بیعت با امام علی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'خودداری' به 'خودداری') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
و نهایت اینکه بر اساس آنچه [[طبری]] از ابو ملیح و [[ابن ابی الحدید]] از استاد خود، [[ابو جعفر]] [[اسکافی]] [[نقل]] کرده‌اند و همچنین طبق آنچه در [[تاریخ]] [[دمشق]] و تذکرة الخواص آمده است، [[بیعت]] [[مردم]] با [[امام]]، در روز هیجدهم ذی‌الحجة الحرام سال ۳۵ [[هجری]] بوده است. | و نهایت اینکه بر اساس آنچه [[طبری]] از ابو ملیح و [[ابن ابی الحدید]] از استاد خود، [[ابو جعفر]] [[اسکافی]] [[نقل]] کرده‌اند و همچنین طبق آنچه در [[تاریخ]] [[دمشق]] و تذکرة الخواص آمده است، [[بیعت]] [[مردم]] با [[امام]]، در روز هیجدهم ذی‌الحجة الحرام سال ۳۵ [[هجری]] بوده است. | ||
به [[اعتقاد]] ما نظر اخیر، به واقعْ نزدیک‌تر است؛ زیرا علاوه بر تصریح مصادری که بدانها اشارت رفت، با نظر کسانی که [[تاریخ]] [[بیعت با امام]] را با [[تاریخ]] [[قتل عثمان]] یکی می‌دانند نیز سازگار است؛ زیرا [[قتل عثمان]]، بنا بر صحیح‌ترین اقوال، [[هیجدهم ذی‌حجه]] اتفاق افتاده است. | به [[اعتقاد]] ما نظر اخیر، به واقعْ نزدیک‌تر است؛ زیرا علاوه بر تصریح مصادری که بدانها اشارت رفت، با نظر کسانی که [[تاریخ]] [[بیعت با امام]] را با [[تاریخ]] [[قتل عثمان]] یکی می‌دانند نیز سازگار است؛ زیرا [[قتل عثمان]]، بنا بر صحیح‌ترین اقوال، [[هیجدهم ذی‌حجه]] اتفاق افتاده است. | ||
از سوی دیگر، با [[عنایت]] به شرایط [[سیاسی]] [[جامعه اسلامی]] در آن هنگام و [[موقعیت]] منحصر به فرد [[امام علی]]{{ع}}، فاصله چند [[روزه]] میان [[قتل عثمان]] و [[تعیین]] [[رهبر]] | از سوی دیگر، با [[عنایت]] به شرایط [[سیاسی]] [[جامعه اسلامی]] در آن هنگام و [[موقعیت]] منحصر به فرد [[امام علی]]{{ع}}، فاصله چند [[روزه]] میان [[قتل عثمان]] و [[تعیین]] [[رهبر]] جدید، بسیار دور از واقع است. | ||
==[[آزادی]] [[مردم]] در [[انتخاب امام]]== | ==[[آزادی]] [[مردم]] در [[انتخاب امام]]== | ||
* [[امام علی]]{{ع}}- در نامه‌ای به [[کوفیان]]، هنگام حرکت از [[مدینه]] به سوی [[بصره]]-: [[مردم]] با من [[بیعت]] کردند، نه از روی بی‌میلی و [[جبر]]، بلکه با میل و [[اختیار]]<ref>{{متن حدیث|الإمام علی{{ع}}- فی کتابِهِ إلی أهلِ الکوفَةِ عِندَ مَسیرِهِ مِنَ المَدینَةِ إلَی البَصرَةِ-: بایعَنِی الناسُ غَیرَ مُستَکرَهینَ، ولا مُجبَرینَ، بَل طائِعینَ مُخَیرینَ}} (نهج البلاغة، نامه ۱).