نصوص امامت امام حسن: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = امامت امام حسن مجتبی

}}

== مقدمه ==

قبل از ذکر [[نصوص امامت]] از مصادر [[شیعه]] تذکر این نکته لازم است که [[نص]] [[پیامبر]] {{صل}} و [[امام]] سابق از راه‌های [[تعیین امام]] و مورد قبول همه [[مسلمانان]] است و [[استخلاف]] [[امیر]] المومنین {{ع}} و اعلام [[جانشینی]] [[امام حسن]] {{ع}} در منابع [[عامه]] هم از مسلمات است و [[روایت]] {{عربی|الخلافة بعدی ثلاثون}} را به همین ملاحظه تا پایان دوره [[خلافت امام مجتبی]] {{ع}} «خلافة النبوة» معنی کرده‌اند.<ref>ر. ک: البدایة و النهایة، ج ۸، ص ۱۷ و خامس الخلفاء الراشدین الحسن بن علی، ص ۱۲۲.</ref>

علاوه بر نصوصی که از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} بر [[امامت]] [[امام مجتبی]] {{ع}} است؛ [[نصوص امامت]] آن [[حضرت]] و [[استخلاف]] [[امیرالمومنین]] و تعیین [[امام حسن مجتبی]] {{ع}} به عنوان [[امام]] بعد از خود نزد [[شیعه]] مسلم و از شهرت قابل توجهی برخوردار است.<ref>ر. ک: الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج ۲، ص ۷ و الشافی فی الإمامة، ج ۳، ص ۱۰۱ و ج ۴، ص ۱۵.</ref> به چند نمونه از این [[روایات]] که مشتمل بر [[نص]] [[رسول خدا]] {{صل}} نیز می‌باشد اشاره می‌شود: [[رسول خدا]] {{صل}} فرموده‌اند: {{متن حدیث|الحسن و الحسین إمامان قاما أو قعدا}}. این سخن [[پیامبر اکرم]] {{صل}} که مورد قبول [[مسلمانان]] است بر [[امامت]] و [[ولایت امام]] [[حسن]] و [[امام حسین]] {{عم}} به خوبی دلالت دارد<ref>کفایة الأثر؛ ص ۳۸، شیخ مفید می‌گوید: {{عربی|و اتفقوا علی أنه {{ع}} قال فی الحسن و الحسین ابنای هذان إمامان قاما أو قعدا. قاضی نورالله در إحقاق الحق و إزهاق الباطل، ج ۱۹، ص ۲۱۶ می‌نویسد: و قد تواتر الحدیث عن النبی {{صل}} أنه قال: ولدای هذان امامان قاما أو قعدا، و هما ریحانتای من الدنیا}}. مجلسی در بحار ادعای اجماع اهل قبله می‌کند: {{عربی|"و اجتمع أهل القبلة علی أن النبی ص قال: الحسن و الحسین إمامان قاما أو قعدا"}}. بحار الأنوار، ج ۴۳، ص ۲۹۱.</ref>

[[سلیم بن قیس]] می‌گوید: زمانی که [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} به پسرش [[حسن]] {{ع}} [[وصیت]] می‌فرمود، حاضر بودم، [[علی]] {{ع}} [[حسین]] {{ع}} و [[محمد بن حنفیه]] و سایر فرزندانش را با رؤساء [[شیعه]] و اهل بیتش گواه گرفت، سپس کتاب و [[سلاح]] [[امامت]] را باور تحویل داد و فرمود: {{متن حدیث|"يَا بُنَيَّ أَمَرَنِي رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَنْ أُوصِيَ إِلَيْكَ وَ أَنْ أَدْفَعَ إِلَيْكَ كُتُبِي وَ سِلاَحِي كَمَا أَوْصَى إِلَيَّ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ دَفَعَ إِلَيَّ كُتُبَهُ وَ سِلاَحَهُ وَ أَمَرَنِي أَنْ آمُرَكَ إِذَا حَضَرَكَ اَلْمَوْتُ أَنْ تَدْفَعَهُ إِلَى أَخِيكَ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَى اِبْنِهِ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَقَالَ وَ أَمَرَكَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَنْ تَدْفَعَهُ إِلَى اِبْنِكَ عَلِيِّ بْنِ اَلْحُسَيْنِ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَى عَلِيِّ بْنِ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِمَا السَّلاَمُ فَقَالَ وَ أَمَرَكَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَنْ تَدْفَعَ وَصِيَّتَكَ إِلَى اِبْنِكَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ فَأَقْرِئْهُ مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ مِنِّي اَلسَّلاَمَ"}}<ref>کافی باب الاشاره و النص علی الحسن بن علی {{ع}}، ج ۱، ص ۲۹۷، ح اول. و ر. ک: ح ۵. پسر عزیزم رسول خدا {{صل}} مرا امر فرمود که بتو وصیت کنم و کتب و سلاحم را بتو سپارم، چنان که پیغمبر بمن وصیت فرمود و کتب و سلاحش را بمن سپرد و باز مرا امر کرد که بتو امر کنم، چون مرگت فرارسد، آنها را ببرادرت حسین {{ع}} بسپاری، سپس به پسرش حسین {{ع}} متوجه شد و فرمود: و رسول خدا {{صل}} بتو أمر فرموده که آنها را باین پسرت بسپاری، سپس دست علی بن الحسین {{ع}} را گرفت و فرمود: رسول خدا {{ع}} بتو امر فرموده است که آنها را بپسرت محمد بن علی بسپاری و از جانب پیغمبر و من باو سلام برسانی.</ref>

