک سپرده شد<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان، ص۳۳۸.</ref>. | |||
امام صادق{{ع}} کوشید تا شیعیان را در برابر دیگران، [[مسلح]] به | |||
==اولین مدفون بقیع== | در آن [[زمان]] بر [[قبور]] این [[ائمه]] بزرگوار سنگ مرمری بود که بر آن این جمله دیده می‌شد: {{عربی|بسم الله الرحمن الرحيم الحمد لله مبيد الأمم و محيي الرمم هذا قبر فاطمة بنت رسول الله سيدة نساء العالمين و قبر الحسن بن علي{{ع}} و علي بن الحسين{{ع}} و [[قبر]] محمد بن علي{{ع}} و [[جعفر بن محمد]]{{ع}}}}. مسعودی این سنگ [[قبر]] را در سال ۳۳۲ ق. دیده است<ref>مروج الذهب، مسعودی، ج۲، ص۲۲۸.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۱۲۵.</ref> | ||
== اولین مدفون بقیع == | |||
اولین کسی که در بقیع مدفون شد، [[عثمان بن مظعون]] از [[مهاجرین]] بوده است. هنگام [[مرگ]] عثمان بن مظعون، [[رسول خدا]]{{صل}} فرمود: عثمان بن مظعون را در بقیع [[دفن]] کنید تا شاخص و یادگاری از گذشتگان ما باشد و چه شاخص [[نیکی]] است [[عثمان]]<ref>تاریخ المدینه، ابن شبه، ج۱، ص۹۶؛ اسد الغابه، ج۳، ص۳۸۷.</ref>. | اولین کسی که در بقیع مدفون شد، [[عثمان بن مظعون]] از [[مهاجرین]] بوده است. هنگام [[مرگ]] عثمان بن مظعون، [[رسول خدا]]{{صل}} فرمود: عثمان بن مظعون را در بقیع [[دفن]] کنید تا شاخص و یادگاری از گذشتگان ما باشد و چه شاخص [[نیکی]] است [[عثمان]]<ref>تاریخ المدینه، ابن شبه، ج۱، ص۹۶؛ اسد الغابه، ج۳، ص۳۸۷.</ref>. | ||
البته از [[انصار]]، اولین کسی که در بقیع دفن شده، [[اسعد بن زراره]] است<ref>تاریخ المدینه، ابن شبه، ج۱، ص۹۶.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۱۴۹.</ref> | البته از [[انصار]]، اولین کسی که در بقیع دفن شده، [[اسعد بن زراره]] است<ref>تاریخ المدینه، ابن شبه، ج۱، ص۹۶.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۱۴۹.</ref> | ||
==بارگاه | == بارگاه امامان بقیع == | ||
[[حرم مطهر]] [[ائمه بقیع]] که در کتب [[تاریخ]] به عنوان «[[مشهد]]» و «[[حرم]]» [[اهل بیت]] معروف شده، در سمت | [[حرم مطهر]] [[ائمه بقیع]] که در کتب [[تاریخ]] به عنوان «[[مشهد]]» و «[[حرم]]» [[اهل بیت]] معروف شده، در سمت غربی و منتهی الیه بقیع واقع شده است که در این منطقه [[قبور]] چهار تن از [[ائمه]]؛ [[امام مجتبی]]، [[امام سجاد]]، [[امام باقر]] و [[امام صادق]]{{عم}} را در کنار هم و به فاصله دو سه متری این قبرها، [[قبر]] عباس عموی گرامی [[رسول خدا]]{{صل}} قرار گرفته و در کنار آن نیز قبر دیگری است متعلق به [[فاطمه بنت اسد]] که قبل از ویرانی ساختمان این حرم مطهر، همه این قبور شش‌گانه در زیر یک گنبد و به جز قبر [[فاطمه]]، دارای [[ضریح]] و صندوق [[زیبا]] بوده‌اند. | ||
اجمال تاریخ این حرم مقدس این است که قبور ائمه بقیع{{عم}} مانند سایر قبرها در محوطه باز وبدون دیوار و سقف نبوده، بلکه قبور مطهر آنان مانند [[تربت]] [[پاک]] رسول خدا{{صل}} از آغاز [[دفن]] اجساد [[مبارک]] و پیکر مطهرشان در داخل خانه‌ای که متعلق به [[عقیل]] بوده، قرار داشته است و به مرور [[زمان]] این [[خانه]] به ساختمان مناسب تبدیل گردیده، سپس در محل همان ساختمان، بزرگترین و مرتفع‌ترین گنبد و بارگاه بنا شده است. در قرون متمادی دارای [[خادم]] و [[دربان]] و دارای ظریف‌ترین و گران‌بهاترین ضریح و صندوق با زیباترین روپوش و دارای فرش و قندیل بوده است و بالاخره در هشتم [[شوال]] سال ۱۳۴۴ ه ق به وسیله [[وهابیون]] منهدم گردیده است<ref>تاریخ حرم ائمه بقیع، ص۶۱.</ref>. | |||
