انکار شأن ولایت تشریعی امامان: تفاوت میان نسخه‌ها

==مقدمه==

==[[آیه اولی‌الامر]]==

*[[روایات]] پرشماری در‌این‌باره وجود دارد که به آنها اشاره می‌کنیم:

'''[[روایات]] دسته دوم:''' در [[روایات]] پرشماری آمده است که [[امام]] هرچه می‌گوید از [[قرآن]] و [[سنت نبوی]] است و از خود چیزی بدان نمی‌افزاید. این [[روایات]] (که بیش از ده روایت‌اند) دست‌کم [[مستفیض]] بوده،[[ انسان]] را به صدور این محتوا از [[معصوم]] مطمئن می‌سازند. برای نمونه، [[امام باقر]]{{ع}} در ضمن روایتی صحیح فرمودند: "به [[خدا]] [[سوگند]]، اگر ما براساس نظر خود با [[مردم]] [[سخن]] بگوییم یا [[سخن]] گفته باشیم، به [[یقین]] از هلاک‌شدگان خواهیم بود و ما به [[وسیله]] آثاری که از [[پیامبر خاتم|رسول الله]]{{صل}} نزد ماست و [[نسل]] به [[نسل]] به ما می‌رسد، با [[مردم]] [[سخن]] می‌گوییم؛ آثاری که آنها را [[ذخیره]] کرده‌ایم؛ چنان‌که [[مردم]] طلا و نقره خود را [[ذخیره]] می‌کنند".<ref>همان، ص ۳۰۰. همچنین، ر.ک: همان، ص ۲۹۹ و ۳۰۱.</ref> همچنین [[نقل]] شده است که از [[امام صادق]]{{ع}} مسئله‌ای پرسیده شد. [[امام]] [[پاسخ]] فرمودند و در ادامه تأکید کردند که وقتی [[پاسخ]] تو را می‌دهم، این [[پاسخ]] از [[پیامبر خاتم|رسول خدا]]{{صل}} است و چنین نیست که از نزد خود چیزی بگویم».<ref>همان، ص ۳۰۰ و ۳۰۱.</ref> همچنین [[سماعة بن مهران]] در روایتی صحیح از [[امام کاظم]]{{ع}} پرسید که آیا هر آنچه می‌گویید در [[کتاب خدا]] و [[سنت]] است یا آنکه براساس [[رأی]] خود می‌گویید؟ [[امام]]{{ع}} فرمودند: «هر آنچه می‌گوییم در [[کتاب خدا]] و [[سنت]] پیامبرش است».<ref>همان، ص ۳۰۱.</ref> نکته دیگر آنکه در برخی [[روایات]] نسبت به کسانی که [[معتقد]] بودند چون همه چیز در [[قرآن]] و [[سنت نبوی]] نیست، باید به [[قیاس]] [[پناه]] برد، موضع‌گیری شده است؛ چنان‌که سعید اعرج در روایتی صحیح درباره این مسئله از [[امام صادق]]{{ع}} پرسید. [[امام]]{{ع}} فرمود: «به [[خدا]] [[سوگند]]،[[ دروغ]] می‌گویند. هیچ چیزی نیست مگر آنکه در [[قرآن]] و [[سنت]] [[[حکم]]] آن آمده است».<ref>همان، ص ۳۰۱ و ۳۰۲.</ref> در [[روایت]] صحیح دیگری، سورة بن کلیب این [[پرسش]] را [[خدمت]] [[امام صادق]]{{ع}} طرح می‌کند که [[امام]] بر چه اساسی [[حکم]] می‌کند؟ [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: براساس [[قرآن]]. سورة بن کلیب پرسید: اگر چیزی نه در [[سنت]] باشد و نه در [[قرآن]]، چه می‌کند؟ [[امام]]{{ع}} فرمود: {{عربی|"قَدْ أَعْرِفُ الَّذِي تُرِيدُ يُسَدَّدُ وَ يُوَفَّقُ وَ لَيْسَ كَمَا تَظُنُّ‏"}}.<ref>همان، ص ۳۸۸.</ref> در [[حقیقت]] [[امام]]{{ع}} به [[راوی]] می‌فهماند که اگر بر فرض، چیزی از [[ایشان]] پرسیده شود که در [[قرآن]] و [[سنت]] نیامده باشد، با [[عنایت الهی]] به [[ایشان]] فهمانده می‌شود؛ اما بدان که چنین فرضی وجود ندارد.<ref>نظیر این مضمون، دست‌کم در دو روایت دیگر نیز آمده است (ر.ک: همان).</ref> بدین معنا که همه چیز در [[قرآن]] و [[سنت نبوی]] وجود دارد، و از‌این‌رو نمی‌توان گفت که [[خداوند]] این [[شأن]] را به [[امامان]]{{عم}} داده است.<ref>ر. ک. [[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت (کتاب)|بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت]]، ص۲۰۴ تا ۲۱۲.</ref>.

