خانواده در نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها

#'''[[حقوق]] و [[مسئولیت‌های خانوادگی]]:''' کانون خانواده، محمل نخستین مسئولیت‌پذیری‌های [[انسان]] است. بنابر [[آیات]] و [[روایات]]، بیشترین [[حقوق]] و [[مسئولیت‌های انسان]] در مورد نزدیکان اوست، چنان‌که [[قرآن کریم]] آغاز [[انذار]] را از نزدیکان می‌داند<ref>{{متن قرآن| وَأَنذِرْ عَشِيرَتَكَ الأَقْرَبِينَ}}؛ سوره شعرا، آیه ۲۱۴ و {{متن قرآن|وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَيْهَا لا نَسْأَلُكَ رِزْقًا نَّحْنُ نَرْزُقُكَ وَالْعَاقِبَةُ لِلتَّقْوَى}}؛ سوره طه، آیه ۱۳۲</ref>. [[امام علی]] {{ع}} به [[کمیل بن زیاد]] سفارش می‌کند که به کسان خود [[دستور]] دهد روز را در کسب صفات انسانی [[تلاش]] کنند و شب را در برآوردن نیازهای نیازمندان بکوشند<ref>نهج البلاغه، حکمت  ۲۴۹: {{متن حدیث|يَا كُمَيْلُ مُرْ أَهْلَكَ أَنْ يَرُوحُوا فِي كَسْبِ الْمَكَارِمِ، وَ يُدْلِجُوا فِي حَاجَةِ مَنْ هُوَ نَائِمٌ}}</ref>. [[حضرت]] در [[وصیت]] خود به [[امام حسن]] {{ع}} به او هشدار می‌دهد که مبادا خانواده‌ات را با دست خود به [[بدبختی]] اندازی<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱: {{متن حدیث|وَ لَا يَكُنْ أَهْلُكَ أَشْقَى الْخَلْقِ بِكَ}}</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 320.</ref>.

*از مهم‌ترین [[مسئولیت‌های انسان]] در زندگی خویش، مسئولیتی است که نسبت به والدینش برگردن دارد. قرآن‌کریم سفارش می‌کند که چون [[پدر]] و مادر به سن پیری رسیدند به آنان حتی یک افّ (کلمه‌ای که نشان از سردی دارد) مگو و با آنان محترمانه سخن بگو<ref>{{متن قرآن|وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لاَ تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَقُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِيمُواْ الصَّلاةَ وَآتُواْ الزَّكَاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلاَّ قَلِيلاً مِّنكُمْ وَأَنتُم مُّعْرِضُونَ }}؛ سوره بقره، آیه ۸۳.</ref>. [[امام صادق]] {{ع}} درباره این [[آیه شریفه]]<ref>{{متن قرآن|وَقَضَى رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلاهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَا أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلاً كَرِيمًا }}؛ سوره اسراء، آیه ۲۳</ref> فرمود: "اگر کلمه‌ای کمتر از افّ در پرهیز از عاق شدن وجود داشت، آن‌را به‌کار می‌برد." [[امام علی]] {{ع}} [[نیکی]] کردن در [[حق]] [[پدر]] و مادر را بزرگ‌ترین [[واجب]] می‌داند غمگین کردن آن‌ها را موجب [[عاق والدین]] برمی‌شمرد. [[آیات الهی]] و [[تعالیم]] اوصیایی [[حق]] مادر را بیشتر از [[پدر]] می‌داند، زیرا مادر [[رنج]] بارداری [[فرزند]] را کشیده و [[سختی]] زایمان را به‌جان خریده و از شیره [[جان]] خویش [[فرزند]] را خورانده است<ref>{{متن قرآن|وَوَصَّيْنَا الإِنسَانَ بِوَالِدَيْهِ إِحْسَانًا حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهًا وَوَضَعَتْهُ كُرْهًا وَحَمْلُهُ وَفِصَالُهُ ثَلاثُونَ شَهْرًا حَتَّى إِذَا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَبَلَغَ أَرْبَعِينَ سَنَةً قَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِي أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَعَلَى وَالِدَيَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ وَأَصْلِحْ لِي فِي ذُرِّيَّتِي إِنِّي تُبْتُ إِلَيْكَ وَإِنِّي مِنَ الْمُسْلِمِينَ }}؛ سوره احقاف، آیه: ۱۵</ref>. البته در این بین پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها نیز دارای منزلتی الهی هستند و باید با آنان نیز به‌عنوان [[سرمایه]] اصلی زندگی با [[احترام]] برخورد شود. اصلی‌ترین [[حق]] والدین بر گردن [[فرزندان]]، [[اطاعت]] کردن از آن‌هاست<ref>سطور پیشین؛ حکمت ۳۹۹</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 320-321.</ref>.

==[[مسئولیت والدین]]==

*والدین نیز در برابر [[فرزندان]] مسئول‌اند. [[امام]] {{ع}} در [[حکمت]] ۳۹۹ [[مسئولیت]] والدین را در سه‌چیز می‌داند: [[انتخاب]] نام نیک، [[تربیت]]، [[تعلیم]] [[قرآن]]. [[انسان‌ها]] در محیط خانواده و تحت [[تربیت]] والدین نیک‌اندیش و [[درست‌کار]] وارد اجتماع می‌شوند و [[جامعه]] از وجود آنان بهره‌مند خواهد شد. پس کانون خانواده، مقدمه‌ای بر حضور افراد و نقش‌آفرینی آن‌ها در [[جامعه]] است. می‌توان این‌گونه پنداشت که کانون خانواده مهم‌ترین نقش را در پدیداری [[جامعه]] دین‌مدار و مترقی و در نهایت پدیداری تمدن‌های بزرگ بشری ایفا می‌کند»<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 321.</ref>.