بداء در نشانه‌های ظهور: تفاوت میان نسخه‌ها

*یکی از [[اعتقادات]] مهم [[شیعه]]، [[اعتقاد]] به [[بداء]] است.<ref>ر.ک. محمدی ری شهری، محمد، دانشنامه امام مهدی، ج ۷ ص ۴۳۰ ـ ۴۳۲؛ زهادت، عبد المجید، معارف و عقاید ۵ ، ج ۲، ص ۲۶۲</ref> [[بداء]] در لغت به معنای [[آشکار]] شدن<ref>ر.ک. زهادت، عبد المجید، معارف و عقاید ۵ ، ج ۲، ص ۲۶۲</ref> و [[ظهور]]<ref>ر.ک. علی زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه انتظار، ص ۲۹ ـ ۳۲</ref> است و در اصطلاح یعنی [[خداوند]]، تغییراتی را در برخی امور ایجاد می‌کند که تصور بر قطعی بودن آنهاست، به عبارت دیگر [[ظهور]] امری که وقوع آن بعید می‌نموده<ref>مفید، محمد بن محمد، تصحیح الإعتقاد، ص ۵۱ ـ ۵۲</ref> و ظاهر، خلاف آن بوده است.<ref>لاهیجی، گوهر مراد، ص ۲۹۲</ref> در واقع، تغییری در [[علم الهی]] به وجود نمی‌آید؛ بلکه تغییر در اطلاع ما از آنچه قبلًا خبر داده شده، ایجاد می‌شود، پس [[بدا]]، به معنای [[آشکار]] شدن بعد از خفاء است.<ref>الهادی، جعفر، البداء فی ضوء الکتاب و السنة(تقریرات درس آیت الله جعفر سبحانی)</ref> از این رو ممکن است امری از مقدرات باشد ولی به [[علت]] فراهم نشدن شرایط یا وجود مانع، محقق نشود.<ref>ر.ک. زهادت، عبد المجید، معارف و عقاید ۵ ، ج ۲، ص ۲۶۲</ref>

*بر اساس [[روایات]]، [[نشانه‌های ظهور]] به [[نشانه‌های حتمی]] و غیرحتمی تقسیم می‌شوند؛ وقوع [[بدا]] در [[نشانه‌های غیر حتمی]] [[مورد اتفاق]] همه [[دانشمندان]] است،<ref>ر.ک. زهادت، عبد المجید، معارف و عقاید ۵ ، ج ۲، ص ۲۶۲ ؛ علی زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه انتظار، ص ۲۹ ـ ۳۲ ؛ السادة، سید مجتبی، شش ماه پایانی، ص ۳۲۸ ـ ۲۳۶</ref> ولی دربارۀ وقوع [[بدا]] در [[نشانه‌های حتمی ظهور]]، دیدگاه‌های مختلفی مطرح است:

#دیدگاه اول: وقوع [[بدا]] در [[نشانه‌های حتمی]] هم ممکن است.<ref>نوری، حسین بن محمد تقی، النجم الثاقب ص ۸۳۲؛ محمدی ری شهری، محمد، دانشنامه امام مهدی، ج ۷ ص ۴۳۰ ـ ۴۳۲؛ عالی، مسعود، مسأله مهدویت ج ۱ ص ۱۸۱ و ۱۸۲؛ رمضانیان، علی‌رضا، شرایط و علائم حتمی ظهور ، ص ۳۰ ـ ۳۲</ref>

#دیدگاه دوم: در [[نشانه‌های حتمی]] [[بدا]] رخ نمی‌دهد.<ref>ر.ک. طوسی ، محمد بن حسن، الغیبة للطوسی ص ۴۳۲؛ السادة، سید مجتبی، شش ماه پایانی، ص ۳۲۸ ـ ۲۳۶؛ آیتی، نصرت الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۲۹ ـ ۳۴ ؛ علی زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه انتظار، ص ۲۹ ـ ۳۲ ؛ رضوانی، علی اصغر، موعود‌شناسی و پاسخ به شبهات، ص ۵۲۰؛ الساده، سید مجتبی، شش ماه پایانی، ص ۲۲۸ ـ ۲۳۶</ref>

