سیره علمی امام کاظم: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

سیره علمی امام کاظم (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۸ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۱۸

۱۰٬۲۶۲ بایت اضافه‌شده ، ‏۰۹:۱۸

۷۳٬۸۵۷

ویرایش

@@ خط ۴۴: / خط ۴۴: @@
 یحیی از این پاسخ دندان‌شکن خاموش شد و دچار بهت گردید و [[هارون الرشید]] پاسخ [[زیبا]] و تحسین‌برانگیز هشام را ستود و خود هشام نیز بدین وسیله از [[توطئه]] یحیی رست»<ref>الفصول المختاره، ص۴۲. خلاصه این مناظره را نک: عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۱۵.</ref>.
 هشام مناظره‌هایی مشابه آنچه گفته شد با «نظّام»<ref>کشى، ص۲۷۴، حدیث ۴۹۳، مبحث الخلود فی الجنة و عدمها.</ref> (ابراهیم بن [[یسار]]) عالم معتزلی و «[[ضرار]] ضبی»<ref>کمال الدین، ج۲، ص۳۶۲- ۳۷۰؛ بحار الانوار، ج۴۸، ص۱۹۹، حدیث ۷ (به نقل از کمال الدین، ج۲، ص۳۶۲- ۳۷۰).</ref> داشته است. [[مناظرات]] هشام در بخش [[زندگی]] [[یاران امام کاظم]]{{ع}} در [[بحار الانوار]] به‌طور مفصل آمده است.<ref>[[سید منذر حکیم|سید منذر حکیم،سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۹ (کتاب)|پیشوایان هدایت]]، ج۹، ص ۲۰۱.</ref>
+==[[میراث علمی امام]] کاظم{{ع}}‌==
+پس از [[شهادت امام جعفر صادق]]{{ع}} [[دانشگاه]] او به [[امام]] [[موسی بن جعفر]]{{ع}} رسید. علی‌رغم شرایط سخت و [[دگرگونی]] اوضاع، این دانشگاه و دانش‌اندوزان آن در طول سه دهه و نیم از توجه و [[عنایت]] و کار و فعالیت مستمر [[علمی]] امام{{ع}} در پرورش [[یاران]] [[هوشیار]] و [[شیعیان]] امام{{ع}} که طالبان [[معرفت]] و [[دانش]] بودند، بهره‌مند شدند. از [[امام کاظم]]{{ع}} مجموعه‌هایی [[روایی]] مانند: «مسائل [[علی بن جعفر]]»، «الأشعثیات» و... ثبت و نقل شده است.
+آنان که [[میراث]] [[اهل بیت]]{{ع}} را مورد توجه قرار داده، با دیده اهمیت و [[ارج]] نهادن، بدان می‌نگریستند، به گردآوری تراث نقل شده از اهل بیت{{عم}} از تمام مصادر پرداخته، آن را تنظیم و فصل‌بندی کرده «[[مسند]]» نام گزاردند که این تلاش در خور [[ستایش]] است،؛ چراکه با این اقدام، فرصتی مناسب برای [[پژوهشگران]] فراهم آورده است تا در میراث و [[سیره اهل بیت]]{{عم}} غور کرده، به تحقیق و مطالعه عمیق آن بپردازند.
+آخرین گردآوری [[نصوص]] مربوط به [[حضرت موسی بن جعفر]]{{ع}} در سه جلد و بیش از یک هزار صفحه است که به سبک موسوعه‌هایی روایی، اما با تفاوت‌هایی، فصل‌بندی شده است. در مقدمه این اثر نصوصی درباره پرورش، [[زندگی]] و [[سیره امام کاظم]]{{ع}} نقل شده، میراث [[حدیثی]] امام{{ع}} به بخش‌های: [[عقاید]]، [[اخلاق]]، [[احکام]]، [[سیره]]، [[تاریخ]] و [[رجال]] تقسیم شده است.
