آیه انفاق: تفاوت میان نسخه‌ها
←مقدمه
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←مقدمه) |
||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
:*[[اطعام]]: {{متن قرآن|أَوْ إِطْعَامٌ فِي يَوْمٍ ذِي مَسْغَبَةٍ}}<ref>«یا خوراک دادن در روز گرسنگی،» سوره بلد، آیه ۱۴.</ref>؛ {{متن قرآن|وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا}}<ref>«و خوراک را با دوست داشتنش به بینوا و یتیم و اسیر می‌دهند» سوره انسان، آیه ۸.</ref>، | :*[[اطعام]]: {{متن قرآن|أَوْ إِطْعَامٌ فِي يَوْمٍ ذِي مَسْغَبَةٍ}}<ref>«یا خوراک دادن در روز گرسنگی،» سوره بلد، آیه ۱۴.</ref>؛ {{متن قرآن|وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا}}<ref>«و خوراک را با دوست داشتنش به بینوا و یتیم و اسیر می‌دهند» سوره انسان، آیه ۸.</ref>، | ||
:*[[رزق]]: {{متن قرآن| وَإِذَا حَضَرَ الْقِسْمَةَ أُوْلُواْ الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينُ فَارْزُقُوهُم مِّنْهُ وَقُولُواْ لَهُمْ قَوْلاً مَّعْرُوفًا }}<ref>«و چون وابستگان و یتیمان و مستمندان در تقسیم (میراث) حاضر باشند به آنها از آن روزی دهید و با آنان شایسته سخن گویید» سوره نساء، آیه ۸.</ref> . | :*[[رزق]]: {{متن قرآن| وَإِذَا حَضَرَ الْقِسْمَةَ أُوْلُواْ الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينُ فَارْزُقُوهُم مِّنْهُ وَقُولُواْ لَهُمْ قَوْلاً مَّعْرُوفًا }}<ref>«و چون وابستگان و یتیمان و مستمندان در تقسیم (میراث) حاضر باشند به آنها از آن روزی دهید و با آنان شایسته سخن گویید» سوره نساء، آیه ۸.</ref> . | ||
*همچنین [[آیات]] مربوط به پاره‌ای [[تکالیف]] [[مالی]]، مانند: پرداختن [[زکات]] | *همچنین [[آیات]] مربوط به پاره‌ای [[تکالیف]] [[مالی]]، مانند: پرداختن [[زکات]] {{متن قرآن|وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ}}<ref>«و نماز را برپا دارید و زکات بدهید و با نمازگزاران نماز بگزارید» سوره بقره، آیه ۴۳.</ref> و {{متن قرآن|وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا مِنْكُمْ وَأَنْتُمْ مُعْرِضُونَ}}<ref>«و (یاد کنید) آنگاه را که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خداوند را نپرستید و با پدر و مادر و خویشاوند و یتیمان و بیچارگان نیکی کنید و با مردم سخن خوب بگویید و نماز را بر پا دارید و زکات بدهید؛ سپس جز اندکی از شما، پشت کردید در حالی که (از حق) رویگردان بودید» سوره بقره، آیه ۸۳.</ref> یا [[کفاره]] {{متن قرآن|لَا يُؤَاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمَانِكُمْ وَلَكِنْ يُؤَاخِذُكُمْ بِمَا عَقَّدْتُمُ الْأَيْمَانَ فَكَفَّارَتُهُ إِطْعَامُ عَشَرَةِ مَسَاكِينَ مِنْ أَوْسَطِ مَا تُطْعِمُونَ أَهْلِيكُمْ أَوْ كِسْوَتُهُمْ أَوْ تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ ذَلِكَ كَفَّارَةُ أَيْمَانِكُمْ إِذَا حَلَفْتُمْ وَاحْفَظُوا أَيْمَانَكُمْ كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ}}<ref>«خداوند شما را در سوگندهای بیهوده بازخواست نمی‌کند اما از سوگندهایی که آگاهانه خورده‌اید باز می‌پرسد بنابراین کفّاره (شکستن) آن، خوراک دادن به ده مستمند است از میانگین آنچه به خانواده خود می‌دهید یا (تهیّه) لباس آنان و یا آزاد کردن یک بنده؛ پس هر که (هیچ‌یک را) نیابد (کفاره آن) سه روز روزه است؛ این کفّاره سوگندهای شماست هرگاه سوگند خورید (و بشکنید)؛ حرمت سوگندهای خود را بدارید؛ خداوند این چنین آیات خود را برای شما روشن می‌گرداند باشد که سپاس گزارید» سوره مائده، آیه ۸۹.