۳۳٬۷۴۹
ویرایش
جز (جایگزینی متن - '{{عربی|اندازه=150%|' به '{{عربی|') |
جز (جایگزینی متن - '{{عربی|اندازه=100%|' به '{{عربی|') |
||
خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
[[پرونده:151879.jpg|بندانگشتی|100px|right|[[نصرتالله آیتی]]]] | [[پرونده:151879.jpg|بندانگشتی|100px|right|[[نصرتالله آیتی]]]] | ||
::::::حجت الاسلام و المسلمین [[نصرتالله آیتی]] در کتاب ''«[[تأملی در نشانههای حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانههای حتمی ظهور]]»'' در اين باره گفته است: | ::::::حجت الاسلام و المسلمین [[نصرتالله آیتی]] در کتاب ''«[[تأملی در نشانههای حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانههای حتمی ظهور]]»'' در اين باره گفته است: | ||
:::::*«واژه [[خسف]] و مشتقات آن هشتبار در [[قرآن کریم]] به کار رفته است. در این هشت مورد، یکبار آن به صورت اخباری از فرو رفتن قارون در زمین سخن گفته شده است: {{عربی | :::::*«واژه [[خسف]] و مشتقات آن هشتبار در [[قرآن کریم]] به کار رفته است. در این هشت مورد، یکبار آن به صورت اخباری از فرو رفتن قارون در زمین سخن گفته شده است: {{عربی|﴿{{متن قرآن|فَخَسَفْنَا بِهِ وَبِدَارِهِ الأَرْضَ فَمَا كَانَ لَهُ مِن فِئَةٍ يَنصُرُونَهُ مِن دُونِ اللَّهِ وَمَا كَانَ مِنَ المُنتَصِرِينَ}}﴾}}<ref>آنگاه قارون را با خانهاش در زمین فرو بردیم، و گروهی نداشت که در برابر [عذابِ] خدا او را یاری کنند و خود نیز نتوانست از خود دفاع کند؛ سوره قصص، آیه ۸۱.</ref>. و در چندین مورد کفار و مشرکان به فرو رفتن در زمین و عذابهای مشابه تهدید شدهاند:{{عربی|﴿{{متن قرآن| أَفَأَمِنَ الَّذِينَ مَكَرُواْ السَّيِّئَاتِ أَن يَخْسِفَ اللَّهُ بِهِمُ الأَرْضَ أَوْ يَأْتِيَهُمُ الْعَذَابُ مِنْ حَيْثُ لاَ يَشْعُرُونَ}}﴾}}<ref>آیا کسانی که تدبیرهای بد میاندیشند، ایمن شدند از اینکه خدا آنان را در زمین فرو ببرد، یا از جایی که حدس نمیزنند عذاب برایشان بیاید؟؛ سوره نحل، آیه ۴۵.</ref>؛ {{عربی|﴿{{متن قرآن| أَفَأَمِنتُمْ أَن يَخْسِفَ بِكُمْ جَانِبَ الْبَرِّ أَوْ يُرْسِلَ عَلَيْكُمْ حَاصِبًا ثُمَّ لاَ تَجِدُواْ لَكُمْ وَكِيلاً }}﴾}}<ref>مگر ایمن شدید از اینکه شما را در کنار خشکی در زمین فرو برد یا بر شما طوفانی از سنگریزهها بفرستد، سپس برای خود نگاهبانی نیابید؟؛سوره اسراء، آیه ۶۸.</ref>. تهدید به [[خسف]] در زمین و عملی شدن آن درباره قارون در گذشته تاریخ، استبعاد احتمالی تحقق این پدیده را در آینده به کلی برطرف میکند. افزون بر این، [[معصومان|پیشوایان معصوم]] چهار آیه از آیات [[قرآن کریم]] را به حادثه [[خسف بیداء]] تأویل کردهاند. البته آیات دیگری نیز وجود دارند که به این موضوع تأویل شدهاند<ref>سوره انعام، آیه ۶۵؛ سوره هود، آیه ۸۳.</ref>. لکن این آیات به مطلق [[خسف]] تأویل شدهاند و در آنها نامی از [[بیداء]] نیست و چنانکه خواهد آمد، [[خسف]]ی که در [[آخرالزمان]] رخ میدهد منحصر به [[خسف بیداء]] نیست. بنابراین، چهبسا این روایات به [[خسف]]هایی غیر از [[خسف بیداء]] نظر داشته باشند. چهار آیه یاد شده از شمار زیر است: | ||