'''[[روایات]] دسته چهارم:''' در روایتی تأکید شده است که [[دین]] به‌طور کامل بر [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]]{{صل}} نازل شد، و از‌این‌رو، دیگران چیزی به [[دین]] نمی‌افزایند. در‌این‌باره از [[امام على]]{{ع}} سخنی در [[نهج البلاغه]] [[نقل]] شده است که [[ایشان]] نسبت به اختلافاتی که [[عالمان]] در امر [[دین]] دارند، موضع‌گیری، و آن را [[نکوهش]] کرده است. [[ایشان]] در ادامه می‌فرماید: «آیا [[خدای سبحان]]،[[ دین]] ناقصی فرستاده و در تکمیل آن از آنها [[استمداد]] کرده است؟ آیا آنها شرکای خدایند که هرچه می‌خواهند در [[احکام دین]] بگویند و [[خدا]] [[رضایت]] دهد؟ آیا [[خدای سبحان]]،[[ دین]] کاملی فرستاد، ولی [[پیامبر]]{{صل}} در [[ابلاغ]] آن کوتاهی ورزید؟ در حالی که [[خدای سبحان]] می‌فرماید: «ما در [[قرآن]] چیزی را فروگذار نکردیم».<ref>نهج البلاغه، کلام ۱۸.</ref> این [[حدیث]] به لحاظ سندی قابل [[اطمینان]] نیست؛ چراکه اولاً، از میان متون نخستین [[شیعه]] تنها در [[نهج البلاغه]] و بدون [[سند]] [[نقل]] شده است و متون بعدی نیز به همین کیفیت و بدون [[سند]] آن را [[نقل]] کرده‌اند؛<ref>برای نمونه، ر.ک: احمد بن علی طبرسی، الاحتجاج، ج۱، ص۲۶۱؛ حسن بن یوسف حلی، کشف اليقين، ص۱۸۹؛ احمد شرفی قاسمی، عدة الاكياس، ج۲، ص۹۷؛ ملا محمد محسن فیض کاشانی، رسائل فیض کاشانی، ج۱، ص۱۲.</ref> ثانياً، [[قاضی]] نعمان [[مغربی]] این [[سخن]] را از عمرو بن اذينه (بدون انتساب آن به [[امام علی]]{{ع}}) [[نقل]] کرده است؛<ref>نعمان تمیمی مغربی، دعائم الاسلام، ج۱، ص۹۲ و ۹۳.</ref> اگرچه احتمال دارد که عمرو بن اذينه نیز [[سخن]] خود را از [[امام على]]{{ع}} گرفته باشد. به لحاظ دلالی نیز این [[سخن]] نمی‌تواند این مدعا را که همه مسائل [[دینی]] در [[قرآن]] بیان شده است، [[اثبات]] کند؛ زیرا [[حقیقت]][[ امر]] آن است که همه مسائل به ویژه مسائل [[شرعی]] که مدنظر [[امام]] این [[حدیث]] است در [[قرآن]] وجود ندارد. برای نمونه، [[اصل]] [[نماز آیات]] تا چه رسد به کیفیت آن در [[قرآن]] وجود ندارد. بسیاری از فروعات [[فقهی]] مربوط به [[غسل]]، [[وضو]]، [[تیمم]]، [[نماز]] و... نیز در [[قرآن]] به چشم خورد؛ احکامی که [[خداوند]] از طرقی دیگر، همچون [[احادیث]] قدسی یا دیگر طرق به جز [[قرآن]] به پیامبرش [[ابلاغ]] فرموده و [[ایشان]] نیز آن را برای [[مردم]] یا برخی از [[ایشان]] بیان فرموده است. به‌طور کلی این [[روایت]] به [[دلیل]] [[ضعف]] [[سند]] آن نمی‌تواند مورد استناد قرار گیرد.<ref>ر. ک. [[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت (کتاب)|بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت]]، ص۲۰۴ تا ۲۱۲.</ref>.

#در برخی [[روایات]]، از [[امام]] [[سؤال]] می‌شود که اگر از شما درباره امری [[پرسش]] شود که [[پاسخ]] آن نزد شما نباشد، چه می‌کنید؟ [[امام]] [[پاسخ]] دادند که [[روح‌القدس]] آن را به ما تلقین می‌کند.<ref>{{عربی|"عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} فَقُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاكَ تُسْأَلُونَ عَنِ الشَّيْ‏ءِ فَلَا يَكُونُ عِنْدَكُمْ عِلْمُهُ؟ فَقَالَ: رُبَّمَا كَانَ ذَلِكَ. قَالَ: قُلْتُ: كَيْفَ تَصْنَعُونَ؟ قَالَ: تَتَلَقَّانَا بِهِ رُوحُ الْقُدُسِ"}} (محمد بن حسن صفار قمی، بصائر الدرجات، ص۴۵۱).</ref> در‌این‌باره دست‌کم دو [[روایت]] وجود دارد؛ اما چنان‌که روشن است، مدلول آنها مطلق است و متعلق آن امر مورد [[سؤال]] روشن نیست که چیست. بنابراین صلاحیت استناد در بحث ما را ندارد؛ زیرا به [[وسیله]] روایاتی که می‌گوید [[تمام دین]] در [[دوران پیامبر]] تشريع شد، [[مقید]] می‌شود. از‌این‌رو، می‌توان مقصود از شیء را غیر از [[دین]]، مانند [[علوم]] گذشته و [[آینده]] یا دیگر [[علوم]] [[امام]] دانست؛

#در برخی [[روایات]]، از [[امام]] [[سؤال]] می‌شود که شما بر چه اساسی [[حکم]] می‌کنید؟ [[امام]] تأکید می‌کنند که اگر امری از ما [[غایب]] بود که در [[کتاب علی]]{{ع}} درباره آن، چیزی بیان نشده بود، [[روح‌القدس]] آن را به ما می‌فهماند یا [[خداوند]] آن را به ما [[الهام]] می‌کند.<ref>{{عربی|"فَإِذَا وَرَدَ عَلَيْنَا مَا لَيْسَ فِي كِتَابِ عَلِيٍّ تَلَقَّانَا بِهِ رُوحُ الْقُدُسِ وَ أَلْهَمَنَا اللَّهُ إِلْهَاماً"}} (همان، ص۴۵۲).</ref>