'''[[احتجاج]] به [[نصوص امامت]]''': در سخنان خود [[امام حسن]] {{ع}} هم به [[نصوص امامت]] [[احتجاج]] و [[استدلال]] شده است: در زمان [[امیرالمومنین]] {{ع}} برخی نسبت به اماما [[حسن]] {{ع}} [[شبهه]] کردند که از [[احتجاج]] و [[استدلال]] نانوان است. این سخن که به [[امیرالمومنین]] {{ع}} رسید [[دستور]] داد [[مردم]] در [[مسجد]] گرد آمدند و [[امام حسن]] {{ع}} [[خطبه]] بلیغی ایراد فرمود که همه را تحت تأثیر قرار داد و در آن [[خطبه]] بر [[امامت]] [[اهل بیت]] {{عم}} [[استدلال]] کرد. در این هنگام [[امیرالمومنین]] {{ع}} –در حالی که دامن لباسش به [[زمین]] می‌کشید –بالای [[منبر]] رفت و بین چشمان او را بوسید و فرمود: {{متن حدیث|یا ابن [[رسول الله]] أثبت [[علی]] القوم حجتک أوجبت علیهم طاعتک فویل لمن خالفک}}.<ref>الدر النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم، ص ۵۰۴ و بحار الأنوار، ج ۴۳، ص ۳۵۸.</ref>

در ماجرای [[صلح]] با [[معاویه]] در پاسخ به اعتراض به بعضی از [[مخالفان]] [[مصالحه]]، می‌فرماید: {{متن حدیث|ألا تعلمون أننی إمامکم مفترض الطاعة علیکم و أحد سیدی شباب أهل الجنة بنص من [[رسول الله]] {{صل}} [[علی]]؟ قالوا بلی}}.<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۱۶ و إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج ۴، ص ۹. آیا نمی‌دانید که من امام مفترض الطّاعه بر شما هستم و به نص رسول خدا {{صل}} یکی از دو سروران جوانان بهشتم؟ گفتند: آری.</ref>

'''[[افضلیت]]''': بنا بر [[آیات قرآن کریم]] مانند [[آیه]] سؤال و [[آیه تطهیر]] و [[آیه]] [[اولی الامر]] و [[احادیث متواتر]] مانند [[حدیث ثقلین]] [[افضلیت]] در [[علم]] و [[مرجعیت علمی اهل بیت]] {{عم}} از جمله [[امام حسن]] {{ع}} ثابت است و در [[مقام]] عمل نیز این [[منزلت]] مورد اعتراف همه قرار گرفته است. بنا بر [[روایات]] تفسیری قریب به ۴۰ [[آیه]] [[قرآن]] درباره [[امام مجتبی]] آمده است.<ref>ر. ک: الامام المجتبی {{ع}} مهجة قلب المصطفی، ص ۱۷.</ref> [[جایگاه]] و مکانت علمی [[امام مجتبی]] در حدی است که [[امیرالمومنین]] {{ع}} برای پاسخ به مسائل به وی ارجاع داده و پس از آنکه [[امام حسن]] {{ع}} [[حکم]] تمام شقوق و احتمالات مساله را [[تبیین]] کردند [[امیرالمومنین]] {{ع}} با تبسم فرمود: صدقت یا بُنی، آنگاه این [[آیه شریفه]] را تلاوت نمود: {{متن قرآن|ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِنْ بَعْضٍ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}.<ref>سوره آل عمران، آیه ۴۳. ر. ک: تهذیب الأحکام، ج ۵، ص ۳۵۵. إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج ۴، ص ۸.</ref> بنا بر [[نقل]] منابع [[عامه]]، آن [[حضرت]] در سن نوجوانی در [[مسجد]] [[مدینه]] می‌نشست و [[مردم]] دور او گرد آمده و سؤالات و مشکلات دینی آنان را حل می‌فرمود و [[برتری]] وی بر دیگران آشکار بود<ref>ر. ک: الکشف و البیان (تفسیر ثعلبی)، ج ۱۰، ص ۱۶۵.</ref>

