صراط مستقیم در عرفان اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

صراط مستقیم در عرفان اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۷ مهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۱۱:۴۴

۹۰ بایت حذف‌شده ، ‏۱۷ مهٔ ۲۰۱۹

جز

جایگزینی متن - '{{عربی|اندازه=155%|' به '{{عربی|'

دیداریویکی‌متن

Admin

ربات‌ها، دیوان‌سالاران، مدیران رابط کاربری، پنهانگران، مدیران

۳۳٬۷۴۹

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 ==اقسام صراط در عرفان اسلامی==
-*گروهی با استناد به آیۀ {{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن|مَّا مِن دَابَّةٍ إِلاَّ هُوَ آخِذٌ بِنَاصِيَتِهَا إِنَّ رَبِّي عَلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ}}﴾}}<ref>سوره هود، آیه ۵۶.</ref> و نیز‌ قول {{عربی|اندازه=155%|«الطرق الی الله بعدد انفاس الخلائق»}} معتقدند چون همه در صراط مستقیم قرار دارند، نسبت همه در رسیدن به خدا نسبت یکسانی است و هیچ‌ کس‌ بر‌ دیگری مزیت ندارد. به عنوان مثال، میان [[انبیا‌]]، [[اولیا‌]]، علما، عارفان و ملائکۀ مقربین و دیگران تفاوتی وجود ندارد، علم، عمل و قیام به تکلیف نیز ارزشی ندارد و خیر، شر و تقسیم‌ انسان‌‌ها‌ به موحد و کافر، بی معنا است و فایده‌ای در انزال کتب‌ و آمدن رسل نیست؛ جامی با منحرف خواندن این گروه از افراد، صراط مستقیم را به سلوکی و وجودی تقسیم‌ می‌کند‌:
+*گروهی با استناد به آیۀ {{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن|مَّا مِن دَابَّةٍ إِلاَّ هُوَ آخِذٌ بِنَاصِيَتِهَا إِنَّ رَبِّي عَلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ}}﴾}}<ref>سوره هود، آیه ۵۶.</ref> و نیز‌ قول {{عربی|«الطرق الی الله بعدد انفاس الخلائق»}} معتقدند چون همه در صراط مستقیم قرار دارند، نسبت همه در رسیدن به خدا نسبت یکسانی است و هیچ‌ کس‌ بر‌ دیگری مزیت ندارد. به عنوان مثال، میان [[انبیا‌]]، [[اولیا‌]]، علما، عارفان و ملائکۀ مقربین و دیگران تفاوتی وجود ندارد، علم، عمل و قیام به تکلیف نیز ارزشی ندارد و خیر، شر و تقسیم‌ انسان‌‌ها‌ به موحد و کافر، بی معنا است و فایده‌ای در انزال کتب‌ و آمدن رسل نیست؛ جامی با منحرف خواندن این گروه از افراد، صراط مستقیم را به سلوکی و وجودی تقسیم‌ می‌کند‌:
 #'''صراط مستقیم وجودی''': در این صراط قرب خدا به بنده، از حیث‌ وجود‌ و احاطۀ او بر بندگان مطرح می‌شود و این طریقی ازلی و ابدی است که هیچ تغییر و تبدیلی در‌ آن‌ راه‌ ندارد، چون {{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن|لاَ تَبْدِيلَ لِكَلِمَاتِ اللَّهِ}}﴾}}<ref>سوره یونس، آیه ۶۴.</ref> و این موضوع‌ نه‌ محدود‌ به زمان و مکان است و نه هیچ موجودی با موجود دیگر، در این زمینه تفاوت‌ دارد‌؛ حتی‌ سنگ، گیاه، حیوان، انسان و فرشته با هم مساوی‌اند.
 #'''صراط مستقیم سلوکی''': در این صراط‌ کسی‌ می‌تواند به مقام قرب الهی برسد که مجاهدت سخت و ریاضت صعب را با‌ راهنمایی‌ شیخ‌ کامل و مرشد واصل، متحمل شده باشد، مثل [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]] {{صل}} که به مقام {{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن|فَكَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى}}﴾}}<ref>سوره نجم، آیه ۹.</ref> نایل شد و جز او کسی قادر به دست‌ یافتن‌ به‌ آن مقام نیست؛ پس، اگر خداوند متعال می‌فرماید {{عربی|اندازه=100%|﴿{{متن قرآن|وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ}}﴾}}<ref>سوره ق، آیه ۱۶.</ref>. از جهت قرب خدا به بنده و مربوط به صراط مستقیم وجودی‌ است‌ و به‌ طور یقین برای رسیدن به ‌ ‌قرب الهی کافی نیست و اگر کافی بود پیامبر اکرم محتاج‌ به‌ سلوک‌ و طلب قرب نبود<ref>[[تأملی بر صراط مستقیم از منظر ابن عربی و برخی از شارحان نظریه‌های عرفانی او (مقاله)|تأملی بر صراط مستقیم از منظر ابن عربی و برخی از شارحان نظریه‌های عرفانی او]] صفحه ۱۲۷ و ۱۲۸.</ref>