</ref> و {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقْتُلُوا الصَّيْدَ وَأَنْتُمْ حُرُمٌ وَمَنْ قَتَلَهُ مِنْكُمْ مُتَعَمِّدًا فَجَزَاءٌ مِثْلُ مَا قَتَلَ مِنَ النَّعَمِ يَحْكُمُ بِهِ ذَوَا عَدْلٍ مِنْكُمْ هَدْيًا بَالِغَ الْكَعْبَةِ أَوْ كَفَّارَةٌ طَعَامُ مَسَاكِينَ أَوْ عَدْلُ ذَلِكَ صِيَامًا لِيَذُوقَ وَبَالَ أَمْرِهِ عَفَا اللَّهُ عَمَّا سَلَفَ وَمَنْ عَادَ فَيَنْتَقِمُ اللَّهُ مِنْهُ وَاللَّهُ عَزِيزٌ ذُو انْتِقَامٍ}}<ref>«ای مؤمنان! شکار را در حالی که در احرام هستید نکشید و هر کسی به عمد آن را بکشد، کیفرش چهارپایی است همگون آنچه کشته است، چنانکه دو (گواه) دادگر از خودتان بر (همگونی) آن (با شکار) حکم کنند، قربانی‌یی که به (قربانگاه) کعبه برسد؛ یا کفّاره‌ای است برابر با اطعام مستمندان یا همچند آن (شصت روز) روزه تا کیفر کار خود را بچشد؛ خداوند از گذشته در گذشت ولی هر که (به شکار کردن) برگردد خداوند از وی انتقام خواهد گرفت و خداوند پیروزمندی دادستاننده است» سوره مائده، آیه ۹۵.</ref> را میتوان از مصادیق [[انفاق]] (به معنای عام آن) دانست<ref>مفردات، ص۸۱۹؛ بصائر ذوی التمییز، ج۵، ص۱۰۶؛ معجم مقاییس اللغه، ج۵، ص۴۵۴؛ تفسیر قرطبی، ج۶، ص۱۵۵.</ref>. | ||
*[[انفاق]] در [[قرآن کریم]] به عنوان یکی از پایه‌های اصلی [[عمل صالح]] و یکی از خصوصیات [[مؤمنان]]، مورد تأکید قرار گرفته است. اغلب [[مفسران]] متأخر به این عمل بیشتر از نگاه [[توزیع ثروت]] و کاستن محرومیت‌های [[اقتصادی]] نگریسته‌اند<ref>تفسیر نمونه، ج۲، ص۲۶۷.</ref>. | |||
*در [[قرآن کریم]]، بُعد [[تربیتی]] اتفاق بیش از هر چیز مورد توجه قرار گرفته و از این لحاظ، مکمل [[ایمان]] دانسته شده است. بخش مهمی از آموزش‌های [[قرآنی]] در باب [[انفاق]]، مربوط به آیاتی است که در آنها چهره‌ای از [[انسان]] [[هدایت]] شده ارائه گردیده است. برای نمونه میتوان به آغاز [[سوره بقره]] اشاره کرد که [[ایمان به غیب]]، [[اقامه نماز]] و [[انفاق]] از آنچه [[خداوند]] روزی داده است، پایه‌های اصلی [[تقوا]] معرفی شده‌اند {{متن قرآن|ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ}}<ref>«این (آن) کتاب (است که) هیچ تردیدی در آن نیست، رهنمودی برای پرهیزگاران است» سوره بقره، آیه ۲.</ref>، {{متن قرآن|الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ}}<ref>«همان کسانی که «غیب» را باور و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم می‌بخشند» سوره بقره، آیه ۳.</ref>. | |||
*در [[آیات]] دیگری نیز [[انفاق]] در ردیف [[ایمان به خدا]] و [[روز رستاخیز]] - که دو بنیاد اساسی [[دین]] به شمار می‌آیند – یا اعمالی چون [[نماز]] جای گرفته است {{متن قرآن|وَمَاذَا عَلَيْهِمْ لَوْ آمَنُوا بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَأَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقَهُمُ اللَّهُ وَكَانَ اللَّهُ بِهِمْ عَلِيمًا}}<ref>«و اگر به خداوند و روز واپسین ایمان می‌آوردند و از آنچه خداوند روزیشان کرده است می‌بخشیدند برای آنان چه زیان داشت؟ و خداوند به (حال) آنان داناست» سوره نساء، آیه ۳۹.</ref>؛ {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يَتْلُونَ كِتَابَ اللَّهِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِيَةً يَرْجُونَ تِجَارَةً لَنْ تَبُورَ}}<ref>«کسانی که کتاب خداوند را می‌خوانند و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه روزیشان کرده‌ایم پنهان و آشکار می‌بخشند، به داد و ستدی امید بسته‌اند که هرگز زیان ندارد» سوره فاطر، آیه ۲۹.</ref>. | |||