::::#{{عربی | ::::#{{عربی|﴿{{متن قرآن|أَفَأَمِنَ الَّذِينَ مَكَرُواْ السَّيِّئَاتِ أَن يَخْسِفَ اللَّهُ بِهِمُ الأَرْضَ أَوْ يَأْتِيَهُمُ الْعَذَابُ مِنْ حَيْثُ لاَ يَشْعُرُونَ}}﴾}}<ref>آیا کسانی که تدبیرهای بد میاندیشند، ایمن شدند از اینکه خدا آنان را در زمین فرو ببرد، یا از جایی که حدس نمیزنند عذاب برایشان بیاید؟؛ سوره نحل، آیه ۴۵.</ref>. از [[امام صادق]] {{ع}} درباره این آیه چنین روایت شده است: {{عربی|"فَإِذَا خَرَجَ رَجُلٌ مِنْهُمْ مَعَهُ ثَلَاثُمِائَةِ رَجُلٍ وَ مَعَهُ رَايَةُ رَسُولِ اللَّهِ ص عَامِداً إِلَى الْمَدِينَةِ حَتَّى يَمُرَّ بِالْبَيْدَاءِ فَيَقُولَ هَذَا مَكَانُ الْقَوْمِ الَّذِينَ خُسِفَ بِهِمْ وَ هِيَ الْآيَةُ الَّتِي قَالَ اللَّهُ {{متن قرآن|أَفَأَمِنَ الَّذِينَ مَكَرُواْ السَّيِّئَاتِ أَن يَخْسِفَ اللَّهُ بِهِمُ الأَرْضَ أَوْ يَأْتِيَهُمُ الْعَذَابُ مِنْ حَيْثُ لاَ يَشْعُرُونَ}}﴾"}}<ref>پس چون یکی از فرزندان حسین خروج کرد که همراهش سیصد و اندی مرد بودند و با او پرچم پیامبر خدا بود و قصد [[مدینه]] را داشت تا اینکه به [[بیداء]] میرسد و میگوید: اینجا مکان گروهی است که در زمین فرو میروند و این همان سخن خداوند است که میفرماید: "آیا کسانی که تدبیرهای بد میاندیشند، ایمن شدند از اینکه خدا آنان را در زمین فرو ببرد، یا از جایی که حدس نمیزنند عذاب برایشان بیاید؟ آیا در حال رفت و آمدشان [گریبان] آنان را بگیرد، و کاری از دستشان برنیاید؟"؛ تفسیر العیاشی، ج۱، ص۶۵.</ref>. | ||
::::#{{عربی | ::::#{{عربی|﴿{{متن قرآن| وَلَوْ تَرَى إِذْ فَزِعُوا فَلا فَوْتَ وَأُخِذُوا مِن مَّكَانٍ قَرِيبٍ}}﴾}}<ref> و کاش آنگاه را میدیدی که هراسان شده باشند، دیگر (راه) گریزی نیست و از جایی نزدیک فرو گرفته میشوند؛ سوره سبأ، آیه: ۵۱.</ref>. این آیه در روایات متعددی هم در منابع [[شیعه]] و هم در منابع [[اهل سنت]] به [[خسف بیداء]] تأویل شده است. از جمله [[امام علی]] {{ع}} در اینباره میفرماید: {{عربی|"وَ يَأْتِي الْمَدِينَةَ بِجَيْشٍ جَرَّارٍ حَتَّى إِذَا انْتَهَى إِلَى بَيْدَاءِ الْمَدِينَةِ خَسَفَ اللَّهُ بِهِ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي كِتَابِهِ ﴿{{متن قرآن| وَلَوْ تَرَى إِذْ فَزِعُوا فَلا فَوْتَ وَأُخِذُوا مِن مَّكَانٍ قَرِيبٍ}}﴾"}}<ref>[[سفیانی]] با سپاهی بزرگ به [[مدینه]] میآید. چون به [[بیداء]] [[مدینه]] میرسد خداوند او را در زمین فرو میبرد و این همان سخن خداوند بلندمرتبه است که میفرماید: "و ای کاش میدیدی هنگامی را که کافران وحشتزدهاند آنجا که راهِ گریزی نمانده است و از جایی نزدیک گرفتار آمدهاند."