|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{ویرایش غیرنهایی}}
| | #تغییر_مسیر [[امام رضا (علیه السلام)]] |
| {{امامت}}
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[اهل بیت پیامبر خاتم]]''' است. "'''امام رضا'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[امام رضا در حدیث]] | [[امام رضا در کلام اسلامی]] | [[امام رضا در تاریخ اسلام]]</div>
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[امام رضا (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
| |
| <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
| |
| | |
| هشتمین پیشوای [[شیعه]]، که به [[لقب]] "[[رضا]]" [[معروف]] است. در ۱۱ [[ذی قعده]] سال ۱۴۸ در [[مدینه]] متولد شد. پدرش [[امام کاظم]]{{ع}} و مادرش نجمه بود. در سن ۳۵ سالگی پس از [[شهادت]] [[پدر]] به [[امامت]] رسید. [[امامت]] او ۲۰ سال طول کشید. [[خلفای عباسی]] زمان آن [[حضرت]]، عبارت بودند از [[هارون]] الرشید، [[امین]] و [[مأمون]]. وقتی [[مأمون]] [[خلیفه]] شد، مرکز [[خلافت]] را از [[بغداد]] به "[[مرو]]" در [[خراسان]] منتقل کرد و چون از [[نارضایتی]] و [[قیام]] طرفداران [[امام رضا]]{{ع}} [[بیم]] داشت، آن [[حضرت]] را به [[اجبار]]، از [[مدینه]] به [[خراسان]] فراخواند و برای [[فریب]] [[مردم]] و دور ماندن از [[خشم]] آنان، [[امام رضا]]{{ع}} را به [[ولایت عهدی]] خود [[منصوب]] کرد. ولی باز هم از [[موقعیت]] [[اجتماعی]] [[امام]]، بیمناک بود. سرانجام آن [[حضرت]] را [[مسموم]] و [[شهید]] کرد. [[شهادت]] او در آخر [[ماه]] صَفر سال ۲۰۳ هجری بود. وی هنگام [[شهادت]] ۵۵ سال داشت. [[قبر]] مطهرش در [[مشهد]]، [[زیارتگاه]] [[مسلمین]] است. [[علی بن موسی الرضا]]{{ع}} در [[دانش]] و [[سخاوت]] و [[اخلاق]] و [[شخصیت معنوی]] بی‌نظیر بود. در [[مرو]]، جلسات بحثی به [[دستور]] [[مأمون]] برگزار میشد تا [[شخصیت امام]] را بشکند، اما [[حضرت رضا]]{{ع}} در بحث‌هایی که با علمای [[ادیان]] و [[مذاهب]] مختلف، حتی با مادیون منکر [[خدا]] داشت، همواره پیروز میشد و چهره [[علمی]] او آشکارتر میگشت. کتاب "[[عیون اخبار الرضا]]" از تألیفات [[شیخ صدوق]]، مجموعه‌ای از سخنان آن [[حضرت]] را در بر دارد<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[ فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۵۹.</ref>.
| |
| | |
| ==مقدمه==
| |
| *[[امام رضا]]{{ع}} [[علی بن موسی]]، [[هشتمین امام]] [[شیعیان]]، در سال ۱۴۸هجری روز یازدهم ذیقعده دیده به [[جهان]] گشود<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۴۸۶؛ مفید، محمد بن محمد، ارشاد، ج۲، ص۵۹۱.</ref>.
| |
| *[[مادر]] آن [[حضرت]] خیزران نامیده میشد<ref>سبط ابن جوزی، یوسف شمس الدین، تذکرة الخواص، ص۳۱۵؛ شیروانی، میرزاحیدرعلی، مناقب اهل بیت، ص۱۳.</ref> برخی هم گفته‌اند اسم آن بانوی محترمه نجمه و کنیه‌اش [[ام البنین]] بوده است<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، عیون اخبارالرضا{{ع}}، ج۱، ص۳۰؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۳، ص۱۰۵.</ref>.
| |
| *[[امام]] پس از [[شهادت]] [[پدر]] بزرگوارش در زندان [[بغداد]] (سال۱۸۳) در ۳۵ سالگی به [[مقام امامت]] رسید<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، عیون اخبارالرضا{{ع}}، ج۱، ص۹۹؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۴۷۶.</ref> آن [[حضرت]] تا سال۲۰۱ در [[مدینه]] بود و در همان سال وارد [[مرو]] شد و در [[ماه]] صفر سال ۲۰۳ در ۵۵ سالگی به [[شهادت]] رسید<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، عیون اخبارالرضا{{ع}}، ج۲، ص۴۰۶؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۴۸۶؛ مفید، محمد بن محمد، ارشاد، ص۲۴۷.</ref>.