گفتنی است حرم [[شریف]] ائمه بقیع{{عم}} قبل از دفن پیکر این [[امامان]]، در خارج از بقیع و در خانه‌ای متعلق به [[عقیل بن ابی طالب]] قرار گرفته بود و با [[توسعه]] بقیع به آن منضم شده است. | گفتنی است حرم [[شریف]] ائمه بقیع{{عم}} قبل از دفن پیکر این [[امامان]]، در خارج از بقیع و در خانه‌ای متعلق به [[عقیل بن ابی طالب]] قرار گرفته بود و با [[توسعه]] بقیع به آن منضم شده است. | ||
اجساد [[مطهر]] سه تن از [[ائمه هدی]]؛ یعنی [[امام]] | ایجاد ساختمان [[مدفن]] ائمه بقیع{{عم}} و تبدیل شدن خانه عقیل به حرم و زیارتگاه عمومی در دوران خلافت سفاح ۱۳۲ - ۱۳۶ و یا در اوائل دوران [[خلافت منصور]] ۱۳۷-۱۵۸ به وسیله یکی از این دو خلیفه و یا به وسیله بنی الحسن و [[شیعیان]] [[مدینه]] و یا با [[هماهنگی]] هر دو جناح و با اهداف مختلف صورت گرفته است. | ||
بارگاه حرم | |||
مرحوم [[قاضی نورالله شوشتری]] می‌گوید: از آثار | اجساد [[مطهر]] سه تن از [[ائمه هدی]]؛ یعنی [[امام]] حسن مجتبی، [[امام سجاد]] و [[امام باقر]]{{عم}} [[ارتحال]] و [[شهادت]] آنان به ترتیب در سال‌های ۵۰، ۹۵ و ۱۱۴ واقع شده، در داخل [[خانه]] [[عقیل]] [[دفن]] شده است، ولی پیکر [[امام صادق]]{{ع}} که شهادت آن حضرت در سال ۱۴۸ به وقوع پیوسته، نه تنها در داخل محوطه مسقف و در داخل خانه، بلکه در داخل [[حرم]] و پس از تبدیل شدن خانه عقیل به [[مسجد]] و زیارتگاه عمومی در کنار [[قبور ائمه]] سه‌گانه به خاک سپرده شده است. | ||
[[مرحوم محدث قمی]] می‌گوید: براوستان قریه‌ای است از قرای [[قم]] و از آن جاست [[ابوالفضل اسعد بن محمد بن موسی مجدالملک شیعی]] وزیر برکیارق، و از برای اوست آثار [[حسنه]] مانند: | |||
بارگاه حرم امامان بقیع در قرن پنجم ساخته می‌شود. این گنبد و بارگاه از نظر [[استحکام]] و ارتفاع، ظرافت و [[زیبایی]] بر همه قبرهای موجود در بقیع، [[برتری]] داشته و هشتصد سال سر به [[آسمان]] می‌سوده و توجه مورخان و جهانگردان را به خود جلب و در صفحات [[تاریخ]]، عظمت آن منعکس شده است. این بارگاه به دستور مجدالملک ابوالفضل اسعد بن محمد بن موسی البراوستانی القمی [[وزیر]] برکیارق از [[سلاطین]] سلجوقی ساخته شده است. | |||
مرحوم [[قاضی نورالله شوشتری]] می‌گوید: از آثار مجد [الملک، قُبه [[حسن بن علی]]{{ع}} در بقیع است که علی، [[زین العابدین]]، [[محمد باقر]]، [[جعفر صادق]] و [[عباس بن عبدالمطلب]] در آنجا آسوده‌اند. [[مرحوم محدث قمی]] می‌گوید: براوستان قریه‌ای است از قرای [[قم]] و از آن جاست [[ابوالفضل اسعد بن محمد بن موسی مجدالملک شیعی]] وزیر برکیارق، و از برای اوست آثار [[حسنه]] مانند: قبه ائمه بقیع ومشهد امام [[موسی]] و امام محمد تقی{{عم}} و [[مشهد]] جناب [[عبدالعظیم]] و غیر ذلک. | |||
هیچ‌یک از مورخان، تاریخ دقیق ایجاد ساختمان و بنای گنبد را که به دستور مجدالملک انجام پذیرفته مشخص نکرده‌اند ولی با توجه به تقارن [[قتل]] معمار این [[حرم مطهر]] با کشته شدن مجدالملک که در سال ۴۹۵ به وقوع پیوسته است می‌توان گفت که بنای قبه [[حرم]] ائمه بقیع نیز مقارن همان [[تاریخ]] و در اواخر [[قرن پنجم]] به اتمام رسیده است<ref>تاریخ حرم ائمه بقیع، نجمی ص۹۰.</ref>. | |||
درباره کیفیت گنبد و بارگاه ائمه بقیع، مورخان و جهانگردان در تالیفات و سفرنامه‌های خود نکاتی ثبت کرده‌اند که به برخی اشاره می‌کنیم: | |||