الغیبة للنعمانی، ص۳۱۶.</ref>. و در منابع [[اهل سنت]] از [[پیامبر خاتم|پیامبر گرامی اسلام]] {{صل}} چنین روایت شده است: {{عربی|"وَ يَحُلُّ الْجَيْشُ الثَّانِي بِالْمَدِينَةِ فَيَنْتَهِبُونَهَا ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ بِلَيَالِيهَا ثُمَّ يَخْرُجُونَ مُتَوَجِّهِينَ إِلَى مَكَّةَ حَتَّى إِذَا كَانُوا بِالْبَيْدَاءِ بَعَثَ اللَّهُ جَبْرَئِيلَ فَيَقُولُ يَا جَبْرَئِيلُ اذْهَبْ فَأَبِدْهُمْ فَيَضْرِبُهَا بِرِجْلِهِ ضَرْبَةً يَخْسِفُ اللَّهُ بِهِمْ عِنْدَهَا وَ لَا يُفْلِتُ مِنْهَا إِلَّا رَجُلَانِ مِنْ جُهَيْنَةَ فَلِذَلِكَ جَاءَ الْقَوْلُ وَ عِنْدَ جُهَيْنَةَ الْخَبَرُ الْيَقِينُ- فَذَلِكَ قَوْلُهُ ﴿{{متن قرآن| وَلَوْ تَرَى إِذْ فَزِعُوا فَلا فَوْتَ وَأُخِذُوا مِن مَّكَانٍ قَرِيبٍ}}﴾"}}<ref>و [[سفیانی]] سپاه دیگرش را در [[مدینه]] رها میکند و آنها سه شبانهروز آنجا را غارت میکنند. سپس به سوی [[مکه]] حرکت میکنند و چون به بیدا میرسند خداوند [[جبرئیل]] را میفرستد و به او میفرماید: ای [[جبرئیل]]، برو و آنها را نابود کن! پس او با پا ضربهای به زمین میزند و خداوند آنها را در دل زمین فرو میبرد و این همان سخن خداوند در سوره سبأ است که میفرماید: "و ای کاش میدیدی هنگامی را که [کافران] وحشتزدهاند [آنجا که راهِ] گریزی نمانده است"؛ جامعالبیان، ج۲۲، ص۱۲۹.</ref>. | ||
::::#{{عربی | ::::#{{عربی|﴿{{متن قرآن|حم عسق}}﴾}}<ref>سوره شوری، آیه ۱ - ۲.</ref>. از [[امام باقر]] {{ع}} در اینباره چنین روایت شده است: {{عربی|" حم حَمِيمٌ وَ عَيْنٌ عَذَابٌ وَ سِينٌ سِنُونٌ كَسِنِي يُوسُفَ وَ قَافٌ قَذْفٌ وَ خَسْفٌ وَ مَسْخٌ يَكُونُ فِي آخِرِ الزَّمَانِ بِالسُّفْيَانِيِّ وَ أَصْحَابِهِ "}}<ref>"حم" حتمیت است و "ع" عذاب است و "س" سالهای خشکسالی است، مانند سالهای خشکسالی [[حضرت یوسف|یوسف]] {{ع}} و "ق" پرتاب کردن و فرو رفتن و مسخی است که در [[آخرالزمان]] برای [[سفیانی]] و اصحابش خواهد بود؛ تأویل الآیات، ج۲، ص۵۴۲.</ref>. | ||
::::#{{عربی | ::::#{{عربی|﴿{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ آمِنُواْ بِمَا نَزَّلْنَا مُصَدِّقًا لِّمَا مَعَكُم مِّن قَبْلِ أَن نَّطْمِسَ وُجُوهًا فَنَرُدَّهَا عَلَى أَدْبَارِهَا أَوْ نَلْعَنَهُمْ كَمَا لَعَنَّا أَصْحَابَ السَّبْتِ وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولاً }}﴾}}<ref>ای کسانی که به شما کتاب داده شده است، به آنچه فرو فرستادیم و تصدیقکنندة همان چیزی است که با شماست ایمان بیاورید، پیش از آنکه چهرههایی را محو کنیم و در نتیجه، آنها را به قهقرا بازگردانیم؛ یا همچنانکه اصحاب سَبْت را لعنت کردیم، آنان را [نیز] لعنت کنیم، و فرمان خدا همواره تحقق یافته است؛ سوره نساء، آیه ۴۷.