*برخی [[آیات]] نیز چنین گزارش میکنند که [[انفاق]]، وسیله‌ای است برای نیل به [[کمال انسانی]] و [[تقرب]] به [[حضرت]] [[حق تعالی]]؛ به گونه‌ای که هرکس به قصد جلب [[رضای الهی]] ([[وجه الله]]) [[انفاق]] نماید از نتیجه و سود مضاعف آن برخوردار خواهد شد {{متن قرآن|وَمَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَتَثْبِيتًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ كَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصَابَهَا وَابِلٌ فَآتَتْ أُكُلَهَا ضِعْفَيْنِ فَإِنْ لَمْ يُصِبْهَا وَابِلٌ فَطَلٌّ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ}}<ref>«و داستان (بخشش) کسانی که دارایی‌های خود را در جست و جوی خشنودی خداوند و برای استواری (نیّت خالصانه) خودشان می‌بخشند، همچون باغساری بر پشته‌واره‌ای است که بارانی تند- و اگر نه بارانی تند، بارانی نرمریز- بدان برسد و میوه‌هایش را دوچندان کند و خداوند به آنچه انجام می‌دهید بیناست» سوره بقره، آیه ۲۶۵.</ref>، {{متن قرآن|لَيْسَ عَلَيْكَ هُدَاهُمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَلِأَنْفُسِكُمْ وَمَا تُنْفِقُونَ إِلَّا ابْتِغَاءَ وَجْهِ اللَّهِ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«رهنمود آنان با تو نیست بلکه خداوند است که هر کس را بخواهد راهنمایی می‌کند و هر دارایی که ببخشید به سود خود شماست و جز برای خشنودی خداوند، نمی‌بخشید» سوره بقره، آیه ۲۷۲.</ref>. در تأکید بر همین جنبه از [[انفاق]] در [[آیه]] {{متن قرآن|لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ}}<ref>«هرگز به نیکی دست نخواهید یافت مگر از آنچه دوست دارید (به دیگران) ببخشید و هر چیزی ببخشید بی‌گمان خداوند آن را می‌داند» سوره آل عمران، آیه ۹۲.</ref> آمده است که [[انسان]] هرگز به خیر و [[نیکی]] ([[بِرّ]]) [[دست]] نمی‌یابد مگر از آنچه که مورد علاقه و [[دوست داشتن]] خود اوست، [[انفاق]] کند. لذا از آنجا که در [[فرهنگ]] [[قرآنی]]، [[هدف]] نهایی [[انفاق]]، ارتقای [[درجه]] [[معنوی]] [[انسان]] معرفی شده است، آنچه به این عمل معنا و [[ارزش]] میبخشد، [[نیت]] مخالصانه است و از این‌رو، هرگونه انفاقی که رنگی از [[ریا]] و [[خودنمایی]] داشته باشد، [[باطل]] و بی‌ارزش دانسته شده است {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَالْأَذَى كَالَّذِي يُنْفِقُ مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ وَلَا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ صَفْوَانٍ عَلَيْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَكَهُ صَلْدًا لَا يَقْدِرُونَ عَلَى شَيْءٍ مِمَّا كَسَبُوا وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ}}<ref>«ای مؤمنان! صدقه‌های خود را با منّت نهادن و آزردن تباه نسازید، همچون کسی که از سر نمایش دادن به مردم، دارایی خود را میبخشد و به خداوند و روز واپسین ایمان ندارد، پس داستان وی چون داستان سنگی صاف است که بر آن گرد و خاکی نشسته باشد آنگاه بارانی تند بدان برسد (و آن خاک را بشوید) و آن را همچنان سنگ سختی درخشان (و بی‌رویش گیاهی بر آن) وا نهد؛ (اینان نیز) از آنچه انجام می‌دهند هیچ (بهره) نمی‌توانند گرفت و خداوند گروه کافران را راهنمایی نمی‌کند» سوره بقره، آیه ۲۶۴.