[[امام مجتبی]] {{ع}} هفت سال از دوران [[رسول خدا]] {{صل}} را [[درک]] نمود و [[جایگاه]] [[امام حسن]] و [[امام حسین]] و [[منزلت]] والای آنان از همان دوران کودکی نزد [[رسول خدا]] {{صل}} از مسلمات [[مسلمانان]] است.

[[احمد]] حنبل روایاتی از [[اصحاب رسول خدا]] {{صل}} در زمینه [[جایگاه]] [[امام حسن]] {{ع}} نزد [[رسول خدا]] {{صل}} [[نقل]] کرده است.<ref>ر. ک: مسند احمد، ج ۱، ص ۷۷.</ref>

'''اعلام [[افضلیت امام حسن]] {{ع}} و [[امام حسین]] {{ع}} به‌وسیله [[رسول خدا]] {{صل}}''': [[پیامبر اکرم]] {{صل}} در جمع [[مردم]] در یک [[سخنرانی]] درباره [[برتری]] و [[افضلیت امام حسن]] و [[امام حسین]] فرمودند: ای [[مردم]]، آیا شما را با گرامی‌ترین [[آدمیان]] از حیث عمو و عمه آشنا سازم؟ عرض کردند: آری [[رسول خدا]] فرمود: بر شما باد، [[حسن]] و [[حسین]]، عموی ایشان [[جعفر]] است که با دو بال در [[بهشت]] پرواز می‌کند و عمه آنها، ام هانی دختر [[ابوطالب]] است. ای [[مردم]]: آیا می‌خواهید کسانی را که شریفترین دایی و خاله را دارند، بشناسید؟ گفتند: آری [[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: آنها [[حسن]] و [[حسین]] هستند، دایی آنها قاسم [[فرزند]] محمّد و خاله ایشان [[زینب]] دختر [[پیامبر]] خداست. ای [[مردم]] شما را [[آگاه]] سازم که جد، مادر بزرگ، پدر، مادر، عمو، عمه، دایی و خاله آنها همگی در بهشتند هر کس این دو فرزند من و پدر و مادرشان را [[دوست]] بدارد فردا در [[بهشت]] با ما خواهد بود و هر که با آنها [[دشمنی]] ورزد، در [[آتش]] است. از [[منزلت]] ایشان به نزد [[خدا]]، این است که آنها را در [[تورات]] به نام شبّر و شبیر خوانده است.<ref>کفایة الأثر فی النص علی الأئمة الإثنی عشر، ص ۹۸؛ نهج الحقّ و کشف الصدق، ص ۳۹۰.</ref>

علاوه بر فضائلی که مشترک بین [[امام حسن]] و [[امام حسین]] بود از [[نبی اکرم]] {{صل}} در خصوص [[امام حسن]] {{ع}} فضایلی [[نقل]] شده که به چند مورد بسنده می‌شود: ابن عساکر دمشقی می‌نویسد: [[رسول خدا]] {{صل}} فرمودند: {{متن حدیث|مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَنْظُرَ إِلَى سَيِّدِ شَبَابِ أَهْلِ اَلْجَنَّةِ فَلْيَنْظُرْ إِلَى اَلْحُسَينِ بْنِ عَلِيٍّ}}.<ref>تاریخ مدینه دمشق، ج ۱۳، ص ۲۰۹ و إعلام الوری بأعلام الهدی (ط – القدیمة)، ص ۲۱۱.</ref> بنا بر [[نقل]] [[بخاری]] برَاء [[صحابی رسول خدا]] {{صل}} می‌گوید: {{عربی|رأیت النبی {{صل}} و الحسن علی عاتقه یقول: اللهم إنی أحبه فأحبه}}.<ref>صحیح بخاری، ج ۴، ص ۲۱۷.</ref> مسلم از طرق مختلف به [[سند]] خود از [[رسول خدا]] {{صل}} [[نقل]] کرده که درباره [[امام حسن]] {{ع}} فرمود: {{متن حدیث|اللهم إنی أحبه فأحبه و أحبب من یحببه}}.<ref>صحیح مسلم، ج ۷، ص ۱۲۹.</ref>