</ref>. [[امام صادق]] {{ع}} در ضمن روایتی چنین فرمودند: {{عربی|"َ فَيَنْزِلُ أَمِيرُ جَيْشِ السُّفْيَانِيِّ الْبَيْدَاءَ فَيُنَادِي مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ يَا بَيْدَاءُ أَبِيدِي الْقَوْمَ فَيَخْسِفُ بِهِمْ فَلَا يُفْلِتُ مِنْهُمْ إِلَّا ثَلَاثَةُ نَفَرٍ يُحَوِّلُ اللَّهُ وُجُوهَهُمْ إِلَى أَقْفِيَتِهِمْ وَ هُمْ مِنْ كَلْبٍ وَ فِيهِمْ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ ﴿{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ آمِنُواْ بِمَا نَزَّلْنَا مُصَدِّقًا لِّمَا مَعَكُم مِّن قَبْلِ أَن نَّطْمِسَ وُجُوهًا فَنَرُدَّهَا عَلَى أَدْبَارِهَا أَوْ نَلْعَنَهُمْ كَمَا لَعَنَّا أَصْحَابَ السَّبْتِ وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولاً }}﴾"}}<ref>امیر سپاه [[سفیانی]] در [[بیداء]] فرود میآید. پس منادی از آسمان ندا میدهد: ای [[بیداء]]، این قوم را نابود کن! پس آنها را در خود فرو میبرد و از آنها جز سه نفر باقی نمیماند که خداوند صورتهایشان را به پشت سر برمیگرداند. آنها از قبیله کلبند و این آیه درباره آنان نازل شده است: "ای کسانی که به شما کتاب داده شده است، به آنچه فرو فرستادیم و تصدیقکنندة همان چیزی است که با شماست ایمان بیاورید، پیش از آنکه چهرههایی را محو کنیم و در نتیجه آنها را به قهقرا بازگردانیم"؛ الغیبة للنعمانی، ص۲۹۰.</ref>. | ||
:::::*البته این روایت در مقام بیان مصداق برای برگرداندن سر به پشت است و نه مصداق برای [[خسف]]، یعنی یکی از مصادیق برگرداندن سر به سمت پشت که در این آیه آمده برای تعدادی از سپاه [[سفیانی]] رخ میدهد که از [[خسف]] نجات مییابند و در آیه اشارهای به فرو رفتن در زمین نیست. با این حال، از آنجا که برگرداندن سر به طرف پشت برای سپاه [[خسف]] رخ میدهد، این آیه را در شمار آیاتی میتوان دانست که به [[خسف]] تأویل شده است »<ref>[[نصرتالله آیتی|آیتی، نصرتالله]]، [[تأملی در نشانههای حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانههای حتمی ظهور]]، ص ۱۸۳ - ۱۸۸.</ref>. | :::::*البته این روایت در مقام بیان مصداق برای برگرداندن سر به پشت است و نه مصداق برای [[خسف]]، یعنی یکی از مصادیق برگرداندن سر به سمت پشت که در این آیه آمده برای تعدادی از سپاه [[سفیانی]] رخ میدهد که از [[خسف]] نجات مییابند و در آیه اشارهای به فرو رفتن در زمین نیست. با این حال، از آنجا که برگرداندن سر به طرف پشت برای سپاه [[خسف]] رخ میدهد، این آیه را در شمار آیاتی میتوان دانست که به [[خسف]] تأویل شده است »<ref>[[نصرتالله آیتی|آیتی، نصرتالله]]، [[تأملی در نشانههای حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانههای حتمی ظهور]]، ص ۱۸۳ - ۱۸۸.</ref>. | ||
خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