| |
| *مدت [[امامت]] [[امام رضا]]{{ع}} بیست سال بوده<ref>مفید، محمد بن محمد، ارشاد، ص۲۴۶.</ref> که ده سال آن معاصر با [[خلافت]] [[هارون الرشید]]، پنج سال معاصر با [[خلافت]] [[امین]] و پنج سال آخر نیز معاصر با [[خلافت]] [[عبدالله]] [[مأمون]] بود<ref>[[رحمت الله ضیائی ارزگانی|ضیائی ارزگانی، رحمت الله]]، [[امامت امام رضا (مقاله)|امامت امام رضا]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص ۴۳۴.</ref>.
| |
| | |
| ==مقدمه==
| |
| *نام مبارکش [[علی]] و دهمین تن از [[چهارده معصوم]]{{ع}} است. به سال ۱۴۸ ه. در [[مدینه]] به [[دنیا]] آمد.[[پدر]] ارجمندش [[موسی بن جعفر]]{{ع}} [[امام هفتم]] است و مادرش، نجمه- [[ام البنین]]{{س}}. مشهورترین لقبش [[رضا]] است و کنیه‌اش [[ابوالحسن]]<ref>مصنفات شیخ مفید، ۱۱/ ۲۴۷.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 115.</ref>.
| |
| | |
| ==[[فضائل]] و [[مناقب]]==
| |
| *امام رضا{{ع}} در شمار کسانی است که [[خداوند]] در [[آیه تطهیر]] فرموده است آنان را از هر [[عیب]] و نقصی پیراسته‌ام. از این رو، او نیز همانند دیگر [[امامان]]{{عم}} سرشتی قدسی و منزه داشت و از [[رذیلت‌های اخلاقی]] دور بود. مشهور است که برجستگی‌های [[اخلاقی]] آن [[امام همام]]{{ع}} عبارت بوده‌اند از:
| |
| #'''[[زهد]] و [[بندگی]]:''' [[حضرت]] [[علی بن موسی]]{{ع}} در بی رغبتی به [[دنیا]] و [[بندگی خدا]]، جهد فراوان داشت. در پیش چشم [[مردم]]، آراسته بود و در خلوت، ساده زیست و [[زاهد]]. زبان مبارکش همواره به [[تلاوت قرآن]] بود و [[روزه]] بسیار می‌گرفت و عبادتی فراوان داشت<ref>عیون اخبار الرضا، ۲/ ۱۷۶، ۱۷۸ و ۱۸۳.</ref>.
| |
| #'''[[فروتنی]]:''' در برابر [[مردم]] بسیار [[فروتن]] بود. هیچ گاه با کسی [[تندی]] نکرد و [[کلام]] کسی را نبُرید و پایش را هنگام نشستن پیش کسی دراز نکرد یا به دیوار تکیه نداد<ref>همان، ۲/ ۱۸۲ و ۱۸۳.</ref>.
| |
| #'''[[علم]] و [[آگاهی]]:''' [[دانش]] امام رضا{{ع}} را نمی‌توان با کسی از [[مردمان]] زمانه‌اش به [[قیاس]] نهاد. [[فضل]] و [[برتری]] علمی‌اش همواره در مناظراتی که با [[علما]] و بزرگان دیگر [[ادیان]] و فِرَق برگزار میشد، [[آشکار]] بود و هیچ کس نتوانست نکته‌ای بدو آموزد یا خرده‌ای [[علمی]] از او گیرد.
| |
| #'''[[سخاوت]] و [[بخشش]]:''' امام رضا{{ع}} همچون [[پدران]] [[پاک]] خویش در این صفت شهره [[دوست]] و [[دشمن]] بود. یک بار در روز [[عرفه]] همه [[دارایی]] خویش را بخشید. [[اصحاب]] با شگفتی تمام پرسیدند، آیا چنین بخششی روا است؟ فرمود: "نه تنها روا است که [[غنیمت]] است؛ غنیمتی برای کسب اجر و [[ثواب]] و [[کرامت]]"<ref>مناقب آل ابی طالب، ۴/ ۳۹۰.</ref>.
| |
| #'''[[فصاحت]] و [[بلاغت]]:''' چون امام رضا{{ع}} در تشریح و بیان موضوعی لب به سخن می‌گشود، هر شنونده‌ای را به [[سکوت]] وا می‌داشت و بر هر کسی اثر می‌نهاد. او نیز همچون [[پدران]] پاکش بسیار [[فصیح]] و [[بلیغ]] بود<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 115-116.</ref>.