</ref>. | * [[امام علی]]{{ع}}- در نامه‌ای به [[کوفیان]]، هنگام حرکت از [[مدینه]] به سوی [[بصره]]-: [[مردم]] با من [[بیعت]] کردند، نه از روی بی‌میلی و [[جبر]]، بلکه با میل و [[اختیار]]<ref>{{متن حدیث|الإمام علی{{ع}}- فی کتابِهِ إلی أهلِ الکوفَةِ عِندَ مَسیرِهِ مِنَ المَدینَةِ إلَی البَصرَةِ-: بایعَنِی الناسُ غَیرَ مُستَکرَهینَ، ولا مُجبَرینَ، بَل طائِعینَ مُخَیرینَ}} (نهج البلاغة، نامه ۱).</ref>. | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
==روی گردانندگان از [[بیعت با امام]]== | ==روی گردانندگان از [[بیعت با امام]]== | ||
[[بیعت]] با [[علی]]{{ع}} فراگیر بود. در این [[پیمان]] شکوهمند، تمام [[مهاجران]] و [[انصار]] و همه کسانی که در آن روز در [[مدینه]] بودند، [[شرکت]] جستند و از سرِ [[اختیار]] و با [[آزادی]] [[بیعت]] کردند. پس از آن، [[مردم]] [[مکه]]، [[کوفه]] و [[حجاز]] نیز [[بیعت]] کردند. [[امام علی]]{{ع}}، صراحتاً [[بیعت]] خود را عام و فراگیر دانسته است، همان گونه که بسیاری از مصادر [[تاریخی]]، بر [[اجتماع]] [[مهاجران]] و [[انصار]]، برای [[بیعت با امام]]، تصریح کرده‌اند. دربرخی از [[منابع تاریخی]]، گزارش‌هایی آمده‌است که نشان می‌دهد کسانی چون: [[عبدالله بن عمر]]، [[سعد بن ابی وقاص]]، [[محمد بن مسلمه]]، [[اسامة بن زید]]، [[حسان بن ثابت]]، [[کعب بن مالک]]، [[عبدالله]] بن [[سلام]]، [[مروان بن حکم]]، [[سعید بن عاص]] و [[ولید بن عقبه]]، از [[بیعت با علی]]{{ع}} تن زده‌اند. درباره روی برگرداندن اینان از [[بیعت با امام]]، دو نظر وجود دارد: یکی اینکه آنان واقعاً با [[بیعت با امام]]، مخالف بودند و [[بیعت]] نکردند. نظر دوم اینکه آنان با اصل [[بیعت]]، مخالف نبودند و آنچه در متون درباره روی برگرداندن آنان از [[بیعت با امام]] آمده، به معنای [[همراهی]] نکردن آنان با [[علی]]{{ع}} در جنگ‌های داخلی است. [[حاکم]] [[نیشابوری]]، پس از ذکر اخباری که درباره [[بیعت]] [[مردم]] با [[امام]] آمده، می‌گوید: | [[بیعت]] با [[علی]]{{ع}} فراگیر بود. در این [[پیمان]] شکوهمند، تمام [[مهاجران]] و [[انصار]] و همه کسانی که در آن روز در [[مدینه]] بودند، [[شرکت]] جستند و از سرِ [[اختیار]] و با [[آزادی]] [[بیعت]] کردند. پس از آن، [[مردم]] [[مکه]]، [[کوفه]] و [[حجاز]] نیز [[بیعت]] کردند. [[امام علی]]{{ع}}، صراحتاً [[بیعت]] خود را عام و فراگیر دانسته است، همان گونه که بسیاری از مصادر [[تاریخی]]، بر [[اجتماع]] [[مهاجران]] و [[انصار]]، برای [[بیعت با امام]]، تصریح کرده‌اند. دربرخی از [[منابع تاریخی]]، گزارش‌هایی آمده‌است که نشان می‌دهد کسانی چون: [[عبدالله بن عمر]]، [[سعد بن ابی وقاص]]، [[محمد بن مسلمه]]، [[اسامة بن زید]]، [[حسان بن ثابت]]، [[کعب بن