+با نگاهی گذرا به مسند امام کاظم{{ع}} و در نظر گرفتن شرایط سخت [[سیاسی]] و اجتماعی‌ای که امام کاظم{{ع}} و یاران و شیعیان او در دوره‌ای حدود سی و پنج سال با آن دست به گریبان بودند، به سترگی نقش [[فکری]] و نیز داده‌های علمی امام کاظم{{ع}} که [[امت اسلامی]] به صورت عام و [[جماعت صالحان]] و طالبان دانش پیرو خط اهل بیت{{عم}} به‌طور خاص از آن برخوردار بودند، پی می‌بریم.
+مسند امام کاظم{{ع}} به [[ترجمه]] ۶۳۸ تن از [[راویان امام کاظم]]{{ع}} پرداخته است.
+باید به این امر توجه داشت که چنین رقمی برای یک دوره ۳۵ ساله و شرایط آن دوره رقم بسیار بزرگی است. فهرست این [[مسند]] دربردارنده تعداد [[نصوص]] هرباب از ابواب [[دانش]] است که برخی به واسطه [[امام کاظم]]{{ع}} از [[پدران]] و جدش [[رسول خدا]]{{صل}} نقل شده که این خود [[گواهی]] بر نهایت توجه و اهتمام آن حضرت به [[سیره]] جدش می‌باشد و پاره‌ای دیگر از نصوص به هیچ کس اسناد نشده است که باید آن را از تراث خاص امام کاظم{{ع}} دانست.
+«الرسالة الکبیرة» که از [[حضرت کاظم]]{{ع}} در مورد «[[عقل]]» نقل شده است از مورد دوم؛ یعنی تراث خاص [[امام]]{{ع}} می‌باشد که ممکن است تنها رساله جامعی باشد که از دیدگاه [[کتاب و سنت]] به «عقل» و ارزیابی آن می‌پردازد که این خود میراثی فراگیر و اثری جاودان بوده و شیوه [[شناخت]] [[قرآنی]] و [[حدیثی]] [[اهل بیت]]{{عم}} را دربردارد. در بخش‌های [[آینده]]، [[نص]] کامل این [[سفر]] گران سنگ را مرور خواهیم کرد.
+جزء اول این مسند شامل باب‌های زیر است:
+# [[علم]] و عقل (۱۰ باب)؛
+# [[توحید]] (۱۴ باب)؛
+# [[تاریخ پیامبران]] و [[امامان]] (۱۴ باب)؛
+# [[نبوت]] و [[امامت]] (۲۲ باب)؛
+# شناخت [[اصحاب]] و [[یاران]] (۴۱ باب)؛
+# شناخت [[راویان امام کاظم]]{{ع}} (۶۳۸ باب)؛
+# [[ایمان]] و [[کفر]] (۴۲ باب)؛
+# [[اخلاق]] و [[معاشرت]] (۱۵۲ باب).
+جزء دوم مسند، شامل موارد زیر می‌باشد:
+#کتاب القرآن (۵۱ باب)؛
+#کتاب الدعاء (۵۱ باب)؛
+# [[احتجاج‌ها]] (۸ باب).
+این جزء بخش اعظم موضوع‌های [[فقهی]] را دربردارد، مانند:
+#کتاب الطهارة (۷۳ باب)؛
+#کتاب الصلاة (۴۱ باب)؛
+#کتاب الصوم (۲۵ باب)؛
+#کتاب الزکاة (۲۸ باب)؛
+#کتاب المعیشة (۵۹ باب)؛
+#کتاب السفر (۸ باب)؛
+#کتاب الحج (۶۸ باب)؛
+#کتاب الزیارة (۷ باب)؛
+#کتاب الجهاد (۵ باب)؛
+#کتاب النکاح (۴۰ باب)؛
+#کتاب الطلاق (۳۰ باب).
+موضوع‌های جزء سوم مسند به شرح زیر است:
+#کتاب الأولاد (۱۲ باب)؛
+#کتاب التجمیل و الزینه (۴۳ باب)؛
+#کتاب الرواتب (۱۲ باب)؛
+#کتاب الأطعمة (۶۸ باب)؛
+#کتاب الأشربة (۱۳ باب)؛
+#کتاب العتق (۱۲ باب)؛
+#کتاب الأیمان و النذور (۹ باب)؛
+#کتاب الحدود (۱۸ باب)؛
+#کتاب الدیات (۱۶ باب)؛
+#کتاب الوصیة (۱۵ باب)؛
+#کتاب الإرث (۱۱ باب)؛
+#کتاب الجنائز (۲۹ باب)؛
+#کتاب الحشر و المعاد و الآداب و [[السنن]].