| |
| | |
| ==[[امامت]]==
| |
| *[[مقام امامت]] تنها با [[نصب الهی]] ثابت می‌شود و دست [[بندگان]] از تعیین کسی به عنوان [[امام]] کوتاه است. امام رضا{{ع}} به [[نصب الهی]] به [[امامت]] رسیده است و بر این [[حقیقت]] احادیثی که از [[پیامبر اسلام]]{{صل}} و دیگر بزرگان [[معصوم]] رسیده‌اند، [[گواهی]] می‌دهند. از این [[احادیث]] است [[حدیث]] مشهور [[جابر]] که بنابر آن، [[پیامبر]]{{صل}} فرموده است، هشتمین [[خلیفه]] من و [[امام]] [[مسلمانان]]، [[علی بن موسی]] است<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ۱/ ۴۸۶.</ref>. همچنین روایاتی فراوان از [[امام هفتم]]{{ع}} [[نقل]] کرده‌اند که [[امام]] پس از ایشان، [[فرزند]] گرامی‌اش، [[علی]]{{ع}} است<ref>اعلام الوری، ۳۰۹- ۳۰۳؛ حضرت رضا، ۵۰- ۴۷.</ref>. افزون بر این، [[فضیلت‌ها]] و منقبت‌های بی‌همتای آن [[امام همام]]{{ع}} بر [[امامت]] او [[گواهی]] می‌دهند<ref>الاتحاف بحب الاشراف، ۱۵۵ و ۱۵۶.</ref>. امام رضا{{ع}} حدود بیست سال (۲۰۳- ۱۸۳ ه.) [[امامت]] [[مسلمانان]] را برعهده داشت که هفده سال آن را در [[مدینه]] و سه سال را در [[خراسان]] به سر برد<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 116.</ref>.
| |
| *[[خلفای عباسی]] معاصر آن [[امام]] [[معصوم]]{{ع}} سه تن بودند: [[هارون]]، [[محمد امین]] و [[عبدالله مأمون]]. از [[عهد]] امام رضا{{ع}}، عصر جدیدی از [[شکوفایی]] و بالندگی فرا روی [[شیعه]] پدیدار گشت و این به سبب کوشش‌ها و رنج‌های [[امامان]] پیشین بود. پدید آمدن پایگاه‌های [[عظیم]] مردمی شیعه‌گرا از پیامدهای این کوشش‌ها بود. [[شیعیان]] به نیرویی رسیده بودند که می‌توانستند [[حکومت]] را در دست گیرند. اما این وضعیت، [[حاکمان عباسی]] را به [[هراس]] انداخت و به چاره‌جویی واداشت. واگذاری [[منصب]] [[ولایت‌عهدی]] به امام رضا{{ع}} از چاره‌هایی بود که برای [[گریز]] از خطر [[شیعه]] یافتند. بدین‌سان، می‌توان دوران [[امامت]] امام رضا{{ع}} را به دو دوره پیش و پس از [[ولایت‌عهدی]] تقسیم کرد. مدت [[امامت]] ایشان پیش از [[پذیرش ولایت]] عهدی، هفده سال بود که ده سال از این سال‌ها را در عصر [[هارون]]، پنج سال را در عصر [[امین]] و دو سال را در [[عهد]] [[مأمون]] و در [[مدینه]] سپری کرد. چون [[پدر]] گرامی‌اش به [[شهادت]] رسید، در [[مدینه]] بود و رسیدگی به امور [[شیعیان]] را آغاز کرد. [[شاگردان]] [[پدر]] را پیرامون خویش گرد آورد و به [[تعلیم]] [[معارف]] [[ناب]] [[دینی]] پرداخت. در این سال‌ها [[شیعیان]] بهره‌ها از او برگرفتند و هدایت‌ها یافتند و [[معارف دینی]] نشو و قوام و دوام پیدا کردند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 117.</ref>.
| |
| *شخصیت ممتاز و برجسته [[امام]] در [[مدینه]] چنان جلوه می‌نمود که سراسر [[حجاز]] آن روزگار در همه مسائل مادی و [[معنوی]] خویش از او مدد می‌گرفت. یکی از فعالیت‌های [[امام]]{{ع}} در این دوران آن بود که به شهرهای متعددی سفر کرد و [[مردم]] را به [[دیدار]] خویش برخوردار ساخت. آن [[امام همام]]{{ع}}، پیش از سفر، کسانی را به مقصد می‌فرستاد تا [[مردم]] را [[آگاه]] کنند و مقدمات سفر را آماده سازند. این [[تدبیر امام]] موجب میگشت که کسان بیش‌تری از [[وجود امام]] بهره‌مند شوند و از آن سو نیز [[حکومت]] به هراسی بیش‌تر افتد<ref>پیشوایان، ۲۲۸.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 117.</ref>.