مالک]]، [[عبدالله]] بن [[سلام]]، [[مروان بن حکم]]، [[سعید بن عاص]] و [[ولید بن عقبه]]، از [[بیعت با علی]]{{ع}} تن زده‌اند. درباره روی برگرداندن اینان از [[بیعت با امام]]، دو نظر وجود دارد: یکی اینکه آنان واقعاً با [[بیعت با امام]]، [[مخالف]] بودند و [[بیعت]] نکردند. نظر دوم اینکه آنان با اصل [[بیعت]]، [[مخالف]] نبودند و آنچه در متون درباره روی برگرداندن آنان از [[بیعت با امام]] آمده، به معنای [[همراهی]] نکردن آنان با [[علی]]{{ع}} در جنگ‌های داخلی است. [[حاکم]] [[نیشابوری]]، پس از ذکر اخباری که درباره [[بیعت]] [[مردم]] با [[امام]] آمده، می‌گوید: سخن کسانی که [[گمان]] می‌برند که [[عبدالله بن عمر]]، ابو مسعود [[انصاری]]، [[سعد بن ابی وقاص]]، [[ابو موسی اشعری]]، [[محمد بن مسلمه]] [[انصاری]] و [[اسامة بن زید]]، از [[بیعت]] با [[علی]]{{ع}} سر باز زدند، در حقیقتْ نادیده انگاشتن واقعیت‌هاست<ref>المستدرک علی الصحیحین، ج ۳، ص ۱۲۴، ح ۱۲۷.</ref>. و در ادامه، توضیح می‌دهد که آنان با امامْ [[بیعت]] کردند؛ اما به دلایلی از [[همراهی]] با او در [[جنگ]]، خودداری نمودند و خودداری آنان از شرکت در [[جنگ]]، موجب شد که برخی [[تصور]] کنند که آنان با این [[بیعت]]، [[مخالف]] بوده‌اند. | ||
[[ابن ابی الحدید]] معتزلی نیز همین نظر را پذیرفته و در شرح [[نهج البلاغة]]، آن را به [[معتزله]] نسبت داده است. با [[تأمل]] در اسناد این باب، روشن می‌شود که اکثر کسانی که به عنوان متخلف از [[بیعت با امام]] شناخته شده‌اند، با [[امام]]{{ع}} [[بیعت]] کرده بودند؛ اما [[بیعت]] شماری از آنان، مانند: [[عبدالله بن عمر]] و [[سعد بن ابی وقاص]]، به معنای [[وفاداری]] به [[رهبری]] [[امام]] نبود؛ چرا که آنها صریحاً اعلام می‌کردند که در [[جنگ‌ها]] با او [[همراهی]] نخواهند کرد، و [[بیعت]] شماری دیگر، مانند: [[مروان]]، [[سعید بن عاص]] و [[ولید]]، با انگیزه‌های [[سیاسی]] بود<ref>مروان پس از شکست در جنگ جمل، خواست تا با امام علی{{ع}} بیعت کند. امام، در رد بیعت اوفرمود: «مگر پس از کشته شدن عثمان، بیعت نکرد؟ مرا به بیعت وی نیازی نیست. آن، دستِ یهودی است» (نهج البلاغة، خطبه ۷۳، الخرائج والجرائح، ج ۱، ص ۱۹۷، ح ۳۵).</ref>. از این رو، به یک معنا می‌توان این‌جماعت را جزو متخلفان از [[بیعت با امام]] شمرد؛ چون [[بیعت]] آنان، [[بیعت]] واقعی و کاملی نبود و می‌توان آنان را در صف بیعت‌کنندگان قرار داد؛ چون مراسم رسمی [[بیعت]] را انجام دادند و بدین ترتیب، جمع بین دو قول، امکان‌پذیر است. | [[ابن ابی الحدید]] معتزلی نیز همین نظر را پذیرفته و در شرح [[نهج البلاغة]]، آن را به [[معتزله]] نسبت داده است. با [[تأمل]] در اسناد این باب، روشن می‌شود که اکثر کسانی که به عنوان متخلف از [[بیعت با امام]] شناخته شده‌اند، با [[امام]]{{ع}} [[بیعت]] کرده بودند؛ اما [[بیعت]] شماری از آنان، مانند: [[عبدالله بن عمر]] و [[سعد بن ابی وقاص]]، به معنای [[وفاداری]] به [[رهبری]] [[امام]] نبود؛ چرا که آنها صریحاً اعلام می‌کردند که در [[جنگ‌ها]] با او [[همراهی]] نخواهند کرد، و [[بیعت]] شماری دیگر، مانند: [[مروان]]، [[سعید بن عاص]] و [[ولید]]، با انگیزه‌های [[سیاسی]] بود<ref>مروان پس از شکست در جنگ جمل، خواست تا با امام علی{{ع}} بیعت کند. امام، در رد بیعت اوفرمود: «مگر پس از کشته شدن عثمان، بیعت نکرد؟ مرا به بیعت وی نیازی نیست. آن، دستِ یهودی است» (نهج البلاغة، خطبه ۷۳، الخرائج والجرائح، ج ۱، ص ۱۹۷، ح ۳۵).</ref>. از این رو، به یک معنا می‌توان این‌جماعت را جزو متخلفان از [[بیعت با امام]] شمرد؛ چون [[بیعت]] آنان، [[بیعت]] واقعی و کاملی نبود و می‌توان آنان را در صف بیعت‌کنندگان قرار داد؛ چون مراسم رسمی [[بیعت]] را انجام دادند و بدین ترتیب، جمع بین دو قول، امکان‌پذیر است. | ||
احتمال دیگر این است که اینان، در [[بیعت]] عام و [[فراگیری]] که در [[مسجد]] انجام شد، از [[بیعت کردن]]، خودداری کردند و بهانه‌هایی هم برای این عمل خود، تراشیدند؛ لیکن پس از آنکه مراسم [[بیعت]] تمام شد و [[خلافت]] [[علی]]{{ع}} [[استوار]] گشت، آنان نیز به [[بیعت]]، رغبت نشان دادند. گزارش مراجعه [[مروان]] و [[ولید]] و [[سعید بن عاص]] که پس از پایان [[بیعت]] عام، به سراغ [[امام]] آمدند و پس از مباحثاتی، با ایشان [[بیعت]] کردند و همچنین متن دیگری که از اعتراف [[ | احتمال دیگر این است که اینان، در [[بیعت]] عام و [[فراگیری]] که در [[مسجد]] انجام شد، از [[بیعت کردن]]، خودداری کردند و بهانه‌هایی هم برای این عمل خود، تراشیدند؛ لیکن پس از آنکه مراسم [[بیعت]] تمام شد و [[خلافت]] [[علی]]{{ع}} [[استوار]] گشت، آنان نیز به [[بیعت]]، رغبت نشان دادند. گزارش مراجعه [[مروان]] و [[ولید]] و [[سعید بن عاص]] که پس از پایان [[بیعت]] عام، به سراغ [[امام]] آمدند و پس از مباحثاتی، با ایشان [[بیعت]] کردند و همچنین متن دیگری که از اعتراف ### [[313]]###، [[اسامه]] و سعد بر [[بیعت با امام علی]]{{ع}} حکایت دارد، [[شاهد]] بر این ادعاست<ref>برای آگاهی بیشتر به دانشنامه امیر المؤمنین{{ع}}، ج ۳ (بخش پنجم/ فصل یکم/ روی‌گردانندگان از بیعت با امام) مراجعه فرمایید.</ref><ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۲۶۲-۲۶۸.</ref>. | ||
{{مدخل امام علی}} | {{مدخل امام علی}} | ||