احکام دین: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'فیاض‌بخش، محمد تقی و محسنی، فرید،' به 'فیاض‌بخش و محسنی،'
جز (جایگزینی متن - '{{خرد}}' به '{{ویرایش غیرنهایی}}') |
جز (جایگزینی متن - 'فیاض‌بخش، محمد تقی و محسنی، فرید،' به 'فیاض‌بخش و محسنی،') |
||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
#از جمله وقایع دردناک سده اوّل [[اسلام]]، بعد از [[انحراف]] مسئله [[خلافت]] از [[جایگاه]] خود، [[دستور]] منع [[نشر احادیث]] [[رسول خدا]]{{صل}} بود. حال اگر بنا باشد که [[علماء]] [[امّت]] بعد از [[رسول اکرم]]{{صل}} [[وظیفه]] [[هدایت مردم]] و [[تبیین]] [[قرآن]] و [[استنباط]] [[احکام]] را به عهده گیرند، چگونه می‌توانند با استفاده از چنین مجموعه روایاتی که در آن مجعول و محرَّف و صحیح و ضعیف درهم آمیخته است، [[پرچم هدایت]] را بر دوش کشند و [[امّت]] [[یقین]] داشته باشد که دچار [[انحراف]] از [[اسلام حقیقی]] نشده و در مسیر [[هدایت الهی]] است؟ | #از جمله وقایع دردناک سده اوّل [[اسلام]]، بعد از [[انحراف]] مسئله [[خلافت]] از [[جایگاه]] خود، [[دستور]] منع [[نشر احادیث]] [[رسول خدا]]{{صل}} بود. حال اگر بنا باشد که [[علماء]] [[امّت]] بعد از [[رسول اکرم]]{{صل}} [[وظیفه]] [[هدایت مردم]] و [[تبیین]] [[قرآن]] و [[استنباط]] [[احکام]] را به عهده گیرند، چگونه می‌توانند با استفاده از چنین مجموعه روایاتی که در آن مجعول و محرَّف و صحیح و ضعیف درهم آمیخته است، [[پرچم هدایت]] را بر دوش کشند و [[امّت]] [[یقین]] داشته باشد که دچار [[انحراف]] از [[اسلام حقیقی]] نشده و در مسیر [[هدایت الهی]] است؟ | ||
*نتیجه آنکه، اگر بنا باشد این [[احکام]] از طریقی به [[انسان‌ها]] منتقل گردد، باید از راهی باشد که صاحب راه، خود اشراف بر [[حقیقت]] آن داشته باشد، تا بتواند آن را برای [[مردم]] به [[درستی]] [[تبیین]] و تفصیل نماید؛ چنان‌که [[خداوند]] به [[رسول]] خود{{صل}} می‌فرماید: {{متن قرآن|وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ}}<ref>«(آنان را) با برهان‌ها (ی روشن) و نوشته‌ها (فرستادیم) و بر تو قرآن را فرو فرستادیم تا برای مردم آنچه را که به سوی آنان فرو فرستاده‌اند روشن گردانی و باشد که بیندیشند» سوره نحل، آیه ۴۴.</ref>. | *نتیجه آنکه، اگر بنا باشد این [[احکام]] از طریقی به [[انسان‌ها]] منتقل گردد، باید از راهی باشد که صاحب راه، خود اشراف بر [[حقیقت]] آن داشته باشد، تا بتواند آن را برای [[مردم]] به [[درستی]] [[تبیین]] و تفصیل نماید؛ چنان‌که [[خداوند]] به [[رسول]] خود{{صل}} می‌فرماید: {{متن قرآن|وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ}}<ref>«(آنان را) با برهان‌ها (ی روشن) و نوشته‌ها (فرستادیم) و بر تو قرآن را فرو فرستادیم تا برای مردم آنچه را که به سوی آنان فرو فرستاده‌اند روشن گردانی و باشد که بیندیشند» سوره نحل، آیه ۴۴.</ref>. | ||
*بنابراین، [[جایگاه]] [[ولی الله]] در اعتباریّات، [[جایگاه]] تفصیل‌دهنده و تبیین‌کننده [[احکام]] اعتباری [[شارع]] [[مقدّس]]، یعنی [[خداوند]]، در میان [[مردم]] است<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش| | *بنابراین، [[جایگاه]] [[ولی الله]] در اعتباریّات، [[جایگاه]] تفصیل‌دهنده و تبیین‌کننده [[احکام]] اعتباری [[شارع]] [[مقدّس]]، یعنی [[خداوند]]، در میان [[مردم]] است<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۱ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۱، ص:۴۹۲-۴۹۴.</ref>. | ||
==عمل به [[احکام دین]]، بر اساس [[عقل]] و [[هدایت]] [[علما]]== | ==عمل به [[احکام دین]]، بر اساس [[عقل]] و [[هدایت]] [[علما]]== | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