حموی [[شافعی]] می‌گوید: [[رسول خدا]] {{صل}} درباره [[امام حسن]] {{ع}} فرمودند: {{متن حدیث|فإنه ابنی و ولدی و منی و قرة عینی و [[ضیاء]] قلبی و ثمرة فؤادی و هو سیّد شباب أهل الجنّة و حجّة [[الله]] [[علی]] الأمة أمره أمری و قوله قولی، من تبعه فإنه منّی و من عصاه فإنه لیس منّی}}. آنگاه [[رسول خدا]] {{صل}} مصائب [[امام حسن]] {{ع}} را [[پیشگویی]] و [[ثواب]] [[زیارت]] قبرش را بیان می‌فرماید.<ref>{{عربی|"و إنی إذا نظرت إلیه تذکرت ما یجری علیه من الذلّ بعدی و لا یزال الأمر به حتی یقتل بالسمّ ظلما و عدوانا فعند ذلک تبکی الملائکة و السبع الشداد لموته و یبکیه کل شیء حتی الطیر جوّ السماء و الحیتان فی جوف الماء، قدمه علی الصراط یوم تزل فیه الأقدام فرائد السمطین"}}، الحموی الشافعی، ج ۲، ص ۳۵.</ref>

'''[[معجزات]] و [[کرامات]]''': از [[امام حسن]] {{ع}} [[کرامات]] و امور خارق العاده زیادی [[نقل]] شده است<ref>ر. ک: الخرائج و الجرائح، ج ۱، ص ۲۳۶ و بحار، ج ۴۳، ص ۳۲۳.</ref> هر یک به عنوان [[معجزه]] می‌تواند [[دلیل]] بر [[امامت]] آن [[حضرت]] باشد که تنها به بیان دو مورد اکتفا می‌شود:

# '''[[تسبیح]] سنگ ریزه''': در [[روایت]] آمده است که [[پیامبر اکرم]] {{صل}} سنگ ریزه‌ای را در دستان [[امام حسن]] و [[امام حسین]] {{عم}} قرار دادند ناگهان سنگ ریزه شروع به [[تسبیح]] گفتن نمود آن [[حضرت]] {{صل}} فرمودند: {{متن حدیث|الحصی لا یسبّحن إلا فی یدی نبیّ أو وصیّ و الحسن و الحسین من عترتی و أوصیائی و خلفائی}}<ref>إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج ۴، ص ۱۵.</ref>

# '''بارور کردن درخت خرمای خشک''': [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: [[حسن بن علی]] {{عم}} در یکی از سفرهای عمره همراه مردی از اولاد [[زبیر]] بود که به امامتش [[معتقد]] بود، زیر درخت خرمائی که از [[تشنگی]] خشک شده بود، فرود آمدند، در زیر آن درخت فرشی برای [[امام حسن]] انداختند و در برابرش فرشی برای زبیری، زیر درخت خرمای دیگری. زبیری سر بالا کرد و گفت: اگر این درخت خرمای تازه می‌داشت از آن می‌خوردیم. [[امام حسن]] فرمود: خرما میل داری؟ زبیری گفت: آری. [[حضرت]] دست به‌سوی [[آسمان]] برداشت و [[دعا]] کرد. پس درخت سبز شد و بحال خود برگشت و برگ و خرما برآورد. ساربانی که مرکب از او کرایه کرده بودند، گفت: به [[خدا]] این جادو است، [[امام حسن]] {{ع}} فرمود: ویلک لیس بسحر و لکن دعوة ابن [[نبی]] مستجابة؛ وای بر تو، جادو نیست، بلکه [[دعای مستجاب]] پسر [[پیغمبر]] است، پس به‌سوی درخت بالا رفتند و هر چه خرما داشت چیدند و آنها را [[کفایت]] کرد.<ref>کافی، ج ۱، ص ۴۶۲ و إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج ۴، ص ۱۸.</ref> برخی برای تاریک و مبهم نشان دادن زندگی [[هدایت]] بخش و سراسر [[نور امام]] مجتبی {{ع}} دست به القای [[شبهات]] زده‌اند در اینجا دو [[شبهه]] بررسی می‌شود»<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، جلد ۲ ص ۱۹-۲۴.</ref>.

== جستارهای وابسته ==  

{{مدخل وابسته}}

* [[امامت در فلسفه اسلامی]]

* [[امامان از اهل بیت پیامبر خاتم]]  

{{پایان مدخل وابسته}}  

{{منابع}}

{{پایان منابع}}

== پانویس ==

{{پانویس}}

[[رده:امامت امام حسن مجتبی]]