#در قرن هفتم: [[ابن جبیر]] جهانگرد معروف (متوفای (۶۱۴ه) درباره گنبد امامان بقیع می‌گوید: و آن قبه‌ای است مرتفع و سر به [[فلک]] کشیده که در نزدیکی در بقیع واقع شده است. ابن نجار [[مدینه]] شناس و مورخ معروف (متوفای ۶۴۳) نیز می‌گوید: این گنبد، بزرگ و مرتفع و دارای [[قدمت]] زمانی است، دو در دارد که یکی از آنها هر [[روز]] باز است. | |||
#در قرن هشتم: خالد بن عیسی البلوی المغربی که در سال ۷۴۰ ه د. ق به مدینه [[سفر]] کرده می‌گوید: این گنبدی است بزرگ، سر به فلک کشیده. مشابه همین جمله را [[ابن بطوطه]] جهانگرد معروف (متوفای ۷۷۹ ه د.. ق) آورده است. | |||
#در قرن دهم: [[سمهودی]] (متوفای ۹۱۱) می‌گوید: در روی قبرشان گنبدی است بلند و سر به فلک کشیده. | |||
#در قرن سیزدهم: سرریچارد بورتون ـ جهانگرد [[غربی]] ـ که در سال ۱۲۷۶ ه. د. ق به مدینه [[مسافرت]] کرده در سیاحتنامه خود گنبد ائمه بقیع را چنین توصیف می‌کند: این قبه که در دست راست واردین به بقیع قرار گرفته است، بزرگ‌تر و زیباتر از همه قبه‌هاست. | |||
#در قرن چهاردهم: [[علی بن موسی]] که یکی از نویسندگان ساکن مدینه است راجع به قبه ائمه بقیع می‌گوید: قبه امامان بقیع از بزرگترین قبه‌های بقیع است. | |||
# ابراهیم رفعت پاشا که آخرین بار در سال ۱۳۲۵ ﻫ. ق. و ۱۹ سال قبل از تخریب حرم ائمه بقیع سفر حج نموده است می‌گوید: بارگاه امامان بقیع از بزرگترین بارگاه‌های موجود در بقیع است. | |||
با مرور [[زمان]] و در مقاطع مختلف، در حرم و گنبد و بارگاه ائمه بقیع{{عم}} تعمیرات و اصلاحاتی به وسیله بعضی از [[خلفا]] و [[سلاطین]] و یا افراد مختلف به عمل آمده است اولین تعمیر در [[حرم]]، در سال ۵۱۹ و پس از گذشت بیست و چهار سال از ایجاد ساختمان آن به دستور «مسترشد بالله» [[خلیفه عباسی]] انجام گرفته است. دومین تعمیر در حرم بقیع میان سال‌های ۶۲۳ و ۶۴۰ ه. د. به وسیله یکی دیگر از [[خلفای عباسی]] به نام [[مستنصر]] بالله انجام گرفته است. تعمیر سوم متعلق به اوائل قرن سیزدهم هجری است که به دستور [[سلطان]] محمود ثانی (سی‌امین سلطان عثمانی) انجام گرفته است. این تعمیرات، همانند احداث اصل ساختمان گنبد و بارگاه بر [[قبور]] امامان بقیع{{عم}} نشانگر اهتمام [[مسلمانان]] در طول [[تاریخ]] به این حرم [[شریف]] بوده است. | |||
و اما حرم شریف امامان بقیع دارای ویژگی‌هایی بوده که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم: | و اما حرم شریف امامان بقیع دارای ویژگی‌هایی بوده که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم: | ||
# حرم بقیع هشت ضلعی بوده است. | # حرم بقیع هشت ضلعی بوده است. | ||
#دارای دو در بوده است. | #دارای دو در بوده است. | ||
# [[محراب]] نیز داشته است. | # [[محراب]] نیز داشته است. | ||
# | # خادم، کفشدار و [[زیارتنامه]] خوان هم داشته است. | ||
#دارای [[ضریح]]، روپوش، چلچراغ، شمعدان و فرش بوده. | #دارای [[ضریح]]، روپوش، چلچراغ، شمعدان و فرش بوده. | ||
#دارای | #دارای صحن و سرا نبوده است. | ||
آنچه از تاریخ به دست می‌آید این است که قبور امامان بقیع و جناب عباس، از قدیم الایام یعنی پیش از [[قرن هفتم]] دارای ضریح و صندوق بوده‌اند که به مناسبت نزدیکی و اتصال | |||