#در جزئیات [[احکام عملی]] که حیطه [[فقه]] و [[اخلاق]] است، [[عقل]] به مناطات [[احکام]] راهی ندارد؛ مگر آنکه [[شارع]] خود مناط آن را بیان کرده باشد. در نتیجه، [[عقل]] باید مقدّمات برهانی خود را از [[قرآن]] با [[مقام عصمت]] بگیرد، تا بتواند [[حکم]] جزمی بدهد؛ چنان‌که در مباحث مستقلات عقلیّه در اصول، مانند بحث [[اجتماع]] [[امر و نهی]] یا [[حکم]] مقدّمه [[واجب]] و..، صغرای [[برهان]] از [[شرع]] و کبرای آن از [[عقل]] اخذ می‌شود. | #در جزئیات [[احکام عملی]] که حیطه [[فقه]] و [[اخلاق]] است، [[عقل]] به مناطات [[احکام]] راهی ندارد؛ مگر آنکه [[شارع]] خود مناط آن را بیان کرده باشد. در نتیجه، [[عقل]] باید مقدّمات برهانی خود را از [[قرآن]] با [[مقام عصمت]] بگیرد، تا بتواند [[حکم]] جزمی بدهد؛ چنان‌که در مباحث مستقلات عقلیّه در اصول، مانند بحث [[اجتماع]] [[امر و نهی]] یا [[حکم]] مقدّمه [[واجب]] و..، صغرای [[برهان]] از [[شرع]] و کبرای آن از [[عقل]] اخذ می‌شود. | ||
#بعد از [[رسول خدا]]{{صل}}، دسترسی [[امّت]] به [[کلام]] آن [[حضرت]] از طریق [[اخبار]] است، که اغلب آنها [[خبر واحد]] می‌باشد و این مطلب در محلّ خود ثابت شده. می‌دانیم که [[حجیّت]] [[خبر واحد]] - به فرض صحّت - امری ظنّی است. این در حالی است که اصل اوّلی و [[عقلانی]] درباره [[حجّت الهی]] آن است که قطعی باشد و [[خداوند]] عمل به [[گمان]] را تقبیح نموده است: {{متن قرآن|وَمَا لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنَّ الظَّنَّ لَا يُغْنِي مِنَ الْحَقِّ شَيْئًا}}<ref>«و آنان را بدان دانشی نیست؛ جز از گمان پیروی نمی‌کنند و گمان برای (رسیدن به) حق، بسنده نیست» سوره نجم، آیه ۲۸.</ref>. | #بعد از [[رسول خدا]]{{صل}}، دسترسی [[امّت]] به [[کلام]] آن [[حضرت]] از طریق [[اخبار]] است، که اغلب آنها [[خبر واحد]] می‌باشد و این مطلب در محلّ خود ثابت شده. می‌دانیم که [[حجیّت]] [[خبر واحد]] - به فرض صحّت - امری ظنّی است. این در حالی است که اصل اوّلی و [[عقلانی]] درباره [[حجّت الهی]] آن است که قطعی باشد و [[خداوند]] عمل به [[گمان]] را تقبیح نموده است: {{متن قرآن|وَمَا لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنَّ الظَّنَّ لَا يُغْنِي مِنَ الْحَقِّ شَيْئًا}}<ref>«و آنان را بدان دانشی نیست؛ جز از گمان پیروی نمی‌کنند و گمان برای (رسیدن به) حق، بسنده نیست» سوره نجم، آیه ۲۸.</ref>. | ||
*اگر [[امّت]] در [[زمان غیبت]]، طیّ شرایطی، به [[اخبار]] وارده از [[معصومین]]{{عم}} [[رجوع]] می‌کند، از سر [[اضطرار]] و ناچاری است؛ و الا اصل اوّلی، [[رجوع]] به [[معصوم]] زنده و حاضر در عمل به [[احکام الهی]] است. بنابراین، در همه این امور، [[عقل]] محتاج به [[شرع]] و [[حجّت الهی]] است<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش| | *اگر [[امّت]] در [[زمان غیبت]]، طیّ شرایطی، به [[اخبار]] وارده از [[معصومین]]{{عم}} [[رجوع]] می‌کند، از سر [[اضطرار]] و ناچاری است؛ و الا اصل اوّلی، [[رجوع]] به [[معصوم]] زنده و حاضر در عمل به [[احکام الهی]] است. بنابراین، در همه این امور، [[عقل]] محتاج به [[شرع]] و [[حجّت الهی]] است<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۱ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۱، ص:۴۹۴-۴۹۷.</ref>. | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
*'''سؤال:''' اگر در عمل به [[احکام]]، لازم است که [[امّت]] به [[امام]] حاضر [[رجوع]] کنند و عمل به [[ظن]] مجزی نیست، پس چرا در [[زمان غیبت کبری]]، [[امّت]] به [[احادیث]] از نوع [[خبر واحد]] - که [[حجیّت]] آنها دردلالت و صدور ظنّی است- عمل می‌نماید؟ | *'''سؤال:''' اگر در عمل به [[احکام]]، لازم است که [[امّت]] به [[امام]] حاضر [[رجوع]] کنند و عمل به [[ظن]] مجزی نیست، پس چرا در [[زمان غیبت کبری]]، [[امّت]] به [[احادیث]] از نوع [[خبر واحد]] - که [[حجیّت]] آنها دردلالت و صدور ظنّی است- عمل می‌نماید؟ | ||