#دیدگاه سوم: در اصل [[نشانه‌های حتمی]]، [[بدا]] واقع نمی‌شود، ولی وقوع [[بدا]] در برخی از جزئیات و کیفیت آنها امکان دارد.<ref>ر.ک. زهادت، عبد المجید، معارف و عقاید ۵ ، ج ۲، ص ۲۶۲؛ آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۳۴ ـ ۴۳؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۳۷۶</ref>

*الف) [[روایت]] وقوع [[بدا]] در مورد [[خروج سفیانی]]: <ref>ابن ابی زینب، محمد بن ابراهیم، الغیبة للنعمانی، ص ۳۱۵، باب ۱۸، ح ۱۰</ref> [[ابو هاشم جعفری]] می‌گوید: نزد [[امام جواد]]{{ع}} از [[سفیانی]] و حتمی بودن [[خروج]] او سخن به میان آمد. گفتم: آیا ممکن است در امر حتمی، [[بدا]] پیش آید؟ فرمود: «آری. گفتم: می‌ترسم درباره [[قائم]] هم [[بدا]] حاصل شود. فرمود: نه! [[قائم]]، وعدۀ [[الهی]] است و در آن، تخلف نمی‌شود».<ref>ر.ک. محمدی ری شهری، محمد، دانشنامه امام مهدی، ج ۷ ص ۴۳۰ ـ ۴۳۲؛ آیتی، نصرت الله، تأملی در نشانه‌های ظهور، ص ۳۴ ـ ۴۳؛ رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۱۷۹</ref>

*نقد و بررسی: این [[روایت]] با [[روایات]] فراوان، بلکه متواتری که تصریح به حتمی بودن [[نشانه‌های ظهور]] دارند منافات دارد و تغییرپذیر بودن همۀ [[نشانه‌ها]] مستلزم نقض غرض است، زیرا قرار دادن نشانه برای [[شناخت امام]] [[غایب]] است اگر همه [[نشانه‌ها]] تغییر کنند، [[شناخت امام]] میسر نخواهد بود، علاوه بر اینکه [[سند]] [[روایت]] نیز ضعیف است.<ref>ر.ک. آیتی، نصرت الله، تأملی در نشانه‌های ظهور، ص ۳۴ ـ ۴۳</ref>

ب) حتمی بودن [[نشانه‌های ظهور]] به معنای بسته بودن دست [[خداوند]] در تغییر آنهاست و مخالف [[قرآن]] است. زیرا اصل [[اعتقاد]] به [[بدا]] خاستگاه [[قرآنی]] دارد چنانچه در [[قرآن]] آمده است:<ref>سوره رعد، آیات ۳۸ و ۳۹</ref> «[[خداوند]] برای هر امری زمانی مقرر کرده و هر چه را بخواهد، محو می‌کند یا برقرار می‌سازد و [[حکم]] اصلی نزد اوست».<ref>ر.ک. محمدی ری شهری، محمد، دانشنامه امام مهدی، ج ۷ ص ۴۳۰ ـ ۴۳۲؛ آیتی، نصرت الله، تأملی در نشانه‌های ظهور، ص ۳۴ ـ ۴۳؛ رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۱۷۹</ref>

*نقد و بررسی: [[اعتقاد]] به امکان وقوع [[بدا]] به معنای تحقق آن نیست، چنانچه [[روایت]] وقوع [[بدا]] در [[خروج سفیانی]] به معنای باز بودن دست [[خدا]] در تغییر آن واقعه است. امکان [[عقلی]] [[بدا]] در [[نشانه‌های حتمی]] نفی نمی‌شود بلکه تغییر نکردن چنین حوادثی به جهت فقدان شرایط یا وجود موانع است. همان گونه که [[ائمه]] با [[آگاهی]] از تحقق شرایط آن حوادث خبر از وقوع حتمی آنها داده‌اند.<ref>ر.ک. آیتی، نصرت الله، تأملی در نشانه‌های ظهور، ص ۳۴ ـ ۴۳</ref>