::::::حجت الاسلام و المسلمین '''[[علی اکبر مهدیپور]]'''، در کتاب ''«[[در آستانه ظهور (کتاب)|در آستانه ظهور]]»'' در اینباره گفته است: | ::::::حجت الاسلام و المسلمین '''[[علی اکبر مهدیپور]]'''، در کتاب ''«[[در آستانه ظهور (کتاب)|در آستانه ظهور]]»'' در اینباره گفته است: | ||
::::::«[[قرآن کریم]] در دو مورد پیرامون خسف سپاه [[سفیانی]] در سرزمین بیدا سخن گفته است: | ::::::«[[قرآن کریم]] در دو مورد پیرامون خسف سپاه [[سفیانی]] در سرزمین بیدا سخن گفته است: | ||
::::#{{عربی | ::::#{{عربی|﴿{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ آمِنُواْ بِمَا نَزَّلْنَا مُصَدِّقًا لِّمَا مَعَكُم مِّن قَبْلِ أَن نَّطْمِسَ وُجُوهًا فَنَرُدَّهَا عَلَى أَدْبَارِهَا...}}﴾}}<ref>ای کسانی که کتاب داده شدهاید، به آنچه فرو فرستادیم و خود تصدیق کننده کتابی است که با شماست، [[ایمان]] بیاورید، پیش از آنکه بر چهرههایی بزنیم و آنها را به پشت سرشان برگردانیم؛سوره نساء، آیه ۴۷.</ref>؛ خداوند منان در این آیه شریفه اهل کتاب را از روزی هشدار داده که در آن روز به چهرههایی زده شده، صورتشان به پشت سرشان برگردانیده میشود. [[مبرد]] گفته: این تهدید الهی تا کنون انجام نشده، ولی به حال خود باقی است، تا پیش از رستاخیز، با مسخ شدن افرادی و برگشتن صورتشان به عقب سرشان تحقق پیدا کند<ref>ثعلبی، الکشف و البیان، ج ۳، ص ۳۲۴.</ref>. اما این تهدید الهی کی جامه عمل خواهد پوشید؟ در احادیث فراوان از [[پیشوایان]] [[معصوم]] {{عم}} روایت شده:[[امام باقر]] {{ع}} در یک حدیث طولانی از کارنامه سیاه [[سفیانی]] و جنایات وحشیانه او سخن گفته، در پایان از ورود سپاه [[سفیانی]] به سرزمین بیدا گفتگو کرده میفرماید: آنگاه منادی آسمانی ندا سر میدهد: "ای سرزمین بیدا این گروه را نابود کن"<ref>{{عربی|"یَا بیدَاءُ اَبیدی بِالْقَوْم"}}؛</ref> پس زمین دهان میگشاید و آنها را در کام خود فرو میبرد، به جز سه تن، که از تیره کلب هستند و خداوند صورت آنها را به پشت سرشان بر میگرداند، و در حق آنها نازل شده، آیه شریفه {{عربی|﴿{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ...}}﴾}}<ref>عیاشی، التفسیر، ج ۱، ص ۴۰۲، ح ۹۹۰؛ نعمانی، الغیبه، ص ۲۸۰، ب ۱۴، ح ۶۷؛ شیخ مفید، الاختصاص، ص ۲۵۶؛ بحرانی، البرهان، ج ۳، ص ۱۱۵، ح ۲۴۱۳ و ۲۴۱۲.</ref>. این حدیث به همین تعیبر از طریق عامه نیز از [[امام باقر]] {{ع}} روایت شده است<ref>سلمی، عقد الدرر، ص ۸۹.</ref>. | ||
::::#{{عربی | ::::#{{عربی|﴿{{متن قرآن|وَلَوْ تَرَى إِذْ فَزِعُوا فَلا فَوْتَ وَأُخِذُوا مِن مَّكَانٍ قَرِيبٍ}}﴾}}<ref>اگر آنان را مشاهده کنی هنگامی که دچار وحشت شدهاند و رهایی ندارند و از مکان نزدیک گرفتار میشوند؛ سوره سبأ، آیه ۵۱.</ref>؛ در احادیث فراوان از [[پیامبر خاتم|رسول اکرم]] {{صل}} و دیگر [[پیشوایان]] [[معصوم]] {{عم}} در تفسیر این آیه شریفه داستان [[خسف بیدا]] به تفصیل بیان شده که به برخی از آنها فقط اشاره میکنیم: | ||