@@ خط ۱۶: / خط ۱۶: @@
 #'''صراط‌های ربانی مظهر اسم خدا هستند:''' از آنجا که هر طریقی‌ به حسب اسمی از اسماء الله تواند بود و هر اسمی را مظهری است و آن مظهر تابع و مربوب او، پس، هر صراطی مظهر اسمی از اسماء خداست و آن اسم، رب‌ آن‌ صراط‌ها محسوب می‌شود و تعیین آن صراط نیز از سوی خداوند متعال است. چنانکه خوارزمی به آن اشاره کرده و می‌گوید: "هر ربی را صراطی است خاص که از حضرت الهیت‌ از‌ برای او متعین است".<ref>شـرح فصـوص الحکـم. چـاپ‌ دوم، تهران، انتشارات مولیص ٣٦۱.</ref>؛ پس این صراط معین از سوی خدا، صراطی جز صراط مستقیم نمی‌تواند باشد.
 *ذکر این نکته ضروری است که در قرآن کریم، صراط مستقیم‌ به دو شکل به کار رفته است:
-#'''الصراط المستقیم''': که همان صراطی است که مظهر و مجلای اسم "الله" است که یک صراط بیشتر نیست و متکثر نمی‌شود، و در عالم مظهریت‌ صراط‌ انسان‌ کامل محمدی را شامل است‌ و اختصاص‌ به‌ مظهر تام اسم الله در هر زمان دارد؛ یعنی ذوات مقدسه چهارده معصوم در زمان‌های مختلف. براین اساس، در جمع‌ بین‌ شریعت‌ و تأویلات عرفانی، در تأویلی مبتنی بر جری و انطباق‌ از‌ [[پیامبر خاتم|رسول اکرم]] {{صل}} نقل شده است: {{عربی|اندازه=155%|«أنا الصراط المستقیم الذی أمرتکم باتباعه، ثم علی من بعدی، ثم ولدی من صلبه‌ أئمۀ‌ یهدون‌ إلی الحق»}}<ref>تفسیر الاصفی. قم، مرکز النشـر التـابع لمـکتب الاعـلام الاسلامی ج ١، ص ٣٥٣.</ref>؛ {{عربی|اندازه=155%|«معاشر الناس، أنا الصراط المستقیم الذی‌ أمرکم أن تسألوا الهدی إلیه، ثم علی بعدی»}}<ref>الیقـین. تحقیـق: انصـاری، قم، مؤسسۀ دار الکتاب، ص ٣٥٥.</ref> و [[امام علی]] {{ع}}  می‌فرماید: {{عربی|اندازه=155%|«انا الصراط المستقیم»}}<ref>ینـابیع المـوده لـذوی القربـی. تحقیـق: سیدعلی جمال أشرف الحسینی، دار الأسـوه‌ للطـباعه‌ والنشر ج ٣، ص ٢٠٧.</ref> و امام‌ صادق‌ {{ع}} می‌فرماید‌: {{عربی|اندازه=155%|«ولله نحن الصراط المستقیم»}}<ref>تفسیر نـورالثقلین. تـصحیح: سـیدهاشم‌ رسـولی محلاتی ج ١، ص ٢١.</ref>
+#'''الصراط المستقیم''': که همان صراطی است که مظهر و مجلای اسم "الله" است که یک صراط بیشتر نیست و متکثر نمی‌شود، و در عالم مظهریت‌ صراط‌ انسان‌ کامل محمدی را شامل است‌ و اختصاص‌ به‌ مظهر تام اسم الله در هر زمان دارد؛ یعنی ذوات مقدسه چهارده معصوم در زمان‌های مختلف. براین اساس، در جمع‌ بین‌ شریعت‌ و تأویلات عرفانی، در تأویلی مبتنی بر جری و انطباق‌ از‌ [[پیامبر خاتم|رسول اکرم]] {{صل}} نقل شده است: {{عربی|«أنا الصراط المستقیم الذی أمرتکم باتباعه، ثم علی من بعدی، ثم ولدی من صلبه‌ أئمۀ‌ یهدون‌ إلی الحق»}}<ref>تفسیر الاصفی. قم، مرکز النشـر التـابع لمـکتب الاعـلام الاسلامی ج ١، ص ٣٥٣.</ref>؛ {{عربی|«معاشر الناس، أنا الصراط المستقیم الذی‌ أمرکم أن تسألوا الهدی إلیه، ثم علی بعدی»}}<ref>الیقـین. تحقیـق: انصـاری، قم، مؤسسۀ دار الکتاب، ص ٣٥٥.</ref> و [[امام علی]] {{ع}}  می‌فرماید: {{عربی|«انا الصراط المستقیم»}}<ref>ینـابیع المـوده لـذوی القربـی. تحقیـق: سیدعلی جمال أشرف الحسینی، دار الأسـوه‌ للطـباعه‌ والنشر ج ٣، ص ٢٠٧.</ref> و امام‌ صادق‌ {{ع}} می‌فرماید‌: {{عربی|«ولله نحن الصراط المستقیم»}}<ref>تفسیر نـورالثقلین. تـصحیح: سـیدهاشم‌ رسـولی محلاتی ج ١، ص ٢١.</ref>
 #'''صراط مستقیم''': با نشانۀ نکره‌، که‌ مظهر و مجلای دیگر اسم‌های خداوند است به اندازٔە تمام خلایق و نفوس، زیاد می‌شود.
 *بد نیست‌ بدانیم‌ که‌ در سی و چهار موردی که ترکیب صراط مستقیم در قرآن به کار رفته‌، تنها‌ دو‌ مورد آن با "ال" تعریف همراه بوده و به صورت "الصراط المستقیم" به کار رفته‌ است‌ و در‌ سایر موارد، تنوین و صورت نکره دارد. این اضافه کردن اسم رب به متکلم و نکره‌ ساختن‌ صراط اشاره به آن است، که هر ربی صراطی خاص دارد که از‌ جانب‌ حضرت‌ الهیت برای او متعین شده است [٢٠؛ ص ٣٦١].