آنچه از تاریخ به دست می‌آید این است که قبور امامان بقیع و جناب عباس، از قدیم الایام یعنی پیش از [[قرن هفتم]] دارای ضریح و صندوق بوده‌اند که به مناسبت نزدیکی و اتصال قبور ائمه{{عم}} همه آنها در داخل یک ضریح و [[قبر]] جناب عباس به علت فاصله آن با این قبور، دارای ضریح مستقل بوده است در قرن‌های اخیر علاوه بر این دو صندوق، یک ضریح مشبک و چوبین بزرگ هم ساخته شده که هر دو صندوق در داخل آن قرار داشته‌اند<ref>تاریخ حرم ائمه بقیع، نجمی ص۱۰۲-۸۱.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۱۷۱.</ref> | |||
==بارگاه قبور بقیع== | ==بارگاه قبور بقیع== | ||
علاوه بر قبور | علاوه بر قبور ائمه بقیع، [[عباس بن عبدالمطلب]] و [[فاطمه بنت اسد]] هم گنبد و بارگاهی با شکوه داشتند. | ||
قبور دیگری که منابع از گنبد و بارگاه آنها گزارش داده‌اند عبارتند از: | قبور دیگری که منابع از گنبد و بارگاه آنها گزارش داده‌اند عبارتند از: | ||
# [[دختران]] و [[همسران پیامبر]]{{صل}}. | # [[دختران]] و [[همسران پیامبر]]{{صل}}. | ||
| خط ۱۱۵: | خط ۱۲۴: | ||
# ابراهیم فرزند [[رسول خدا]]{{صل}}. | # ابراهیم فرزند [[رسول خدا]]{{صل}}. | ||
# [[عثمان بن عفان]]. | # [[عثمان بن عفان]]. | ||
# [[عثمان بن مظعون]] | # [[عثمان بن مظعون]]<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، اصغر قائدان، ص۳۵۶.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۱۷۴.</ref> | ||
==تخریب بقیع== | |||
برنامه [[بزرگداشت]] از بزرگان و [[پیشوایان دین]] از سوی [[مسلمانان]] مانند [[پیروان]] سایر [[مذاهب]] همچنان در طول [[تاریخ]] جریان داشت و کوچک‌ترین مخالفتی با این امر مشاهده نمی‌شد تا این آستانه قرن هشتم در [[شام]]، شخصی به نام «[[ابن تیمیه]]» پیدا شد و تجلیل و [[احترام]] از [[انبیاء]] و مدفن آنها را نه تنها غیر [[مشروع]] و [[حرام]] دانست، بلکه مرتکبین آنها را [[مشرک]] و [[مرتد]] خواند که در صورت عدم [[توبه]] باید به [[قتل]] برسند. وی همچنین بر [[وجوب]] تخریب این آثار [[فتوا]] صادر کرد. | |||
این [[عقیده]] در آن [[زمان]] گرچه پیروان اندک یافت، اما پس از مدت کوتاهی متروک و به فراموشی سپرده شد تا این که در قرن یازدهم و پس از مدت چهارده [[قرن]]، با پیدایش وهابی‌گری در [[نجد]] [[حجاز]]، بار دیگر مطرح و به مرحله اجرا گذاشته شد و در نتیجه همین [[باور]] و [[اعتقاد]] بود که با [[تسلط]] [[وهابیان]] به [[مکه]] و [[مدینه]] در سال ۱۳۴۴ ه ق تمام [[حرم‌ها]] در این دو [[شهر]] و دیگر شهرهای حجاز که متعلق به اقوام و [[عشیره]] [[رسول خدا]]{{صل}} و [[صحابه]] آن حضرت و سایر شخصیت‌های مذهبی بود و همچنین [[مساجد]] موجود در کنار این اماکن منهدم گردید و امروز دیگر اثری از این بناها باقی نیست. | |||
وهابیان به هر جا و به هر شهر و دیاری دست می‌یافتند، قبل از هر چیز به تخریب مشاهد و مزارات اقدام می‌کردند و با خاک یکسان می‌نمودند. آنها هنگام تسلط بر [[طائف]]، گنبد [[عبدالله بن عباس]] را خراب کردند، پس از آنکه به مکه وارد شدند، گنبدهای متعلق به جناب [[عبدالمطلب]] جد رسول خدا{{صل}} و [[ابی طالب]] عموی آن حضرت و [[خدیجه]] [[همسر]] آن بزرگوار و همچنین محل [[تولد پیامبر]]{{صل}} و [[حضرت زهرا]]{{س}} را ویران نمودند. در جده، گنبد و [[قبر]] [[حوا]] را از بین بردند و چون [[مدینه منوره]] را محاصره کردند قبل از ورود به شهر، [[حرم]] و [[مسجد]] [[حضرت حمزه]]{{ع}} را منهدم کردند و شایع است که از بیرون [[شهر]] به سوی گنبد [[پیامبر خدا]]{{صل}} [[تیراندازی]] کردند. | |||
