حق در نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها

*[[امام علی]] {{ع}} در [[وصف]] [[حق]] می‌فرماید: [[حق]] گسترده‌ترین چیزها در توصیف و گفتار و محدودترین چیزها در کردار است<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۰۷</ref>. از این‌رو [[حق]] گرچه امری [[آشکار]] است، اما پذیرش [[حق]] در دایره [[عدل]] و [[انصاف]]، میدانی تنگ و باریک را تشکیل می‌دهد. [[انسان‌ها]] آن‌گاه که منافعشان در خطر می‌افتد، نمی‌توانند از روی [[انصاف]]، [[حق]] را بپذیرند. [[مردم]] وقتی در صدد تعریف و توصیف زبانی برای [[حق]] برآیند زمینه آن بسیار گسترده است، چون بر زبان راندن ساده است، ولی هر گاه [[حاکم]] بر [[حق]] و عادلی میان آنان حاضر شود و عمل کردن به [[حق]] را از آنان بخواهد، عرصه بر آن‌ها تنگ می‌شود، زیرا در عمل زیر بار [[حق]] رفتن و به [[عدالت]] [[رفتار]] کردن، کاری دشوار و لازمه آن ترک بعضی از خواسته‌های [[دل]] و امور مطلوب است<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 292.</ref>.

*[[امام]] {{ع}} خود پذیرای [[حق]] و سخن [[حق]] است، چنان‌که در [[مقام]] [[خلیفه]] [[مسلمین]] [[مردم]] را از سخن گفتن به‌گونه‌ای که با [[جباران]] سخن می‌گویند، برحذر می‌دارد و آن‌ها را از [[چاپلوسی]] و تملق [[نهی]] می‌کند و می‌فرماید: مپندارید که گفتن [[حق]] بر من گران می‌آید<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۰۷</ref>. [[امام]] در بیان [[ارزش حق]] می‌فرماید: [[حق]] سنگین است، ولی گوارا؛ و [[باطل]] آسان است، ولی بیماری‌زا چون وبا<ref>نهج البلاغه، حکمت ۳۶۸</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 292.</ref>.

*بنابراین هنگامی‌که حارث به حوط به [[امام]] عرض کرد: "آیا می‌پنداری که من [[اصحاب جمل]] را [[گمراه]] می‌بینم"، فرمود: حارث تو کوتاه‌بینانه نگریستی نه عمیق و زیرکانه و سرگردان ماندی. تو [[حق]] را نشناخته‌ای تا بدانی [[اهل حق]] چه کسان‌اند و نه [[باطل]] را تا بدانی [[پیروان]] آن کدام مردمان<ref>نهج البلاغه، حکمت ۲۶۲</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 293.</ref>.

*[[امام]] {{ع}} در آسیب شناسی [[حق]] به موضوع فتنه‌ها و عواملی که گاه چهره [[حق]] را می‌پوشاند، اشاره می‌کند. باید به این نکته توجه داشت که نقطه مقابل [[حق]]، یعی [[باطل]]، همواره از موضع [[فتنه]] و [[نیرنگ]] به‌دنبال آن است که خود را در پوششی از [[حق]] [[پنهان]] سازد. از این‌رو [[امام]] {{ع}} فرمود: اگر [[باطل]] با [[حق]] نمی‌آمیخت بر جویندگان [[حق]] [[پنهان]] نمی‌ماند و اگر [[حق]] به [[باطل]] پوشیده نمی‌شد، زبان [[معاندان]] از طعن بریده می‌شد. ولی همواره پاره‌ای از [[حق]] و پاره‌ای از [[باطل]] در هم می‌آمیزند. در چنین حالی، [[شیطان]] بر [[دوستان]] مستولی می‌شود<ref>نهج البلاغه، خطبه ۵۰</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 293.</ref>.

*[[نهج البلاغه]] [[حق]] را همیشه قرین و همراه با [[وظیفه]] و [[تکلیف]] می‌بیند. این امر منشأ پیدایش [[حقوق]] است. از منظر [[امیرمؤمنان]] {{ع}} [[حق]] به سود هیچ کس به جریان نمی‌افتد، مگر این‌که تکلیفی بر عهده‌اش گذاشته شود. در مقابل تکلیفی بر عهده کسی گذاشته نمی‌شود، مگر آن‌که حقی به سود او به جریان افتد. [[امام]] می‌فرماید: هیچ حقّی یک‌طرفه نیست: برای هرکس که سودی آورَد، مسئولیّتی نیز آفریند و هرکس را زیانی رسانَد، سودی هم بخشد. اگر تصوّر شود برای کسی حق یک‌سویه بدون مسئولیّت باشد، این ویژه خداست –نه آفریدگان- که آمیزه [[قدرت]] و [[عدالت]] است و حوادث روزگار و تلخ و شیرین زندگی، همه [[عدل]] و خیر است<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۰۷</ref>.