</ref>. بر همین اساس حتی افرادی که توان [[اقتصادی]] محدودی دارند از [[انفاق]]، اگرچه ناچیز باشد، مستثنی نشده و [[وعده]] [[پاداش]] به آنان داده شده است {{متن قرآن|وَلَا يُنْفِقُونَ نَفَقَةً صَغِيرَةً وَلَا كَبِيرَةً وَلَا يَقْطَعُونَ وَادِيًا إِلَّا كُتِبَ لَهُمْ لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ}}<ref>«و هیچ هزینه‌ای چه خرد چه کلان نمی‌کنند و هیچ درّه‌ای را نمی‌پیمایند مگر آنکه برای آنان نوشته می‌شود تا خداوند نیکوتر از آنچه می‌کرده‌اند به آنان پاداش دهد» سوره توبه، آیه ۱۲۱.</ref>. | |||
*برخی [[مفسران]] گفته‌اند: اینکه فرموده در [[شب]] و روز و [[نهان]] و آشکار [[انفاق]] میکنند، نشان از حریص بودن ایشان بر [[انفاق]] است، یعنی در همه حال و همه وقت حاضرند که در کوتاه‌ترین زمان و بدون تأخیر، نیاز [[نیازمندان]] را برآورده سازند<ref>الکشاف، ج۱، ص۲۸۶.</ref>. | |||
*[[محمد عبده]] [[معتقد]] است که [[خداوند]] با تقدیم [[شب]] بر روز و [[پنهان]] بر آشکار، اعلام می‌دارد که [[انفاق]] [[پنهانی]] [[برتر]] است، اما هر دو حالت آن مورد [[تأیید]] و موجب [[پاداش الهی]] است، چنان که در [[آیه]] ۲۷۱ اعلام شده است<ref>المنار، ج۳، ص۹۱.</ref>. | |||
*در [[حدیثی]] از [[امام]] [[جعفر صادق]]{{ع}} گزارش شده که منظور از [[انفاق]] در این [[آیه]]، [[انفاق]] غیر [[واجب]] است و از قبیل [[زکات]] و [[خمس]] نیست<ref>نور الثقلین، ج۱، ص۲۹۰.</ref>. | |||
*[[سید محمود طالقانی]] با نگاهی متفاوت به [[آیه]] مذکور مینویسد: {{متن قرآن|بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ}} اشاره به همه اوقات و {{متن قرآن|سِرًّا وَعَلَانِيَةً}} به همه حالات است. تکرار ضمایر جمع ({{متن قرآن|أَمْوَالَهُمْ}}) [[پیوستگی]] و [[وابستگی]] و اختصاص را میرساند: {{متن قرآن|أَمْوَالَهُمْ}}، {{متن قرآن|فَلَهُمْ}}، {{متن قرآن|أَجْرُهُمْ}}، {{متن قرآن|رَبِّهِمْ}}، {{متن قرآن|عَلَيْهِمْ}}، {{متن قرآن|وَلَا هُمْ}}؛ ایشان در پایان، شرایط و جهات و ابعاد کامل و همه‌جانبه [[انفاق]] را که در [[آیات]] پیشین آمده، بیان و میفرمایند: این [[آیه]] کوتاه، تصویری است از کسانی که از پیچیدن به خود بیرون آمده، [[تحول]] و [[گرایش]] و گسترش یافته‌اند و پیوسته و در هرحال و به هر صورت در حال [[رشد]] انفاقی و گذشت از خود و از علاقه‌ها میباشند. اینان [[پاداش]] خاصی در پیشگاه [[رب]] مضاف {{متن قرآن|رَبِّهِمْ}} دارند که تابش [[ربوبیت]]، آن را مانند هر پدیده زنده‌ای [[رشد]] و نمو می‌دهد. چون خود و کار خود را در حال گسترش و رو به بقاء مینگرند از [[نگرانی]] و [[ترس]] و اندوهی که وابستگان به خود و پیوستگان به [[دنیا]] و متّکیان به [[مال]] دارند، رسته‌اند: {{متن قرآن|وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ}}<ref>«و نه بیمی خواهند داشت و نه اندوهگین می‌گردند» سوره بقره، آیه ۶۲.</ref><ref>پرتوی از قرآن، ج۲، ص۲۴۸.</ref>. | |||
*[[طبرسی]] بعد از ارائه چند نظر در [[شأن نزول]] این [[آیه]] میگوید: ما میگوییم که این [[آیه]] در [[شأن]] [[علی]]{{ع}} نازل گردیده، اما [[حکم]] آن در مورد هرکس که مانند وی [[انفاق]] کند جاری است<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۳۸۸.</ref>.<ref>[[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه انفاق (مقاله)|مقاله «آیه انفاق»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]، ص۸۰-۸۱.</ref> | |||
==منابع== | ==منابع== | ||