و چون وارد [[مدینه]] شدند، در [[ماه رمضان]] ۱۳۴۴ ه ق شیخ عبدالله بلیهد [[قاضی]] القضات‌شان را از [[مکه]] به مدینه اعزام کردند تا موضوع تخریب مزارات و مقابر موجود در مدینه را با [[علما]] و سران این شهر مطرح و موافقت آنها را ولو به صورت ظاهر جلب کند و بدین منظور جلسه‌ای تشکیل گردید. شیخ عبدالله از حاضران پرسید درباره تخریب این گنبد و بارگاه‌ها چه می‌گویید؟ بسیاری از آنها از [[ترس]] جانشان جواب ندادند و بعضی دیگر هم اظهار موافقت کردند. | و چون وارد [[مدینه]] شدند، در [[ماه رمضان]] ۱۳۴۴ ه ق شیخ عبدالله بلیهد [[قاضی]] القضات‌شان را از [[مکه]] به مدینه اعزام کردند تا موضوع تخریب مزارات و مقابر موجود در مدینه را با [[علما]] و سران این شهر مطرح و موافقت آنها را ولو به صورت ظاهر جلب کند و بدین منظور جلسه‌ای تشکیل گردید. شیخ عبدالله از حاضران پرسید درباره تخریب این گنبد و بارگاه‌ها چه می‌گویید؟ بسیاری از آنها از [[ترس]] جانشان جواب ندادند و بعضی دیگر هم اظهار موافقت کردند. | ||
پس از این سؤال و جواب، آن چه گنبد و [[ضریح]] در مدینه و بیرون آن بود ویران کردند؛ از جمله آنها گنبد و بارگاه [[ائمه]]{{عم}} در داخل بقیع بود که حتی دیوارها و صندوق و ضریحی که روی این [[قبور]] [[شریف]] بود به کلی منهدم گردید و از این [[حرم]] و قبور، به جز ف قطعه سنگ‌هایی که در اطراف قبور [[نصب]] کردند، اثر و علامتی باقی نماند و این اقدام دقیقاً در هشتم [[شوال]] ۱۳۴۴ ه ق انجام گرفت و به کارگرانی که این عمل ننگین را انجام دادند، مبلغ هزار ریال مجیدی دستمزد پرداخت شد. سپس گنبدهای متعلق به عبدالله و [[آمنه]] والدین [[رسول خدا]]{{صل}} و حرم [[همسران]] و [[دختران]] آن حضرت و حرم جناب [[ابراهیم فرزند پیامبر]]{{صل}} و گنبد متعلق به عثمان عفان بن اسماعیل فرزند امام صادق]]{{ع}} و گنبد [[امام]] مالک و سایر مقابر در بقیع و بیرون آن را منهدم و با خاک یکسان کردند. تنها حرم مطهر [[پیامبر]]{{صل}} آن هم در اثر ترس از [[قیام]] [[مسلمانان]] [[جهان]] از تعرض و تخریب مصون ماند<ref>تاریخ حرم ائمه بقیع، نجمی، ص۵۲.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۲۴۷.</ref> | |||
[[قبرستان بقیع]]، | |||
==[[فضیلت]] بقیع== | |||
[[قبرستان بقیع]]، آرامگاه چهار [[امام]] [[معصوم]] [[شیعه]] و بسیاری از [[صحابه]] بزرگوار، [[یاران]] [[ائمه اطهار]]{{عم}} و شهدای گرانقدر صدر اسلام است. در این قبرستان بیش از یک هزار یا به روایتی ده هزار نفر از صحابه گرامی [[رسول خدا]]{{صل}}، [[تابعین]]، قُرّاء [[سادات]]، سادات [[بنی هاشم]] و... مدفونند. بیشتر [[قبور]] آنان جز چند تن معدود، گمنام و نامعلوم است. | |||
از امّ‌قیس نقل شده است که همراه [[پیامبر]]{{صل}} به بقیع آمدم، فرمود: امّ‌القیس، از این قبرستان در [[آخرت]]، هفتاد هزار نفر برانگیخته شده و بدون [[حساب]] به [[بهشت]] می‌روند، در حالی که صورت‌های آنان مانند ماه شب [[بدر]] می‌درخشد<ref>صحیح مسلم، ج۴، ص۴۰؛ سنن نسائی، ج۴، ص۹۱؛ سنن ابن ماجه، ج۱، ص۴۹۳؛ تاریخ المدینه، ابن شبه، ج۱، ص۹۲.</ref>. | از امّ‌قیس نقل شده است که همراه [[پیامبر]]{{صل}} به بقیع آمدم، فرمود: امّ‌القیس، از این قبرستان در [[آخرت]]، هفتاد هزار نفر برانگیخته شده و بدون [[حساب]] به [[بهشت]] می‌روند، در حالی که صورت‌های آنان مانند ماه شب [[بدر]] می‌درخشد<ref>صحیح مسلم، ج۴، ص۴۰؛ سنن نسائی، ج۴، ص۹۱؛ سنن ابن ماجه، ج۱، ص۴۹۳؛ تاریخ المدینه، ابن شبه، ج۱، ص۹۲.</ref>. | ||