::::## مولای متقیان [[امام علی|امیرمؤمنان]] {{ع}} در بخش پایانی حدیثی میفرماید: "سپس لشکر جراری به [[مدینه]] میآورد، هنگامی که به سرزمین بیدای [[مدینه]] میرسند، خداوند آنان را در کام زمین فرو میبرد"<ref>{{عربی|"يَأْتِي الْمَدِينَةَ بِجَيْشٍ جَرَّارٍ حَتَّى إِذَا انْتَهَى إِلَى بَيْدَاءِ الْمَدِينَةِ خَسَفَ اللَّهُ بِه"}}</ref>؛ سپس فرمود: این است کلام خداوند منان که فرمود: {{عربی | ::::## مولای متقیان [[امام علی|امیرمؤمنان]] {{ع}} در بخش پایانی حدیثی میفرماید: "سپس لشکر جراری به [[مدینه]] میآورد، هنگامی که به سرزمین بیدای [[مدینه]] میرسند، خداوند آنان را در کام زمین فرو میبرد"<ref>{{عربی|"يَأْتِي الْمَدِينَةَ بِجَيْشٍ جَرَّارٍ حَتَّى إِذَا انْتَهَى إِلَى بَيْدَاءِ الْمَدِينَةِ خَسَفَ اللَّهُ بِه"}}</ref>؛ سپس فرمود: این است کلام خداوند منان که فرمود: {{عربی|﴿{{متن قرآن| وَ لَوْ تَرى إِذْ فَزِعُوا فَلا فَوْتَ وَ أُخِذُوا مِنْ مَكانٍ قَرِيب}}﴾}}<ref>نعمانی، الغیبه، ص ۳۰۵، ب ۱۸، ح ۱۴.</ref>. | ||
::::#[[ابوحمزه ثمالی]] گوید: از [[امام سجاد|امام زین العابدین]]{{ع}} و از [[حسن بن حسن]] ([[حسن مثنی]]) شنیدم، که هر دو در تفسیر این آیه فرمودند: "آنها سپاه بیدا هستند که از زیر پاهایشان گرفتار میشوند"<ref>{{عربی | ::::#[[ابوحمزه ثمالی]] گوید: از [[امام سجاد|امام زین العابدین]]{{ع}} و از [[حسن بن حسن]] ([[حسن مثنی]]) شنیدم، که هر دو در تفسیر این آیه فرمودند: "آنها سپاه بیدا هستند که از زیر پاهایشان گرفتار میشوند"<ref>{{عربی|"هُوَ جَيْشُ الْبَيْدَاءِ يُؤْخَذُونَ مِنْ تَحْتِ أَقْدَامِهِمْ"}}؛ ابوحمزه ثمالی، تفیسر القرآن الکریم، ص ۲۷۴؛ طبرسی، مجمع البیان، ج ۸، ص ۶۲۱.</ref>؛ | ||
::::#در منابع عامه از تفسیر [[ابوبکر نقاش]] در ضمن یک حدیث بسیار طولانی، کارنامه سیاه [[سفیانی]] و کارکرد سپاه او را بر شمرده، در پایان از هلاک شدن ۷۰۰۰۰ نفر سپاهیانش در سرزمین بیدا و برگشتن صورت گزارشگر به پشت سرش با ضربه جبرئیل و با استناد به آیه شریفه خبر داده اند<ref>سلمی، عقد الدرر، ص ۷۶ - ۷۹.</ref>»<ref>[[علی اکبر مهدیپور|مهدیپور، علی اکبر]]، [[در آستانه ظهور (کتاب)|در آستانه ظهور]]، ص .</ref>. | ::::#در منابع عامه از تفسیر [[ابوبکر نقاش]] در ضمن یک حدیث بسیار طولانی، کارنامه سیاه [[سفیانی]] و کارکرد سپاه او را بر شمرده، در پایان از هلاک شدن ۷۰۰۰۰ نفر سپاهیانش در سرزمین بیدا و برگشتن صورت گزارشگر به پشت سرش با ضربه جبرئیل و با استناد به آیه شریفه خبر داده اند<ref>سلمی، عقد الدرر، ص ۷۶ - ۷۹.</ref>»<ref>[[علی اکبر مهدیپور|مهدیپور، علی اکبر]]، [[در آستانه ظهور (کتاب)|در آستانه ظهور]]، ص .</ref>. | ||
{{پایان جمع شدن}} | {{پایان جمع شدن}} |