*'''جواب:''' اصل اوّلی، بنا بر [[برهان لطف]] و [[حکمت بالغه الهی]] در [[هدایت]] [[انسان‌ها]]، ایجاب می‌کند که همیشه در میان [[مردم]]، [[حجج الهی]]{{عم}} وجود داشته باشند؛ تا راه برای ابراز [[بندگی]] و تحصیل رضای مولا باز باشد. حال اگر به هر [[دلیل]]، این راه مسدود شود، به طوری که خلایق در انسداد آن نقشی نداشته باشند، بنابر [[قاعده لطف]]، به [[نقص]] فاعلی درحکمت باری باز می‌گردد؛ زیرا [[خداوند]] [[بندگان]] خود را مکلّف به [[اطاعت]] نمود، ولی راه [[اطاعت]] را بر آنها مسدود ساخت و چنین امری عقلاً درباره [[خداوند]] محال است؛ چه، واجب‌الوجود بالذات، در همه جهاتِ ذاتی [[واجب]] است و [[نقص]] در او راه ندارد. | *'''جواب:''' اصل اوّلی، بنا بر [[برهان لطف]] و [[حکمت بالغه الهی]] در [[هدایت]] [[انسان‌ها]]، ایجاب می‌کند که همیشه در میان [[مردم]]، [[حجج الهی]]{{عم}} وجود داشته باشند؛ تا راه برای ابراز [[بندگی]] و تحصیل رضای مولا باز باشد. حال اگر به هر [[دلیل]]، این راه مسدود شود، به طوری که خلایق در انسداد آن نقشی نداشته باشند، بنابر [[قاعده لطف]]، به [[نقص]] فاعلی درحکمت باری باز می‌گردد؛ زیرا [[خداوند]] [[بندگان]] خود را مکلّف به [[اطاعت]] نمود، ولی راه [[اطاعت]] را بر آنها مسدود ساخت و چنین امری عقلاً درباره [[خداوند]] محال است؛ چه، واجب‌الوجود بالذات، در همه جهاتِ ذاتی [[واجب]] است و [[نقص]] در او راه ندارد. | ||
*امّا وضعیت [[امّت]] در [[زمان غیبت]]، با اصل اوّلی در [[وجوب]] ارسال حجج{{عم}} متفاوت است؛ زیرا [[غیبت امام]] [[معصوم]] بر [[امّت]]، نه از [[نقص]] فاعلی و [[خداوند]] است، بلکه به واسطه [[گناه]] [[امّت]] و اهتمام ایشان به کشتن [[امام زمان]]{{ع}} باز می‌گردد و چنین نقصی در [[هدایت]]، [[نقص]] قابلی است؛ چنان‌که در زمان وجود [[رسول خدا]]{{صل}} هم، با وجود حضور [[حجّت الهی]]، بسیاری [[راه هدایت]] را بر خود بستند و در مقابل حضرتش ایستادند و عدم [[هدایت]] آنها، به [[حکمت الهی]] و [[ضرورت]] ارسال حجج لطمه‌ای وارد نمی‌کند. لذا [[امّت اسلام]] در چنین شرایطی ناچار است از سر [[اضطرار]]، طیّ ضوابطی، به ظنّ معتبر عمل نماید، تا زمانی که [[حجّت الهی]]{{ع}} [[ظهور]] نماید و وضعیت [[اضطرار]] برطرف شود و [[امّت]] بتواند به [[امام]] خود [[رجوع]] مستقیم کند<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش| | *امّا وضعیت [[امّت]] در [[زمان غیبت]]، با اصل اوّلی در [[وجوب]] ارسال حجج{{عم}} متفاوت است؛ زیرا [[غیبت امام]] [[معصوم]] بر [[امّت]]، نه از [[نقص]] فاعلی و [[خداوند]] است، بلکه به واسطه [[گناه]] [[امّت]] و اهتمام ایشان به کشتن [[امام زمان]]{{ع}} باز می‌گردد و چنین نقصی در [[هدایت]]، [[نقص]] قابلی است؛ چنان‌که در زمان وجود [[رسول خدا]]{{صل}} هم، با وجود حضور [[حجّت الهی]]، بسیاری [[راه هدایت]] را بر خود بستند و در مقابل حضرتش ایستادند و عدم [[هدایت]] آنها، به [[حکمت الهی]] و [[ضرورت]] ارسال حجج لطمه‌ای وارد نمی‌کند. لذا [[امّت اسلام]] در چنین شرایطی ناچار است از سر [[اضطرار]]، طیّ ضوابطی، به ظنّ معتبر عمل نماید، تا زمانی که [[حجّت الهی]]{{ع}} [[ظهور]] نماید و وضعیت [[اضطرار]] برطرف شود و [[امّت]] بتواند به [[امام]] خود [[رجوع]] مستقیم کند<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۱ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۱، ص:۴۹۷-۴۹۸.</ref>. | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* [[پرونده:1379151.jpg|22px]] [[محمد تقی فیاض‌بخش| | * [[پرونده:1379151.jpg|22px]] [[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۱ (کتاب)|'''ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۱''']] | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||