همچنین از [[رسول گرامی اسلام]] [[روایت]] شده است که از این مکان در [[روز قیامت]] نوری بلند می‌شود که [[آسمان‌ها]] بین و [[زمین]] را روشن می‌کند. روایت دیگری است که آن حضرت در بقیع ایستاد و فرمود: {{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا أَهْلَ الْقُبُورِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُسْلِمِينَ}}<ref>جمع الفواد من جامع الاصول و مجمع الزوائد؛ محمد بن سلیمان، ج۱، ص۵۶۶؛ مرحوم کلینی، متن کامل زیارت بقیع را ثبت کرده است. (فروع کافی، ج۴، ص۵۵۹).</ref>. | همچنین از [[رسول گرامی اسلام]] [[روایت]] شده است که از این مکان در [[روز قیامت]] نوری بلند می‌شود که [[آسمان‌ها]] بین و [[زمین]] را روشن می‌کند. روایت دیگری است که آن حضرت در بقیع ایستاد و فرمود: {{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا أَهْلَ الْقُبُورِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُسْلِمِينَ}}<ref>جمع الفواد من جامع الاصول و مجمع الزوائد؛ محمد بن سلیمان، ج۱، ص۵۶۶؛ مرحوم کلینی، متن کامل زیارت بقیع را ثبت کرده است. (فروع کافی، ج۴، ص۵۵۹).</ref>. | ||
«مُوَیهِبه» | «مُوَیهِبه» غلام رسول خدا{{صل}} گوید: رسول خدا{{صل}} مرا در [[دل]] شب از [[خواب]] [[بیدار]] کرد و فرمود: مأمورم تا برای [[اهل بقیع]] [[استغفار]] کنم، پس همراه من بیا، همراه ایشان رفتم، وقتی رو به روی [[قبر]] بقیع ایستاد فرمود: {{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا أَهْلَ الْقُبُورِ لِيَهْنِئْكُمْ مَا أَصْبَحْتُمْ فِيهِ مِمَّا فِيهِ النَّاسُ أَقْبَلَتِ الْفِتَنُ كَقِطَعِ اللَّيْلِ الْمُظْلِمِ يَتْبَعُ آخِرُهَا أَوَّلَهَا الْآخِرَةُ شَرٌّ مِنَ الْأُولَى}}. پس مدتی طولانی برای آنان به استغفار پرداخت. | ||
رسول خدا{{صل}} مرا در [[دل]] شب از [[خواب]] [[بیدار]] کرد و فرمود: مأمورم تا برای [[اهل بقیع]] [[استغفار]] کنم، پس همراه من بیا، همراه ایشان رفتم، وقتی رو به روی [[قبر]] بقیع ایستاد فرمود: | |||
{{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا أَهْلَ الْقُبُورِ لِيَهْنِئْكُمْ مَا أَصْبَحْتُمْ فِيهِ مِمَّا فِيهِ النَّاسُ أَقْبَلَتِ الْفِتَنُ كَقِطَعِ اللَّيْلِ الْمُظْلِمِ يَتْبَعُ آخِرُهَا أَوَّلَهَا الْآخِرَةُ شَرٌّ مِنَ الْأُولَى}}. | |||
پس مدتی طولانی برای آنان به استغفار پرداخت | |||
یکی از [[همسران پیامبر]]{{صل}} نیز نقل کرده است که آن حضرت هر شب به [[زیارت قبور]] بقیع می‌رفته‌اند<ref>تاریخ المدینه، ابن شبه، ج۱، ص۹۰؛ طبقات الکبری، ابن سعد، ج۲، ص۲۰۳.</ref>. [[عایشه]] می‌گوید: پیامبر{{صل}} شب‌ها از [[منزل]] بیرون می‌رفتند، من [[گمان]] می‌بردم که به منزل [[همسران]] دیگران می‌رود؛ لذا حساس شده و ایشان را سایه‌وار تعقیب کردم تا دیدم به [[زیارت]] اهل بقیع رفته‌اند. هنگامی که از تعقیب من [[آگاه]] شدند فرمودند: تو [[گمان]] می‌کنی به تو [[ظلم]] خواهم کرد. خیر، من از سوی [[خدا]] [[مأمور]] شده‌ام که برای اهل بقیع [[استغفار]] کنم<ref>تاریخ المدینه، ابن شبه، ج۱، ص۹۰.</ref>. | |||
بقیع جایگاه | |||
مقبره‌های | در کتب [[زیارات]] و [[ادعیه]] آمده است که هنگام زیارت بقیع به سبب [[قداست]] آن مکانی که روزی قدم‌های [[مبارک]] [[پیامبر]]{{صل}} بر آن نهاده شده و بهترین [[اولیای خدا]] در آن مدفونند، با پاهای برهنه وارد شوید. [[رسول خدا]]{{صل}} فرموده‌اند: کسی که در مقبره ما (بقیع) مدفون گردد، از [[شفاعت]] من برخوردار خواهد شد<ref>وفاء الوفاء، سمهودی، ج۳، ص۸۸۹.</ref>؛ لذا شایسته است بر کسانی که مورد شفاعت رسول خدا{{صل}} قرار خواهند گرفت، کمال [[احترام]] و [[خضوع]] را رعایت کرد<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۷۳۱.</ref>. | ||