ج) همیشگی بودن احتمال [[ظهور]] و ناگهانی بودن آن با حتمی بودن [[نشانه‌ها]] منافات دارد زیرا تا زمانی که این [[نشانه‌ها]] محقق نشوند، [[ظهور]] رخ نخواهد داد.<ref>ر.ک. آیتی، نصرت الله، تأملی در نشانه‌های ظهور، ص ۳۴ ـ ۴۳؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۳۷۶</ref>

*نقد و بررسی: [[انتظار]] همیشگی [[ظهور]] و ناگهانی بودن [[ظهور]]، کنایه از سرعت شکل گرفتن وقایع [[ظهور]] است و این به معنای نفی [[نشانه‌های ظهور]] نیست بلکه [[نشانه‌های حتمی]] که متصل به [[ظهور]] هستند به سرعت و در زمانی که انتظارش نمی‌رود محقق می‌شوند و بلافاصله بعد از آنها [[ظهور]] رخ می‌دهد.<ref>ر.ک. آیتی، نصرت الله، تأملی در نشانه‌های ظهور، ص ۳۴ ـ ۴۳</ref>

*منتها باید توجه داشت هرچند ادلۀ امکان وقوع [[بدا]] در [[نشانه‌های حتمی]] پاسخ داده شده، ولی به هر حال برخی نیز این پاسخ‌ها را نپذیرفته‌اند لذا در جمع بندی بین دو دیدگاه وقوع [[بدا]] یا عدم وقع [[بدا]]، دیدگاه سوم معقول به نظر می‌رسد و با [[روایات]] [[ظهور]] نیز تناسب دارد. چنانچه تقریباً در تمامی موارد، اصل حوادثی چون [[خروج سفیانی]] و یا [[کشته شدن نفس زکیه]]، از [[نشانه‌های حتمی]] شمرده شده‌اند، اما سایر خصوصیات آنها، از جمله فاصله آنها تا [[ظهور]]، از حتمیات نیست و احتمال تحقق [[بدا]] در آنها می‌رود.<ref>ر.ک. آیتی، نصرت الله، تأملی در نشانه‌های ظهور، ص ۳۴ ـ ۴۳</ref> بنابراین در اصل وقوع [[نشانه‌های حتمی]] [[بدا]] رخ نمی‌دهد ولی در برخی از جزئیات و ویژگی‌های آن، ممکن است [[بداء]] رخ دهد و تغییراتی حادث شود.<ref>ر.ک. زهادت، عبد المجید، معارف و عقاید ۵ ، ج ۲، ص ۲۶۲ ؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۳۷۶</ref>

*نکته دیگری که در این زمینه باید مورد توجه قرار بگیرد این است، [[تشویق]] [[ائمه هدی]]{{ع}} به [[دعا]] برای تسریع [[فرج]]، بیانگر آن است که حصول [[فرج]] و فرا رسیدن [[ظهور]]، دارای یک زمان صددرصد تعیین شده و غیرقابل تغییر نیست؛ از این رو نشانه‌هایی که برای [[زمان ظهور]] بیان شده، البته غیر از [[نشانه‌های حتمی]]، قابل تغییر و تبدل و تقدم و تأخر بوده و [[بداء]] در آنها محتمل است.<ref>ر.ک. علی زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه انتظار، ص ۲۹ ـ ۳۲</ref> بنابراین [[تسریع در ظهور]] یا نشانه‌های آن امری ممکن است، همان‌گونه که امکان عقب افتادن [[فرج]] در اثر خطاها و کوتاهی‌ها و آماده نبودن [[منتظران]] وجود دارد.<ref>ر.ک. عالی، مسعود، مسأله مهدویت ج ۱ ص ۱۸۱ و ۱۸۲</ref>