+تنوع علومی که از [[حضرت کاظم]]{{ع}} در بالا نام برده شد، خود دلیلی بر «[[دائرة المعارف]]» بودن این [[میراث]] است. از دیگر سو [[تکامل]] روند [[علمی]] که [[اهل بیت]]{{عم}} پایه‌گذار آن بوده و در راه [[استحکام]] بخشیدن اساس و برافراشتن نشانه‌های آن کوشیده‌اند و برای به ثمر نشاندن آن و تأکید بر به ظهور رساندن نقش دگرگون‌ساز آن در [[جامعه اسلامی]] به‌طور عام و در [[جماعت صالحان]] به طور خاص در تکاپو بودند، به ما می‌نمایاند.
+در اینجا گزیده‌هایی از این میراث سترگ را در موضوع‌های زیر تقدیم می‌نماییم:
+==اصول [[علم]] و مراتب شناخت‌==
+۱. [[امام]] [[موسی بن جعفر]]{{ع}} می‌فرماید:
+{{متن حدیث|وَجَدْتُ عِلْمَ النَّاسِ فِي أَرْبَعٍ، أَوَّلُهَا: أَنْ تَعْرِفَ رَبَّكَ، وَ الثَّانِيَةُ: أَنْ تَعْرِفَ مَا صَنَعَ بِكَ، وَ الثَّالِثَةُ: أَنْ تَعْرِفَ مَا أَرَادَ مِنْكَ، وَ الرَّابِعَةُ: أَنْ تَعْرِفَ مَا يُخْرِجُكَ مِنْ دِينِكَ}}<ref>کشف الغمه، ج۲، ص۲۵۵.</ref>؛ «[[دانش]] [[سود]] بخش به‌ [[مردم]] را در چهار چیز یافتم:
+نخست: اینکه خدای خود را بشناسی؛
+دوم: اینکه بدانی [[خدا]] با تو چه کرده است؛
+سوم: اینکه بدانی خدا از تو چه خواسته است؛
+چهارم: اینکه بدانی چه چیزی تو را از دینت خارج می‌کند».
+۲. همو فرمود: {{متن حدیث|أَوْلَى الْعِلْمِ بِكَ مَا لَا يَصْلُحُ لَكَ الْعَمَلُ إِلَّا بِهِ، وَ أَوْجَبُ الْعَمَلِ عَلَيْكَ مَا أَنْتَ مَسْئُولٌ عَنِ الْعَمَلِ بِهِ، وَ أَلْزَمُ الْعِلْمِ لَكَ مَا دَلَّكَ عَلَى صَلَاحِ قَلْبِكَ وَ أَظْهَرَ لَكَ فَسَادَهُ، وَ أَحْمَدُ الْعِلْمِ عَاقِبَةً مَا زَادَ فِي عِلْمِكَ الْعَاجِلِ. فَلَا تَشْتَغِلَنَّ بِعِلْمِ، مَا لَا يَضُرُّكَ جَهْلُهُ، وَ لَا تَغْفُلَنَّ عَنْ عِلْمِ مَا يَزِيدُ فِي جَهْلِكَ تَرْكُهُ}}<ref>بحار الانوار، ج۷۵، ص۳۳۶.</ref>؛
+سزاوارترین دانش برای تو، دانشی است که جز با آن عمل تو درست نیاید، واجب‌ترین عمل برای تو عملی است که درباره آن بازخواست خواهی شد، بایسته‌ترین دانش برای تو آن دانشی است که [[قلب]] ([[اندیشه]]) تو را به صلاح آورد و [[تباهی]] و [[فساد]] آن را به تو بنمایاند و ستوده‌فرجام‌ترین دانش آن دانشی است که بر علم امروز تو بیفزاید. پس به دانشی که نادانستن آن تو را [[زیان]] نرساند نپرداز و از دانشی که [[وانهادن]] آن، بر [[جهل]] تو می‌افزاید [[غافل]] مشو.
+۳. و نیز فرمود: فقیهی که با [[آموختن]] احکام‌ مورد نیاز یکی از [[یتیمان]] ما را که از دیدن ما [[محروم]] شده‌اند از گرداب نادانی‌ [[رهایی]] بخشد، از [[عبادت]] هزار [[عابد]]، بر إبلیس دشوارتر و ناگوارتر است<ref>الاحتجاج، ج۱، ص۸.</ref>.<ref>[[سید منذر حکیم|سید منذر حکیم،سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۹ (کتاب)|پیشوایان هدایت]]، ج۹، ص ۲۴۳.</ref>
 == منابع ==