==مدفونین بقیع== | |||
بقیع جایگاه حرم مطهر چهار [[امام]] [[معصوم]] از [[ائمه هدی]]؛ [[امام حسن مجتبی]]، [[امام سجاد]]، [[امام باقر]] و [[امام صادق]]{{عم}} و مدفن [[همسران]] و [[فرزندان]] و اقوام و [[عشیره]] [[پیامبر اسلام]]{{صل}} و جمع کثیری از [[صحابه]] و [[یاران]] آن حضرت و تعداد بیشماری از [[شهداء]] و [[علما]] و [[تاریخ]] سازان در طول تاریخ است. | |||
مقبره‌های خانوادگی در بقیع فراوان است. با رسمیت یافتن بقیع به مناسبت [[دفن]] جسد [[عثمان بن مظعون]] و ابراهیم فرزند [[رسول خدا]]{{صل}}، و [[مردم مدینه]] به آنجا توجه نمودند و عده‌ای از صحابه و [[یاران رسول خدا]]{{صل}} به تدریج خارها و ریشه درخت‌های موجود در بقیع را قطع و آن بخش را به عنوان [[آرامگاه]] خصوصی، به [[خانواده]] خود اختصاص دادند و بعضی از اقوام و عشیره رسول خدا{{صل}} در داخل بعضی از منازل متصل به بقیع دفن شدند. | |||
با این که وضع بقیع با مرور چهارده [[قرن]] دگرگون شده و از [[قبور]] بسیاری که در این آرامگاه [[تاریخی]] به افراد معروف از صحابه و شخصیت‌های [[اسلامی]] تعلق داشت، به جز تعدادی محدود باقی نمانده است، ولی در عین [[حال]] همین تعداد از قبور نیز می‌تواند مؤید گفتار [[مورخان]] و بیان‌گر [[نظم]] و ترتیب موجود در آن دوران باشد؛ زیرا گذشته از این که قبور همه اقوام رسول خدا{{صل}} در قسمت [[غربی]] بقیع واقع شده است، هر گروه از آنان نیز به تناسب ارتباطشان با همدیگر و انتساب‌شان به رسول خدا{{صل}} در یک نقطه معین و جایگاه مخصوص و در کنار هم دفن شده‌اند. مثلاً [[قبور ائمه]] چهارگانه با [[قبر]] عباس و [[فاطمه بنت اسد]] در یک نقطه و در کنار هم و همه یا عده‌ای از [[همسران رسول خدا]]{{صل}} در یک نقطه معین و در کنار هم و [[رقیه]] و [[ام‌کلثوم]] و [[دختران پیامبر]] در کنار هم که مجموع این بخش به نام «مقابر بنی‌هاشم» معروف گردیده است؛ همان‌گونه که سایر بخش‌های مختلف بقیع نیز به نام‌های خاصی نامیده شده است؛ مانند: «[[روحاء]]» و «[[زوراء]]». | با این که وضع بقیع با مرور چهارده [[قرن]] دگرگون شده و از [[قبور]] بسیاری که در این آرامگاه [[تاریخی]] به افراد معروف از صحابه و شخصیت‌های [[اسلامی]] تعلق داشت، به جز تعدادی محدود باقی نمانده است، ولی در عین [[حال]] همین تعداد از قبور نیز می‌تواند مؤید گفتار [[مورخان]] و بیان‌گر [[نظم]] و ترتیب موجود در آن دوران باشد؛ زیرا گذشته از این که قبور همه اقوام رسول خدا{{صل}} در قسمت [[غربی]] بقیع واقع شده است، هر گروه از آنان نیز به تناسب ارتباطشان با همدیگر و انتساب‌شان به رسول خدا{{صل}} در یک نقطه معین و جایگاه مخصوص و در کنار هم دفن شده‌اند. مثلاً [[قبور ائمه]] چهارگانه با [[قبر]] عباس و [[فاطمه بنت اسد]] در یک نقطه و در کنار هم و همه یا عده‌ای از [[همسران رسول خدا]]{{صل}} در یک نقطه معین و در کنار هم و [[رقیه]] و [[ام‌کلثوم]] و [[دختران پیامبر]] در کنار هم که مجموع این بخش به نام «مقابر بنی‌هاشم» معروف گردیده است؛ همان‌گونه که سایر بخش‌های مختلف بقیع نیز به نام‌های خاصی نامیده شده است؛ مانند: «[[روحاء]]» و «[[زوراء]]». | ||