| |
| *[[ولایت‌عهدی]] امام رضا{{ع}} سه سال (۲۰۳- ۲۰۱ﻫ) طول کشید که همه آن در عصر [[مأمون]] بود. [[مأمون]] برای [[فریب]] [[مردم]] و در [[حقیقت]] نظارت بیش‌تر بر [[امام]]{{ع}}، ایشان را به پایتخت خویش آورد و واداشت تا [[منصب]] [[ولایت‌عهدی]] را بپذیرد<ref>مقاتل الطالبیین، ۵۶۳.</ref>. [[مأمون]] از این کار چند [[هدف]] را پی می‌جست:
| |
| #[[راضی]] ساختن [[شیعیان]]؛ | |
| #فروکش ساختن قیام‌های [[علویان]]؛
| |
| #[[استوار]] کردن پایه‌های [[حکومت]] خویش از گذر ربط آن به امام رضا{{ع}}؛
| |
| #ترساندن و تنبیه [[عباسیان]] متمرد؛
| |
| #لکه‌دار ساختن [[شخصیت معنوی]] [[امام]]{{ع}} به آلودگی‌های [[حکومت]]<ref>شیعه در اسلام، ۲۱۲؛ تحلیلی از زندگانی امام رضا، ۱۰۰- ۹۸.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 117.</ref>.
| |
| *هر چند امام رضا{{ع}} چاره‌ای جز پذیرفتن [[ولایت‌عهدی]] در پیش نداشت، اما شرطهایی برای آن نهاد که [[مأمون]] را در رسیدن به اهداف خویش ناکام ساختند. شرط‌های [[امام]]{{ع}} این بود که:
| |
| #در [[امر و نهی]] [[حکومت]] دخالت نکند؛
| |
| #[[فتوا]] ندهد؛
| |
| #[[قضاوت]] نکند؛
| |
| #در [[عزل]] و [[نصب]] شرکت نجوید؛ امور و [[سنن]] [[دینی]] را جابه جا نکند<ref>کشف الغمه، ۳/ ۱۰۲.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 117-118.</ref>.
| |
| *در نظر [[تاریخ]] نگاران، بر نهادن چنین شرطهایی برای [[حکومت]] از نپذیرفتن [[ولایت‌عهدی]]، ناگوارتر بود؛ زیرا از [[نامشروع]] بودن [[حکومت]] حکایت می‌کردند و اینکه امام رضا{{ع}} به دخالت در چنین [[حکومتی]] رغبت نشان نمی‌دهد<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 117-118.</ref>.
| |
| *از سوی دیگر [[امام]]{{ع}} فرصتی یافت تا به [[وظایف]] آسمانی خویش با فراغ بال بیش‌تری بپردازد و از جمله، با [[علما]] و بزرگان به [[مناظره]] بنشیند و حتی شخص [[مأمون]] را در [[مناظره]] [[شکست]] دهد و او را مجبور به اظهار عجز کند. برگزاردن [[نماز]] پرشکوه [[عید فطر]] به [[امامت]] امام رضا{{ع}} که [[مأمون]] چاره‌ای ندید جز آنکه [[اقامه نماز]] را در همان آغاز [[ممنوع]] سازد و [[نماز]] [[باران]] [[امام]]{{ع}} که به بارش [[باران]] انجامید و [[آتش]] [[محبت]] ایشان را بیش از پیش در [[دل]] [[مشتاقان]] شعله‌ور ساخت، از فعالیت‌های این دوره است<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 118.</ref>.
| |
| | |
| ==[[شهادت]]==
| |
| *[[مأمون]] که به دست خود، کار را بر خویش سخت کرده و به اهداف خویش نیز نرسیده بود، تصمیم بر [[قتل]] امام رضا{{ع}} گرفت و به سال ۲۰۳ ه. آن [[امام همام]] را در پنجاه و پنج سالگی به [[شهادت]] رساند. [[مرقد مطهر]] امام رضا{{ع}} در [[مشهد]] [[مقدس]] جای دارد<ref>تاریخ التمدن الاسلامی، ۴/ ۱۶۹؛ امام رضا، ۴۰۲.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 118.</ref>.
| |
| | |
| == پرسش‌های وابسته ==
| |
| | |
| == جستارهای وابسته ==
| |
| | |
| ==منابع==
| |
| * [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']]
| |
| * [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']]
| |
| | |
| ==پانویس==
| |
| {{یادآوری پانویس}}
| |
| {{پانویس2}}
| |
| | |
| | |
| [[رده:امام رضا]]
| |
| [[رده:مدخل]]
| |