و اما مدفونین | و اما مدفونین بقیع، علاوه بر چهار [[امام]] [[معصوم]] بدین ترتیب‌‌اند: [[عثمان بن مظعون]] (نخستین مدفون بقیع)، [[ابراهیم فرزند پیامبر]]{{صل}}، [[رقیه]] ([[دختر رسول خدا]]{{صل}}، [[ام‌کلثوم]] (دختر یا دختر خوانده [[رسول خدا]]{{صل}})، [[زینب]] (بزرگترین فرزند رسول خدا{{صل}})، [[فاطمه بنت اسد]] (مادر [[علی بن ابی طالب]]{{ع}})، [[عباس بن عبدالمطلب]] (عموی گرامی رسول خدا{{صل}})، [[همسران رسول خدا]]{{صل}} ([[ام‌سلمه]]، [[ام‌حبیبه]]، [[عایشه]]، [[سوده]]، [[جویریه]]، [[حفصه]]، [[صفیه]]، زینب، [[ماریه قبطیه]])، [[صفیه بنت عبدالمطلب]] (عمه گرامی رسول خدا{{صل}})، [[عاتکه بنت عبدالمطلب]] و [[جمانه]] بنت عبدالمطلب (عمه‌های گرامی رسول خدا{{صل}})، [[ام‌البنین]] مادر گرامی [[حضرت عباس]]{{ع}})، [[عقیل بن ابی طالب]] ([[برادر]] گرامی [[حضرت علی]]{{ع}})، [[عبدالله بن جعفر بن ابی طالب]] (فرزند [[جعفر طیار]])، محمد بن زید بن علی{{ع}} (نواده [[امام سجاد]]{{ع}})، [[مالک بن انس]] (از [[شاگردان امام صادق]]{{ع}})، نافع الفقیه ([[ابوعبدالله]])، سفیان بن حارث (از [[صحابه رسول خدا]]{{صل}})، مجروحان [[نبرد احد]]، شهدای [[واقعه حره]]، [[عثمان بن عفان]] ([[خلیفه سوم]])، [[عبدالله بن مسعود]] (صحابه رسول خدا{{صل}})؛ [[ابوسعید خدری]] (از [[صحابه]])، [[حلیمه سعدیه]] (مادر رضاعی رسول خدا{{صل}})، [[اسماعیل بن جعفر الصادق]]{{ع}} ([[فرزند امام صادق]]{{ع}}). | ||
در این [[قبرستان]] بیش از ده هزار نفر از صحابه، [[تابعان]] [[قراء]]، [[سادات]]، [[بنی‌هاشم]]، [[نوادگان]] [[ائمه]] و... مدفون شده‌اند<ref>وفاء الوفاء، سمهودی، ج۳، ص۹۱۶.</ref>. معروف‌ترین به خاک سپردگان عبارت‌اند از: [[سعد بن معاذ]] (احتمالاً کنار [[قبر]] منسوب به فاطمه بنت اسد که بنا به نقل [[اهل سنت]] در آخر بقیع قرار دارد، [[دفن]] شده است)، [[ابی بن کعب]] (احتمالاً ایشان در [[منزل]] خود که بعدها به [[مسجد]] تبدیل شد دفن شده‌اند. موقعیت مسجد ابی بن کعب رو به روی قبور ائمه و سمت راست در ورودی بقیع بوده است)، [[مقداد بن اسود]]، [[خالد بن سعید]]، [[مالک بن نویره]]، [[خزیمة ذوالشهادتین]]، [[ابودجانه انصاری]]، [[زید بن ارقم]]، [[حمیده]] و رقیه [[همسران]] مسلم و [[عبدالرحمان بن عقیل]]، [[حسن مثنی]]، [[جعفر بن حسن]]{{ع}}، [[صهیب بن سنان]]، [[اسید بن حضیر]]، [[قتادة بن نعمان]]، [[مسطح بن اثاثه]]، [[محمد بن مسلمه]]، فرزندان امام موسی الکاظم{{ع}} و نوادگان [[امام صادق]]{{ع}}، [[معاذ بن جبل]]، [[ابوالهیثم التیهان]]، [[اروی بنت کریز]]، [[عویم بن ساعده]]، [[مالک اشتر]]، [[مالک بن حارث]]، [[جابر بن عبدالله انصاری]]، [[زید بن حارثه]]، [[سعد بن عباده]]، [[خزرجی]]، [[حسان بن ثابت]]، [[زید بن علی بن الحسین]]، [[خنیس بن حذافه]]، [[ابوطلحه انصاری]]، [[سکینه]] و [[فاطمه]] دختران امام حسین{{ع}}، [[ارقم بن ابی ارقم]]، [[زید بن ثابت]]، فرزندان امام باقر{{ع}} و نوادگان [[امام سجاد]]{{ع}}، فرزندان [[عباس بن علی]]{{ع}}، [[سالم غلام ابی حذیفه]]، [[حکیم بن حزام]]، [[ام رومان]]. | |||
نکته آخر این که به نقل بعضی از [[روایات]]، سر [[مبارک]] [[حضرت امام حسین]]{{ع}} کنار قبور ائمه [[شیعه]] مدفون شده است<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، قائدان، مشعر، ص۳۶۹.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۸۵۵.</ref> | |||
نکته آخر این که به نقل بعضی از [[روایات]]، سر [[مبارک]] [[حضرت امام حسین]]{{ع}} کنار | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||